Lezersonderzoek Mens en Natuur

Lezersonderzoek Mens en Natuur Zomer 2017 Uitgevoerd door de redactie van Mens en Natuur Auteur: Teuni Verploegh

Inhoud Introductie... 2 Methode... 3 Resultaten... 3 1. Leesgedrag en waardering... 3 2. Rubrieken... 4 3. Mens, natuur en IVN... 5 4. Digitalisering... 6 5. Ideeën... 7 Afsluitend... 8 Introductie Dit jaar is Mens en Natuur haar 68 ste jaargang ingegaan. Het ledenblad van IVN kreeg haar huidige naam in 1961, toen de naam van De Natuurbeschermingswacht veranderde in Mens en Natuur. 56 jaar later is Mens en Natuur nog altijd het ledenblad van IVN. Inmiddels valt het blad bij bijna 25.000 leden vier keer per jaar op de mat. Mens en Natuur bindt en betrekt leden bij IVN. Leden en vrijwilligers herkennen zich erin en voelen zich thuis bij IVN. Het blad heeft als doel te inspireren en enthousiasmeren, en biedt praktische informatie van en voor IVN ers. Elk seizoen verschijnt het magazine, met daarin interviews, reportages, praktische tips, nieuws en meer. Het laatste uitgebreide lezersonderzoek dateert van 2011. Sinds die tijd is veel veranderd, zowel in de maatschappij als binnen IVN. De samenleving is nog meer gedigitaliseerd en meer gericht op beeld. Dat heeft voor Mens en Natuur onder andere geleid tot de start van een digitale Mens en Natuurnieuwsbrief en een vernieuwde uitstraling van het blad. Meer ruimte voor beeld, nieuwe rubrieken, meer beleving. Tegelijkertijd is IVN in ledental gegroeid en bekender geworden, en zijn stichting en vereniging dichter bij elkaar komen te staan. Herkennen leden en vrijwilligers zich nog steeds in Mens en Natuur? Hoe denken zij over het blad? Raken zij erdoor geïnspireerd? Dit zijn wezenlijke vragen, waar de redactie in haar beleid en uitvoering antwoord op dient te hebben. Daarom heeft de redactie van Mens en Natuur in de zomer van 2017 een lezersonderzoek uitgevoerd. Indien u vragen heeft over Mens en Natuur, of over het onderzoek in het bijzonder, kunt u terecht bij de redactie: mensennatuur@ivn.nl. Namens de redactie, Teuni Verploegh, eindredacteur Mens en Natuur

Methode Het lezersonderzoek is uitgevoerd via een online vragenlijst, die halverwege juli 2017 verspreid is onder alle IVN-leden van wie het e-mailadres op het Landelijk Bureau bekend is. Dit gaat om 11.828 van bijna 25.000 leden. Totaal vulden 605 leden de enquête in, over een periode van vier weken. 55% van de deelnemers is man, 45% vrouw. Het grootste deel (70%) van de deelnemers is hoogopgeleid, HBO of HBO+. De overgrote meerderheid (60%) van de deelnemers is tussen de 50 en 70 jaar oud. 26% is 70 jaar of ouder, 14% tussen de 25 en 50. Slechts twee deelnemers zijn jonger dan 25 jaar. Dit lijkt een goede afspiegeling van de leden en vrijwilligers. De vragenlijst bevatte 12 vragen, zowel open als gesloten, en de resultaten zijn anoniem behandeld. Resultaten De resultaten zijn onder te verdelen in een aantal categorieën: het leesgedrag en de algemene waardering (1), de waardering van de specifieke rubrieken (2), de verhouding tussen IVN, mens en natuur (3), digitalisering (4), en ideeën en opmerkingen (5). 1. Leesgedrag en waardering Leesgedrag Mens en Natuur wordt goed gelezen: 42% van de respondenten leest elk nummer intensief. Ruim de helft bladert elk nummer door en leest hier en daar een artikel. Slechts 3% leest het blad zelden of nooit, en 4% het ene nummer wel en het andere niet. Na deze vraag konden respondenten in een open vraag aangeven waarom zij het blad wel of niet lezen. 