Rabobank Retail Update Februari 2016 Deze update geeft een selectie van belangrijke ontwikkelingen in de sector 1. De onderwerpen zijn voorzien van Rabobank commentaar en gegroepeerd naar vijf belangrijke thema s in de Nederlandse retail: Fusion/grenzeloze retail, Verticale integratie, Omnichannel/technologie, Samenwerking en Markt en concurrentie. Verder zijn enkele kerncijfers opgenomen ter illustratie van de marktontwikkelingen en vooruitzichten. In januari is in het kader van het retailcongres Retailing Beyond Borders een samenvatting van het rapport The Future of Retail gepubliceerd. Deze samenvatting is ook in het Engels beschikbaar. Interesse in het complete (Engelstalige) rapport? Stuur een mail naar Jos Voss Fusion grenzeloze retail Financiële dienstverlener gaat in Big Data Er is een mobiele applicatie gelanceerd waarmee klanten vanuit een koelkast direct boodschappen kunnen bestellen en betalen. De 'Groceries by MasterCard'-app is een ontwikkeling van de gelijknamige creditcardmaatschappij in samenwerking met elektronicaconcern Samsung. De twee bedrijven introduceren hiermee de eerste boodschappen-app die geïntegreerd is in een koelkast. De intelligente app kan zelfs op basis van eerdere bestellingen suggesties doen voor toekomstige aankopen, biedt loyaltyprogramma's en coupons van gerenommeerde supermarktketens en heeft een realtime connectie voor online sales en promoties. Amazon: kopen op afbetaling Britse klanten van Amazon kunnen bestellingen vanaf GBP 400 voortaan in termijnen betalen. Met Amazon Pay Monthly creëert het bedrijf een nieuw wapen tegen fysieke concurrenten. Afhankelijk van de aankoopsom krijgen webshoppers twee, drie of vier jaar de tijd om de lening af te betalen. Klanten hoeven geen aanbetaling te doen, wel wordt een rente van 16,9 procent in rekening gebracht. Groot-Brittannië is de eerste markt waarop Amazon Pay Monthly is geïntroduceerd, in samenwerking met Hitachi Capital. Online retailer gaat fysiek Neckermann.com opent de komende tijd in totaal zeventien winkels in Nederland en België. Een deel daarvan wordt overgenomen van Kijkshop. Neckermann.com is eigendom van Readen, een groothandel en retailer die weer onderdeel is van de Amerikaanse beursgenoteerde onderneming Readen Holding Corp. Directeur Bas Piepers: Wij geloven heilig in pick up points. De winkels zullen gaan dienen als afhaal- en retourpunt voor online orders. Verder komen er bestelzuilen met informatie over producten en de mogelijkheid om te bestellen. Fusion gaat over het verdwijnen van grenzen binnen en buiten de retailsector wat nieuwe groeikansen biedt. De voorbeelden laten verschillende van dit soort kansen zien. Een financiële dienstverlener (Mastercard) begeeft zich in de retail-arena, samen met een elektronicaproducent (Samsung). Het doel is om via de app data te verzamelen over consumentengedrag en voorkeuren. Data zullen in de concurrentiestrijd een steeds belangrijkere rol gaan spelen. Amazon biedt financiële dienstverlening (kopen op afbetaling) als aanvulling op de verkoop van producten. Het voorbeeld van Neckermann.com toont een tweetal vervagende grenzen aan: tussen online en offline retail en tussen groothandel en retail. 1 Voor bronnen: zie pagina 4. Pagina 1 van 5
Verticale integratie Bavaria gaat direct via online kanaal Bavaria verkoopt voor het eerst zelf bier online aan consumenten. Op Swinckels.com wordt het pils van het Swinckels-merk aangeboden. Wie voor tien uur s avonds een sixpack bestelt, heeft het in principe de volgende dag in huis. Met de shop op Swinckels.com schept Bavaria een nieuw distributiekanaal voor zijn superieure pils, vernoemd naar de bekende brouwersfamilie Swinkels. Tot voor kort was het bier alleen in een select aantal horecagelegenheden te vinden. Voor Bavaria is directe online bierverkoop een novum. Verticale integratie het voeren van regie over de keten en het dicht bij de klant komen is een belangrijke trend in retail. Bavaria gaat met haar premium merk Swinckels direct naar de klant via het online kanaal. Ook Nespresso heeft voldoende consumentenrelevantie