Jaarverslag Welstandscommissie Voor een mooi! Wilt u meer weten? Contactpersoon ir. T. (Tessa) Stahlie-Biersteker Functie adviseur ruimtelijke kwaliteit/rayonarchitect Telefoon 026 442 17 42 Email t.stahlie@geldersgenootschap.nl Website www.geldersgenootschap.nl Dit is een uitgave van het
Adviseren over ruimtelijke kwaliteit Met dit biedt de Welstandscommissie inzicht in haar werkwijze en plannen waarover in is geadviseerd. Dat is niet uitputtend, maar toont wel de breedte van de advisering: kwaliteit van bouwplannen, grote ruimtelijke ontwikkelingen en gemeentelijk beleid. Advisering vindt vooral plaats door de adviseur ruimtelijke kwaliteit. De commissie komt alleen in beeld bij complexe plannen. Het biedt raadsleden ook een nadere kennismaking met de commissie. Wij tonen hoe we de gemeente helpen bij het regisseren van ruimtelijke kwaliteit. Het gemeentelijk beleid is daarbij Nieuwbouw Achter de Poort tendens van minder regels en meer ruimte voor eigen initiatief, maar wél met behoud van de karakteristieken die de ge meente kwaliteit en identiteit geven. uiteraard de leidraad. Als vaste adviseur kijken Dit hoopt een impuls te geven om ruim- we hoe je evenwicht bewaart tussen vrijheid voor telijke kwaliteit tot een terugkerend onderwerp burgers en ontwerpers en heldere regie door de van debat in uw gemeente te maken. Wij nodigen gemeente. Ruimtelijke kwaliteit ontstaat als gevolg de raadsleden daarom uit om de mandaat- of com- van een wisselwerking tussen betrokkenheid, des- missievergadering te bezoeken, of om met ons ter kundigheid én regelgeving. Daarom wordt ingezet plekke te gaan kijken hoe de borging van ruimte- op een koers die aansluit bij de maatschappelijke lijke kwaliteit gestalte krijgt.
Uitbreidingswijk Parijsch-Zuid nieuwbouw multi-woningen Aan het begin van het jaar is het plan besprokenvoor de bouw van 40 appartementen en zogenaamde multiwoningen voor het centrumgebied van Parijsch in. Het plan is helder en zorgvuldig ontworpen, en sluit goed aan bij de bebouwingskarakteristiek in deze omgeving. Aandacht is gevraagd voor de entreegevel. Deze gevel heeft een te afwijkend beeld ten opzichte van de ande re buitengevels. Geadviseerd is de entreegevel meer af te stemmen op de architectuur van de andere gevels, de entree beter herkenbaar te laten zijn en de bergingen (naast de entree) minder prominent over te laten komen. Bij het aangepaste ontwerp is ingespeeld op dit advies door het entreevolume naar voren te halen, in een gevelarchitectuur die aansluit bij de overige buitengevels. Ontwerp: Inbo Rijswijk Eerste plan Aangepast plan
Terugblik In wordt over het algemeen waarde gehecht aan een aantrekkelijke, verzorgde leefomgeving. Dit komt vooral tot uitdrukking in de historische binnenstad, het buitengebied en in de woonwijken. heeft een rijke geschiedenis en bijzondere, karakteristieke bebouwing, die zorgen voor eigenheid en identiteit. Dit is aantrekkelijk voor inwoners, maar ook voor toeristen. Mensen zijn gevoelig voor de kwaliteit van hun woon- en werkomgeving. De combinatie van architectonische kwaliteit, aandacht voor de openbare ruimte, groenonderhoud, beperking van reclame-uitingen, etc., kan leiden tot een prettiger (leef)omgeving, tot een betere sociale veiligheid, tot meer duurzaam- Nieuwbouw Parijsch-Zuid naar beelden die passen bij de bestaande karakteristiek en de stedenbouwkundige