554 respondenten gaven antwoord op deze vraag. De twee belangrijkste argumenten om Mens en Natuur wél te lezen, zijn om op de hoogte te blijven en interesse. Op de hoogte blijven gaat voornamelijk over op de hoogte blijven van wat er binnen IVN gebeurt en van actuele thema s en ontwikkelingen. Voorbeeld hiervan is: Omdat ik IVN er ben en het interessant vind om te vernemen wat er zich afspeelt buiten mijn eigen afdeling. Mensen die interessant aangaven, merkten daarbij o.a. op: Interesse in de natuur, Interessant leesvoer waar ik altijd wel wat van opsteek. Andere argumenten, die minder genoemd zijn, gaan bijvoorbeeld over de opmaak ( Het is een steeds mooier en toegankelijker blad geworden ) of tekst ( Een prettig leesbaar tijdschrift ). De respondenten die het blad niet of nauwelijks lezen, geven met name aan dat tijdgebrek hiervan de oorzaak is. Daarnaast geven 22 van de 554 respondenten aan weinig interesse te hebben in het blad. Eén van hen zegt bijvoorbeeld: Mogelijk zit het in de leeftijd, maar ik lees uw blad steeds minder. Liever wat inhoudelijker en meer diepgang. Meer dan een derde van de respondenten geeft het blad door binnen het eigen huishouden, en 17% geeft het door aan vrienden, familie of kennissen. 46% geeft het blad niet verder door. Een mooi bijkomend resultaat van dit lezersonderzoek: één van de respondenten geeft aan: Ik vind het een prachtig tijdschrift, geweldig ook dat het op verantwoord papier gedrukt wordt. Ik ga er beter aan denken om mijn papieren versie door te geven/in een wachtkamer te leggen.

Waardering Respondenten werd gevraagd naar hun waardering in sterren, aan de hand van een 10-puntsschaal. De meeste mensen geeft het blad een 8, gevolgd door een 7. Het gemiddelde cijfer is een 7,3. De exacte cijfers zijn te vinden in tabel 1. Tabel 1: Waardering voor Mens en Natuur (10-puntsschaal) Op de vraag Wat vind je van de opmaak van Mens en Natuur? reageerden respondenten overwegend positief. Op een 5-puntsschaal (waarbij 1 = slecht en 5 = uitstekend) geeft bijna de helft van de respondenten Mens en Natuur vier van de vijf punten (tabel 2). Tabel 2: Waardering opmaak van Mens en Natuur (5-puntsschaal) 78 respondenten hebben hier een opmerking bij geplaatst. Meer dan de helft reageert positief, bijvoorbeeld: Heel duidelijk. Fris en open waardoor je het makkelijk leest. Elf respondenten vinden het blad aan de drukke kant ( Mag een stuk rustiger ), zes vinden de vormgeving niet goed ( Saai, nodigt niet uit tot lezen ). De overige feedback neemt de redactie mee, zoals Veel ruimte voor afbeeldingen, overzichtelijke en gevarieerde indeling, maar soms maakt de combinatie letterkleur en achtergrondkleur het lezen wat lastig. Uiteraard is niet alleen naar de vorm, maar ook naar de inhoud gevraagd. Deze gegevens komen in de volgende paragrafen terug. 2. Rubrieken Mens en Natuur werkt veel met vaste rubrieken. Eén van deze rubrieken In het zonnetje heeft begin 2017 de rubriek Mijn plek vervangen. De pagina die de afgelopen keren als Passieproject is ingevuld, is wegens de wisselende invulling niet meegenomen in dit onderzoek. De rubrieken zijn beoordeeld op een 5-puntsschaal. Ook kregen respondenten wederom de mogelijkheid om opmerkingen te vermelden. Over het algemeen worden de rubrieken goed beoordeeld. Dit is dus in lijn met de algehele positieve waardering van het blad. Twee rubrieken springen er positief uit: Opmerkelijk en het Dossier. In Opmerkelijk zijn nieuwsberichten en opmerkelijkheden uit de natuur te vinden, in het dossier wordt uitgebreid ingegaan op een natuurgerelateerd onderwerp. De twee rubrieken Uit de kunst (over kunstenaars en hun natuurlijke inspiratie) en Column (door de voorzitter Kees de Ruiter) worden net wat minder beoordeeld dan gemiddeld. Alle gegevens per rubriek zijn te vinden in grafiek 1.

