Biologie en Ecologie van Fint in het Scheldeestuarium Jan Breine, Lore Vandamme, Ine Pauwels & Johan Coeck Vissennetwerk 25 april 2017
Biologie en Ecologie van Fint Lore Vandamme Vissennetwerk 25 april 2017
Inhoud Systematiek Morfologie Fint vs elft Hybridisatie Verspreiding Levenscyclus Predatoren Invloed van de mens
Systematiek Haringachtigen (Clupeidae) Fintachtigen (Alosinae) in Noordzee: Haring Sprot Sardien Fint Elft Fint (Alosa fallax)
De Fint 25 40 cm (max 60 cm) zwarte schoudervlek gevorkte staartvin 4-10 zwarte stippen op flank kiel geen zijlijn
De Elft 35 80 cm zwarte schoudervlek 1-3 zwarte stippen op flank gevorkte staartvin kiel
Fint versus Elft - Het grote verschil Aanhangsels op eerste kieuwboog Elft 80-100 Fint 40-60
Hybridisatie Fint paait in zoet water met of zonder getijdenwerking Elft paait meer stroomopwaarts Obstructies kunnen leiden tot overlap van paaihabitat, waardoor hybridisatie kan optreden Xerta stuw hybridisatie fint en elft
Verspreiding Rivieren die uitmonden in Atlantische Oceaan Middellandse Zee Kaspische Zee Zwarte Zee Noordzee Oostzee
Levenscyclus Iteropaar Anadroom Phylopatry/Homing
Phylopatry Homing naar geboorteplaats differentiatie tussen populaties Genetische uitwisseling strayers Gemeenschappelijke feeding grounds, stromingen Isolation by distance Sabatino en Alexandrino (2012)
Levenscyclus in detail: Adulte fint Start optrek april - mei; bij > 12 C, stijging in zuurstofgehalte, springtij of verhoogde afvoer Stroomop overdag en in onderste waterlagen Tijdens de migratie eten de finten niet Stroomaf in middelste en bovenste waterlagen migration route B N km 0 VLISSINGEN HANSWEERT W E ZANDVLIET S 0 10 km TERNEUZEN migration route A LILLO km 56 : historical spawning sites : fish sampling stations : water quality sampling stations KALLO NETHERLANDS freshwater-saltwater boundary km 80 ANTWERPEN BELGIUM BASEL GROBBENDONK km 140 R. Kleine Nete BOUWEL GENT R. Scheldt R. Durme TEMSE R. Rupel LIER NIEL km 120 ST.-AMANDS WALEM R. Nete R. Dijle GREMBERGEN R. Zenne R. Grote Nete
Levenscyclus in detail: Paai fint Mei juni, 15 20 C In zoete zone van estuarium Ondiep (40 cm in Severn) tot 8-10 m (Zeeschelde, Elbe) Substraat varieert van zand, grind tot modder Tussen 22 u en 3 u Zwemmen rond elkaar, gom en eitjes worden losgelaten Bevruchte eitjes zinken en blijven t.h.v. de paaiplaats Paaicirkels
Levenscyclus in detail: Larvale fint Bevrucht ei ontwikkelt zich in 72-120 uur tot vrijzwemmend embryo (4 9 mm) bij watertemperatuur van 25 16 C Embryo drijft mee met stroming Na 15 20 dagen 13 15 mm, dooierzak verdwenen Larven van hoofdstroom naar luwere zijwateren Watertemperatuur: 17 21,5 C, Zuurstofgehalte: min. 4 mg/l
Levenscyclus in detail: Larvale fint Bevrucht ei ontwikkelt zich in 72-120 uur tot vrijzwemmend embryo (4-9 mm) bij watertemperatuur van 25 16 C Embryo drijft mee met stroming Na 15 20 dagen 13 15 mm, dooierzak verdwenen Larven van hoofdstroom naar luwere zijwateren Watertemperatuur: 17 21,5 C, Zuurstofgehalte: min. 4 mg/l Eten: Eendagsvliegen Vedermuggen Kriebelmuggen
Levenscyclus in detail: Juveniele fint 16 20 mm typische vorm In zomer of vroege herfst stroomafwaarts naar het zoete gedeelte van het estuarium Okt Nov zee (Elbe, Severn) Overwinteren (Gironde)