situatie. Over het algemeen gaat dit op een positieve, opbouwende wijze waarbij gezamenlijk gezocht wordt naar oplossingen. Door het directe overleg met aanvragers, heid en ook een hogere economische waarde. Een ontwerpers en andere betrokkenen en de oplos- aantrekkelijke omgeving is van groot belang voor singsgerichte houding is sprake van een efficiënte onze economie en vergroot de WOZ-waarde van werkwijze.op deze manier kunnen snelle en ef- ons vastgoed. Eén keer in de twee weken heb ik ficiënte procedures, vermindering van regeldruk en op het gemeentehuis overleg met ontwikkelaars, zorg voor ruimtelijke kwaliteit hand in hand gaan! architecten en bewoners over de beeldkwaliteit van ontwerpen. In goed overleg wordt gezocht Tessa Stahlie-Biersteker
Chopinplein Herontwikkeling In 2012 is geadviseerd over het stedenbouwkundig plan en het beeldkwaliteitplan voor de herontwikkeling van het winkelcentrum bij het Chopinplein. De vernieuwde stedenbouwkundige opzet en beoogde beeldkwaliteit zijn in principe positief ontvangen, omdat ze zullen leiden tot een duidelijke verbetering van de ruimtelijke kwaliteit van deze omgeving. Naar aanleiding van ons advies is het beeldkwaliteitplan aangescherpt, zodat het (meer) richtinggevend is, in ieder geval voor wat betreft architectuur, materiaal en kleur (passend bij de bebouwing in de omgeving). Verder is aandacht gevraagd voor de inrichting van de openbare ruimte. Zo is geadviseerd meer bomen op het parkeerterrein te plaatsen, niet alleen rondom het terrein, maar er ook op. Herontwikkeling Chopinplein Ontwerp: Mies Architectuur, Ede
Verder is aandacht gevraagd voor de uitstraling van het platte dak van de winkels, vanwege het zicht vanuit de flats hierop. Dit kan aantrekkelijker vormgegeven worden, bijvoorbeeld door toepassing van een sedumdak ( groendak ). Daarbij is ook aandacht gevraagd voor mogelijke (koel)installaties op dit dak. Het bouwplan dat in is behandeld, was grotendeels in lijn met het beeldkwaliteitplan uitgewerkt. Geadviseerd is nog wel te komen tot een kleurafstemming van de gevelsteen met de nieuwe bestrating.
Draagvlak voor ruimtelijke kwaliteit De tijd dat de inrichting van onze leefomgeving grotendeels in plannen en regels was vastgelegd, ligt achter ons. Deregulering, decentralisatie, eigen verantwoordelijkheid: het zijn begrippen die al vele jaren de toon zetten, ook in het ruimtelijk domein. Tegenwoordig is het een andere overheid die de kwaliteit van de leefomgeving regisseert. Dit gebeurt steeds meer samen met burgers. Het besef is doorgedrongen dat ruimtelijke kwaliteit niet louter met regels valt te sturen en dat beleid meer effect heeft als dit gepaard gaat met input vanuit de samenleving. Door burgers meer ruimte te geven voor eigen initiatieven voelen deze zich meer verantwoordelijk voor de kwaliteit van hun leefomgeving. De overheid kan de aandacht hierdoor verleggen van regels en normen naar regie en stimulering. Zie bijvoorbeeld innovatieve instrumenten als de kookboeken voor de leefomgeving (www.omgevingswet.pleio.nl). Aanbeveling: - De welstandsnota van is van 2004 en voldoet op een aantal punten niet aan de huidige regelgeving. De nota bevat bovendien vooral regels en is weinig stimulerend van opzet. Het is te overwegen om een meer inspirerende en gebruiksvriendelijke nota op te stellen, die tevens als digitale webapplicatie kan worden gebruikt.
