Projectplan Ter versterking van toerisme, economische spin-off en streekmarketing van noordoost Friesland d.m.v een Business case voor een spoorfietstracé tussen Jelsum en Stiens Opgesteld door Chris Rijff & Addy Rutgers Status: definitief 2014 St. Noord Friesche Lokaal Spoorwegmaatschappij Marrum
Auteursrechten Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de rechthebbende. Alle documentatie en haar inhoud blijven te allen tijde eigendom van de St. NFLS in Marrum. Dit voorbehoud is ook van toepassing op de websites van de NFLS en die van haar partners. Marrum, oktober 2014 2009-2014 St. NFLS 2014 St. NFLS #LWD Pagina 2 van 17
Introductie Dit projectplan is het resultaat van een in 2011 in gang gezette samenwerking tussen de St. NFLS en de gemeente Leeuwarderadeel. In dit document wordt een concreet voorstel (business plan) gepresenteerd om een toeristische spoorfietsattractie op te zetten op het in februari 2011 opgebroken spoortracé tussen Jelsum en Stiens. Het plan speelt in op het college/raads besluit inzake recreatie en toerisme. De nieuwe spoorfietslijn zal het karakter krijgen van een museale spoorweg in combinatie met fiets- en wandelpaden, waarbij de beleving van het spoor tevens een belangrijk onderdeel vormt in het Masterplan voor het Dokkumer Lokaaltje en de speciale web-app waarvan dit spoorfietsproject defacto deel uitmaakt. Het project is gericht op het scheppen van lokale werkgelegenheid met dito kansen voor het toerisme in leeuwarderadeel in de breedste zin van het woord. Op termijn zal het project een functie vervullen in het kader van Leeuwarden Culturele hoofdstad 2018. Het project zal worden uitgevoerd en gefinancierd door de stichting Noord-Friesche Lokaal Spoorwegmaatschappij in samenwerking met o.a. Doniastate in Stiens. Buiten kansen Om tegenwicht te bieden aan krimp en werkgelegenheid te creëren biedt kapitalisering van de Friese landstreek zeer goede mogelijkheden aan de Noordoostelijke regio. Tevens zullen bewoners, het lokale en regionale bedrijfsleven en het toerisme in Friesland in het algemeen zin profiteren van deze ontwikkeling. In het kader van de demografische ontwikkelingen en toeristische mogelijkheden in Noordoost Friesland is uitgebreid veld- en marktonderzoek uitgevoerd naar de haalbaarheid van herontwikkeling van de voormalige spoorlijn Leeuwarden Anjum. Deze uitkomsten, welke mede tot stand zijn gekomen met bijdragen vanuit Stenden University, bureau Weusthuis & Partners, GRA-CV, Hanzehogeschool Groningen, Toerdata en diverse andere organisaties en instanties en zijn verwerkt in het Masterplan voor het Dokkumer Lokaaltje 1. De uitkomsten zijn dermate positief dat met relatief geringe inspanningen een unieke attractie kan verrijzen. Quick win Dit document is een uitgebreide toelichting op de quick win propositie zoals die wordt gepresenteerd op pagina 25 van voornoemd Masterplan. De plannen voor het ontwikkelen van de spoorlijn als geheel en het daaraan gekoppelde marketing instrument worden in het Masterplan stap voor stap uiteengezet. Verhuur van spoorfietsen is een laagdrempelige manier om de beleving van het spoor terug te brengen in het landschap. Met de uitvoering van dit plan wordt tevens een uitstekend marketing instrument gecreëerd voor de promotie van tal van lokale belangen. Daarnaast wordt de stichting door de uitvoering van dit business plan in staat gesteld de uitvoering van het Masterplan verder te begeleiden. De investeringen voor dit business plan blijven beperkt tot de kosten zoals die op pagina 8 en verder worden gepresenteerd. Toerisme en spoorfietsen in cijfers Inleiding In 2012 is in opdracht van de St. NFLS onderzoek 2 gedaan naar een spoorfietstracé in Friesland door het Leisure Management van Stenden University in Leeuwarden. Doel van dit onderzoek was om in kaart te brengen wat de financiële impact is van spoorfietsen in de regio Jelsum - Stiens. Methode van Onderzoek Volgens Meier en Mandemakers (2007) zijn er drie methoden om een onderzoek uit te voeren, namelijk kwantitatief, kwalitatief onderzoek en deskresearch. Dit onderzoek is d.m.v deskresearch opgebouwd. Bij deskresearch wordt het bestaand materiaal uit diverse bronnen geanalyseerd en in kaart gebracht. De methode die bij dit onderzoek wordt gebruikt is deskresearch omdat er al eerder onderzoek naar het toerisme van Noord-Nederland en de herleving van het Dokkumer Lokaaltje gedaan is. Met behulp van een analyse van de resultaten van deze rapporten en ander deskresearch is het mogelijk om een indicatie te geven van de financiële impact op de regio. 1 Het Masterplan Dokkumer Lokaatje is te downloaden vanaf de NFLS website: http://www.nfls.eu/wachtkamer-documentatie 2 Leisure Management, Stenden University, Leeuwarden 18 januari 2012, Leeuwarden 2014 St. NFLS #LWD Pagina 3 van 17