Rubrieken In het zonnetje Opmerkelijk Reportage Veldnieuws Scharrelkids Dossier Gespot Interview Uit de kunst Column In beeld Beleef de natuur 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Helemaal niet leuk Niet zo leuk Neutraal Leuk Heel leuk Ken ik niet Grafiek 1: Waardering rubrieken, in percentages. Wat in de 103 opmerkingen opvalt, is dat zeven respondenten aangeven dat de rubricering van helemaal niet leuk tot heel leuk onjuist is. Het gaat hen niet om of een artikel leuk is, het moet interessant, leerzaam en zinvol zijn. Ook werd enkele keren een zeer positieve waardering geuit voor de pagina PassieProject, met daarbij de vraag waarom deze rubriek niet in het lijstje is opgenomen. Zestien reacties zijn lovend, zoals bijvoorbeeld: Eigenlijk vind ik alle rubrieken interessant en leuk om te lezen. Natuurlijk is het ook afhankelijk van wat er in dat nummer staat ;-). Vier respondenten vinden de inhoud wat oppervlakkig, en nog eens vijf zouden meer natuurkennis willen terugzien. 3. Mens, natuur en IVN Op de vraag of Mens en Natuur goed weergeeft wat IVN doet wordt overwegend positief geantwoord: 49% zegt goed, 19% uitstekend. 110 respondenten hebben een aanvullende reactie geplaatst, waarvan 41 positief. Bijvoorbeeld: Aansprekende activiteiten worden besproken, daar krijgen we energie van en Als perspectief blijft je eigen afdeling toch vaak het warme nest. M&N slaagt er best wel goed in om al die afdelinkjes te verbinden. Twee respondenten zouden meer willen lezen over wat de beroepskrachten nu precies doen, drie willen graag meer nadruk op het educatieve karakter. Tien respondenten vinden dat er nog veel te verbeteren is, zoals Ik vind het vaak te optimistisch, niet realistisch en De rol van de vele vrijwilligers kan vaker/uitgebreider belicht worden. Opvallend is dat vijf Geeft Mens en Natuur goed weer wat IVN doet? 19 49 2 4 26 Slecht Niet zo goed Neutraal Goed Uitstekend Grafiek 2: Mens en Natuur versus IVN

reacties zijn geplaatst over het brave karakter van IVN en/of van Mens en Natuur: IVN is vaak veel te lief en Eigenlijk vind ik het blad aan de softe kant. De verhouding tussen informatie over de natuur enerzijds, en informatie over IVN anderzijds blijft een lastig onderwerp, zo blijkt ook uit de reacties op de enquête. 43% van de respondenten vindt dit goed, 11% uitstekend en 34% is neutraal. Van de 88 respondenten die een opmerking plaatsen, zijn 23 reacties positief en 7 neutraal. 11 respondenten zouden graag meer IVN zien (bijvoorbeeld: Ik wil vooral IVN-nieuws, natuurinformatie haal ik uit andere bronnen en Afdelingen mogen meer aan bod komen ), tegenover 25 respondenten die juist meer natuurberichten zouden willen zien. Voorbeelden daarvan zijn: Mag wat meer over de natuur gaan, zodat je meer leert en Algemene natuurinformatie is wel heel erg summier en beperkt. 4. Digitalisering Hoe is de mix tussen natuurinformatie en IVNnieuws? 