Optimaal gebruik van levensverzekeringen in het kader van successieplanning

Optimaal gebruik van levensverzekeringen in het kader van successieplanning Bart Chiau Professor UGent

1.Inleiding 2.Begunstigingsclausules bij levensverzekeringen 3.Successieplanning met levensverzekering a. Levensverzekering als alternatief voor testament b. Levensverzekering als alternatief voor schenking c. Schenken van een levensverzekering d. Combinatie van schenking en levensverzekering e. Generation skipping met levensverzekering f. Twee verzekeringsnemers/verzekerden

Programma 1. Inleiding 2. Begunstigingsclausules bij levensverzekeringen 3. Successieplanning met levensverzekering a. Levensverzekering als alternatief voor testament b. Levensverzekering als alternatief voor schenking c. Schenken van een levensverzekering d. Combinatie van schenking en levensverzekering e. Generation skipping met levensverzekering f. Twee verzekeringsnemers/verzekerden 3

Inleiding Factoren die een rol spelen bij successieplanning Termijn Wat als ik morgen overlijd of nog jaren in leven blijf? Twee luiken Burgerrechterlijk luik: wie wil ik beschermen? Partner? Kinderen? Fiscaal luik: belastingdruk meten en beperken Steeds afhankelijk van de gezinssituatie Van kinderloze vrijgezel tot nieuw samengesteld gezin met kinderen uit vorige huwelijken en relaties 4

Inleiding Vier stappen bij successieplanning Wat is mijn vermogen? Wie zijn mijn erfgenamen? Hoeveel erfbelasting zal er verschuldigd zijn? Dan pas plannen Huwelijkscontract Testament Schenking Levensverzekering 5

Begunstigingsclausules Aanduiden van de begunstigde De begunstigde moet niet bij naam worden genoemd, het volstaat dat hij identificeerbaar is Om twijfel bij de prestatie te vermijden is het beter om de begunstigde duidelijk te omschrijven Problemen kunnen er rijzen bij aanduidingen zoals echtgeno(o)t(e), kinderen,... Bij gemengde aanduiding primeert de aanduiding met naam 7

Begunstigingsclausules Wijziging 2012 Wanneer 'de wettelijke erfgenamen' in het contract als begunstigde bij overlijden staan vermeld, bepaalt de wet voortaan dat het kapitaal wordt uitgekeerd aan de nalatenschap In dat geval zal de uitwerking van deze levensverzekering gebeuren volgens de verdeling bepaald in een eventueel testament 8

Begunstigingsclausules Wettelijke erfgenamen Het is niet noodzakelijk om de nalatenschap te aanvaarden om van de verzekeringsuitkering te kunnen genieten Nalatenschap De nalatenschap dient aanvaard te worden om van de verzekeringsuitkering te kunnen genieten Het kapitaal wordt uitgekeerd aan de personen die kunnen aantonen dat ze wettelijke erfgenaam zijn (zelfs indien ze de nalatenschap weigeren en zelfs indien ze worden onterfd door testament) Men houdt rekening met een eventueel testament Het kapitaal wordt verdeeld in gelijke delen onder de begunstigden Bij afwezigheid van een testament zal het kapitaal verdeeld worden volgens de regels van het burgerlijk wetboek en niet systematisch volgens gelijke delen Het kapitaal valt buiten de nalatenschap zodat geen enkel inbeslagname uitgevoerd kan worden door de schuldeisers van de overledene De schuldeisers van de overledene zouden een inbeslagname kunnen uitvoeren 9

Principe Iemand als begunstigde aanduiden buiten het wettelijk erfrecht Iemand binnen wettelijke erfgenamen meer geven dan waarop men recht heeft volgens het wettelijk erfrecht Gevolgen De derde ontvangt kapitaal bij overlijden van de nalater hoewel hij eventueel geen erfgenaam was en niet in het testament vermeld staat Is rechtstreeks begunstigd: geld komt niet eerst in de nalatenschap terecht Mogelijkheid om een hoger bedrag dan de reserve te verzekeren 11

Levensverzekering kan niet (meer) gebruikt worden voor het onterven van reservataire erfgenamen Art. 188 Verzekeringswet (art. 124 WLVO): vrijstelling inbreng en inkorting Wet van 10/12/2012 (BS 11/01/2013) Ook in geval van een zuivere overlijdensverzekering kan er sprake zijn van inkorting indien het beschikbaar gedeelte is overschreden 12