Attracties en evenementen Alle dagattracties en evenementen die in de regio van april tot en met oktober plaatsvinden zijn in kaart gebracht. De meest interessante dagattracties zijn in Dokkum te vinden, zoals het Tolhuisbad met 151.403 bezoekers en de Bonifatiuskapel met 12.396 bezoekers per jaar. De drukst bezochte evenementen in Friesland zijn De Harlinger Visserdagen met 162.500 bezoekers, gevolgd door het Skûtsjesilen kampioenschap met 132.500 bezoekers en het Bevrijdingsfestival Fryslân met 120.000 bezoekers. Toeristen in de regio Jelsum tot en met Oostmahorn In totaal komen er 122.000 dagtoeristen per jaar naar de regio Stiens. Verblijfstoeristen blijven gemiddeld 5,6 nachten. Er zijn in totaal ongeveer 700.000 overnachtingen in de regio Stiens. Verder wordt er een verschil gemaakt tussen dag- en verblijfstoeristen en de afstanden vanuit Stiens die zij bereid zijn te reizen. Volgens het rapport Recreatie en toerisme in het Waddengebied is het gemiddelde aantal overnachtingen op de Waddeneilanden Ameland en Schiermonnikoog van april tot en met oktober 670.000 bezoekers per jaar. Beweegredenen van toerisme De beweegredenen voor toeristen om naar de regio Jelsum tot en met Oostmahorn en de Waddeneilanden Ameland en Schiermonnikoog te komen is om te genieten van de rust, ontspanning en de natuur. De doelgroep binnen regio Er zijn twee soorten toeristen, dag- en verblijfstoeristen. Uit het onderzoek is gebleken dat 49% van de verblijfstoeristen met hun partner en kinderen op vakantie gaan en 32% van de dagtoeristen alleen samen met hun partner op vakantie gaan. Verder zijn er 28% van de verblijfstoeristen tussen de 51 en 64 jaar oud en van de dagtoeristen is 23% tussen de 31 en 50 jaar oud. Doelgroep nieuwe attractie spoorfietsen Door in kaart brengen wat de doelgroep is van andere organisaties die succesvol spoorfietsen aanbieden, is een vergelijkbare doelgroep voor dit project vastgesteld. Deze doelgroep bestaat voornamelijk uit dagtoeristen, zoals families, grootouders met hun kleinkinderen, bedrijfsgroepen, verenigingen, schoolklassen en groepen met mensen boven de 30 jaar. Gemiddelde besteding van de doelgroep Uit het rapport Consumentenonderzoek Toerisme is gebleken dat dagtoeristen gemiddeld 39, = per dag uitgeven en verblijfstoeristen gemiddeld 44, = per dag uitgeven. De afstand tot Stiens in kilometers (Zie tabel op blz. 7), geeft de rijafstanden aan van centrum tot centrum, en geeft derhalve een beeld van de reële afstanden die toeristen bereidt zijn om te reizen. Zo is te zien dat Assen hemelsbreed in het gebied ligt, maar over de weg gezien niet in aanmerking komt voor de gemiddelde dagtoerist. Gebruik spoorfietsattracties Hoeveel keer een spoorfietsattractie gebruikt wordt in het hoogseizoen is door middel van een vergelijking vastgesteld. Deze vergelijking is gemaakt met Ratzeburg, Sud-Pfalz Bornheim in Duistland, Grenzland Draisine in Groesbeek en Kapellen Brasschaat in België. Het aantal bezoekers dat de spoorfietsattractie tussen Jelsum en Stiens zullen bezoeken is geraamd op 12.000 tot 24.000 bezoekers per jaar. Effect van spoorfietsen op het toerisme Uit de voorgaande alinea s is gebleken dat dagtoeristen gemiddeld is 39, = per dag uitgeven en dat er minimaal 12.000 en maximaal 24.000 bezoekers per jaar de spoorfietsattractie gaan bezoeken. Uit deze gegevens kan geconcludeerd worden dat de economische bestedingen welke gerelateerd zijn aan de spoorfietsattractie tussen de 468.000, = en 936.000, = zal liggen. Conclusie De regio Stiens - Jelsum profiteert door het spoorfietsen. Het aantal toeristen zal toenemen en daardoor een economische impuls geven aan de regio Stiens - Jelsum. Indien er per jaar tussen de 12.000 en 24.000 bezoekers gebruikmaken van de spoorfietsattractie zal de regio Stiens - Jelsum tussen de 468.000 en 936.000 extra omzet uit toerisme genereren. Een toelichting op de kosten wordt gegeven op pagina 11. 2014 St. NFLS #LWD Pagina 4 van 17