4% 8% Sinds enkele jaren ontwikkelt IVN naast het papieren blad ook een digitale nieuwsbrief Mens en Natuur. Deze nieuwsbrief verschijnt één keer per maand en bevat tips om zelf de natuur te beleven en informatie over IVN. Deze nieuwsbrief is niet dezelfde als de Stuifmail, die alleen naar actieve leden wordt verstuurd (NB: mogelijkerwijs hebben enkele respondenten zich hierin vergist). De digitale Mens en Natuur-nieuwsbrief wordt verstuurd naar leden (zowel actief als niet actief) en geïnteresseerden die zich daarvoor hebben aangemeld. Ca. de helft van de respondenten ontvangt deze nieuwsbrief al. De vraag of Mens en Natuur nog wel in haar huidige papieren vorm zou moeten verschijnen, is in ons digitale tijdperk een relevante vraag. Er wordt door respondenten zeer wisselen over gedacht: 22% zou Mens en Natuur digitaal willen lezen, 31% wil daarnaast de papieren versie niet missen, en bijna 43% 11% 34% Slecht Niet goed Neutraal Goed Uitstekend Grafiek 3: Mix natuurinformatie en IVN-nieuws Ontvang je de digitale Mens en Natuurnieuwsbrief? Zou je Mens en Natuur digitaal willen lezen? 18% 47% 22% 31% 51% 31% Ja Nee Nog niet, maar wil ik wel Ja Ja, maar ook papier Nee Grafiek 4: Digitale nieuwsbrief Grafiek 5: Digitaal lezen

de helft wil Mens en Natuur op papier blijven lezen. Totaal wil dus meer dan driekwart van de respondenten de papieren versie van Mens en Natuur behouden. Interessant is dat het papier versus digitaal-vraagstuk ook in de algemene opmerkingen aan het eind van de enquête nog veelvuldig terugkomt. Van de 223 reacties gaan in totaal 32 over dit vraagstuk. Argumenten om op digitaal over te stappen gaan met name over kostenbesparing en duurzaamheid. Argumenten om dat juist niet te doen betreffen de oudere doelgroep, de mogelijkheid om anderen ermee te inspireren, het langere leesplezier en het gevoel iets moois in handen te hebben. Opmerkingen die de wisselende gedachten hierover weergeven zijn: Wat mij betreft mag het blad weg en daar een elektronische vorm voor terug. Dat draagt bij aan ons gedachtengoed dat we niet willen vervuilen, en Ik zou het jammer vinden als de papieren versie verdwijnt. Ik vind lezen vanaf papier prettiger en bovendien blader ik een tijdschrift op meerdere momenten door. 5. Ideeën De open vraag waar het uitgebreidst op is geantwoord, is de vraag over welke onderwerpen de respondent (meer) zou willen lezen in Mens en Natuur. Bijna 500 reacties, ruim vijftien kantjes vol. Deze antwoorden zijn verdeeld in topics, van algemeen naar heel specifiek. De mate van vermelding bepaalt of het een apart topic is, of onder een andere noemer wordt geschaard. Zo vallen spinnen en bijen onder Insecten/kleine beestjes, en is van vogels een aparte categorie gemaakt. In totaal zijn alle antwoorden gecategoriseerd in 60 rubrieken, waarvan hier de Top 15 wordt vermeld. Top 15 onderwerpen Vogels Planten Duurzaamheid Dieren Insecten/kleine beestjes Activiteiten van afdelingen Gebieden/landschappen Jeugd/jongeren Biodiversiteit & samenhang in de natuur Natuurvriendelijk tuinieren/natuur dichtbij Wandelroutes en -tips Educatie & didactiek Natuurbeleid en politiek Natuurbeheer Agenda/activiteiten en cursussen 15 13 12 12 11 20 21 23 31 30 28 27 27 40 45 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 Grafiek 6: Top 15 onderwerpen Opvallend is de grote behoefte aan inhoud die prikkelt om aan de slag te gaan: tips om je tuin natuurvriendelijker te maken, ideeën om duurzamer te leven, mooie wandelroutes in het seizoen, tips om met je (klein)kinderen de natuur te beleven. Of juist natuurweetjes die toegepast kunnen worden in

