Verslag Vissennetwerk 19 mei 2016 Thema: Het Haringvliet, de Kier en vismigratie

Transcriptie

1 Verslag Vissennetwerk 19 mei 2016 Thema: Het Haringvliet, de Kier en vismigratie Locatie: Schip De Zeeland - Haringvliet Dagvoorzitter: Marc de Rooy (Ministerie van Infrastructuur & Milieu/ Expertgroep Vis Internationale Rijncommissie Jaap Quak (Sportvisserij Nederland) Haringvliet: Van Aal tot Zalm tussen zoet en zout Jaap vertelt over de historie van de visstand van het Haringvliet ( ). Dit alles om te komen tot streefbeelden, doelen en maatregelen voor in de toekomst. In zijn presentatie komen de oude visserijtechnieken aan bod. Met betrekking tot aal is er sprake geweest van gerichte visserij, maar ook van aasvisserij. Alle historische data zijn digitaal verwerkt, zodat er trendanalyses kunnen worden gemaakt. Er is op deze wijze inzicht verkregen in abundantie van soorten in verschillende perioden. Voor soorten als aal, bot, spiering en fint is er duidelijk sprake van een dalende trend. Uit de data blijkt dat het Haringvliet onderdeel is van een belangrijke route voor riviertrekvissen. Het Haringvliet fungeert als een poort, maar ook als een leefgebied (opgroeigebied). V1 (Erwin Winter): Hoe staat het met de houting? A1: Deze maakt zeker gebruik van het Haringvliet. In algemene zin wordt er minder juveniele houting gevangen in kuilvisserij, maar dat het een belangrijk gebied vormt voor de houting is zeker. V2 (Erwin Winter): De zalm lijkt jaarrond voor te komen in en rondom het Haringvliet. Kan hier sprake zijn van verwarring tussen zalm en zeeforel? A2: Waarschijnlijk wel. Het is duidelijk dat het Haringvliet een zalmrivier is. Er trekken vrijwel uitsluitend zalmen op. V3 (Eddy Lammens): Is uitgezocht hoe en wanneer de naam Haringvliet is ontstaan? A3: Nee, maar het is aannemelijk dat het veel voorkomen van haring zal hebben geleid tot de naam. Johan van Giels (ATKB) Haringvliet: huidige visstand Johan behandelt de visstand van het Haringvliet van de laatste 10 jaar. Aan bod komen de soortsamenstelling, omvang en lengteverdeling van de vangsten op zowel het Haringvliet als direct buiten de sluizen (zeezijde). De steur is gekozen als ambassadeur van de Kier en vertegenwoordigt alle aanwezige soorten. De genoemde percentages bij het soortenoverzicht is 1