Feitelijk samenwonenden De levensverzekering is de ideale techniek voor feitelijk samenwonenden om elkaar te begunstigen bij overlijden Constructie A A A - B Verzekeringsnemer = partner 1 Verzekerde = partner 1 Begunstigde bij leven = partner 1 Begunstigde bij overlijden = partner 2 Partner 2 sluit een spiegelcontract af Keuze tussen eenmalige storting of periodieke premies Erfbelasting verschuldigd aangezien beding ten behoeve van een derde Oplossing: incalculeren in het overlijdenskapitaal 13

Levensverzekeringen als alternatief voor testament De levensverzekering is de ideale techniek voor feitelijk samenwonenden om elkaar te begunstigen bij overlijden Constructie: A B - A Verzekeringsnemer = partner 1 Verzekerde = partner 2 Begunstigde bij overlijden = partner 1 Partner 2 sluit een spiegelcontract af Keuze tussen eenmalige storting of periodieke premies Geen erfbelasting verschuldigd aangezien beding ten behoeve van zichzelf 14

Voordelen Begunstigde heeft rechtstreeks recht op het kapitaal, dus vrij van de schuldeisers Beperkte kostprijs/wijziging begunstiging Mogelijkheid tot aanvullende waarborgen Financieel aspect (rendement) De nalater behoudt alle rechten Levensverzekering is een veilig beleggingsinstrument Risico afhankelijk van de keuze: Tak 21 Universal Life/Tak 23 Geen beurstaks Vrijstelling roerende voorheffing mogelijk 15

Programma 1. Inleiding 2. Begunstigingsclausules bij levensverzekeringen 3. Successieplanning met levensverzekering a. Levensverzekering als alternatief voor testament b. Levensverzekering als alternatief voor schenking c. Schenken van een levensverzekering d. Combinatie van schenking en levensverzekering e. Generation skipping met levensverzekering f. Twee verzekeringsnemers/verzekerden g. Duolegaat via levensverzekering 16

Schenking met uitstel Vb. oom spaart voor een petekind van 8 jaar Bezwaren tegen handgift Kind is nog te jong No way back Wat indien het kind vervroegd overlijdt? Schenking komt in de nalatenschap van het kind Geld wordt verdeeld aan de ouders 17

Oplossing Afsluiten levensverzekering op 10 jaar VN = oom VZ = kind (8 j.) Beg. O = oom Beg. L = kind Als kind 18 jaar wordt Einddatum contract uitkering kapitaal aan het kind Bij overlijden van het kind voor 18e verjaardag Geld keert terug naar de oom Geen erfbelasting want hij is zelf verzekeringsnemer Opmerking: minimumleeftijd verzekerde overlijdensverzekering mag nu lager dan 5 jaar zijn 18

Wat bij overlijden van de oom? Kind wordt 18 jaar Kapitaal wordt uitgekeerd aan de begunstigde bij leven (kind) Erfbelasting verschuldigd door het kind bij uitkering Berekend op de theoretische afkoopwaarde op het moment van het overlijden van de oom 19

Levensverzekering als alternatief voor een schenking Voordeel Behoud van controle als verzekeringsnemer Kind krijgt het geld pas op einddatum Bij vooroverlijden van het kind keert het geld kosteloos terug naar de oom 20

Principe Kan een levensverzekering het onderwerp uitmaken van een schenking? Schenking van een levensverzekering = Overdracht van alle rechten van de verzekeringsnemer aan een andere persoon Gevolg: de levensverzekering verlaat het vermogen van de schenker en gaat over naar het vermogen van de begiftigde 22

Reden: uitsparen van kosten Nadelig alternatief Schenker koopt zijn polis af, schenkt het geld aan de begiftigde en deze sluit een nieuwe polis af Premietaks een tweede keer verschuldigd Afkoopvergoeding op de eerste polis Instapkosten op de nieuwe polis RV (< 8 jaar) Voordelen schenking van een levensverzekering Geen premietaks Geen afkoop- en instapkosten Geen RV 23