De regio in kaart gebracht Op het Waddeneiland Ameland bezoekt 80% van het totale jaarlijkse toerisme het eiland in de periode van april tot en met oktober. Het gemiddelde aantal overnachtingen 3 op de Waddeneilanden is 5. Deze getallen hebben als referentie gediend om een schatting te kunnen maken van het toerisme in de regio. Volgens het CBS (2010) is het gemiddeld aantal overnachtingen in de provincie Friesland 5,6; dit referentiegetal is gebruikt om schatting te maken van het aantal toeristen in overig Friesland Van het totaal aantal overnachtingen is 80% genomen, omdat dit op de Waddeneilanden ook het geval is. Dit geeft goed weer wat het aantal bezoekers van de periode april tot en met oktober zal zijn. Het gemiddelde aantal overnachtingen komen van het CBS (2010). Hieruit blijkt dat van april tot en met oktober de regio Noord Nederland, een kleine 700K overnachtingen heeft en de regio Groesbeek 800K. Tabel Assen Delfzijl Drachten Franeker Groningen Harlingen Heerenveen Leeuwarden Sneek STIENS 97 99 40 24 73 30 40 9 36 Doelgroepen In een persbericht uit 2008 (start project Groesbeek) beschrijft de burgemeester van Kranenburg het volgende: Unsere Fahrrad-Draisine ist besonders für Familienausflüge geeignet. (Ons spoorfiets-project is uitermate geschikt voor familie-uitstapjes). Daaruit blijkt dat de doelgroep voor dit project vooral families zijn, maar ook mensen in de middelbare leeftijd en ouder die graag een groepsactiviteit willen doen. Naar aanleiding van e-mailcontact met drie verschillende managers van spoorfiets attracties uit Duitsland is gebleken dat vooral families, grootouders hun met kleinkinderen, bedrijfsgroepen, verenigingen, schoolklassen en groepen met mensen van boven de 30 jaar de doelgroep voor het spoorfietsen zijn. Landschapsbeleving Spoorfietsen is een bijzonder leuke manier van recreëren en een uitstekende methode om een nieuwe toeristische omgeving te verkennen. Bovendien laat het zich uitstekend combineren met andere vormen van recreatie zoals fiets-, wandel en ruiterpaden maar ook praamvaren. Zo kan een relatief groot gebied in betrekkelijk korte tijd worden verkend. Daarnaast biedt het spoortracé uitstekende aanknopingspunten voor tal van lokale ondernemers en bedrijven waarmee de spin-off veel verder rijkt dan het spoorfietsen alleen. De op de foto s getoonde spoorfietsen zijn gemaakt door Postmus Reparatie & Constructie in Blija. 3 3 (Huig, 2011) (Recreatie en toerisme in het Waddengebied, 2008). 2014 St. NFLS #LWD Pagina 5 van 17
Spoorfietsen in Leeuwarderadeel Spoorfietsen is erg geschikt voor families met kinderen en groepen die een bijzonder uitstapje gepland hebben. Daarnaast zijn het veelal dagtoeristen die naar deze attractie gaan. Andere spoorfiets attracties maken succesvol gebruik van arrangementen om de toerist een leuke dag te bezorgen. Op onderstaand kaartje is het spoorfietstracé tussen Jelsum en Stiens inclusief overwegen en bruggen ingetekend. Het spoorfietsenplan Jelsum Stiens kan met betrekkelijk eenvoudige middelen en aanpassingen al rond de paasvakantie van 2015 operationeel zijn. Als onderdeel van deze procedure is een (voorlopige) vergunningaanvraag/ontheffing ingediend bij de gemeente Leeuwarderadeel om de NFLS toestemming te verlenen voor het inrichten en plaatsen van rails, spoormeubilair en overwegen en het uitvoeren van een spoorfietsbedrijf. Deze aanvraag is momenteel echter hangende een bezwaarprocedure. De operationele fase van het project zal o.a. worden nagestreefd met Doniastate in Stiens. Zodoende kan het project tevens een rol spelen vanuit het nieuwe WMO-loket. Het onderzoeksbureau GRA-CV uit Hilversum heeft ruime ervaring met deze vorm van ondernemen en heeft daartoe uit naam van de ST. NFLS een verzoek bij Doniastate ingediend om het project te begeleiden vanuit haar gelederen. Doniastate is bereid uitvoering te geven aan het hier gepresenteerde voorstel. Zodra de plannen doorgang vinden zal formalisering onderdeel zijn van de definitieve uitvoering. Project cyclus Bij de opzet van dit business plan is uitgaan van twee fasen waarin het project zal worden uitgevoerd. De eerste fase betreft de heraanleg van het spoor, inclusief aankleding van twee aankomst- en vertrekplateaux. Pas in fase 2 komt de herbouw van het station van Jelsum aan bod. De ontwikkeling van het station en de aanleg van het spoorfietstracé staan dus op zich en hebben geen invloed op de operationele bedrijfsvoering van het spoorfietsbedrijf. Wel zijn beide onderdelen er op gericht het project als geheel te versterken. Met de realisatie van dit spoorfietsproject wordt de uitvoering van een marketingtool geëffectueerd. Om het historisch karakter van de spoorlijn te accentueren en haar uitstraling te maximaliseren zullen een aantal bijzondere toevoegingen worden geplaatst langs tracé. Hierbij moet gedacht worden aan het plaatsten van telegraafpalen, authentieke spoorwegbebording en het herstel van de Abri s Koarnjum en Britsum. Naast heraanleg van het voormalige spoortracé zullen wandel-, fiets en ruiterpaden 4 worden aangelegd. 4 Een klein gedeelte van het spoortracé volgt o.a het Jabikspaad 2014 St. NFLS #LWD Pagina 6 van 17