Levenscyclus in detail: Juveniele fint 16 20 mm typische vorm In zomer of vroege herfst stroomafwaarts naar het zoete gedeelte van het estuarium Okt Nov zee (Elbe, Severn) Overwinteren (Gironde) Eet: Kreeftachtigen Aasgarnalen Vlokreeften
Levenscyclus in detail: Juveniele fint 16 20 mm typische vorm In zomer of vroege herfst stroomafwaarts naar het zoete gedeelte van het estuarium Okt Nov zee (Elbe, Severn) Overwinteren (Gironde) Eet: kreeftachtigen Aasgarnalen Vlokreeften Later larven van Sprot Spiering Brakwatergrondel
Levenscyclus in detail: Groei fint gemiddelden (zonder onderscheid van geslacht) Jaar 1: 10 15 cm Jaar 2: 20 25 cm Jaar 3: 25 30 cm Jaar 4: 35 cm
Levenscyclus in detail: Groei fint gemiddelden (zonder onderscheid van geslacht) Jaar 1: 10 15 cm Jaar 2: 20 25 cm Jaar 3: 25 30 cm Jaar 4: 35 cm Onvolwassen op zee eet: Aasgarnalen Roeipootkreeftjes Larven haringachtigen en brakwatergrondels
Levenscyclus in detail: Adulte fint In zee (200-300 m diep) Aan kust (10-110 m diep) voedsel dag (actief), schemering, en nacht (filter feeding) Eet: Bot Sprot Brakwatergrondels Aasgarnalen Garnalen Vlokreeftjes
Levenscyclus in detail: Adulte fint Geslachtsrijp: na 3 jaar na 5 jaar Meerder paaien mogelijk; vaak 2 a 3 keer, max. 7 keer (spawning marks)
Levenscyclus in detail: Adulte fint Max. leeftijd afh. van breedtegraad N (Severn); 7 13 jaar Z (Gironde); 5 6 jaar = + 1 otolieten onderzoek A: otoliet B: wervel C: schub D: kieuwdeksel
Predatoren van fint In rivier: snoek en otter Op zee: getande walvissen
Invloed van de mens
Fint in het Scheldeestuarium Ine Pauwels Vissennetwerk 25 april 2017
Inhoud Het Schelde-estuarium Vroeger Problemen Oplossingen Nu Onderzoek Fint in de Schelde
Het Schelde-estuarium De Zeeschelde en zijrivieren Westerschelde + Zeeschelde en enkele belangrijke zijrivieren Een vaargeul met eb en vloed Verdiepingen en kanalisatie: amplitude van het getijde neemt toe (4,5 m gemiddeld) en is asymmetrisch Fijn sediment aanvoer Turbide 1298 ha schorren en slikken Gemiddeld debiet: 163 m³s -1
60 km 80 km polyhalien mesohalien oligohalien zoetwater 100 km 160 km
mesohaliene 5-18 PSU
oligohaliene 0,5-5 PSU
zoetwater < 0,5 PSU
60 km 80 km polyhalien mesohalien oligohalien zoetwater 100 km 160 km Bornem
Hingene Weert BORNEM Café Het Koningsrek (Zates) Mariekerke
Zeeschelde vroeger (Middeleeuwen 1930) Vrielinck et al. 2003 De visbestanden in Vlaanderen anno 1840-1950 Bot Spiering Paling Elft Fint - Meivis Zalm Steur
60 km 80 km polyhalien mesohalien oligohalien zoetwater 100 km 160 km Bornem
Problemen (1950-2000) Waterkwaliteit Habitatkwaliteit? Overbevissing?
60 km 140 km Problemen (1950-1995) Waterkwaliteit 1996 2004-2005 2012
Problemen (1950-1995) Habitatkwaliteit
Problemen (1950-1995)
Oplossingen (1990 2017 - ) Waterkwaliteit 2007
60 km 140 km Oplossingen (1990 2017 - ) Waterkwaliteit 1996 2004-2005 2012
Oplossingen (1990 2017 - ) Habitatkwaliteit 3 januari 1976 6 december 2013
Oplossingen (1990 2017 - ) Het tij begint te keren 1995 2016: fuik monitoring Schelde 1996: eerste volwassen fint geobserveerd (in Antwerpen) 2009: vrijwilligers vangen de eerste adult in het zoet water deel 2012: de eerste juveniel wordt geobserveerd in het zoet water 2013: meer en meer fint, maar ook meer en meer vissoorten worden gevangen in de Zee- en Westerschelde 2015: 3604 adulte finten gevangen in de fuiken/ankerkuilen 2016: 41 vissoorten in Schelde, record sinds 70 jaar!!! 2016: fint paait nu ook terug in Rupel en Nete!!!
