Zorg Logistics High Tech Systems Biobased Economy Agro Food
Inhoudsopgave 1. Aanleiding, doel en kaders Werkateliers Beroepen van morgen 3 2. Werkateliers in de praktijk 8 3. Evaluatie Werkateliers: wat werkt? 18 4. Aanbevelingen toekomstige Werkateliers 19 - Molen van Royen als instrument voor planning toekomstige ateliers
Aanleiding Werkateliers MBO-Brabant is trekker voor het Brabants speerpunt: Voldoende instroom van gediplomeerd personeel in de sectoren techniek, zorg en in debrabantse topclusters. De Werkateliers Beroepen van Morgen zijn onderdeel van de uitvoeringsagenda Geen kenniseconomie, zonder ambachts-economie! Ambitie voor de werkateliers De Brabantse MBO-instellingen ontwikkelen nieuwe, voor de regio s relevante opleidingscurricula voor de beroepen van morgen. Bron: Uitvoeringsagenda MBO Brabant: Geen kenniseconomie, zonder ambachtseconomie!
Doel van de Werkateliers Doel van de Werkateliers: Geef bedrijven een rol in het ontwikkelen van hun beroepsonderwijs voor de toekomst; Maak docenten eigenaar van het vakgebied; Creëer een rechtstreekse dialoog met (regionale) bedrijven. Toelichting: Innovatie in bedrijven brengt nieuwe kennis en vraagt om nieuwe kennis en vaardigheden van toekomstige werknemers. Onderwijs moet beter en sneller aansluiten bij innovatie in bedrijven of de keten. De halfwaardetijd van kennis is 3 jaar: dit vraagt investeren in de actualiteit van MBO opleidingen. 50 jaar overleg onderwijs arbeidsmarkt: Er is sprake van gestold vertrouwen, en spreken met de ruggen tegen elkaar. Er is behoefte aan innoverende nieuwe allianties en nieuwe vormen van dialoog
Projectstructuur Werkateliers Beroepen van Morgen Het Brabants Bestuurdersoverleg MBO is opdrachtgever voor de vijf Werkateliers Beroepen van Morgen. Het Kernteam is verantwoordelijk voor de aansturing, voortgang en monitoring van het project. In de Denktank wordt de inhoud en de voortgang van de vijf Werkateliers afgestemd. In de Werkateliers verkennen vertegenwoordigers van bedrijven en docenten van MBO-instellingen in Brabant met een open mind de ontwikkelingen in techniek en maatschappij. Zij schetsen de betekenis daarvan voor beroepen en opleidingen van morgen. De kwartiermaker en de facilitator zijn namens de verantwoordelijke MBO de trekkers van inhoud en proces van de Werkateliers. De kwartiermakers maken deel uit van de Denktank. Biobased Economy & Maintenance, Logistics, Agro Food, High Tech Systems en Zorg zijn de thema s van de Werkateliers. Deze keuze volgt uit het topsectorenbeleid in Noord-Brabant en de ontwikkelingen in de zorg. De vernieuwing in deze sectoren leidt tot een andere vraag naar personeel en krapte aan goed geschoold personeel.
Opdracht Werkateliers Beroepen van morgen Opdracht aan de Werkateliers Beschrijf beelden van nieuwe beroepen die in of tussen sectoren (kunnen) ontstaan Beschrijf de bouwstenen van nieuwe of aanpassingen van bestaande onderwijscurricula Bijkomende opbrengsten van de Werkateliers Docenten versterken de binding met ontwikkelingen in het werkveld en het bedrijfsleven Onderwijs en bedrijven versterken of ontwikkelen de onderlinge verbindingen MBO-instellingen in Noord-Brabant versterken de onderlinge samenwerking Een werkwijze voor toekomstige ontmoeting/input voor onderwijsvernieuwing wordt ontwikkeld MBO-Brabant en ondernemers (BZW) gaan aan de slag met de opbrengst van de werkateliers. Wensen en gedachten die gerealiseerd kunnen worden binnen bestaande opleidingen: DOEN!
Leerlingen Sint Lucas College; beelden Beroepen van Morgen
Vorming van de Werkateliers Alle MBO-instellingen doen mee, elke regio faciliteert een Werkatelier De verdeling over de Brabantse MBO-instellingen is gebaseerd op drie criteria: 1. De MBO-instelling of regio die trekker is voor een bepaald werkatelier heeft aantoonbare ervaring in de branche (topsector/regionaal speerpuntsector); 2. De arrangementen sluiten aan bij het koersdocument MBO: samenwerking, focus op thema s en topsectoren; 3. De kans op medewerking aan het werkatelier door vertegenwoordigers uit het regionaal bedrijfsleven is groot. De verantwoordelijke MBO instelling levert de kwartiermaker. In elk werkatelier zijn idealiter docenten uit alle MBO-instellingen vertegenwoordigd. Kwartiermaker en facilitator De kwartiermaker is verantwoordelijk voor de werving van de deelnemers, de facilitator draagt zorg voor de planning van het proces en de samenwerking in het Werkatelier. Samen zijn zij verantwoordelijk voor het resultaat van het Werkatelier.