Een spoorlijn als marketing instrument De stichting NFLS maakt gebruik van de historische nalatenschap van de NFLS en de naamsbekendheid van Het Dokkumer Lokaaltje en wendt deze aan in een unieke marketing tool van Noordoost Friesland. Zij wil met deze tool ondernemerschap en zakelijke dwarsverbanden in de regio tot stand brengen en zo toeristische en economische spin-off in de regio stimuleren. Om die promotie uit te dragen wil zij spoorfietsen verhuren op enkele delen van het voormalige spoortracé. Om de streek lopend, fietsend of anderzins alvast te verkennen is een speciale web-app ontwikkelt, waarmee de regio vanuit de handpalm kan worden verkend op haar toeristische mogelijkheden. Deze gratis web-app is beschikbaar via een speciale website www.nfls.nl en kan door iedereen met een smartphone, tablet of lap top worden bekeken. Wie meer wil weten over de plannen en het werk van de NFLS om het Lokaaltje te herstellen kan terecht op www.dokkumerlokaaltje.com Recreëren werd nog nooit zo leuk in Friesland! Impressies van een spoorfietstracé Onderstaand enkele voorbeelden van een voor spoorfietsen ingericht spoorwegtraject. Aankomst en vertrekplateau (Hearrewei Stiens) Wagonrestaurant met perronterras Autowegpassage met verkeerslichten Overweg met waarschuwingsbord 2014 St. NFLS #LWD Pagina 7 van 17
UITVOERING (FINANCIËLE EN FYSIEKE REALISATIE) Om het plan in zijn geheel uit te voeren is een investering gemoeid van ongeveer 307.815,= Om het onderdeel spoorfietsen op te zetten kan voorlopig echter worden volstaan met een investering van maximaal 123.750,= Om dit deel van de investeringen terug te verdienen dienen slechts 24.750 mensen in een periode van drie jaar een kaartje te kopen á 5,= per rit. Daarnaast kunnen op termijn andere inkomsten worden gegenereerd vanuit de exploitatie van het station Jelsum. Vanuit deze inkomsten zullen de exploitatie en operationele kosten van het gehele project worden afgedekt. Als onderdeel van het plan wil de NFLS het station Jelsum in een 2 de fase ontwikkelen als vertrekpunt van de spoorfietsen. De NFLS heeft de hotelschool van Stenden benaderd met het verzoek een plan van aanpak op te stellen voor deze locatie en het project. Vanaf de lokatie Jelsum (N357) zal een stuk rails van ongeveer 4 kilometer worden aangelegd tot in de dorpskern van Stiens, ter hoogte van de Hearrewei. Hier zal een eenvoudig eindplatform worden aangelegd naar voorbeeld (o.i.d) van de foto op pagina 7 links boven. Investeringen Uitvoering van een compleet restauratieplan voor het tracé Jelsum - Stiens is vooralsnog begroot op ongeveer 559.663,= Een percentage van rond de 45% komt daarbij in aanmerking voor subsidies. Dit gedeelte behoeft dus alleen voorgefinancierd te worden. Gezien de betrekkelijk geringe hoogte van het risicovol te investeren bedrag (123.750,=) leent het project zich uitstekend om met private of bancaire middelen te worden gefinancierd. Het totaal aan investeringen is begroot op 307.815,= Hier tegenover staan een aantal zeer waardevaste onroerend goed objecten en spoorwegmaterialen zoals spoorstaal. Met de uitvoering van dit plan kunnen een aantal belangrijke lokale doelstellingen worden gecombineerd en gerealiseerd. Hiertoe behoren o.a. de promotie van het toerisme in de streek, behoud van industrieel erfgoed, ontwikkeling van werkgelegenheid en stimulering van lokaal (maatschappelijk) ondernemerschap. Aanvullend kan het project worden ondersteund met donaties en giften waarmee een breed draagvlak kan worden gewaarborgd. Investeringen en ontwikkeling Het te herbouwen station van Jelsum is met diverse bestemmingen goed uit te baten. Gedacht kan worden aan een hotelfunctie in combinatie met lichte horeca (Friese High tea) en als vertrek- en eindpunt voor de spoorfietsen. Er is voor deze horecaactiviteit eveneens een uitgewerkt business plan beschikbaar. Bovendien biedt de locatie van het station, welke direct is gelegen aan de N357, voldoende gelegenheid om parkeerruimte te creëren voor bezoekers en overnachtende gasten. Tevens is deze ligging, als poort naar de regio, een zeer fraai uithangbord voor het project. Er wordt drie jaar uitgetrokken om het project in haar volle omvang te realiseren. Om de uitvoerende organisatie te promoten is een specialist benaderd met ruime ervaring in fondsenwerving voor charitatieve projecten. Om het geheel aantrekkelijk te maken voor investeerders wordt haar inleg gewaarborgd door aankoop van gronden, spoormateriaal en onroerend goed. De waarde