om direct naar klanten te gaan, mede geholpen door de commercials met George Clooney. Het merk zoekt het daarbij in de combinatie van online en winkels. In de winkels wordt technologie ingezet om de klantbeleving en de service te vergroten. Summum heeft eigen winkels naast het multibrand kanaal. Het modemerk kan de toegevoegde waarde van de eigen winkels ook aantonen aan de multibrand klanten. Het zogenaamde kanaalconflict bestaat overigens niet in de hoofden van klanten. Uiteindelijk beslissen zij waar en hoe zij kopen. Omnichannel en technologie Modemerk kiest voor eigen winkels In Nederland zijn nu vier eigen winkels van het Nederlandse vrouwenmodemerk Summum. Multibrand retailers die het merk in de betreffende plaatsen verkopen, stonden niet te juichen, vertelt Jos Wijker, medeoprichter van Summum. Wijker: Uiteindelijk zien zij de meerwaarde. We werken vaak met ze samen voor events en we verwijzen door naar de zelfstandige winkelier wanneer een product bij ons uitverkocht is. De eigen winkels hebben nog een voordeel: hier kan Summum de krenten uit de pap verkopen. Voorheen gingen artikelen soms niet in productie, omdat ze onvoldoende werden ingekocht. Nu kan alles in productie. Op deze manier maken onze eigen winkels het verschil. Daarnaast kunnen we de winkelier nu bij de inkoop vertellen dat die snoepjes juist wél werken, aldus Wijker. Nespresso investeert in retailnetwerk Nespresso investeert flink in zijn retailnetwerk omdat klanten die via meer dan één kanaal shoppen extra besteden. De combinatie boutique en online werkt, zegt algemeen directeur Mark Ruijgrok. De boutiques van Nespresso dienen minder als een distributiepunt, maar meer als een experience center met innovatieve retailoplossingen. Nespresso heeft in 2012 als eerste retailer in ons land RFID-technologie in de winkel ingezet. Daarbij pakken klanten grand crus uit een zelfbedieningswand, om ze vervolgens in een Nespresso-tas in een speciale bak in de selfservicecounter te plaatsen. De RFID-reader scant de inhoud van het tasje en je kunt meteen zelf afrekenen. Het nieuwe filiaal in Rotterdam gaat nog een stap verder, want daar worden de tasjes automatisch ingepakt. Daardoor kunnen medewerkers honderd procent aandacht geven aan de klant. Unilever en Jumbo: koopknop in recepten Unilever en Jumbo hebben recepten op hun websites shoppable gemaakt. De producten uit een recept kunnen direct online worden besteld op Jumbo.com. Knorr.nl heeft de primeur. Het is volgens Unilever voor het eerst dat een fabrikant en een retailer samen recepten buiten de eigen websites shoppable maken. Op de mobiele website van Knorr.nl kunnen consumenten de ingrediënten van een recept bestellen via de knop Bestel bij Jumbo. De knop opent de app van Jumbo, waar de artikelen op het boodschappenlijstje worden geplaatst. Assist gidst klanten door het oerwoud van Apps Assist presenteert zich als een mobiele one stop shop voor iedereen die iets nodig heeft. Wie de bedrijfsnaam intikt op Facebook Messenger, Slack, Telegram of in een sms, krijgt assistentie van Assist dat gekoppeld is aan tal van bedrijven. "Er zijn teveel apps. De klant moet geholpen worden", stelt medeoprichter Shane Mac. Hij legt uit dat 50 tot 80 procent van de apps een paar weken na de installatie niet meer wordt gebruikt. "App fatigue is real." Via populaire berichtendiensten ontsluit Assist de inhoud van verschillende apps, waaronder die van Eat24, GrubHUb, Postmates, StubHub, OpenTable, Uber en Lyft. Gebruikers hoeven niet te betalen voor de dienst. Als ze aangeven wat ze willen (bijvoorbeeld een taxi bestellen, eten laten komen of een hotel boeken) worden hun verzoeken uitgezet aan relevante aanbieders. Net als Operator en Facebook (Messenger) koppelt Assist messaging aan commerce, in het geloof dat chat een mobiele spilfunctie kan vervullen, vergelijkbaar met de rol die search heeft ingenomen op het (vaste) internet. Pagina 2 van 5
