Voorstel ontheffingsysteem transport gevaarlijke stoffen Auteur: Machiel Akkerman Versie: 1.3 Juni 2006
Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Transport... 4 2.1. Risico beperkende maatregelen... 4 2.2. Routering... 4 3. Voorstel ontheffingssystemen... 5 3.1. Systeem 1: Provinciale ontheffing... 5 3.2. Systeem 2: Gemeenten verlenen de ontheffing zelf... 6 4.1. Meerdere adressen per gemeente... 7 4.2. Mandatering... 7 4.3. Contactpersoon... 7 4.4. Efficiënte organisatie... 7 4.5. Motivering... 8 4.6. Leges... 9 4.7. Duur... 9 4.8. Processchema... 9 5. Bijlage... 10 5.1. Voorbeeld ontheffing... 10 5.2. Wet Vervoer Gevaarlijke Stoffen... 12 voorstel ontheffingsysteem transport gevaarlijke stoffen 2
1. Inleiding In Nederland is er sprake van een omvangrijke distributie van gevaarlijke stoffen. Het aandeel gevaarlijke stoffen ten opzichte van het totale goederenvervoer is ongeveer 10%. Dit aandeel bedraagt voor het wegvervoer circa 5%, voor het spoor circa 40% en voor de binnenvaart circa 30%. De overige distributie vindt plaats via buisleidingen. Het transport van gevaarlijke stoffen is verboden, tenzij alle internationale en nationale regels in acht worden genomen. Voor iedere transportmodaliteit geldt aparte wetgeving. De wet vervoer gevaarlijke stoffen (WVGS) vloeit voort uit Europese wetgeving en is de kapstokwet voor vervoerswetgeving op het gebied van gevaarlijke stoffen voor de modaliteiten weg (ADR 1 ), spoor (RID) en binnenwater (ADNR). Hierin staan onder andere bepalingen opgenomen ten aanzien van de vervoerswijze, eisen aan de verpakking en vereiste kwalificaties voor de chauffeurs. Het externe veiligheidsbeleid voor het transport gevaarlijke stoffen is vastgesteld in de nota risiconormering vervoer gevaarlijke stoffen uit 1997 en de onlangs verschenen circulaire. Hierin zijn voor het persoonsgebonden risico (PR) en groepsrisico (GR) normen vastgesteld. In artikel 18 van de Wet Vervoer Gevaarlijke Stoffen (WVGS) 2 en in de Regeling vervoer over land van gevaarlijke stoffen (VLG) staat vermeld dat bij het vervoer van bepaalde gevaarlijke stoffen (onder andere propaan, vuurwerk en LPG) buiten de daarvoor aangewezen route het aanvragen van een ontheffing noodzakelijk is. Dit betekent dat vervoer van gevaarlijke stoffen in principe niet buiten de vastgestelde route mag plaatsvinden tenzij de vervoerder een ontheffing heeft. De vervoerder kan dan ook bij de gemeente een verzoek indienen voor een ontheffing van dit verbod. Indien aan bepaalde voorwaarden is voldaan, verleent de gemeente deze ontheffing. In dit voorstel worden verschillende suggesties gedaan om een ontheffingsysteem in te voeren en daarbij verschillende uitgangspunten benaderd. De Provincie Utrecht wil een dergelijk systeem invoeren om onder andere de monitoring te verbeteren en de externe veiligheid bij ontheffing te kunnen waarborgen. 1 ADR is de afkorting van de Franse titel van het Europees verdrag betreffende het internationaal vervoer van gevaarlijke goederen over de weg: "Accord européen relatif au transport international des marchandises Dangereuses par Route". Dit verdrag is gesloten in de Economische Commissie voor Europa van de Verenigde Naties te Genève (Zwitserland) in 1957. 2 Artikel 18 1. De gemeenteraad kan op het grondgebied van zijn gemeente wegen of weggedeelten aanwijzen, waarover de krachtens artikel 12 aangewezen gevaarlijke stoffen bij uitsluiting mogen worden vervoerd. voorstel ontheffingsysteem transport gevaarlijke stoffen 3