Erfbelasting De nieuwe verzekeringsnemer ontvangt de levensverzekering in zijn vermogen zonder hierop erfbelasting te betalen Toepassing: contract gaat van AAB naar BAB Overlijden van A bij AAB erfbelasting verschuldigd Overlijden van A bij BAB vrijgesteld van erfbelasting??? Uitzondering Indien A overlijdt binnen de 3 jaar na de schenking bij handgift/bankgift 24

Overdracht van rechten = schenking van levensverzekering Manieren om de verzekeringsnemer te wijzigen Door schenking van het verzekeringscontract via notariële akte Registratiekantoor Onderhands? 25

Overdracht van rechten = schenking van levensverzekering Bepaalde contracten kunnen niet geschonken worden Gefiscaliseerde levensverzekeringen want VN en VE moeten gelijk zijn Levensverzekering met een aanvaardende begunstigde Akkoord van de begunstigde nodig Contracten die in pand zijn gegeven of die voorwerp uitmaken van beslag/collectieve schuldenregeling 26

Overdracht van rechten = schenking van levensverzekering Fiscaliteit Geen premietaks verschuldigd bij overdracht van de rechten Geen roerende voorheffing verschuldigd op het ogenblik van de schenking Geen nieuwe termijn van 8 jaar gestart voor de roerende voorheffing 27

Overdracht van rechten = schenking van levensverzekering Wat bij vooroverlijden van de begiftigde? Contract gaat van AAB naar BAB B overlijdt na de schenking Risico dat het contract geblokkeerd wordt Oplossing Overdracht van rechten voorzien Conventioneel beding van terugkeer 28

Nieuwe interpretaties VLABEL - Vanaf 1 maart 2016: schenken levensverzekering niet langer vrij van erfbelasting - Oplossing - Het blijft een door de erflater gemaakt beding - Overdracht van rechten en niet van prestatie - Dubbele belasting: schenkbelasting + erfbelasting a. Afkoop + schenken b. Wijziging begunstiging - AAB > BAB > BAC c. Geen begunstigde aanduiden 29

Nieuwe interpretaties VLABEL - Vanaf 9 januari 2017 - Enkel erfbelasting op het verschil tussen de uitkering bij overlijden en de waarde van de polis op het ogenblik dat deze geschonken werd - Hoe erfbelasting vermijden op de meerwaarde? - Meerwaarde opvragen via gedeeltelijke afkopen - Afkoop - Begunstigde wijzigen - Geen begunstigde aanduiden 30

Planningstechniek indien verzekeringsnemer meerderjarig 32

Principe Vb. grootvader schenkt aan meerderjarig kleinkind Bij de schenking maakt men de afspraak dat het geld moet belegd worden in Universal life levensverzekering met eenmalige premie VN = kleinkind VZ = kleinkind Beg. O = grootvader Beg. L = kleinkind 33

Bezwaren 1. Wat bij vooroverlijden van de begiftigde van de schenking? 2. Behoudt de schenker controle over het geschonken bedrag? 3. Kan de schenker een inkomen blijven genieten uit het geschonken bedrag? 34

Eerste bezwaar: wat bij vooroverlijden van de begiftigde van de schenking? Probleem Indien het kleinkind (verzekerde) overlijdt vóór de grootvader Prestatie van het contract wordt uitgekeerd aan de begunstigde bij overlijden (grootvader) VN = kleinkind VZ = kleinkind Beg. O = grootvader Kosteloos beding ten behoeve van een derde: erfbelasting verschuldigd 35

Eerste bezwaar: wat bij vooroverlijden van de begiftigde van de schenking? Oplossing In de schenking wordt een conventioneel beding van terugkeer opgenomen (art. 951 BW) Bij vooroverlijden van de begiftigde komen de geschonken goederen terug bij de schenker Beding is een ontbindende voorwaarde: de schenking wordt geacht nooit te hebben plaatsgevonden Gevolg: geen erfbelasting op de terugkeer Bij overlijden van de verzekerde (kleinkind) komt het overlijdenskapitaal van de levensverzekering toe aan de schenker (grootvader) Standpunt Vlabel 36

