De toekomst van de Nederlandse Antillen in staatsrec h telijke verh ou ding Een verkenning voor de constitutionele agenda van de 21ste eeuw Dennis Alfonsius Rosheuvel 1
2
De toekomst van de Nederlandse Antillen in staatsrechtelijke verhouding Een verkenning voor de constitutionele agenda van de 21ste eeuw P roefschrift ter verkrijging van d e graad van Doc tor aan d e U niversiteit L eid en, op gez ag van d e Rec tor M agnific us Dr. D.D. B reim er, hoogleraar in d e fac ulteit d er W iskund e en N atuurw etensc hap p en en d ie d er G eneeskund e, volgens b esluit van het C ollege voor P rom oties te verd ed igen op d insd ag 3 1 m ei 2 0 0 5 klokke 1 5.1 5 uur d oor Dennis Alfonsius Rosheuvel, geb oren te P aram arib o S urinam e in 1 9 5 0 3
4
Promotiecommissie Promotor: Referent: O verige leden: prof. mr. Th. G. Drupsteen prof. dr. E.M.H. H irsch Ballin prof. mr. E.A. Alkema Prof. mr. C.R. Niessen dr. A.E. Schilder 5
Aan: Mijn vader, Lisette, Patrick, Jouginea, Shereeta door tussenkom st van m ijn m oeder en p a T er H orst 6
De Passaat en de Nederlandse eilanden overzee Voor Dennis Rosheuvel Nog een keer krult de passaat zijn lippen en blaast hij weer. Blaast de passaat, verjaagt hij de wolken. Blaast de passaat bolt hij de golven. Blaast de passaat maar de Nederlandse eilanden overzee blijven stokstijf staan. Blaast de passaat maar de Nederlandse eilanden overzee blijven als een rots in de branding. Blaast de passaat maar de Nederlandse eilanden overzee blaast hij niet bij elkaar. W a lter P a lm 7
8
Voorwoord Bij aanvang van het schrijven van mijn onderzoek heb ik me vaak afgevraagd of het waar het de hier gemaakte keuzevoorstellen betreft verschil zou hebben gemaakt wanneer dit boek op de Nederlandse Antillen zou zijn geschreven. Tot dusver zijn alle staatkundige modellen niet van de grond gekomen. Dit boek verschijnt op tijd. Binnenkort gaan de eilanden van de Nederlandse Antillen zich buigen over het Statuut in de huidige vorm. Met behulp van persoonlijke archieven van anderen is het mij mogelijk gemaakt een goed beeld te krijgen van de verhandelingen in het parlement van de Nederlandse Antillen en Nederland over de voor dit onderzoek relevante periode van 194 8 tot 1993. Tevens is er gebruik gemaakt van documenten, brieven en geschriften. Ook bestond de mogelijkheid kennis te nemen van vrij recente archieven tot 197 5 van de voormalige Gouverneur van Suriname, welke zich in het Algemeen Rijksarchief (Den Haag) bevinden. V erhelderend waren soms de gesprekken met personen die dicht bij voormalige en huidige politici hebben gestaan. Een promotieonderzoek kan beschouwd worden als een lange afstandloop waarbij de stappen gaandeweg soepeler dienen te worden. Niettemin hoop ik dat de landen binnen het K oninkrijk der Nederlanden iets met mijn aanbevelingen kunnen (gaan) doen. Bij de onderzoekswerkzaamheden die in totaal vijf jaren hebben geduurd hebben vele personen en instanties op velerlei wijze direct of indirect hun bijdrage geleverd, maar ik mag helaas geen personen noemen. Het college van Promoties voert een strikt dankwoordenbeleid zodat ik sommige personen zou moeten vergeten. Degenen die mij geïnspireerd gestimuleerd en geë nthousiasmeerd hebben, zal ik persoonlijk bedanken. Den Haag Mei 2005 Dennis Rosheuvel 9
10
Inhoud Voorwoord 9 1 Inleiding en prob leemstelling 15 1.1 Voorgeschiedenis 15 1.2 Probleemstelling 19 1.3 I ndeling 19 Voetnoten 21 2 D e N ederlandse O verz eese geb iedsdelen; van kolonialisme naar dekolonisatie 23 2.1 De Nederlandse Antillen als kolonie van het Koninkrijk 24 2.2 Geleidelijke dekolonisatie 27 2.3 Dekolonisatie voltooid? 28 2.4 De kolonies in het Caribische gebied 31 2.5 Grondwetsherziening van 1948 en de I nterim-regelingen 34 2.6 Het zelfbeschikkingsrecht 43 2.7 De Conferentie van 20 mei tot en met 3 juni 1954 45 Voetnoten 47 3 Het Statuut voor het K oninkrijk der N ederlanden 51 3.1 De Staatsregeling van de Nederlandse Antillen 1955 52 3.2 Politieke ontwikkelingen in Suriname 55 3.3 Ontwikkelingen op Curaç ao (30 mei 196 9) 57 3.4 Conferenties 1970 59 3.5 De Koninkrijkscommissie 6 1 3.6 Wijziging van het Statuut door de beëindiging van de Statutaire band met Suriname 6 1 3.7 De Status Aparte van het eiland Aruba 6 4 3.8 Statutaire situatie binnen het Koninkrijk der Nederlanden 70 3.9 Staatsinrichting Nederlandse Antillen 72 3.10 Het Openbaar Bestuur 75 11