2. Transport 2.1. Risico beperkende maatregelen Een risico is in dit kader omschreven als de combinatie van effecten die schade aan bijvoorbeeld het milieu kunnen veroorzaken en de kans op het optreden van deze effecten. Bij de beperking van de risico's van het vervoer van gevaarlijke stoffen wat de routering betreft drie factoren een rol: De vervoerde gevaarlijke stof (giftig, explosief, brandbaar, bijtend, vast, vloeibaar, gas); De verkeersveiligheid van de route (met de frequentie van verkeersongevallen als veiligheidsmaat); De bebouwing langs de beschouwde route en hiermee de bevolkingsdichtheid en/of kwetsbaarheid; 2.2. Routering Transporteenheden met gevaarlijke stoffen moeten een zodanige route volgen dat de bebouwde kom zoveel mogelijk wordt vermeden. Als van een bepaalde gevaarlijke stof bij een transport een grotere hoeveelheid dan een vastgestelde normhoeveelheid vervoerd wordt, dan wordt deze transporteenheid routeplichtig. Dit houdt in dat deze de speciaal voor het vervoer van gevaarlijke stoffen aangewezen routes moet volgen. In het algemeen is het vervoer van gevaarlijke stoffen over alle Rijkswegen zonder meer toegestaan. Een route gevaarlijke stoffen is als zodanig te herkennen doordat langs de route oranje borden met daarop een zwarte pijl en bal of alleen een bal zijn geplaatst. Een vrachtauto die gevaarlijke stoffen vervoert is te herkennen aan een oranje bord eventueel met daarop het stofidentificatienummer (GEVI nummer). Figuur 1: bord routering gevaarlijke stoffen en bord met GEVI nummer (benzine) voorstel ontheffingsysteem transport gevaarlijke stoffen 4
3. Voorstel ontheffingssystemen Voor het verlenen van een ontheffing zijn bij het bepalen van de route de volgende vragen van belang: Van welke wegen gaan de transporten gebruik maken, gelet op de ligging van kwetsbare objecten en de dichtheid van de bebouwing? Welke stof wordt vervoerd? Loopt de route waarvoor ontheffing wordt gevraagd door meer dan één gemeente? Dan mag het niet zo zijn dat er meerdere ontheffingen aangevraagd moeten worden. Dit betekent dus ook dat een leverancier voor meerdere adressen maar één ontheffing hoeft aan te vragen. Loopt de route waarvoor ontheffing wordt gevraagd niet langs kwetsbare objecten en wordt het GR (Groepsrisico) of PR (persoonsgebonden risico) overschreden? Hoe ziet de ontheffingverlening er bestuurlijk uit? Wat zijn de veiligste momenten om aan een bedrijf te leveren? Hoe verkeersveilig is de gekozen route? Liggen er bijvoorbeeld blackspots op de route. Zijn er mogelijkheden van hulpverlening bij calamiteiten? De aspecten waarmee rekening moet worden gehouden bij de verlening van de ontheffing zijn: De route dient zo mogelijk te lopen via de kortst route 3 waarbij de bebouwde kom zoveel mogelijk wordt gemeden De dichtheid van de bebouwing met name kwetsbare inrichtingen; Goede kwaliteit van de wegen (met betrekking tot bijvoorbeeld blackspots); Goede hulpverlenings mogelijkheden bij calamiteiten vooral qua toegankelijkheid; Ontheffing gebonden aan bepaalde tijden (i.v.m. bezetting kwetsbare inrichtingen e.d.); In de ontheffing kan op grond van de bovenvermelde afwegingen voorwaarden worden gesteld aan het vervoer van gevaarlijke stoffen. Er zijn drie verschillende systemen om ontheffing te verlenen, de voor- en nadelen volgen hieronder. 3.1. Systeem 1: Provinciale ontheffing Hierbij verleent de provincie/regio ten behoeve van de gemeente de ontheffing en neemt daarmee al het werk uit handen van de gemeente. Wel blijft er contact tussen de provincie/regio en de gemeente over de te gebruiken route voor het transport en wordt de ontheffing uitgegeven uit naam van de gemeente. 3 Artikel 14 WVGS voorstel ontheffingsysteem transport gevaarlijke stoffen 5