Aldi opent eerste webwinkel Aldi heeft voor het eerst een webwinkel geopend, voor de Britse markt. De supermarktketen verkoopt hier meer dan negentig verschillende wijnen. Later dit jaar komen daar non-food items als gereedschap en fietsapparatuur bij. De Britse webwinkel dient als proeftuin voor andere markten. Naast wijnbestsellers, die ook in de winkel verkrijgbaar zijn, verkoopt Aldi online only flessen. Aldi werkt samen met CollectPlus voor het afhalen van orders bij pick up points. De klant staat centraal bij het issue omnichannel en technologie en niet de technologie of de kanalen. Door het combineren en integreren van kanalen moet de service aan de klant verbeterd worden, waarbij technologie ondersteunend is. De voorbeelden sluiten hier allemaal op aan. Unilever en Jumbo zorgen ervoor dat de klant direct vanuit een recept artikelen kan bestellen. Assist helpt klanten niet te verdwalen in een oerwoud van apps. Aldi zet het web in om de service aan haar klanten verder te verbeteren. Het voorbeeld van Aldi laat verder zien dat ook voor hard discounters het online kanaal nuttig is om klanten goed te bedienen. Samenwerking FNG en Miss Etam bundelen krachten FNG Group (de Belgische modespeler waartoe ook de Nederlandse merken Expresso en Claudia Sträter behoren) gaat samenwerken met R&S Retail Group, de nieuwe eigenaar van Miss Etam. Na het faillissement van Miss Etam heeft R&S een doorstart gemaakt met 99 winkels, tegenover meer dan 180 winkels voor het faillissement. De samenwerking heeft betrekking op verschillende terreinen waaronder inkoop en online/ omnichannel. Ook willen ze samen de rol van consolidator in de markt op zich nemen. Dieter Penninckx, managing director van de FNG Group: Een succesvolle fashion-onderneming moet beschikken over een portfolio aan complementaire merken enerzijds, zodat je flexibel kan inspelen op een snel veranderende markt, en schaal anderzijds om maximaal van schaalvoordelen te kunnen genieten. De samenwerking met Miss Etam biedt op dit vlak vele kansen. Beide bedrijven realiseren een gezamenlijke omzet van ~EUR 350m met > 2.500 medewerkers. Nestle zoekt online samenwerking met Alibaba Levensmiddelenfabrikant Nestlé heeft een strategische samenwerking gesloten met Alibaba. Op de Chinese handelsplaats Tmall.com worden onder meer melkpoeder, chocolade en Nescafé Dolce Gusto aangeboden. Nestlé, dat al jaren zelf producten verkoopt op internet, wil merken bouwen op de Chinese markt en zijn e-commerce inkomsten stuwen. Behalve op Tmall.com zal het Zwitserse concern ook op Alibaba s marktplaats Taobao.com actief worden. Logistieke samenwerking met bol.com Bol.com gaat eind dit jaar multichannel fulfilment aanbieden aan zakelijke verkooppartners. Zij kunnen al hun webwinkelvoorraad extern stallen. Ook bestellingen in hun eigen shop worden desgewenst ingepakt door Bol.com annex partner Docdata. Dit vertelde marketingdirecteur Margaret Versteden van bol.com. Het aanbieden van de dienst wordt mede mogelijk door de bouw van Bol.com s eigen distributiecentrum in Waalwijk. Webwinkeliers kunnen hun complete e-fulfilment uitbesteden aan bol.com. Daarmee volgt bol.com l het voorbeeld van Amazon (Fulfilment by Amazon). Inmiddels is één op de vijf bestelde producten op Bol.com van een externe verkoper. Bol.com voegde reeds zo'n twee miljoen artikelen toe van zakelijke partners. Zij zouden hun omzet gemiddeld met een kwart zien groeien dankzij de samenwerking. Een groot voordeel van samenwerking is dat de zelfstandigheid in stand blijft. Bovendien worden de risico s van andere groeistrategieën vermeden. Samenwerking is daarmee een aantrekkelijke strategische optie voor retailers. De voorbeelden laten verschillende vormen van samenwerking zien waarmee diverse strategische doelen bereikt kunnen worden. FNG Group volgt een strategie van verschillende merken die aan de achterkant zoveel mogelijk samenwerken, bijvoorbeeld op gebied van inkoop of online. De samenwerking met R&S/Miss Etam is een volgende stap in deze strategie. Nestlé werkt samen met Alibaba om de online presence te vergroten. Bol.com biedt haar partners de mogelijkheid om fulfilment uit te besteden waarmee zij zich volledig op hun commerciële propositie kunnen focussen. Markt en