RAPPORT VAN BEVINDINGEN Kwaliteitsonderzoek bij Kaleidoscoop Plaats : Zeewolde BRIN-nummer : 30FX Onderzoeksnummer : 127708 Datum schoolbezoek : 6 november 2012 Rapport vastgesteld te Utrecht op 13 december 2012
Inhoud 1 Inleiding 5 2 Bevindingen 7 3 Toezichtarrangement 13 pagina 3 van 13
1 Inleiding De Inspectie van het Onderwijs heeft op 6 november 2012 een onderzoek uitgevoerd op de Kaleidoscoop naar aspecten van de kwaliteit van het onderwijs en de naleving van wet- en regelgeving. De aanleiding voor dit onderzoek was het volgende. De Kaleidoscoop is een vrij nieuwe school waarvoor tot op heden door de inspectie nog geen toezichtarrangement is bepaald. Om dit te kunnen bepalen is een kwaliteitsonderzoek noodzakelijk. Onderzoeksopzet Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Een controle van de aanwezigheid van de schoolgids, het schoolplan en het zorgplan bij de inspectie. Een toets op de aanwezigheid van informatie over enkele wettelijke verplichte onderdelen in de schoolgids, het schoolplan en het zorgplan. Een controle op de onderwijstijd die de school heeft gepland. Onderzoek en analyse van jaardocumenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Schoolbezoek, waarbij in alle groepen de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen Nederlandse taal en rekenen en wiskunde. Deze lesbezoeken vonden plaats in de groepen 1/2 (Kabouterklas), 1/2 (Boerderijklas), 3 (Onderwaterklas), 4/5 (Jungleklas), 5/6 (Garfieldklas) en 7/8 ((Sportklas). Gesprekken met de directie en de intern begeleider over de kwaliteit van de indicatoren. Een gesprek met leraren. Een eindgesprek met de directie en een vertegenwoordiging van het bestuur, na afloop van het schoolbezoek. Tijdens het onderzoek beoordeelde de inspectie indicatoren van de volgende aspecten: opbrengsten, aanbod, onderwijstijd, didactisch handelen, afstemming, zorg en begeleiding en kwaliteitszorg. De inspectie heeft indicator 5.12 alsnog toegevoegd, omdat zowel uit de documenten als uit de bevindingen tijdens het onderzoek bleek, dat de school een sterk appèl doet op de eigen verantwoordelijkheid van de leerlingen. Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek onder andere gebaseerd op het Toezichtkader po/vo 2012 en de notitie Analyse en waarderingen van opbrengsten primair onderwijs. Beide documenten zijn te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek naar de onderwijskwaliteit en de wettelijke vereisten. Dit wordt gevolgd door een beschouwing waarin het oordeel van de inspectie wordt toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer. pagina 5 van 13
pagina 6 van 13
2 Bevindingen 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabellen vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs 2011. Indicatoren die bij een kwaliteitsonderzoek de doorslag geven of een school (zeer) zwak is, de zogeheten normindicatoren, zijn gemarkeerd met een asterisk. Voor een overzicht van alle normindicatoren zie het Toezichtkader po/vo 2011 op www.onderwijsinspectie.nl. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) In verband met het programmatisch handhaven heeft de inspectie daarnaast enkele controles uitgevoerd op bepaalde wettelijke voorschriften. Of de school wel of niet voldoet aan deze wettelijke vereisten wordt tot uitdrukking gebracht met de score 'ja' of 'nee'. Kwaliteitsaspect 1 Opbrengsten 1.1 * De resultaten van de leerlingen aan het eind van de basisschool liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1.2 * De resultaten van de leerlingen voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde tijdens de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1.4 Leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften ontwikkelen zich naar hun mogelijkheden. 1.5 De sociale competenties van de leerlingen liggen op een niveau dat mag worden verwacht. Kwaliteitsaspect 2 Leerstofaanbod 2.1 * Bij de aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde betrekt de school alle kerndoelen als te bereiken doelstellingen. 2.2 * De leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar 8. 2.3 De leerinhouden in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar aan. 2.4 * De school met een substantieel aantal leerlingen met een leerlinggewicht biedt bij Nederlandse taal leerinhouden aan die passen bij de onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand. 5 pagina 7 van 13