Nu (2009-2017) 1995-2017 2007-2017 Bornem
Nu
Nu
Nu
Onderzoek Fint in de Schelde Vangsten Fuikvisserij INBO (MONEOS) Vrijwilligers Ankerkuilen Telemetrie Akoestische telemetrie Passief LifeWatch netwerk (Pieterjan Verhelst) Visuele observaties Vrijwilligers
Onderzoek Fint in de Schelde Ankerkuilvisserij Foto: Joost Reyniers 51
Onderzoek Fint in de Schelde Ankerkuilvisserij Sinds 2011 Doel en Antwerpen 2012 Uitbreiding locaties 52
Onderzoek Fint in de Schelde Fuikvisserij 53
Onderzoek Fint in de Schelde Fuikvisserij INBO (Moneos) Sinds 1995 Drie x per jaar Lente Zomer Herfst 54
Onderzoek Fint in de Schelde Fuikvisserij Vrijwilligers Sinds 2007 Eerste jaren wekelijks Nadien maandelijks heel jaar rond Nu maandelijks van maart tot november
Onderzoek Fint in de Schelde Resultaten fuikvisserij Fuikvangsten INBO + vrijwilligers Aantallen fint, grootte en gewicht Statistische analyse (1995 2007) Logistische regressie vangstkans versus omgevingsvariabelen Fuikvangsten vrijwilligers 2007-2017 Aantallen fint, grootte en gewicht
Onderzoek Fint in de Schelde Resultaten fuikvisserij INBO en vrijwilligers Het tij begint te keren 1995 2016: fuik monitoring Schelde 1996: eerste volwassen fint geobserveerd (in Antwerpen) 2009: vrijwilligers vangen de eerste adult in het zoet water deel 2012: de eerste juveniel wordt geobserveerd in het zoet water 2013: meer en meer fint, maar ook meer en meer vissoorten worden gevangen in de Zee- en Westerschelde 2015: 3604 adulte finten gevangen in de fuiken/ankerkuilen 2016: 41 vissoorten in Schelde, record sinds 70 jaar!!! 2016: fint paait nu ook terug in Rupel en Nete!!!
Onderzoek Fint in de Schelde Resultaten fuikvisserij Fuikvangsten INBO + vrijwilligers Aantallen fint, grootte en gewicht Statistische analyse (1995 2007) Logistische regressie vangstkans versus omgevingsvariabelen Fuikvangsten vrijwilligers 2007-2017 Aantallen fint, grootte en gewicht
Onderzoek Fint in de Schelde Resultaten fuikvisserij INBO 1995-2007 Maes, J., Stevens, M., Breine, J. 2008. Poor water quality constrains the distribution and movements of twaite shad Alosa fallax fallax (Lacépède, 1803) in the watershed of river Scheldt. Hydrobiologia, 602: 129-143. Twee modellen ter voorspelling van toekomstige migratieroutes en paailocaties Kennis gebaseerd o.b.v. historische kennis paaiplaatsen Data gebaseerd o.b.v. de fuikvangsten van 1995-2007
Onderzoek Fint in de Schelde Resultaten fuikvisserij INBO 1995-2007
Onderzoek Fint in de Schelde Resultaten fuikvisserij INBO 1995-2007
Onderzoek Fint in de Schelde Resultaten fuikvisserij INBO 1995-2007
Onderzoek Fint in de Schelde
Onderzoek Fint in de Schelde Akoestische telemetrie 2015: 8 finten gezenderd 2016: 26 finten gezenderd 2017: 20 finten te zenderen
Onderzoek Fint in de Schelde Akoestische telemetrie Receivers (hydrofoons of ontvangers van het akoestische signaal van de zenders)
Onderzoek Fint in de Schelde Akoestische telemetrie 5 21 43
Onderzoek Fint in de Schelde Observaties paaiactiviteit vrijwilligers Natuurpunt 9 mei 2016 Schatting # paaicirkels/minuut 20 tal locaties langs Schelde en Rupel April mei Willekeurige waarnemingen langs Schelde (Bornem, Sint- Amands, Baasrode, Dendermonde, Kruibeke), Rupel, Nete
Onderzoek Fint in de Schelde Observaties paaiactiviteit vrijwilligers Natuurpunt
Onderzoek Fint in de Schelde Observaties paaiactiviteit vrijwilligers Natuurpunt Resultaat telling 9 mei 2016 Zwaartepunt paai: Mariekerke + Sint-Amands (Weert + Boom)
Telling paaiactiviteit finten vrijwilligers (Natuurpunt - INBO) April mei tellingen algemeen?
Telling paaiactiviteit finten vrijwilligers (Natuurpunt - INBO) April mei tellingen algemeen Maximum geteld op 16 mei 2016, SO Mariekerke 49,9 cirkels/min 16 mei 2016?
Toekomst
DANK Dank U u