van deze investeringen zijn nagenoeg gelijk aan de inleg. Onderstaand overzicht geeft een reëel beeld van de investeringen en risico s. Investeringen Bedrag Omschrijving Waarde Opmerking Gronden 66.000 Conform voorstel college Lwdl 0.0 Als bruidschat is waarde nihil Spoormaterialen 115.000 Incl. aanleg m.i.v WMO/WSW 80.500 (70% staalwaarde) Stationgebouw 325.000 Herbouw station Jelsum (fase 2) 325.000 Dagwaarde O.G. Infra overig 2.750 Andreaskruisen etc. Overwegen zijn nog in takt! Spoorfietsen 74.300 20 gezinsfietsen + 4 groepslorries 37.150 50% restwaarde na 5 jaar Aankleding 6.000 Vertrekplateaux, herstel bruggen etc. Subtotaal 523.050 442.650 Waarde van alle bezittingen Diverse (7%) 36.613 Aanpassingen bovenbouw, veiligheid etc. Incl. verzekeringen etc. Totaal 559.663 Kosten herstel tracé Incl. bruggen Subsidie 251.848 Subsidies (Fonds WFF, etc.) 45% Percentage van de subsidies Investeringen 307.815 Risico dragend deel t.l.v st. NFLS Amortizeringstijd 5-10 jaar 2014 St. NFLS #LWD Pagina 8 van 17
Waarborgen Naast de eventuele aankoop van grond en spoormateriaal is de herbouw van het station van Jelsum de belangrijkste investering en ontwikkeling. Er is echter veel onderzoek en ervaring opgedaan met de restauratie van het station van Marrum-Westernijkerk in 2005. De bouwstijl van het station van Jelsum heeft bijzonder veel gelijkenis met het station van Marrum. Casco herbouw kan daarom gedegen en betrekkelijk snel worden uitgevoerd. Nieuwbouw van dit station levert een historisch waardevol gebouw op met goede exploitatie mogelijkheden. De realisatie van het station is voorzien als een op zich zelf staande fase in het project te worden uitgevoerd. Derhalve kan het spoorfietsbedrijf ook zonder station goed worden uitgebaat. Het restauratieproject Station Marrum-Westernijkerk is begeleid door architectenbureau Syb Eldering in Wieuwerd. De noodzakelijke blauwdrukken en bouwtekeningen zijn bij Eldering aanwezig of beschikbaar via de archieven van het Utrechts archief in Utrecht. Eldering is eerder benaderd en bereid gevonden het project actief te ondersteunen. De bouwtermijn voor station Jelsum is voorzien te geschieden in drie tot negen maanden. Het station zal in hoge mate bijdragen aan de sfeer en beleving van het spoor. Het dient tevens als vertrek- en eindpunt van de spoorfietsen. De stichting onderhoud goede contacten met uiterst ter zake kundige mensen welke een grote kennis bezitten over de voormalige NFLS spoorwegen. De beschikbaarheid van deze kennis is van grote betekenis voor het project omdat daarmee het bijzondere historische karakter maximaal kan worden benaderd. Daarnaast is deze kennis van belang bij tal van technische zaken, zoals herbouw van het oorspronkelijke spoortracé. Hiertoe behoort ook de civiel technische kennis van het tracéontwerp zelf. Het project kan zich beroepen op een breed publiek draagvlak. Wie het onderwerp Dokkumer Lokaaltje aanroert ontmoet bijna altijd een positieve reactie. Historisch gezien behoren de Noord Friesche Lokaalspoorwegen dan ook tot de bekendste van Nederland. Vanuit exploitatie oogpunt (sales & marketing) zijn de verwachtingen bijzonder gunstig, temeer daar de spoorlijn zich zelfs kan beroepen op een grote muziek hit uit de jaren zestig, welke van tijd tot tijd op de landelijke en regionale radio wordt gespeeld. Kostenoverzicht gebruikte spoorwegmaterialen Onderstaand overzicht geeft inzage in de kosten van de belangrijkste spoorwegmaterialen in algemene zin. Er is voldoende voorraad aanwezig in Nederland of Europa om het benodigde materiaal voor restauratie van het tracé Jelsum Stiens voor Pasen 2015 uit te leveren. De NFLS is bereid de kosten voor heraanleg van het spoor voor haar rekening te nemen. Zij heeft daarover afspraken gemaakt met enkele toeleveranciers. Onderdeel Eenheid prijs 5 Onderdeel Aantal Opmerking Spoorstaven 110, = Per stuk 783 Gecertificeerd NP46 (12 m) Wissels 1.800,= Per stuk 2 Niet geassembleerd. Lasplaten 19, = Per set Twee platen met bouten en moeren. Bielzen 14, = Per stuk 5.200 Gerecycled hout/beton (incl. railstoel) Ballast 25,50 Per m2 70 Minimum afname 23 m2 Andreaskruis 185, = Stuk 10 Spoorhekje 75, = Stuk 10 Telegraafmast 107, = Stuk Nieuw, excl. isolatoren Overige 1 10 Percentage van totaal Er zijn offertes opgevraagd bij diverse spoorsaneringsbedrijven voor herbruikbare en gecertificeerde spoormaterialen. Zodoende zijn de gepresenteerde prijzen betrouwbaar in de gepresenteerde business case. De fysieke heraanleg van het spoor tussen Jelsum en Stiens kan in drie tot vijf maanden worden uitgevoerd. De hiervoor noodzakelijk middelen en mensen zijn op korte termijn beschikbaar. Een deel van de uitvoeringswerkzaamheden zal met vrijwilligers (kaartenbak) worden gerealiseerd. 5 Spoorwegmateriaal (staal) zijn gebaseerd op dagprijzen. 2014 St. NFLS #LWD Pagina 9 van 17