Kwaliteitsaspect 3 Tijd 3.1 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. 3.2 De school heeft voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde de onderwijstijd afgestemd op de behoefte van de leerlingenpopulatie. Kwaliteitsaspect 5 Didactisch handelen 5.1 * De leraren geven duidelijke uitleg van de leerstof. 5.2 * De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 5.3 * De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. 5.12 De leraren geven leerlingen de verantwoordelijkheid voor hun eigen leerproces die past bij hun ontwikkelingsniveau. Kwaliteitsaspect 6 Afstemming 6.2 De leraren stemmen de instructie af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.3 De leraren stemmen de verwerkingsopdrachten af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.4 De leraren stemmen de onderwijstijd af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. Kwaliteitsaspect 7 Begeleiding 7.1 * De school gebruikt een samenhangend systeem van genormeerde instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. 7.2 De leraren volgen en analyseren systematisch de voortgang in de ontwikkeling van de leerlingen. Kwaliteitsaspect 8 Zorg 8.1 De school signaleert vroegtijdig welke leerlingen zorg nodig hebben. 8.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 8.3 * De school voert de zorg planmatig uit. 8.4 De school evalueert regelmatig de effecten van de zorg. Kwaliteitsaspect 9 Kwaliteitszorg 9.1 De school heeft inzicht in de onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 9.2 De school evalueert jaarlijks de resultaten van de leerlingen. 9.3 De school evalueert regelmatig het onderwijsleerproces. 9.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 9.5 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsleerproces. 9.6 De school verantwoordt zich aan belanghebbenden over de gerealiseerde onderwijskwaliteit. 9.7 De school draagt zorg voor de kwaliteit van het onderwijs gericht op bevordering van actief burgerschap en sociale integratie, met inbegrip van het overdragen van kennis over en kennismaking met de diversiteit van de samenleving. Naleving wet- en regelgeving NT1a De inspectie is in het bezit gesteld van de geldende schoolgids (art. 16, lid 2 en 3, WPO). NT2a De inspectie is in het bezit gesteld van het geldende schoolplan (art. 16, lid 1 en 3, WPO) NT3a De inspectie is in het bezit gesteld van het geldende zorgplan (art. 19, lid 3, WPO). NT4a Er is voldoende onderwijstijd geprogrammeerd om te kunnen voldoen aan de daarvoor gestelde minima (art. 8, lid 7 onder b, WPO). NT4b Er is maximaal zevenmaal een onvolledige schoolweek geprogrammeerd voor de groepen 3 t/m 8 (artikel 8, lid 7 onder b, WPO). ja nee pagina 8 van 13
2.2 Beschouwing Algemeen beeld De onderwijskwaliteit van de Kaleidoscoop is van voldoende niveau. Het enthousiaste team is onder leiding van een ambitieuze directeur erin geslaagd in korte tijd een school met een eigen onderwijsconcept neer te zetten. Met name op de aspecten onderwijstijd en didactisch handelen van de leraren is het beeld positief. Binnen en buiten de groepen heerst een fijne werksfeer, mede door de wijze waarop de leraren de leerlingen aanspreken op hun eigen verantwoordelijkheid. De schoolontwikkeling is nog pril en op onderdelen vraagt de kwaliteit om verdere ontwikkeling. Zo worden de leerresultaten nog onvoldoende systematisch geanalyseerd en geëvalueerd. De inspectie ziet hierin een verklaring voor de geconstateerde tekortkomingen binnen de aspecten afstemming, leerlingenzorg en kwaliteitszorg. Daarnaast heeft de inspectie een tekortkoming geconstateerd binnen het aspect aanbod. Hieronder volgt een toelichting op het oordeel. Toelichting Opbrengsten De school is in augustus 2010 gestart en heeft dit schooljaar voor het eerst leerlingen in groep 8. De inspectie heeft daardoor de eindopbrengsten niet kunnen beoordelen (indicator 1.1). De tussentijdse opbrengsten zijn in 2012 voldoende (indicator 1.2). De inspectie heeft hierbij gekeken naar de resultaten die de leerlingen hebben behaald op technisch lezen (groepen 3 en 4), rekenen en wiskunde (groepen 4, 5 en 6) en begrijpend lezen (groepen 5 en 6). Op vier van deze zeven ijkpunten liggen de behaalde resultaten boven de ondergrens van de inspectie. Dit geldt echter niet voor technisch lezen groepen 3 en 4 en rekenen en wiskunde groep 5. De inspectie heeft naar zeven ijkpunten gekeken, omdat een van de groepen uit minder dan tien leerlingen bestaat. Bij het beoordelen van de tussentijdse resultaten zijn de scores van leerlingen die korter dan twee jaar op de school aanwezig zijn, buiten de