concurrentie Mosadex versterkt positie met overname DA Drogisterijketen DA gaat verder onder de vleugels van de farmaceutische groothandel en dienstverlener Mosadex. Er is nog wel een issue met de OR dat opgelost moet worden. Mosadex is initiatiefnemer van medisch webwarenhuis Leef.nl, de one-stopshop voor de zorgconsument. DA blijft als merknaam bestaan. Leef.nl is gekoppeld met de Service Apotheken, een franchiseformule van Mosadex, en met Sanoma, dat zijn bereik vermarkt. "De ambitie van Leef.nl is groot en past in onze multichannel benadering van de patiënt. Die bereiken we via de openbare apotheek, online en direct aan huis", aldus Ludwig Castelijns, CEO van Mosadex. DA kan van de e-commerce kennis binnen Mosadex profiteren. Pagina 3 van 5
Deense woonformule Bolia naar Nederland De Deense winkelformule Bolia heeft zijn eerste conceptstore in Nederland geopend. Ons plan is om de komende jaren vier à vijf winkels in Nederland te openen, aldus CEO Lars Lyse Hansen. Bolia begon anderhalf jaar geleden met een zoektocht naar de geschikte locatie voor zijn eerste winkel in ons land. Die werd uiteindelijk gevonden in de Utrechtsestraat in Amsterdam. Bolia is ook al actief in Denemarken, Zweden, Noorwegen en Duitsland. Hansen: "Vooral in Noorwegen en Duitsland breiden we flink uit. Binnenkort openen we winkels in Zwitserland en de Verenigde Staten". De Deense formule verkoopt meubels en accessoires van Scandinavisch design. Die worden stuk voor stuk zelf ontworpen. Coolblue groeit verder De omzet van Coolblue groeide in 2015 met 54 procent naar EUR 555m. Coolblue wil in 2016 twee winkels toevoegen aan de huidige zeven (vijf in Nederland en twee in België). In 2016 zullen minimaal duizend nieuwe werknemers worden aangenomen om de groei verder door te zetten. De mijlpaal van EUR 1 miljard omzet in 2018 moet bereikt worden door gewoon elke dag álles een beetje beter te doen, aldus CEO Pieter Zwart. Ziengs neemt Scapino over Henk Ziengs neemt 140 tot 180 winkels van Scapino over. De formule was al eerder in handen van de familie Ziengs. In 1974 startte de vader van Henk Ziengs de discountformule in schoenen, kleding en sport. In 1997 werden de toen inmiddels ruim 160 winkels verkocht aan Vendex KBB. Uiteindelijk kwam Scapino in handen van Macintosh. Ziengs zegt nog te geloven in de formule waarmee Scapino groot is geworden. Daarom komt onder meer het credo Kwaliteit en euro s voordeel weer terug. Hij wil zoveel mogelijk van de 197 winkels doorstarten. Daarvoor wil de nieuwe eigenaar onnodige kosten elimineren, met een slankere overhead werken, de logistiek slimmer aanpakken en een betere prijspositie van artikelen in de markt hanteren. Verder kijkt Ziengs ook naar het versterken van de online activiteiten. Rituals trapt op het gaspedaal Beautyketen Rituals versnelt zijn wereldwijde expansie in de winkelstraat. Waar vorig jaar gemiddeld anderhalve winkel per week werd geopend, zijn dat er nu twee per week, aldus global e-commercemanager Martijn Cornelissen. De focus van Rituals lag voorheen op Nederland, maar is inmiddels verlegd naar Europa. De droom is om een wereldwijd merk te worden. Cornellissen: "Binnen een aantal jaren willen we duizend winkels geopend hebben." De teller staat momenteel op meer dan vierhonderd vestigingen in 24 landen. Recent werden de eerste winkels in Australië en Brazilië geopend. Binnenkort komen er drie nieuwe filialen in de Verenigde Staten bij, een verdubbeling van het huidige winkelbestand. "We gaan onze eerste winkel aan Fifth Avenue openen", stelt Cornelissen. Nieuwe Deense formule ziet ruimte in Nederlandse markt De Deense retailer Søstrene Grene focust zich in tegenstelling tot HEMA, Xenos, Action of Blokker echt op de interieur- en woonaccessoirebranche. COO Bjørn Bach ziet in ons land weinig competitie in hetzelfde segment. Klanten komen naar Søstrene Grene om te beleven. Søstrene Grene beschikt inmiddels over vier vestigingen in ons land en streeft dit jaar naar minimaal vijf nieuwe winkels. Wereldwijd verwacht Eriksen in enkele jaren rond de tweehonderd winkels te