Werkwijze: Theory U als basis Door creatieve werkvormen worden deelnemers uitgedaagd tot nieuw of innoverend denken. De uitdaging: bestaande beelden en zekerheden loslaten en vanuit nieuwe invalshoeken kijken naar de vraag voor beroepen van de toekomst. Bereid tot out of the box denken en over de bekende horizon kijken. http://www.theoryuplein.nl/theory-u/
5 Bijeenkomsten voor elk Werkatelier 5 Bijeenkomsten voor elk atelier, met soms een bijeenkomst 0 verkenning van het werkveld De jacht op de expeditieleden van het bedrijfsleven Proces Werkatelier Zorg Bijeenkomst 0/1: Kennismaken en verwachtingen Introductie werkwijze en programma --> anders kijken, eerste verkenning Idee-lijnen voor het toekomstige werkveld & opleiding Onliner : de operator moet de machine beter kennen dan zijn of haar partner Bijeenkomst 2: Verkenning van trends en ontwikkelingen in de maatschappij en in de sector Bijeenkomst 3: Scenarioplanning Creatief kader werkatelier on tour Toegevoegde waarde van de nieuwe opleiding? Toetsing wat en hoe? 8 bedrijven geven hun input in mini creatieve sessies met docent & facilitator Bijeenkomst 4: Van scenario s naar beroepen Bijeenkomst 5: Van beroepen naar bouwstenen voor een curriculum Schrijven van de opleiding procestechniek in de toekomst Februari 2014 versterking door jongeren
Bijeenkomst 1: Loslaten, anders kijken, out of the box Creatief denken vraagt een open mind en anders kijken dan in de alledaagse werkelijkheid. In bijeenkomst 1 start het proces met opdrachten om de mind te stretchen en oude beelden oordelen los te laten.
Bijeenkomst 2: Trends in maatschappij en beroepsveld
Verkenning trends en ontwikkelingen: ordenen naar toenemende impact en toenemende onzekerheid Interessant voor verkennen: Meest onzeker en grote impact De ontwikkelingen die in dit kwadrant worden geplaatst zijn het meest interessant om te verkennen als gedachtenexperiment of als basis voor het gesprek: als deze ontwikkeling doorzet, wat betekent dat voor het beroep van morgen? Zeker en veel impact in de sector Bekende ontwikkelingen waarvan zeker is dat ze optreden krijgen aandacht maar zijn niet het speerpunt voor het werkatelier. Voorbeelden van zekere trends: digitalisering, technologische ontwikkeling, flexibele medewerkers, langer doorwerken, big data, multiculturele samenleving, veranderend werknemerschap. Over Onderwijs Er is een beweging van flexibiliseren van onderwijs met keuzedelen, samenwerking tussen onderwijs en opleiden in de school en in bedrijf. Keuze van medewerkers: generalisten ofspecialisten. Zeker Trend A Onzeker Voorbeeld Werkatelier Zorg -- Trend B ++ Op zoek naar de belangrijkste drivers Kritische onzekerheid en belangrijk 13
Bijeenkomst 3: Scenarioplanning Toekomstscenario s zijn aannemelijke verhalen hoe de werkelijkheid zich vanaf heden kan gaan ontwikkelen. Werkwijze: Uit de trends worden de relevante onzekerheden gekozen, deze vormen de drivers (kernwoorden) voor de horizontale en de verticale as. Op grond van deze onzekere ontwikkelingen wordt geschetst: wat betekent het voor het werk van morgen als de ontwikkeling juist meer of juist minder gaat optreden? Welke nieuwe functies ontstaan in de sector?
Bijeenkomst 4: Nieuwe beroepen en competenties Beschrijf beelden van nieuwe beroepen die in of tussen sectoren (kunnen) ontstaan? Wat zijn de gevraagde competenties voor het beroep/de beroepen van morgen?