KENGETALLEN SPOORFIESTEN JELSUM STIENS 2014 St. NFLS #LWD Pagina 10 van 17
Kengetallen II (Opbrengsten) 2014 St. NFLS #LWD Pagina 11 van 17
BEDRIJFSMODEL Onderstaand bedrijfsmodel is voorzien als werkbare juridische constructie. In de gepresenteerde constructie treedt de stichting NFLS op als beherend vennoot van het spoorfiestbedrijf waarbij de gemeente (WMO) en Doniastate (bedrijfsvoering) de facto opereren als (stille) vennoten. Financiers en toeleveranciers van de NFLS worden in de gelegenheid gesteld hun toeleveringen te controleren vanuit de nieuwe zorgregeling. Externe Partners (opdrachtnemers) GRA-CV Dekemastate Adema Architecten OVL Stiens STAR Andere - Doniastate Stichting NFLS (Beherend vennoot & opdrachtgever) WMO-loket, WSW en kaartenbak etc. (Aanleg, onderhoud en bedrijfsvoering) Externe subsidies en (zorg)regelingen Spoorfietsbedrijf met exploitatie en revenuen. De actuele stichtingsstatuten van de NFLS worden op schriftelijk verzoek beschikbaar gesteld. Project partners en stakeholders De bijdragen van de deelnemende partners in het project zijn als volgt verdeeld en stellen zich hier beknopt voor. 1. St. NFLS Algehele projectleiding De NFLS is initiatiefnemer van het spoorfietsplan en zorgt voor de aansturing van het project. Zij brengt partijen (publiek en privaat) bijelkaar en draagt zorg voor het opstellen van de hiervoor noodzakelijke documenten en afspraken. De financiering van het project wordt geacht een interne aangelegenheid te zijn waarvoor zij wel de verantwoording zal afdragen richting de politiek. 2. Adema Architecten Adviezen, en functie/verandering (historische) gebouwen Adema Architecten adviseert en begeleid diverse aanvraagprocedures die nodig zijn om het project in goede banen te lijden. Daarnaast adviseert zij de NFLS over de mogelijkheden m.b.t de evenbtuele herontwikkeling en functiewaardering van het station van Jelsum. 3. Doniastate Begeleiding Met het management van Doniastate zijn afspraken gemaakt over de dagelijkse begeleiding van het spoorfietsbedrijf. Het project kenmerkt zich door een sociaal karakter en zal daarin o.a. gebruik maken van het nieuwe WMO-loket, AWBZ en WSW regelingen. 4. Postmus Reparatie & Constructie zakenpartner Met Postmus in Blija zijn afspraken gemaakt over productie en levering van spoorfietsen, groepslorries en technische onderdelen van de infrastructuur die nodig zijn voor het operationele spoorfietsbedrijf. Dit ook m.b.t de nalevering van onderdelen en het onderhoud van de spoorfietsen. 5. Gemeente Leeuwarderadeel Overheid & stakeholder De gemeente kan de ontwikkeling van het project bijvoorbeeld faciliteren in het process van vergunningverlening, aanpassing bestemmingsplan en het beschikbaar stellen van de spoorgronden. De NFLS is voor dit laatste bereid een redelijke jaarlijkse pachtsom te betalen. 2014 St. NFLS #LWD Pagina 12 van 17
SPOORFIETS IMPRESSIES EN VEILIGHEID Passages van autowegen met voetgangersoversteeklichten. Spoorfietsers stoppen en openen zelf even handmatig de slagboom. Verkeer wordt stilgezet met lichten om veilig over te kunnen steken. Kleinere passages worden met een slagboom zonder lichten geregeld. Even afstappen en zelf de boom open doen voor de spoorfiets. Niet vergeten om na pasage zelf weer op de spoorfiets te komen! Op buitenwegen wordt het verkeer met andreaskruisen geregeld. Vanaf een spoorfiets ziet dat er ongeveer zo uit. Veel plezier, en eet smakelijk! Demonstratie op het Zoutlijntje (Hengelo 17-07-2014) Spoorfietsen tussen Hengelo en Twekkelo (Kuipersdijk) Spoorfietsmodel NFLS (Postmus Rep. & Constr.) 2014 St. NFLS #LWD Pagina 13 van 17
KORTE TOELICHTING OP HET FENOMEEN SPOORFIETSEN In heel Europa kan op diverse verlaten spoorlijnen worden gespoorfietst. In Duitsland alleen kan dit al op zo n 27 locaties verspreid over het land. Recentelijk (juli 2014) is in België een derde spoorfietsproject gestart tussen Kapellen en Brasschaat. Ook in scandinavië is het spoorfietsen al jaren gemeengoed. In Nederland kan nog maar op één locatie worden gespoorfietst, namelijk bij Grenzland-Draisine in Groesbeek. Deze 16 km lange spoorlijn ligt tussen het Nederlandse Groesbeek en het in Duitsland gelegen Kleve. In april 2008 is op initiatief van de Duitse deelstaat NordRhein-Westfalen besloten om de grensoverschrijdende spoorlijn Groesbeek - Kranenburg - Kleve in gebruik te nemen als