Julianaschool De Omgevingswet komt eraan Naar verwachting treedt in 2018 de Omgevingswet in werking: een integrale wet voor de fysieke leefomgeving. Doel hiervan is onder meer dat gemeentelijke bestuurders een bredere afweging kunnen maken bij het realiseren van ruimtelijke projecten. Niet de regels staan voorop, maar de vraag of een project een bijdrage levert aan een goede ruimtelijke kwaliteit en hierdoor meerwaarde oplevert. De gemeente is hierbij vooral een uitnodigende regisseur. Voorwaarde om als gemeente regie te voeren op ruimtelijke kwaliteit is dat er een heldere visie met doelstellingen ligt, waarin de kernkwaliteiten van de gemeente zijn verwoord. Dat gebeurt uiteraard in de welstandsnota, maar met de komst van de Omgevingswet wordt een aantal nieuwe instrumenten geïntroduceerd, namelijk het omgevingsplan (verplicht) en de omgevingsvisie (facultatief). In een om gevingsplan worden vooral concrete richtlijnen opgenomen, vergelijkbaar met een bestemmingsplan. Een omgevingsvisie is bedoeld als integrale, strategische visie waarin keuzes worden gemaakt voor de inrichting van de leefomgeving. Aspecten als architectuur, cultuurhistorie, welstand, stedenbouw, landschap, milieu en economie worden in onderlinge samenhang bekeken. Daarmee is dit instrument straks hét middel om de ruimtelijke ambities van een gemeente aan te geven en burgers en bestuurders hiermee houvast te geven. Aanbevelingen: - Het lijkt nog ver weg, maar wij vragen nu alvast aandacht voor het opstellen van een omgevingsvisie. Dit is weliswaar niet verplicht, maar het is onmisbaar als de gemeente ruimte wil laten voor initiatieven en niet alles in regels wil vatten. Ook anticipeert u met een omgevingsvisie op een effectief ruimtelijk kwaliteitsbeleid als straks de Omgevingswet een feit is. - De procedures voor het opstellen van nieuwe bestemmingsplannen (op termijn omgevingsplannen ) en beeldkwaliteitplannen gelijk laten oplopen. Dit biedt een sterkere basis voor ruimtelijke kwaliteit. - (Nieuwe) raadsleden kunnen voor een nadere oriëntatie terecht bij de adviseur ruimtelijke kwaliteit om te kijken hoe de advisering functioneert. Desgewenst kunnen hier via het GG ook cursussen voor worden georganiseerd.
Herbestemming en uitbreiding Julianaschool Cultuurhistorie In is meermalen gesproken over het plan voor herbestemming en uitbreiding van de Julianaschool, langs de Wilhelminadreef. Omdat dit een gemeentelijk monument betreft, is hierover gezamenlijk met de monumentencommissie geadviseerd. Het beschermde deel betreft de oorspronkelijke villa Sprokkelenburg en de conciërgewoning. Uitgegaan wordt van 15 (luxe, levensloopbestendige) appartementen, waarvan 8 appartementen in de villa met conciërgewoning en een nieuw uitbreidingsvolume erachter. De voorgevel van de villa zal aangepast worden conform de oorspronkelijke gevel van 1910. Verder wordt een tweede fase voorgesteld waarbij de bestaande twee-onder-één-kapwoningen langs de Burg. Van Hoijtemalaan vervangen worden door nieuwbouw voor 7 appartementen. Er zijn meerdere ontwerpen besproken. Het eerste stuitte op bezwaren. Dit had te maken met het gecompliceerde beeld en het volumineuze karakter van de nieuwbouw, waardoor deze ten koste ging van de herkenbaarheid van de villa en de uitbreiding te nadrukkelijk overkwam. Eerste schetsontwerp De architectonische uitwerking sloot bovendien onvoldoende aan bij de villa, door het utilitaire karakter en de relatief grove en opvallend overkomende rasterstructuur. De zonnepanelen op het dak versterkten het gecompliceerde beeld. Het vrijstaande volume was beduidend groter dan de bestaande en toekomstige