Dit systeem heeft de volgende voordelen: De eenduidigheid naar bedrijven en transporteurs; Gelijke leges en termijnen en daarmee meer geloofwaardigheid voor het systeem; Één (digitaal) aanvraagsysteem (provinciaal breed); Als er een ontheffing nodig is voor een route die door meerdere gemeenten loopt, kan deze in één keer worden geregeld. Nadeel is dat voor de ondersteuning van de gemeentelijke besluitvorming goede werkafspraken nodig zijn om het systeem te laten werken. De instanties, die met eerder genoemde voordelen, in aanmerking komen voor het verlenen van ontheffingen zijn: Milieudienst(en) Provincie Regionale Brandweer Politie Hierbij heeft de provincie de voorkeur, vanwege haar uitgebreide kennis met betrekking tot externe veiligheid, R.O., basisnet en routering, het grote werkgebied, de beschikbare capaciteit en de centrale rol in externe veiligheid. Veel gemeenten willen overigens de werkzaamheden uitbesteden aan een Milieudienst (NW-Utrecht, ZOUT). Een aantal gemeenten willen de ontheffingverlening overlaten aan de provincie. 3.2. Systeem 2: Gemeenten verlenen de ontheffing zelf Hierbij wordt de aanvraag voor de ontheffing gedaan bij de gemeente. Voor ondersteuning kan men zich wenden tot de provincie. Dit vanwege de uitgebreide kennis met betrekking tot externe veiligheid, R.O., capaciteit, basisnet en routering, het grote werkgebied en de centrale rol in externe veiligheid van de provincie en de lokale bevoegdheid en kennis van de gemeente. Samenwerking tussen deze twee lijkt onmisbaar. De gemeente kan dan dienen als vergunningverlener, waarbij de provincie een ondersteunende rol speelt bij de routebepaling. voorstel ontheffingsysteem transport gevaarlijke stoffen 6
4. Praktijk 4.1. Meerdere adressen per gemeente Indien de ontheffing moet gelden voor meerdere adressen per gemeente wordt er maar één ontheffing uitgegeven, zodoende worden er ook maar één keer leges betaald. Wel kan er per adres een beperking in de tijden van levering worden gesteld. 4.2. Mandatering In het geval dat een gevaarlijk transport door meerdere gemeente moet rijden, bijvoorbeeld voor een gasleverancier die klanten in verschillende gemeentes heeft, is het mogelijk dat gemeenten overeenstemming bereiken voor het verlenen van ontheffingen in de vorm van een mandaat. Daarbij mandateert de ene gemeente een milieudienst/provincie of andere gemeente om een ontheffing te verlenen. Op die manier kan een aanvrager dus één ontheffing voor meerdere gemeente krijgen. Echter, bij eventueel beroep kan de bestuursrechter deze mandaatverlening niet toestaan 4. Als bijvoorbeeld het college van burgemeester en wethouders van bijvoorbeeld de gemeente Houten aan het college van gemeente Utrecht mandaat verleent verleend om een besluit te nemen over de ontheffing, dan mag het college van gemeente Utrecht geen besluit nemen op een eventueel bezwaarschrift. Dit moet het college van gemeente Houten doen. Deze constructie is daarom niet zo geschikt.. Artikel 10:3 Algemene wet bestuursrecht bepaalt namelijk dat een maandaat tot het beslissen op een bezwaarschrift niet wordt verleend aan degene die het besluit waartegen het bezwaar zich richt, krachtens mandaat heeft genomen. Een inhuur constructie, waarbij een gemeenten uren inhuurt van een milieudienst of provincie om de ontheffing te verlenen is beter geschikt. De gemeente blijft dan het bevoegd gezag zonder de bovenvermelde juridische knelpunten die zijn verbonden aan mandatering. 4.3. Contactpersoon Om een gedegen ontheffingssysteem in te voeren is het belangrijk dat er goede communicatie is tussen provincie en gemeente. Het is daarom dan ook verstandig om bij zowel de gemeenten als bij de provincie/milieudienst een contactpersoon aan te wijzen. Als contactpersoon bij de provincie wordt gedacht aan een medewerker Externe Veiligheid. 