2 het voorkomen per 10 jaar (10%= eenmaal in 10 jaar). V1 (Willie van Emmerik): Is er ook gekeken naar trends gedurende de laatste jaren? A1: Ja, deze zijn terug te vinden in het rapport. V2 (Edwin van der Pouw Kraan): Hoe zit het met de tussenliggende lengteklassen van houting? A2: Deze maken gebruik van ander habitat en ontlopen daardoor het onderzoek. V3 (Eddy Lammens): Hoe zit het met spiering? A3: Er is sprake van grote spiering in de Voordelta. Mogelijk is er sprake van een aparte populatie in het Haringvliet (vergelijking met het IJsselmeer). Jaap Quak voegt toe dat er vroeger sprake was van een productie van 100 kg/ha. Nu is dat bijna niets meer. André Breukelaar geeft aan dat er mogelijk toch passage plaatsvindt van spiering op basis van het spuiregime. V4 (nb): Zijn er aanwijzingen dat snoekbaars foerageert buiten de sluizen en terugtrekt? A4 (André Breukelaar): Dit wordt bevestigd middels onderzoek met gezenderde snoekbaarzen. V5 (nb): De zwartbekgrondel is momenteel heel talrijk. Wat gebeurt er als de Kier wordt uitgevoerd? A5: De zwartbekgrondel tolereert brak water. Mogelijk wordt de soort iets teruggedrongen, maar die situatie is onzeker. V6 (Peter Philipsen): Ten aanzien van de slide met de vergelijking tussen rivieren. Hoe zit het met de Nieuwe Waterweg? A6: Die is niet behandeld in het betreffende onderzoek. Het ging alleen om de Benedenrivieren. Tim Vriese (ATKB) Migratie van salmoniden naar het binnenwater met nadruk via de Haringvlietsluizen en de vervolgmigratie op de Maas Tim start zijn presentatie met een film over telemetrisch onderzoek m.b.t. salmoniden voor Rijkswaterstaat. Zijn presentatie gaat over de resultaten van telemetrisch onderzoek (NEDAP) over de periode en heeft twee (ruimtelijke) delen: 1. Intrek via Haringvlietsluizen en vervolgmigratie op de Maas Er wordt gesproken over de lengtefrequentie van zowel zeeforel als zalm. De intrek wordt bekeken in relatie tot de spuiperiode en daarnaast wordt de verdeling na binnenkomst behandeld. 2. Vanaf Lith verder stroomopwaarts - Er wordt weinig zalm stroomopwaarts gevangen in de onderzoeksfuiken. Uit cameramonitoring blijkt dat zalm worden afgeschrikt door de fuiken. Dit is goed te zien in een filmpje. Deze zalmen trekken verder op momenten dat de fuik niet wordt ingezet. De migratie via de Rijn gaat beter dan via de Maas, al is er toch sprake van een licht positieve trend in Lixhe (BE). Vispassages en stuwcomplexen leiden tot vertraging in de migratie. Slecht vindbare vispassages zorgen voor een verlaging van de migratiesnelheid. Er is een optimalisatie mogelijk door afvoermanagement. Een reeks van veel vispassages is slecht voor de migratie. V1 (Thijs Belgers): Is bekend welke invloed de temperatuurstijging zal hebben in de toekomst? A1: Uit het onderzoek blijkt dat boven de 21 C de migratie stil valt. Tevens is bekend dat smolts die migreren vanuit de koude zijbeken (10 C) naar de Maas (15 C) desmoltificeren (Waals onderzoek). De temperatuurstijging kan in de toekomst een 2

3 probleem gaan vormen. V2 (Eddy Lammens): Ligt het echt aan de vindbaarheid van de vispassages? In hoeverre is er sprake van verouderde constructies, droogstand, etc.? A2: Het onderhoud is de laatste jaren flink verbeterd. Daarnaast zijn de condities prima; er is sprake van goede vispassages. V3 (Eddy Lammens): Wat is nu de belangrijkste reden voor de hoge mortaliteit? A3: De temperatuur en de verbouwde rivier zorgen ervoor dat vissen het niet halen. V4: (Jaap Quak): In hoeverre is er sprake van actief homen of strayers? A4: Er worden wel verschillen gezien in de migratie. Thijs Belgers vult aan dat DNAonderzoek bij Roermond het homing -gedrag heeft aangetoond en dat er weinig sprake is van strayers. V5 (Bram Houben): En verder in België? Is er sprake van natuurlijke voortplanting? A5: In België liggen geen stations. Er is nog geen sprake van natuurlijke voortplanting. Thijs Belgers laat nog enkele foto s zien van zalmen met kapotte neuzen, waaruit blijkt dat zalmen proberen in stroomopwaartse richting WKC s te passeren. Eddy Lammens (RWS WVL) Visserij zoet-zoutovergangen en impact op migrerende soorten Als er moeite wordt gedaan om de zalmpopulatie te herstellen dan moet er ook iets worden gedaan aan het tegengaan van de visserij op zalm. Er is een specifieke studie naar de algehele visserij uitgevoerd vanaf Kornwerderzand tot het Westerscheldegebied. De informatie voor deze studie is afkomstig uit rapporten en interviews. Eddy vertelt over de typen visserij en de daarbij behorende vangstschattingen. Opmerking 1 uit de zaal: Er zijn grote bedenkingen bij de getallen uit het onderzoek. De wegvangst door de recreatieve visserij met staand want is veel hoger en de vangsten van hengelaars zijn gebaseerd op de gegevens van enkele sportvissers. Opmerking 2 uit de zaal: De staand want visserij wordt onderschat, zeker in Zeeland. Opmerking 3: Redelijk verbaasd door de conclusies. Het onderzoek is redelijk zwak, teveel gebaseerd op aannames. Valt het echt mee? Trekt alle zalm wel naar binnen? Mogelijk is dit maar 40% en 10% trekt vervolgens door naar paaigebied. V1 (nb): Is er een indicatie voor de wegvangst van zalm in het zoete deel (binnenwater)? A1: Er is een schatting gedaan door IMARES van ca 10%. V2 (nb): Hoe zit het met de vangsten van de sleepnetvisserij op platvis? Is de boomkor bij dit onderzoek meegenomen? En in hoeverre is er een inschatting van vangst in het zoete deel (waar de vissers hun net schoonspoelen)? A2 (Johan van Giels): Er is controle op de vissers, ook op de vangst. André Breukelaar (RWS WNZ) De Kier in het Haringvliet en monitoring effecten: nu en straks André start met een film over De Kier. André vertelt over de bediening, compenserende maatregelen, monitoring (waaronder ook telemetrie) en over het 3