berekening gehouden. De inspectie heeft ook gekeken naar de resultaten op technisch lezen in groep 5. Deze zijn, evenals die in de groepen 3 en 4, onvoldoende. Dit is een ernstige constatering, waarop gerichte interventies noodzakelijk zijn. De school heeft dit inmiddels zelf onderkend en heeft aanvullende maatregelen genomen. De school heeft voor één leerling in groep 8 die een eigen leerlijn volgt een ontwikkelingsperspectief opgesteld. Doordat dit document pas onlangs is opgesteld, is de school nog niet in de gelegenheid geweest na te gaan of de leerling zich overeenkomstig zijn mogelijkheden ontwikkelt. De inspectie beoordeelt om die reden indicator 1.4 niet. De leraren volgen de sociaal-emotionele ontwikkeling van hun leerlingen nauwgezet. De school hanteert hierbij een instrument dat niet landelijk genormeerd is. De inspectie kan daardoor de aldus verkregen gegevens niet beoordelen (indicator 1.5). Aanbod De school gebruikt voor rekenen en wiskunde een moderne methode die dekkend is voor de kerndoelen. Voor Nederlandse taal hanteert de school de methode meer als bronnenboek, met name bij het plannen van de taalrondes. Doordat de leraren hierbij uitgaan van vastgestelde leerlijnen en nauwgezet pagina 9 van 13
bijhouden welke onderdelen aangeboden zijn, kan de school ook voor dit vakgebied aantonen dat de kerndoelen voor de leerlingen bereikbaar zijn (indicator 2.1). De jaarplanning van de leraren is erop gericht het leerstofaanbod van het leerjaar volledig aan te bieden. Ook heeft de school gekozen voor het convergente differentiatiemodel, waarbij alle leerlingen zo lang mogelijk bij de leerstof van hun groep worden gehouden. De school zorgt er hierdoor voor dat aan voldoende leerlingen de leerstof tot en met het niveau van groep 8 wordt aangeboden (indicator 2.2). De leerlijnen in de groepen 1 en 2 zijn voor rekenen en taal vastgelegd. De leraren zorgen vervolgens zelf voor de inhoudelijke invulling van het aanbod. Zij gebruiken hiervoor diverse bronnen, waarbij geen enkele leidend is. De inspectie ziet hierin een risico, omdat hierdoor niet gewaarborgd is dat er sprake is van voldoende kwaliteit van het aanbod. De doorgaande lijn naar met name groep 3 is daardoor onvoldoende gewaarborgd (indicator 2.3) Onderwijstijd De leraren gebruiken de onderwijstijd effectief. Er gaat weinig tijd verloren aan organisatorische zaken, mede doordat de leerlingen weten wat er van hen verwacht wordt (indicator 3.1). De school heeft het aantal onderwijsuren per vakgebied vastgelegd. Voor de vakken taal en rekenen en wiskunde is voldoende tijd gepland (indicator 3.2). Didactisch handelen De leraren geven op effectieve en heldere wijze instructie (indicator 5.1). Zij maken duidelijk welke werkhouding van de leerlingen verwacht wordt. Doordat de leraren regelmatig open vragen stellen, waarbij zij de leerlingen voldoende ruimte geven hun antwoorden toe te lichten, betrekken zij hen bij de instructie. Mede daardoor heerst er in alle groepen een taakgerichte werksfeer (indicator 5.2). De leerlingen tonen zich betrokken bij hun werk. Dit geldt zowel voor de leerlingen die deelnemen aan de instructie als voor hen die zelfstandig aan hun taak werken (indicator 5.3). De leraren spreken leerlingen nadrukkelijk aan op hun eigen verantwoordelijkheid. Dit blijkt niet alleen uit de weektaak, waarin de leerlingen voldoende ruimte hebben hun werk te plannen, maar ook uit de wijze waarop leraren leerlingen stimuleren zelf verantwoordelijkheid te nemen. Daarnaast kunnen leerlingen vanaf groep 4 zelf tijdens het taakwerk beslissen of zij gebruik willen maken van het zogenaamde stiltelokaal. Een lokaal waarin kinderen onder leiding van een onderwijsassistente zelfstandig en geconcentreerd aan hun taak kunnen werken. Afstemming De school is dit jaar gestart met het handelingsgericht werken. In alle groepen hebben de leraren een groepsoverzicht opgesteld van hun leerlingen en op grond daarvan een groepsplan voor - in ieder geval - het vak rekenen en wiskunde. Binnen het groepsplan hanteren de leraren een driedeling; de zogenaamde basisgroep en leerlingen die meer of minder aankunnen. Uit de klassenobservaties blijkt dat de leraren de afstemming zoals deze voortvloeit uit de groepsplannen op twee onderdelen weten te realiseren (indicator 6.3 en 6.4). Hoewel de leraren in technische zin ook afstemming realiseren binnen de instructie (snellere leerlingen krijgen een korte instructie, sommige leerlingen krijgen verlengde instructie) beoordeelt de inspectie indicator 6.2 toch als onvoldoende. Noch uit de groepsplannen, noch uit de dag- en weekplanning, noch uit de klassenobservaties blijkt dat de instructie inhoudelijk echt is afgestemd op de desbetreffende subgroep. De inspectie ziet als mogelijke verklaring hiervoor dat de leraren nog onvoldoende nagaan wat de specifieke onderwijsbehoeften van de leerlingen zijn en dus onvoldoende weten op welke wijze ze hierop moeten aansluiten. pagina 10 van 13