4.4. Efficiënte organisatie In het geval dat de gemeente zelf de ontheffing verleent moet bij een aanvraag worden bepaald of er sprake is een transport dat gemeente overstijgend is. In dat geval is afhankelijk van welk systeem er wordt gebruikt contact nodig met de buurgemeente of de regio (hetzij provincie, milieudienst) die voor de naburige gemeente de ontheffing verleent. 4 Artikel 10:3 Algemene Wet Bestuursrecht 2. Mandaat wordt in ieder geval niet verleend indien het betreft een bevoegdheid: c. tot het beslissen op een beroepschrift; voorstel ontheffingsysteem transport gevaarlijke stoffen 7
Om een goed beeld te hebben van de transporten die plaatsvinden binnen de provincie buiten de vastgestelde routes wordt voorgesteld dat gemeenten/milieudiensten die ontheffing verlenen aan bedrijven hiervan een afschrift sturen naar de provinciale contactpersoon. 4.5. Motivering Onderzocht is op welke gemeenten het liefst de organisatie van de ontheffing geregeld willen zien. De uitkomsten van dit onderzoek zijn hieronder weergegeven.. Bestaand systeem Systeem 2 Systeem 1 1 Abcoude x 2 Amersfoort x 3 Baarn x 4 Breukelen x 5 Bunnik x 6 Bunschoten x 7 De Bilt x 8 De Ronde Venen x 9 Eemnes x 10 IJsselstein x 11 Leusden x 12 Loenen x 13 Lopik x 14 Maarssen x 15 Montfoort x 16 Nieuwegein x 17 Oudewater x 18 Renswoude X? 19 Rhenen x 20 Soest x 21 Utrecht x 22 Utrechtse Heuvelrug x 23 Veenendaal x 24 Vianen x 25 Wijk bij Duurstede x 26 Woerden x 27 Woudenberg x 28 Zeist x voorstel ontheffingsysteem transport gevaarlijke stoffen 8
4.6. Leges Het verlenen van een ontheffing moet kostendekkend zijn. Landelijk liggen de leges op gemiddeld 150,-. Dit is gebaseerd op een onderzoek bij gemeentes verspreid over het land. Dat zou betekenen dat er ongeveer drie uur aan werktijd per ontheffing geïnvesteerd kan worden. 4.7. Duur De ontheffing geldt, in verband met mogelijke veranderingen binnen de R.O. situatie, gedurende één jaar. 4.8. Processchema aanvrager Indienen aanvraag Uitgeven ontheffing Gemeente Route bepalen Overschrijding GR/PR nagaan Kwetsbare objecten vaststellen Laad/lospunt vaststellen Tijden vaststellen Provincie Utrecht Monitoring voorstel ontheffingsysteem transport gevaarlijke stoffen 9
5. Bijlage 5.1. Voorbeeld ontheffing Geachte heer/mevrouw, Naar aanleiding van uw verzoek om ontheffing van de routeplicht voor het vervoer van gevaarlijke stoffen in de gemeente xxx, deel ik u mede dat op basis van artikel 22 uit de Wet vervoer gevaarlijke stoffen, hierbij ontheffing wordt verleend van de routeplicht voor het vervoer van gevaarlijke stof, UN xxx naar het hieronder vermelde adres. Tevens verlenen we u hierbij toestemming voor het laden en lossen van deze stof naar het volgende adres: Firma: Te volgen route: Stof(fen): Hoeveelheid: Frequentie: xxx xxx UN# xxx Kg/L: xxx Eenmalig/wekelijks/ Omschrijving: maandelijks/jaarlijks Voor het vervoer dient de hierbij geleverde route (zie bijlage I) voor gevaarlijke stoffen zover mogelijk gevolgd te worden. Voor het deel dat niet binnen deze route valt, gelden de per adres beschreven routes. De ontheffing is geldig vanaf xxx tot xxx en geldt tussen xxx uur en xxx uur onder de volgende voorwaarde: 1. Langs de toegestane route mag niet worden geparkeerd, behoudens voor het afleveren en/of retour nemen van bedoelde gevaarlijke stoffen. 2. De aflevering en eventuele retourname van de gevaarlijke stoffen dienen te geschieden volgens de daarvoor geldende regels. 3. De aanwijzingen, in het belang van de openbare veiligheid of ter bescherming van de gezondheid gegeven door de in artikel 11 der Wet Gevaarlijke Stoffen genoemde ambtenaren, alsmede door ambtenaren van de xxx brandweer en de politie xxx, behoren stipt en onverwijld te worden opgevolgd. 4. Het bewijs van de ontheffing moet in het voor het vervoer gebezigde voertuig aanwezig te zijn en op eerste verordening van ambtenaren, genoemd in artikel 11 der Wet Gevaarlijke Stoffen, ter inzage worden gegeven. 5. Door gebruikmaking van deze ontheffing wordt de houder geacht de daarbij gestelde voorwaarden en elke daaruit voortvloeiende aansprakelijkheid te aanvaarden. voorstel ontheffingsysteem transport gevaarlijke stoffen 10