spoorfietstraject. Reeds in het eerste jaar van haar bestaan wist de attractie bijna 27.000 bezoekers te lokken. Anno 2014 is het project met ruim 38.000 betalende bezoekers een van de toeristische hoogtepunten in de regio. In het najaar van 2010 is op initiatief van een Nichemarkt specialist uit Hilversum (GRA-CV) onderzoek gedaan naar de mogelijkheden om delen van het vroege Dokkumer Lokaaltje te herstellen t.b.v het spoorfietsen. Om dit doel te bereiken is in het voorjaar van 2011 de St. Noord Friesche Lokaal Spoorwegmaatschappij opgericht, kortweg St. NFLS. De NFLS heeft sindsdien voorbereidingen getroffen en gelobbied om tot uitvoering van dit project te komen. In de tussen liggende tijd heeft zij haar vleugels ook naar elders weten uit te slaan. Het project in België is daar een concreet voorbeeld van. De spoorfietsen van de NFLS werken eenvoudig, zijn licht in hun bediening en zijn bovendien, vanwege hun nylon wielen, erg stil. Met betrekkelijk gemak kan een snelheid van 15 km per uur of meer worden behaald door slechts twee personen die fietsen. Extra passagiers zijn nauwelijks merkbaar als de fiets eenmaal in beweging is gebracht. Een ander voordeel van dit model is tevens dat ook mensen in een rolstoel plaats kunnen nemen op de spoorfiets. Gezeten tussen de twee fietsers heeft iedereen zo een prachtig uitzicht. Ondanks hun gewicht zijn de spoorfietsen snel en gemakkelijk tot stilstand te brengen. Het door twee personen afzonderlijk van elkaar te gebruiken remmechanisme zet zich via een met de hand te bedienen hendel af tegen de spoorstaven waardoor het gewicht van de spoorfiets nu juist meewerkt om te remmen. In minder dan 10 meter kan alles tot stilstand worden gebracht. Zo worden zowel de veiligheid van de spoorfietsers als mede andere weggebruikers maximaal geborgd. Dienstregeling (voorlopig) Onderstaand voorbeeld betreft een dienstregeling zoals die vanaf Jelsum zou kunnen worden gevoerd. VERTREKTIJDEN, DAGEN & TARIEVEN Spoorfietsen Jelsum - Stiens Truerderdyk 14 9051 LC Stiens Tel: 058 257 38 32 (reserveringen) (maandag t/m zaterdag) Ochtendritten 10:00 11:00 Heen 11:30 13:30 - Terug Middagritten 14:00 15:00 - Heen 15:30 17:30 - Terug PRIJS PER FIETS 25,= retour 15,= enkeltje Maximaal 6 volw. personen per fiets. GROEPSLORRIE 65,= per dagdeel Per spoorfiets of groepslorrie kan één rolstoel mee! Bezoek voor actuele informatie onze speciale website: www.spoorfietsen.nl Foto: groepskar NFLS op het tracé in België. In het spoor van de STAR 2014 St. NFLS #LWD Pagina 14 van 17
VOORBEELD HUUROVEREENKOMST Spoorfietsen Jelsum Stiens (seizoen 2015) Overeenkomst tussen: St. NFLS en Doniastate, hierna uitbater genoemd Naam: (GSM verplicht) of (E-mailadres verplicht) Huurder van (aantal) gezinspoorfiets(en) en / of groepslorrie(s), Hierna de huurder genoemd. De huurder verklaart: En - De spoorfiets(en) op eigen risico en verantwoordelijkheid te gebruiken. - De uitbater niet aansprakelijk te stellen voor gebeurlijke ongevallen. - Kennis genomen te hebben van de op de achterzijde van dit document geprinte regelement en daarmee akkoord te gaan en te zullen naleven. - Akkoord te zijn een (foto)kopie van een geldig identiteitsbewijs (rijbewijs, paspoort, identiteitskaart) per huurovereenkomst beschikbaar te stellen NB - Spoorfiets(en) met nummer(s) te hebben ontvangen (heenreis) - Spoorfiets(en) met nummer(s) te hebben ontvangen (terugreis) - Paraaf i.v.m terugreis (af te geven door de uitbater) Aldus te Hengelo op (datum) - - 2015 Voor akkoord, Handtekening Nota Bene: verwerking persoonsgegevens volgens wettelijke richtlijnen. 2014 St. NFLS #LWD Pagina 15 van 17
REGELEMENT SPOORFIETSEN SEIZOEN 2015 (achterzijde overeenkomst) Gebruik van de spoorfietsen en de spoorinfrastructuur - Het gebruik van de spoorfietsen is op eigen risico en verantwoordelijkheid van de huurder. De eigenaar van de spoorfietsen noch de uitbater is aansprakelijk voor gebeurtelijke ongevallen. - De minimale lengte van een fietsend persoon is 155 cm. - Kinderen onder de leeftijd van 16 jaren moeten worden begeleid door tenminste één volwassene. - Op een gezinspoorfiets mogen maximaal 6 personen tegelijk meerijden. In voorkomende gevallen dat een (electrische) rolstoel meegaat op een spoorfiets mogen in totaal slechts 5 personen meerijden. - Voorzichtigheid is geboden bij het oversteken van wegen en paden. - Bij het passeren van bruggen is het verboden op de spoorfiets te staan of te lopen. De uitbater is niet verantwoordelijk voor ongevallen. - Men is verplicht om slagbomen bij overwegen volgens instructie te bedienen en na passage te sluiten. - Tijdens