Tweede bezwaar: behoudt de schenker controle over het geschonken bedrag? Probleem Kleinkind is verzekeringsnemer van het contract Kleinkind heeft alle rechten op het contract, kan bij gevolg ook afkopen, geld opnemen, begunstigde wijzigen, in pand geven Constructie is nutteloos aangezien de begiftigde vrij over het geschonken geld kan beschikken 37

Tweede bezwaar: behoudt de schenker controle over het geschonken bedrag? Oplossing De schenker gaat de begunstiging aanvaarden (aanvaardende begunstigde bij overlijden) Daardoor kan de verzekeringsnemer (kleinkind) zijn rechten met betrekking tot het contract niet uitvoeren zonder het akkoord van de aanvaardende begunstigde (grootvader) De verzekeringsnemer heeft het akkoord nodig om» Af te kopen» Voorschot op te nemen» Contract in pand te geven» De rechten over te dragen Aanvaarden van begunstiging geeft de schenker zekerheid omtrent de goede uitvoering van de constructie 38

Tweede bezwaar: behoudt de schenker controle over het geschonken bedrag? Aanvaarden begunstiging Het recht van aanvaarding van de begunstiging komt uitsluitend toe aan de begunstigde leven of overlijden Het recht kan bijgevolg niet uitgeoefend worden door zijn echtgeno(o)t(e), samenwonende partner of door eventuele schuldeisers Aanvaarding kan beperkt worden in de tijd 39

Derde bezwaar: kan de schenker een inkomen blijven genieten uit het geschonken bedrag? Probleem De intresten op het geschonken bedrag zijn in principe voor de verzekeringsnemer Schenker wil vaak nog een inkomen genereren uit zijn geschonken bedrag Voorbeeld: aanvulling wettelijk pensioen 40

Derde bezwaar: kan de schenker een inkomen blijven genieten uit het geschonken bedrag? Oplossing Grootouder kan geplande of niet-geplande opvragingen doen Vb. jaarlijks 2% Percentage beperken zodat het niet aanzien wordt als een terugname van de schenking Door het conventioneel beding van terugkeer eindigt de rente bij overlijden van de begiftigde Mogelijkheid tot overdracht van gedeeltelijk recht van afkoop aan de schenker De schenker kan zonder toestemming van de begiftigde een gedeeltelijke afkoop doen 41

Wat bij overlijden? Wat gebeurt er bij overlijden van de grootvader? Geen uitkering van het contract (verzekerde is nog in leven) Geen meldingsplicht voor de verzekeraar Het kleinkind betaalt geen erfbelasting Uitzondering: wanneer een niet-geregistreerde schenking aan de basis ligt van de constructie en de grootvader overlijdt binnen de drie jaar na de schenking Eventueel plaatsvervangende begunstigde Wat gebeurt er bij overlijden van het kleinkind? Uitkering van het contract aan de begunstigde bij overlijden (grootvader) Dankzij het conventionele beding van terugkeer betaalt hij op deze uitkering geen erfbelasting 42

Voordelen van deze constructie Geen erfbelasting verschuldigd Zekerheid over de verdeling Geruststelling voor alle partijen Volledig legale techniek Goedkope techniek 43

Planningstechniek indien verzekeringsnemer minderjarig 44

Verzekeringsnemer is minderjarig Als minderjarig kind verzekeringsnemer is, verplichte aanduiding van de nalatenschap als begunstigde bij overlijden Principe wordt Vb. grootvader schenkt aan minderjarig kleinkind Bij de schenking maakt men de afspraak dat het geld moet belegd worden in Universal life levensverzekering met eenmalige premie VN = kleinkind VZ = kleinkind Beg. O = de nalatenschap Beg. L = kleinkind 45

Generatiesprong Wijziging wettelijk erfrecht (wet 10/12/2012, BS 11/01/2013) Generatiesprong mogelijk zonder testament Erfenis weigeren ten gunste van zijn eigen kinderen (plaatsvervulling) Verwerping door eerste generatie mag geen aanleiding geven tot lagere successiedruk Besparing erfbelasting (maar 1x betalen) Alles of niets verhaal Vrijwillige handeling Geen zekerheid voor grootouder 47