4 zoetspoelen om zoutindringing in droge tijden te voorkomen. Men start met een conceptkier waarbij men lerend gaat implementeren tot een definitieve kier wordt vastgesteld. Er zal sprake zijn van een voorzichtige start. Op basis van alle onderzoeksvragen is/wordt een monitoringsplan opgesteld. V1 (nb): Wordt het geen permanent stinkende bende? A1: De verwachting is van niet, aangezien de sluis niet continu dicht staat. Desondanks zal een en ander zich moeten bewijzen straks. V2 (nb): Zal er een verschuiving plaatsvinden in de visstand? A2: Er is sprake van actieve monitoring. Op basis daarvan is een inschatting te maken. Er wordt een verschuiving verwacht, aangezien vissen inspelen op de wisselende zoutgehalten. Bram Houben (ARK Natuurontwikkeling) & Niels Brevé (Sportvisserij NL) Europese steur terug in het Haringvliet? Bram start met de uiteenzetting van het Rhine Sturgeon Project. Er wordt een vergelijking gemaakt met de Gironde (FR). De steur hoort in de Rijn. Bram gaat in op de historie van de steur in Nederland en op de steurherstelprojecten in Europa. Tot slot volgt een film over de steurvisserij in de Wolgadelta. Niels gaat in op de details van het uitzetproject in de Rijn. Dit is nog geen herintroductie, maar meer een voorstudie. In 2012 zijn er 50 steuren (4 jaar) uitgezet voorzien van een NEDAP-zender. In 2017 worden nog eens 50 steuren uitgezet (1,5 jaar) voorzien van een Vemco-zender. Vragen die moeten worden beantwoord zijn: Wat doen ze na uitzet? Wat hebben we geleerd? Niels geeft een doorkijk naar het onderzoek in Het moet problemen tackelen voor de daadwerkelijke herintroductie. Bart Reeze - Vismigratiekalender Bart vertelt kort over de totstandkoming van de vismigratiekalender. V1 (nb): Komt de elft überhaupt nog voor in het Haringvliet? A2: Er is een heel elftenprogramma. Inmiddels trekken de eerste volwassen elften al terug naar zee. Stellingen Per presentatie zijn 2 stellingen aangeleverd. Met behulp van de aanwezigen is per presentatie één stelling gekozen en deze is verder besproken. Hieronder zijn alleen de behandelde stellingen vermeld: P1/Stelling 1: De herstelmogelijkheden voor trekvissen worden medebepaald door het functioneren van het Haringvliet als opgroeigebied en de daaraan verbonden ecologische eisen. 4