het passeren van wissels is men verplicht de snelheid te matigen. Ook de zones rond de keerplatforms dienen met lage snelheid (stapvoets) te worden benaderd. - Het is niet toegestaan om zelf wissels te bedienen. - Het keren van de spoorfietsen is een taak (verantwoordelijkheid) van de uitbater. - Indien men kinderwagens of een rolstoel wil vervoeren met een spoorfiets of groepslorrie dient men zelf zorg te dragen voor een goede borging. Op verzoek zijn voor dit doel gratis spanbandjes beschikbaar. - Op verzoek kan een regendakje op de spoorfiets of groepslorrie worden geplaatst. De montage is een verantwoordelijkheid van de uitbater. Er zijn hiervoor geen extra kosten verschuldigd. Respecteren van de omgeving - De spoorfietsen mogen enkel worden gebruikt op het spoortracé (rails) van het traject. - Het is niet toegestaan om naastgelegen natuur- of agrarische gebieden te betreden. - Het gebruik van muziekdragers met geluidversterking of daarmee vergelijkbaar instrumentarium is niet toegestaan. - Het is niet toegestaan om langs het tracé bloemen of planten te plukken of dieren te verstoren. - Het maken van rook of (open) vuur is volstrekt niet toegestaan. - Wees uitermate voorzichtig met roken. Op last van de brandweer kan zelfs een (tijdelijk) verbod gelden. - Honden zijn alleen toegestaan indien deze zijn aangelijnd. Boetes en vergoedingen - Beschadigingen ten gevolge van oneigenlijk gebruik van de spoorfietsen of groepslorries en / of de spoorweginfrastructuur zullen verhaald worden op de huurder. - Indien een huurder de aangegeven reistijden (zowel heen- en terugreis) niet respecteert valt dit eveneens onder de eigen verantwoordelijkheid. In voorkomende gevallen kan een nieuwe huurtermijn in rekening worden gebracht van minimaal 25,= voor een spoorfiets en 65,= in geval sprake is van een groepslorrie. - Er is geen discussie mogelijk over de hoogte van een boete of de mate van een beschadiging. Ernstige (verwijtbare) beschadigingen zullen op basis van nacalculatie en achteraf in rekening worden gebracht. Een kopie van dit regelement ligt ook ter inzage bij de vertrek- en aankomstpunten en is ook aanwezig op elke spoorfiets en groepslorrie. 2014 St. NFLS #LWD Pagina 16 van 17
Slotopmerkingen Er is actief overleg gaande met vertegenwoordigers uit de ondernemers- en middenstandverenigingen in de gemeente leeuwarderadeel. Ook wordt contact onderhouden met dorpsverenigingen en vertegenwoordigers van culturele instellingen in de periferie van het spoor. Het project staat ingeschreven als Noord Friesche Lokaal Spoorwegmaatschappij bij de kamer van koophandel Gooi & Vechtstreek, kantoor Hilversum, onder nummer 320.739.77 De stichting Noord-Friesche Lokaal Spoorwegmaatschappij is statutair gevestigd in de gemeente Ferwerderadeel (Marrum) en staat ingeschreven bij de kamer van koophandel onder nummer 524.21.309 Het spoorfietsproject Jelsum Stiens is geïntrapoleerd op basis van het spoorfietsproject Grenzlanddraisine in Groesbeek en het spoorfietsproject in Brasschaat van het Kempens Landschap. Het eerst genoemde project betreft een interregionaal samenwerkingsverband tussen de gemeenten Groesbeek (NL) en Kleve (Dld) i.s.w. met de provincie Gelderland en de Duitse deelstaat Nord-Rhein Westfalen. Het andere project is een initiatief van het Kempens Landschap i.s.m de Stichting NFLS. Informatie is beschikbaar via www.spoorfietsen.nl of www.spoorfietsen.be Overleg en afspraken met ProRail en de gemeente Leeuwarderadeel zijn hangende dit voorstel en de definitieve uitvoering van het project. Beide partijen hebben aangegeven de St. NFLS te zullen informeren over het verdere verloop van dit proces. De ontwikkeling van de spoorloodsen in Stiens zijn geen onderdeel van de hier gepresenteerde plannen. De ontwikkeling van deze loodsen zal worden onderzocht vanuit een langlopend onderzoek. 10 COLOFON Algemene informatie over de (historische) achtergronden van de NFLS, het lokale toerisme, de spoorfietsen en de promotie van het spoortracé zijn beschikbaar via www.dokkumerlokaaltje.com Op deze website worden ook media gerelateerde zaken behandeld. Informatie m.b.t de marketing tool is beschikbaar via het portaal www.nfls.nl Het contact adres voor de spoorfietsen is: St. Noord-Friesche Lokaal Spoorwegmaatschappij P/A Curacaolaan 25 1213 VJ, Hilversum Tel : 035 647 91 55 (Ktr.) Contact personen Chris Rijff (Voorzitter) Mobiel : 0653 76 31 25 E-mail : nfls@gra-cv.com Addy Rutgers (Secretaris) Mobiel : 0643 67 87 10 E-mail : adrutgers@gmail.com www.nfls.eu www.dokkumerlokaaltje.com www.spoorfietsen.nl 2014 St. NFLS #LWD Pagina 17 van 17