Definitief schetsontwerp, voorgevel en achtergevel villa s in de omgeving. Het grootschalige effect werd nog eens versterkt door de combinatie met de nieuwbouw achter de villa, in eenzelfde architectuurstijl. Er ontstond een wandwerking, waarmee de opzet te ver afstond van de bestaande bebouwingskarakteristiek in deze omgeving en het groene, parkachtige karakter van de Volencampen te zeer werd aangetast. Aan de hand van verschillende schetsontwerpen is gezocht naar een passende oplossing, waarbij de nieuwbouw bescheidener overkomt en beter aansluit bij de karakteristiek van de villa, voor wat betreft volume, maat en schaal, architectuur, materiaal en kleur. Daarbij is ook aandacht gevraagd voor een passende terreinrichting en een goede aansluiting op de toekomstige nieuwe wijk Sprokkelenburg, onder meer met het oog op de half ondergrondse parkeerlaag aan deze zijde en de bijbehorende verlichting. Ontwerp: SYNarchi, Roosendaal
Werkwijze bij de advisering De adviseur ruimtelijke kwaliteit van het is vanuit haar adviesrol het eerste aanspreekpunt voor gemeente en initiatiefnemers. Zij adviseert het college van B&W over het brede spectrum van ruimtelijke kwaliteit, zowel plannen, beleid als grote ruimtelijke ontwikkelingen. Het merendeel van de plannen wordt tweewekelijks ter plekke bij de gemeente door de adviseur ruimtelijke kwaliteit behandeld. Dit gebeurt onder mandaat van de commissie. Voortraject én oplossingsgericht Bij de advisering legt de adviseur ruimtelijke kwaliteit de nadruk op het begeleiden van plannen en initiatieven, liefst door vooroverleg in een vroeg stadium van planontwikkeling. Dan bestaat nog volop ruimte voor de initiatiefnemer. In een aantal gevallen betrekt de gemeente de commissie al in de RO-fase van beleidsen planvorming. Ruimtelijke kwaliteit maakt dan vanaf het begin deel uit van het planologisch en stedenbouwkundig traject. Een voorbeeld hiervan is de advisering over stedenbouwkundige plannen en beeldkwaliteitplannen, zoals die voor het Chopinplein en voor Spoorzone West. Door lokaal en digitaal te werken is deze werkwijze efficiënt en kostenbesparend voor de gemeente. Bovendien is dit klantvriendelijk richting burgers. Integratie met cultuurhistorie De meeste wijzigingsplannen voor of bij monumenten of voor bebouwing in het Beschermd Stadsgezicht worden door de adviseur ruimtelijke kwaliteit en een gemandateerd lid van de monumentencommissie in een geïntegreerde mandaatcommissie behandeld. Dit maakt een frequente en snelle behandeling van dit soort plannen mogelijk. De advisering over complexere wijzigingsplannen en over andere cultuurhistorische aspecten vindt plaats bij de gemeentelijke monumentencommissie, waarbij ook de voorzitter en de adviseur ruimtelijke kwaliteit van de welstandscommissie aanwezig zijn, zodat beide adviezen op elkaar afgestemd worden.
Rol van de commissie De commissie heeft in driewekelijks vergaderd en zich vooral geconcentreerd op complexe projecten, waarin naast welstand ook aspecten als stedenbouw, landschap, cultuurhistorie of openbare ruimte meespelen. Hiertoe is de commissie samengesteld uit meerdere disciplines. Aanbeveling: - De commissie wordt niet bij alle nieuwe ontwikkelingen in de RO-/stedenbouwkundige fase van de planvorming betrokken. Aanbevolen wordt dit wel te doen, omdat hierdoor al in een vroeg stadium meegedacht kan worden over ruimtelijke kwaliteit, hetgeen niet alleen de kwaliteit maar ook de efficiëntie van het planproces ten goede kan komen.