3.11 De wetgevende macht 76 3.12 De uitvoerende macht 77 3.13 De rechterlijke macht 80 3.14 Politieke cultuur 82 3.15 Ter afsluiting 84 Voetnoten 87 4 De Nederlandse Antillen als land 91 4.1 Bestuursakkoord met Sint-Maarten 91 4.2 Samenwerking van de Antilliaanse eilanden 94 4.3 De terreinen van samenwerking 95 4.4 Samenwerking tussen de landen van het Koninkrijk der Nederlanden 97 4.5 De Minister voor Nederlands - Antilliaanse en Arubaanse Z aken en zijn voorgangers. 101 4.6 Belangenbehartiging van de Nederlandse Antillen en Aruba en de buitenlandse betrekkingen van het Koninkrijk 108 4.7 De huidige verdragsrechtelijke relaties 109 4.8 De toekomstige verdragsrechtelijke relatie 113 4.9 Caribische Integratie 117 4.10 Het Europees recht versus Koninkrijksverhoudingen 119 4.11 De relatie Internationale Monetair F onds (IMF ) en de Nederlandse Antillen 126 Voetnoten 131 5 Alternatieven voor de staatkundige herstructurering Nederlandse Antillen 135 5.1 Onderzoeksrapporten van Van Leeuwen 136 5.2 Onderzoeksrapport Jeukens 137 5.3 De Werkgroep Dip: Gezamenlijk of gescheiden voortbestaan 139 5.4 Werkgroep Herstructurering Nederlandse Antillen 140 5.5 Oorzaak mislukking herstructurering Nederlandse Antillen 141 5.6 De West-Indische F ederatie 145 5.7 Het model van de PvdA 146 5.8 Omslag in het Nederlandse Beleid 146 5.9 Schets van een Gemenebestconstitutie voor het Koninkrijk der Nederlanden 149 5.10 Gemengde Commissie werkgroep modernisering Statuut 153 12
5.11 Voorbereidingen op de Toekomstconferentie 155 5.12 De Toekomstconferentie 1993 157 5.13 De Landelijke Commissie Herstructurering Nederlandse Antillen 164 5.14 Rapport werkgroep Bestuurlijke en Financiële Verhoudingen 174 5.15 Visies en verwachtingen van de bevolking van de Nederlandse Antillen omtrent hun verhouding binnen het Koninkrijk 177 5.16 Overzicht samenwerking in de Oost-Caribische regio 186 Voetnoten 191 6 Franse en Engelse bestuuursmodellen in het Caribische gebied 197 6.1 De Franse staatsstructuur 197 6.2 Bestuurlijke verhoudingen 200 6.3 De Franse dekolonisatie en het ontstaan van de DOM - TOM 205 6.4 Verschillen tussen een DOM een TOM en een CT 207 6.5 Verdeling van de verantwoordelijkheden tussen de verschillende bestuurslagen bij een DOM 209 6.6 De positie van de DOM - TOM binnen de Europese Unie 211 6.7 Toekomstperspectief van de Caribische DOM volgens de Franse overheid 213 6.8 Vergelijking met Nederland 214 6.9 Het Verenigd Koninkrijk (VK) 217 6.10 Bevoegdheid wetgeving/ constituties ten behoeve van de BDT s 220 6.11 Betrekkingen met de BDT s: bevoegde instanties 223 6.12 Het Staatsbestel van de BDT s 224 6.13 Samenstelling van de vertegenwoordigende wetgever 232 6.14 Het streven naar onafhankelijkheid 240 Voetnoten 243 7 Denkbare modellen voor de staatkundige relatie tussen Nederland, de Nederlandse Antillen en Aruba 247 7.1 Een meer geïntegreerd Koninkrijk 249 7.2 De status van provincie 254 7.3 Een gemenebestrelatie met Nederland 260 7.4 Volledige onafhankelijkheid 265 7.5 Bestuur op maat 270 Voetnoten 275 13
8 De staatkundige structuur voor de Nederlandse Antillen in de 21ste eeuw 277 8.1 Inleiding 277 8.2 Huidige staatkundige situatie in de Nederlandse Antillen 278 8.3 Vergelijking van de beschreven modellen met het Franse en Britse model 279 8.4 Staatkundige verhouding Nederlandse Antillen in de toekomst 281 8.5 EU en de Nederlandse Antillen en Aruba 288 8.6 Aanpassingen van het huidige Statuut 292 Voetnoten 297 Samenvatting 299 Summary 309 B ijlagen: I Geraadpleegde literatuur 315 II Het Statuut 323 III Lijst van afkortingen 343 IV Totaal uitgaven 2002 345 R egister: 347 Curriculum Vitae 349 14