Vermindering kleine nalatenschap Voor netto verkrijgingen die de 50 000 niet overstijgen, worden de te betalen erfbelasting tot 500 verminderd. De berekening van het uiteindelijke bedrag van de vermindering gebeurt aan de hand van de volgende formule: vermindering = 500 x (1 netto verkrijging/50 000) Voorbeeld Kleinkind ontvangt 12.500 Te betalen: 12.500 x 3% = 375 Vrijstelling: 500 x (1 12.500/50.000) = 375 Te betalen: 0 48

OMA Oma heeft 150.000 100.000 wil ze laten staan op de spaarrekening 50.000 wenst ze te beleggen Zoon en schoondochter Dochter en schoonzoon Jan Piet Joris Korneel 49

OMA Oma heeft 150.000 100.000 wil ze laten staan op de spaarrekening 50.000 wenst ze te beleggen (Kasbon) Zoon en schoondochter Dochter en schoonzoon Ontvangt 75.000 Erfbelasting: 3.750 Ontvangt 75.000 Erfbelasting: 3.750 Jan Piet Joris Korneel Totaal erfbelasting: 7 500 50

OMA Oma heeft 150.000 100.000 wil ze laten staan op de spaarrekening 50.000 wenst ze te beleggen (Tak 21, elk kleinkind 10 000) Zoon en schoondochter Dochter en schoonzoon Ontvangt 55.000 Erfbelasting:: 1.950 Ontvangt 55.000 Erfbelasting: 1.950 Jan Piet Joris Korneel Ontvangt 10.000 Erfbelasting: 0 euro Ontvangt 10.000 Erfbelasting: 0 euro Ontvangt 10.000 Erfbelasting: 0 euro Ontvangt 10.000 Erfbelasting: 0 euro Totaal erfbelasting: 3 900 Besparing = 3 600 (+ 40 000 wordt niet meer vererfd) 51

Voordelen Vrijstelling van successierechten tot 12 500 per kleinkind Grootouder blijft zolang hij leeft alle rechten op het contract behouden Kan begunstigde wijzigen zodat het kapitaal niet aan het kleinkind uitgekeerd wordt Kan opvragingen doen 52

Doel Beleggen van gemeenschappelijke gelden (of gelden in onverdeeldheid) Een overdeeldheid creëren tussen twee partners Premietaks vermijden bij overlijden en herbelegging Spaarplan voor een kind, gefinancierd door de ouders Erfbelasting vermijden 54

Eerste overlijden Alles gaat naar de langstlevende verzekeringsnemer Verzekeringsnemers A en B Verzekerden A en B Begunstigde bij overlijden A = B Begunstigde bij overlijden B = A Laatste overlijden Alles gaat naar een derde begunstigde aangeduid in het contract Verzekeringsnemers A en B Verzekerden A en B Begunstigde bij overlijden A = - Begunstigde bij overlijden B = - Begunstigde bij overlijden A en B = C 55

Laatste overlijden Overlijden van A Erfbelasting door C op de helft van de afkoopwaarde Overdracht van rechten naar B Overlijden van B Erfbelasting door C op de rest Probleem: B heeft alle rechten en kan bv. afkopen of begunstigde wijzigen Vanaf 1 januari 2017 (Vlabel) C moet pas erfbelasting betalen na tweede overlijden Erfbelasting bij effectiefve uitkering verschuldigd door de genieter Eventuele oplossing: langstlevende schenkt het verzekeringscontract aan C (verzekeringsgift) 56

Eerste overlijden Overlijden van A Erfbelasting tenzij beding van aanwas Overlijden van B Erfbelasting tenzij beding van aanwas 57

Voorwaarden omdat het niet zou gaan om een kosteloos beding Het moet gaan om een voor beide partijen evenwichtige overeenkomst Gevolg: een ongelijke overlevingskans (ten gevolge van leeftijd of gezondheidstoestand) moet gecompenseerd worden door hogere premie-inleg van de persoon met de hoogste overlevingskans Persoon met hoogste overlevingskans moet een groter deel van de premie betalen In de constructie met 2 verzekeringsnemers: aantonen wie welk deel van de premie betaalde Rechten van het contract In het contract voorzien van een gezamenlijke uitoefening van de rechten van de verzekeringsnemer Anders is het contract uit evenwicht 58

Vragen 61

Contactgegevens Bart Chiau e-mail: bart.chiau@gmail.com Linkedin Twitter @BartChiau Tel. (0479)50.89.82 62