hebben. Marktomstandigheden verbeteren Zowel het consumentenvertrouwen als de koopbereidheid zijn gedaald in januari. In november daalde de retailomzet in de winkels, mede door een ongunstige samenstelling van de koopdagen. Online groeide in hoog tempo door en won verder marktaandeel. Zie het onderdeel Kerncijfers voor meer details. De positieve trend in de vertrouwensindicatoren is in januari onderbroken, nadat ook december al een daling liet zien. De CBS omzetcijfers over november waren negatief voor de winkels, waarbij de samenstelling van het aantal koopdagen ongunstig was. De cijfers laten ook zien dat online verder marktaandeel wint. Marktgroei is voor retailers geen dominante groeifactor meer. Het winnen van marktaandeel, op basis van een onderscheidende propositie, is veel belangrijker. Coolblue en Rituals laten zien dat met een onderscheidende formule ook in deze marktomstandigheden flinke groei mogelijk is. De turbulentie in de markt biedt kansen voor andere spelers. Zo neemt Mosadex het failliete DA over en krijgt Scapino (onderdeel van Macintosh) een nieuwe kans onder de vleugels van een voormalige eigenaar. Buitenlandse spelers zien kansen in de Nederlandse markt, zoals de beide voorbeelden uit Denemarken laten zien. Door deze nieuwe toetreders zal de concurrentiedruk in de markt verder toenemen. Bronnen voor deze uitgave zijn: retailnews.nl, twinklemagazine.nl, customertalk.nl, persbericht FNG Group, fashionunited.nl, marketingtribune.nl, CBS Statline Contactgegevens Sectorspecialisten Retail Rabobank Jos Voss Jos.Voss@rabobank.com Véronique Bulthuis Veronique.Bulthuis@rabobank.nl John David Roeg JohnDavid.Roeg@rabobank.com Sebastiaan Schreijen Sebastiaan.Schreijen@rabobank.com Pagina 4 van 5
Kerncijfers Vertrouwensindicatoren Jan-15 Mar-15 May-15 Jul-15 Sep-15 Nov-15 Jan-16 10 8 6 4 2 0-2 -4-6 -8-10 Na een daling in december is het consumentenvertrouwen in januari opnieuw gedaald: van +6 naar +4. Ook de koopbereidheid verslechterde iets: van +1 in december naar 0 in januari. Consumer confidence NL Readiness to buy NL Detailhandelsomzet: groei in % (jaar-op-jaar) Nov-14 Jan-15 Mar-15 May-15 Jul-15 Sep-15 Nov-15 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% -5% -10% Sales growth non-food stores Sales growth food stores Sales growth online+catalogue players Online sales growth multi channel stores De omzet van food winkels daalde 0,7% in november, door lagere volumes (-1,4%) en iets stijgende prijzen (+0,7%). Bij non-food winkels was sprake van een forse omzetdaling in november: -5,1% (volume -5,4%, prijs +0,4%). Een ongunstige samenstelling van de koopdagen is een factor, evenals het zachte weer (vooral voor mode). De online omzet laat forse groeicijfers zien (>20%) waarbij ook multichannel succesvol is. Non-food winkels januari-nov 2015 groei in % (jaar-op-jaar) 8% 6% 4% 2% 0% -2% -4% -6% -8% -10% -12% Living Drugstores Average Clothing DIY 6,4% -0,5% 3,5% 0,9% 0,9% -0,2% -0,6% -1,2% -2,5% Consumer electr. 2,1% 2,2% -3,0% Textile superm. -4,5% -1,0% Household -9,5% -3,5% Het beeld voor de verschillende sectoren loopt nogal uiteen. Wonen profiteert van de aantrekkende huizenmarkt. Opvallend is dat dit niet geldt voor DHZ. Drogisterijen zijn normaal gesproken vrij stabiel (veel need to have ), maar laten nu forse groei zien. Kleding, DHZ, consumentenelektronica, textielsupermarkten en vooral huishoud zitten in de min. Growth in % Jan-Nov 2015 (YoY) Growth in % Jan-Nov 2014 (YoY) Bron: CBS Deze publicatie is een uitgave van Rabobank. De in deze publicatie gepresenteerde visie is gebaseerd op gegevens uit door ons betrouwbaar geachte bronnen die worden genoemd in de bronvermelding. Deze bronnen zijn op zorgvuldige wijze in onze analyse verwerkt. Rabobank aanvaardt echter geen enkele aansprakelijkheid voor het geval dat de in deze publicatie neergelegde gegevens of prognoses onjuistheden bevatten noch voor eventuele (zet-)fouten en onvolledigheden. Het betreft algemene informatie die aan veranderingen onderhevig is. Aan de verstrekte informatie kunnen geen rechten worden ontleend. Pagina 5 van 5