een excursie, of die je zelf kunt ervaren tijdens een wandeling. Deze behoeftes zitten verweven door veel onderwerpen. Iets anders wat opvalt, is de grote voorliefde voor de Néderlandse natuur. Het hoeft niet groots, ver weg of spectaculair, juist de natuur dichtbij beleven is belangrijk. Eén respondent verwoordt dit als volgt: Hoe andere mensen de natuur beleven en je het gevoel geven dat je blij kan zijn met iets kleins, zonder te denken: Word je daar nou blij van, gek hoor!. Ook interessant is de respondent die aangeeft graag over de passie van andere IVN ers te lezen, omdat je daardoor juist de natuurweetjes beter onthoudt. Een paar heel specifieke onderwerpen die de Top 15 nét niet haalden, zijn bijvoorbeeld Boeren en de natuur ( Het spanningsveld tussen milieuclubs en boeren. Boeren worden vaak negatief in de hoek gezet. negen keer genoemd), Eetbare en medicinale planten (acht keer) en Geologie en cultuur (vijf keer). En waar toch die enorme voorliefde voor vogels vandaan komt..? Afsluitend De redactie van Mens en Natuur is zeer tevreden met de resultaten van het lezersonderzoek: lezers geven op alle vlakken een dikke voldoende. Maar dat niet alleen, ook hebben zij uitgebreid de tijd genomen om mee te denken over hoe het nog beter kan. Veel tegenstrijdige meningen (Meer natuur, of meer IVN? Digitaal of papier?), maar vaak flink onderbouwd en daarmee getuigen van een grote betrokkenheid. De lijst met onderwerpen is voor de redactie goud waard, zo veel goede ideeën en originele invalshoeken. Sommige onderzoeksgegevens vragen om een reactie wat verbinden wij als redactie voor consequenties aan de resultaten? Daar is het laatste woord nog niet over gesproken, maar om vast een tipje van de sluier op te lichten: - We zullen proberen om vaker de controverse aan te gaan en iets minder braaf te zijn. Dit doen we uiteraard wel altijd in lijn met de doelstellingen en koers van IVN. - Ook in de toekomst zal de focus liggen op Nederlandse (en dus geen buitenlandse) natuur, met iets meer aandacht voor de natuur van het seizoen en interessante natuurweetjes zodat lezers na het lezen staan te popelen om naar buiten te gaan. - De digitale Mens en Natuur-nieuwsbrief is nog niet bekend genoeg onder leden en vrijwilligers. Hierop moet actie worden ondernomen. - De komende tijd zullen we de papieren Mens en Natuur nog niet vaarwel zeggen. Een mooi digitaal blad brengt flinke kosten met zich mee kosten die we niet náást een papieren editie kunnen dragen. Wij zien Mens en Natuur als de verbinder tussen leden, vrijwilligers en beroepskrachten in het hele land, tussen nieuwe en trouwe leden, tussen de jongere en oudere garde. We denken dat een digitaal blad (nog) niet in staat is om die functie te vervullen. Wel blijven we alert op ontwikkelingen op dit gebied. - En uiteraard kijkt de redactie nauwgezet naar alle genoemde suggesties. Tot slot nog een verzoek aan u, als lid van IVN. Houdt u ons scherp? U hoeft de volgende enquête niet af te wachten om uw reactie door te geven. We waarderen het enorm als u de tijd neemt om te reageren op een artikel, of een interessant onderwerp aan te dragen. U kunt ons bereiken via mensennatuur@ivn.nl.