6. U bent verplicht de redelijkerwijs mogelijke maatregelen te nemen, om te voorkomen, dat het ontheffingsverlenende orgaan, dan wel derden, tengevolge van het gebruik van de ontheffing schade lijden. Voorts delen wij u mede, dat u bij het niet nakomen van de voorwaarden geacht wordt zonder ontheffing te handelen. Leges Voor het in behandeling nemen van uw aanvraag voor deze ontheffing is een bedrag aan leges verschuldigd van 150,-. U ontvangt hiervoor een afzonderlijke acceptgiro. Bezwaar Als u het niet eens bent met deze ontheffing, kunt u op grond van artikel 8:1 juncto 7:1 van de Algemene Wet Bestuursrecht binnen zes weken na dagtekening van deze ontheffing, een bezwaarschrift indienen bij de burgemeester van xxx, postbus xxx, xxx, xxx. Het bezwaarschrift moet worden gedagtekend en dient ten minste te bevatten: naam en adres van de indiener, omschrijving van het besluit waartegen het bezwaar is gericht en uiteraard de gronden van het bezwaar. Verzoek om voorlopige voorzieningen Tevens kunt u, nadat bezwaar is gemaakt, op grond van artikel 8.81 van de Algemene Wet Bestuursrecht een verzoek om voorlopige voorzieningen indienen bij de President van de Rechtbank Utrecht, Sector Bestuursrecht, postbus 13023, 3507 LA Utrecht. Bijlage Bij deze ontheffing voegen wij een plattegrond van de gemeente xxx, waarin in rood de te volgen route staat aangegeven. Vragen Voor eventuele vragen over de inhoud van deze ontheffing kunt u contact opnemen met xxx, contactpersoon bedrijven van de afdeling xxx te bereiken op xxx xxx. Met vriendelijke groet, Burgemeester en wethouders van xxx Namens dezen, xxx voorstel ontheffingsysteem transport gevaarlijke stoffen 11
5.2. Wet Vervoer Gevaarlijke Stoffen Artikel 12 1. Bij of krachtens algemene maatregel van bestuur worden in het belang van de openbare veiligheid gevaarlijke stoffen aangewezen die uitsluitend over de op grond van artikel 18 aangewezen wegen mogen worden vervoerd. 2. Bij of krachtens algemene maatregel van bestuur kunnen in het belang van de openbare veiligheid gevaarlijke stoffen worden aangewezen die over de op grond van de artikelen 26 of 30 aangewezen vaarwegen onderscheidenlijk spoorwegen niet mogen worden vervoerd. 3. Bij een aanwijzing als bedoeld in het eerste of tweede lid kan worden bepaald in welke gevallen de aangewezen wegen moeten worden gevolgd of de aangewezen vaarwegen of spoorwegen niet mogen worden gevolgd. Artikel 18 1. De gemeenteraad kan op het grondgebied van zijn gemeente wegen of weggedeelten aanwijzen, waarover de krachtens artikel 12 aangewezen gevaarlijke stoffen bij uitsluiting mogen worden vervoerd. 2. Wegen of weggedeelten die bij het Rijk, de provincie of het waterschap in beheer zijn, kunnen slechts worden aangewezen, voor zover deze deel uitmaken van de wegennetten, bedoeld in artikel 14, eerste lid, of artikel 16, eerste lid. Artikel 22 1. Burgemeester en wethouders kunnen indien dat noodzakelijk is voor het laden en lossen, ontheffing verlenen van het bepaalde in artikel 21. 2. Het in artikel 9, tweede tot en met vierde lid, ten aanzien van ontheffingen bepaalde is van overeenkomstige toepassing. voorstel ontheffingsysteem transport gevaarlijke stoffen 12