5 Jaap Quak: De zoet-zoutgradiënt is functioneel voor opgroeien. Dit moet worden ondersteund met goed kierbeheer, in plaats van enkel het open zetten. De optimale Kiervariant moet worden ingezet. Eddy Lammens: Droge perioden kunnen nog steeds een probleem zijn. Thijs Belgers: Alles hangt met elkaar samen. Je zet de voordeur open, maar is het huis wel geschikt? Bram Houben: Is er een onderzoek naar de effecten van exoten op het opgroeihabitat? Jaap Quak: Dit zal wel meevallen. De meeste exoten zitten er al lang. Het gaat daarnaast niet om de bodem, maar om de waterkolom en de oppervlakte. Fabrice Ottburg: Onderzoek in beken in Duitsland laat zien dat er bij hoge aantallen exoten wel degelijk problemen ontstaan in opgroeihabitat. Daarnaast is daar sprake van mestuitspoeling in paaihabitat. P2/Stelling 1: Haring en sprot zijn betere ambassadeurs voor de Kier dan de steur. Bart Niemeijer: Nee dus, want niemand is er mee eens. Eddy Lammens: Haring en sprot zijn meer indicatoren en maken beperkt gebruik van het gebied. Ze zijn goede iconen. Gaat het goed met de steur? Dan met de rest ook. Niels Brevé: Kies geen ambassadeur, maar kijk gewoon naar de vismigratiekalender, inclusief de visetende vogels. P3/Stelling 2: De stuw- en WKC-complexen op de Maas zijn een grotere barrière voor de zalmherstel dan de Haringvlietdam. NB: De Haringvlietdam is slechts één barrière en de rest is een serie. Johan Coeck: De uittrek van smolts is een groter probleem dan de intrek. Onderzoek toont aan dat van de 100 smolts, 20 exemplaren de Biesbosch bereiken en daarna 4 of 5 het Haringvliet. Erwin Winter: Er wordt gesproken over ca 5/6% schade per WKC. Thijs Belgers: In België verdwijnen ze in het Albertkanaal en is men genoodzaakt de Belgische smolts stroomafwaarts van Borgharen uit te zetten. Marc de Rooy: De problemen worden stap voor stap opgelost. Niet gelijk alles willen. P4/Stelling 1: Visserij heeft slechts een beperkte invloed op de ontwikkeling van de zalmpopulatie in de Rijn. NB: Juist bepalend! Recreatief staand want valt mee met de vangsten conform het onderzoek. Is de hengelsport nog erger? Het onderzoek is uitgevoerd op basis van vangstmeldingen, maar niet alles wordt gemeld. Eddy Lammens: Ten aanzien van de visserij op zee moet worden gesteld dat vissen op zalm verboden is. Dit is slechts zeer beperkt toegestaan. De aangelande zalm is zodoende altijd bijvangst. Erwin Winter: Er zijn te weinig data en er is sprake van indicatieve berekeningen. Het is tijd voor grondig onderzoek, in plaats van een deskstudie. Dan kunnen we pas echt iets zeggen over deze stelling. 5

6 Martin Kroes: De schade door de visserij wordt ook bepaald door de locatie waar men vist. Mogelijk moet de visvrije zone rondom kunstwerken worden uitgebreid. André Breukelaar: Het vergroten van de zone m.b.t. visbeperking wordt onderzocht. P5/Stelling 2: De gevolgen van het zoetspoelen van het Haringvliet voor de ecologie moeten een belangrijk onderdeel zijn van het lerend implementeren van de Kier. NB: Zoetspoelen draait estuarium tijdelijk de nek om. In hoeverre is dat nou echt noodzakelijk? André Breukelaar: Er wordt op ingezet om dat zo min mogelijk toe te passen. Bart Niemeijer: In hoeverre is het logisch om bij groot onderhoud de zoetwaterinlaatpunten meer oostelijk ook te verplaatsen? Marc de Rooy: Dit is financieel onhaalbaar geacht. De keuze was overigens gevallen op de Kier en niet op de variant gedempt getij. P6/Stelling 2: De Kier moet persé het hele jaar door open (dus niet 3 maanden dicht) NB: Om zuurstofarme omstandigheden zoals in het Grevelingen te voorkomen, is het noodzaak dat de Kier jaarrond open gaat. Marc de Rooy: Beleidstechnisch is het meer strategisch om de Kier tijdelijk dicht te zetten. Zo wordt het draagvlak onder stakeholders vergroot. Jaap Quak: Uit historische cijfers blijkt dat er ook voor 1970 welvarende boerenbedrijven rondom het Haringvliet aanwezig waren. Marc de Rooy: We moeten tevreden zijn met deze stap. Als die is genomen, kijken we weer verder. De dag wordt afgesloten met een skypemeeting met Herman Wanningen, waarin het belang van de World Fish Migration Day wordt toegelicht. Daarna worden de sprekers en de dagvoorzitter bedankt met een fles wijn en is het tijd voor borrel en netwerken. === Met dank aan Jasper Arntz voor de verslaglegging. 6

7 7

8 8