Renovatie 62 woningen Achter de Poort, Hoge Akker e.o. Herontwikkeling In navolging op de nieuwbouw in deze wijk, is een plan ingediend voor renovatie van 62 (huur)woningen, langs de Hoge Akker, de Vicarystraat en de Vaartstraat. De ingreep bestaat onder meer uit het isoleren van de kappen, vervanging van de kozijnen en het aanbrengen van nieuwe gevelinvullingen. In de bestaande situatie zijn er verschillende geveluitwerkingen per rij. Kenmerkend voor een aantal blokken zijn de verticale stroken met woonkamer- en slaapkamerraam, die tussen gemetselde, iets vooruitstekende penanten geplaatst zijn. De nieuwe gevelinvullingen bij deze types worden voorgesteld in keramische tegels in verschillende kleuren. Per rij is maar één kleur mogelijk; het dessin kan per woning variëren, afhankelijk van de keuze van de bewoners. Bij andere woningtypes wordt voorgesteld iets vooruitstekende kaders rondom de entree en de grote raamkozijnen te plaatsen. Het plaatmateriaal tussen de kozijnen wordt vervangen door geëmailleerd glas. Gelet op het welstandsbeleid is ingestemd met het plan. Voorbeelden vernieuwde gevels De voorgestelde invullingen sluiten aan bij de gevelarchitectuur van de woningen. De uitwerking en het kleurgebruik varieert (iets) per cluster (rij woningen). De wijzigingen zullen leiden tot een opwaardering, niet alleen van het wooncomfort, maar ook van de beeldkwaliteit van de wijk.
Samenstelling commissie Voorzitter F.R. (Free) Hoving Wethouder gemeente Rozendaal Adviseur ruimtelijke kwaliteit/ rayonarchitect Mevr. ir. T. (Tessa) Stahlie-Biersteker Architect ir. J.B. (Jan-Bart) van der Meer Stedenbouwkundige E.D.( Eric) Jongen Ambtelijke ondersteuning Mevr. K.M. (Karin) van Dillen-Vos Mevr. W.M. (Esther) Leenheer-Wessel Commissie vlnr: Eric Jongen, Tessa Stahlie, Free Hoving, Jan-Bart van der Meer De cijfers Afgelopen jaar werden 133 plannen voorgelegd aan de adviseur ruimtelijke kwaliteit, deels in aanwezigheid van de aanvrager of ontwerper. Van deze plannen werd 62% ter plekke door de adviseur ruimtelijke kwaliteit van een positief advies voorzien. Voor 30% was een wijziging nodig. De voltallige commissie kreeg in totaal 10 plannen (oftewel 8%) voorgelegd: 9 in vooroverleg en 1 definitieve aanvraag. Dit betroffen voornamelijk grote ruimtelijke /stedenbouwkundige ontwikkelingen.
Plangebied Spoorzone West Nieuwe ontwikkeling Aan het einde van het verslagjaar is het beeldkwaliteitplan voor het plangebied Spoorzone West besproken. Het stedenbouwkundig plan en de uitgangspunten voor de beeldkwaliteit zijn in grote lijnen positief ontvangen. Waardering is er voor het hoge ambitieniveau, zowel op stedenbouwkundig als op architectonisch niveau. Bij onderdelen zijn opmerkingen en kanttekeningen geplaatst. Zo is aandacht gevraagd voor de uitstraling van het talud (van het parkeerterrein) langs het spoor. Dit talud maakt deel uit van de begeleiding van het plein en daarmee van de pleinwand. Er zijn hier echter geen kwalitatieve uitgangspunten voor opgenomen. Geadviseerd is dit wel te doen. Tot slot zijn nog opmerkingen gemaakt over de uitgangspunten voor de geveluitstraling van de supermarkt en die voor de materialisatie en het kleurgebruik. Geadviseerd is (meer) in te gaan op de gewenste (kwalitatieve) uitstraling hiervan. De opmerkingen zijn meegenomen in het definitieve beeldkwaliteitplan. Vlekkenplan nieuwe stedenbouwkundige opzet Verder is ook aandacht gevraagd voor een fraaie beëindiging van het plein, langs de Parallelweg West, waarbij gedacht kan worden aan een fraaie, kwalitatief hoogwaardige uitstraling van het busstation en/of de realisatie van begroeiing.