Bijeenkomst 5: Bouwstenen voor nieuwe curricula en opleiden voor morgen
Opbrengst Werkateliers Beroepen van Morgen Wat is gerealiseerd: Elk Werkatelier benoemt nieuwe beroepen of toekomstige vernieuwingen binnen beroepen Elk Werkatelier beschrijft competenties die horen bij de beroepen van morgen In alle ateliers hebben docenten van verschillende MBO s en vertegenwoordigers van bedrijven prettig samengewerkt en elkaar beter leren kennen De deelnemers zijn positief over de samenwerking, de nieuwe contacten en de werkwijze Theory U heeft haar waarde bewezen als methode om in gesprek te gaan over maatschappelijke trends en ontwikkelingen en de betekenis voor de inhoud van de opleiding van morgen Wat vraagt aandacht: De werving van deelnemers, de doorlooptijd en het verloop van deelnemers zijn een aandachtspunt voor toekomstige Werkateliers (beschikbare tijd bij bedrijven en docenten, mate van vernieuwend denken, is elke competentie even sterk in elke fase nodig of wenselijk?) Er is behoefte om de opbrengst van een Werkatelier breder te toetsen bij bedrijven en beslissers in onderwijs (soms is deze stap al toegevoegd in het proces, soms nog niet) De vertaling naar bouwstenen voor curricula is nog beperkt, de reden is niet duidelijk: te kort aan tijd, vraagt een andere expertise, overtuiging dat het zinvol is? In de schetsen voor onderwijs van de toekomst die zijn gepresenteerd blijken meer en minder vernieuwende modellen voor het toekomstige onderwijs. Mogelijk dat een Werkatelier onderwijs van morgen meerwaarde heeft voor het ontwikkelen van nieuwe leerroutes
Werkateliers in de toekomst Vooraf zijn een aantal uitgangspunten geformuleerd die niet steeds zijn vastgehouden in de werkateliers. Is dat erg? Onderstaand enkele voorbeelden en wat daarover in de evaluaties is gezegd. 1. Rol kwartiermaker en facilitator/co-facilitator Uitgangspunt: de kwartiermaker zorgt voor de randvoorwaarden, de facilitator is verantwoordelijk voor het proces. Elk werkatelier heeft anders gewerkt, dit heeft echter niet tot aanwijsbare verschillen in de kwaliteit van het proces of de opbrengst van het werkatelier geleid. Leidend is de vraag: welke competenties zijn beschikbaar, hoe organiseren we deze op de goede manier om te komen tot een sterk proces en het realiseren van de gewenste opbrengst? 2. Deelnemers van de werkateliers zijn docenten en vertegenwoordigers van bedrijven In de praktijk is dit uitgangspunt breed geïnterpreteerd. De reden is mede praktisch ingegeven: voor sommige werkateliers zijn beperkt docenten of bedrijven beschikbaar. Leidend is de vraag: welke competenties en inbreng zijn nodig om te komen tot het gewenste resultaat? Vernieuwend, onafhankelijk en out of the box kunnen denken, kennis van curriculum en onderwijsontwikkeling, kennis van beroepen en ontwikkelingen in de sector of in de toeleveringsketen, communicatieve vaardigheden zijn genoemd als kenmerken die meerwaarde hebben voor een sterk proces en een goed resultaat) Een goede mix van deelnemers en een goede werksfeer dragen bij aan plezier en resultaat
Werkateliers in de toekomst (2) 3. Doel van de Werkateliers: nieuwe beroepen/opleidingen of vernieuwing binnen bestaande beroepen/opleidingen? In twee werkateliers is vanuit de brede range van de sector een team samengesteld en het proces gestart, daar zijn in beide ateliers nieuwe beroepen benoemd. In de andere werkateliers is het speelveld vooraf afgebakend omdat anders het werkveld te breed zou worden. Dat heeft bij één atelier geleid tot nieuwe beroepsprofielen, twee andere ateliers komen tot aanpassingen binnen bestaande beroepen en opleidingen. De deelnemers ervaren beide werkwijzen als waardevol, het afbakenen had een duidelijke reden Voor een volgende ronde kan vooraf de vraag worden gesteld: wat is het doel? Wat willen we realiseren? Wat zijn daarvoor de besterandvoorwaarden? 4. Randvoorwaarden voor het Werkatelier Tijd en doorlooptijd (5 bijeenkomsten van 3 uur was de norm, de praktijk wisselde), de planning, de werkruimte, maatwerk in het voorbereiden en uitvoeren van de bijeenkomsten (meer breed, open of meer concreet en toegepast), in elk werkatelier zijn aanpassingen op de werkwijze toegepast. Middel dient doel, zonder randvoorwaarden geen resultaat, elke keer opnieuw afwegen welke voorwaarden nodig zijn voor het bereiken van het gestelde doel.
De Molen van Royen Leidraad voor inrichten van toekomstige Werkateliers? De Molen van Royen laat zien dat een wijziging in een van de facetten in het web, gevolgen heeft of kan hebben voor één of meerdere andere elementen van een Werkatelier. Bron: http://www.stijnverhagen.nl/cmsdata/pdf's%20- %20Publicaties/Handboek%20studentmentoring%20PDF.pdf 1. Het waarom/doel van het project De opdracht en de verwachte opbrengst zijn van belang voor de keuzen op de andere elementen in de molen. Als de opdracht wijzigt vraagt dit mogelijk ook aanpassingen aan de andere elementen. Toetsvraag: Is het doel realistisch? Is het te ruim of juist te eng geformuleerd? Ook gezien de mensen en middelen voor realisatie? 2. Met wie en voor wie werken we? Wie neemt de rol van kwartiermaker en facilitator op zich, hoe verhouden zij zich in het proces? Wie zijn de juiste deelnemers uit onderwijs en bedrijven Welke stijl past bij deze deelnemers Toetsvraag: kan met dit team het doel worden gehaald? 3. Een ander doel of ander team heeft gevolg voor logistieke organisatie Planning: afhankelijk van beschikbaarheid en tijd van deelnemers Locatie: mede bepalend voor passende werkvormen Toetsvraag: Is de beoogde planning realistisch en voldoende voor het behalen van het doel? 4. Hoe: Theory U en 5. Wat gaan we doen? zijn afgeleiden van de mensen en hun voorkeuren, de mogelijkheden en de eerdere besluiten in het proces.