Leerlingenzorg Hoewel de structuur van de leerlingenzorg in orde is (indicator 7.1), constateert de inspectie bij de begeleiding en zorg enkele belangrijke tekortkomingen. Leraren nemen de methodegebonden toetsen af, corrigeren deze en voeren de toetsgegevens in het digitale systeem van de school. Het is echter onvoldoende transparant in hoeverre leraren deze opbrengsten vervolgens analyseren en gebruiken om hun onderwijskundig handelen (aanbod, didactisch handelen, afstemming e.d.) aan te passen. Noch in de administratie van de leraren, noch in hun dag- en weekplanning is hiervan iets terug te zien (indicator 7.2). Mede door de groepsbesprekingen tussen intern begeleider en de groepsleerkracht, worden potentiële zorgleerlingen vroegtijdig gesignaleerd (indicator 8.1). Voor leerlingen die extra zorg behoeven wordt een handelingsplan opgesteld. In de handelingsplanning ontbreekt echter veelal een goede diagnose van het feitelijke (leer)probleem. De vraag wat de mogelijke verklaring voor het geconstateerde leerprobleem is, wordt niet beantwoord. Het is daardoor onvoldoende gewaarborgd dat het meest effectieve interventietraject wordt gekozen (indicator 8.2). In diverse handelingsplannen is de doelomschrijving of te globaal of niet realistisch. Soms ontbreekt deze zelfs. Daarnaast is door de leraren onvoldoende vastgelegd wanneer de geplande zorgtrajecten feitelijk worden uitgevoerd. De school kan daardoor onvoldoende garanderen dat de zorg plaatsvindt, zoals gepland (indicator 8.3). De evaluatie van de afgeronde zorgtrajecten is vooral gericht op de vraag of het doel wel of niet behaald is (productevaluatie). Zij geeft echter nauwelijks informatie over de factoren die positief gewerkt hebben tijdens het zorgtraject en welke minder effectief waren (procesevaluatie). De evaluaties geven hierdoor te weinig input voor een eventueel vervolgtraject (indicator 8.4). Kwaliteitszorg De school heeft goed zicht op de onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie en richt haar onderwijs daarop in (indicator 9.1). Men heeft eigen streefdoelen geformuleerd. Deze liggen boven de ondergrenzen van de inspectie. De streefdoelen bieden de directie en het team de mogelijkheid de gerealiseerde resultaten af te zetten tegen eigen ijkpunten en vast te stellen of ze op het gewenste en verwachte niveau zijn. Op basis van deze evaluatie kunnen zo nodig bijtijds gerichte verbetermaatregelen worden genomen (indicator 9.2). De onderwijsvisie is eenduidig in documenten vastgelegd. Via teamoverleg en aan de hand van kwaliteitskaarten wordt het onderwijsleerproces systematisch geëvalueerd (indicator 9.3). Door middel van klassenbezoeken, collegiale consultatie en het vastleggen van gemaakte afspraken is de borging voldoende geregeld (indicator 9.5). Ook de verantwoording richting ouders, bestuur, inspectie en overige externen voldoet (indicator 9.5). Naast deze positieve zaken constateert de inspectie nog één tekortkoming binnen de kwaliteitszorg. Hoewel de school een kwaliteitssysteem hanteert met een meerjarenbeleidsplan, is het haar nog niet gelukt de jaarplanning voor dit schooljaar vast te stellen. Het is daardoor niet duidelijk welke concrete verbeterdoelen er voor dit schooljaar gelden, hoe de verschillende trajecten er concreet uitzien, hoe ze worden gemonitord en geëvalueerd en wat er van ieder teamlid verwacht wordt. De school kan daardoor niet aantonen dat zij op planmatige wijze werkt aan haar verbeteractiviteiten (indicator 9.4). pagina 11 van 13
3 Toezichtarrangement Kwaliteit De Inspectie van het Onderwijs kent aan de Kaleidoscoop het basisarrangement toe. Dit betekent dat de inspectie op dit moment geen reden heeft om het toezicht te intensiveren. Doordat de inspectie de eindopbrengsten niet heeft kunnen beoordelen, vindt er binnen twee jaar (dus voor december 2014) opnieuw een kwaliteitsonderzoek op de school plaats. Naleving De inspectie concludeert tevens dat er geen tekortkomingen zijn in de naleving van de wettelijke voorschriften die zijn gecontroleerd. pagina 13 van 13