Veranderende visbestanden in Vlaanderen.

Transcriptie

1 Veranderende visbestanden in Vlaanderen. Claude Belpaire, Hugo Verreycken, Gerlinde Van Thuyne INBO Anton Ervynck - VIOE Vissennetwerk Groningen, 1 oktober 2009

2 kg Trend in glass eel recruitment in Belgium (River IJzer) 100 Total year catch 90 Maximal daycatch The European eel stock in decline. Total year catch (kg) Maximal daycatch (kg) 969 g

3 Inhoud Tijdsvenster??? Enkele jaren? 100 jaar? 1000 jaar? Historisch? Pleistoceen holoceen? Bv veranderingen tijdens glaciale en interglaciale periodes

4 Inhoud Drukken Visserijdruk Waterkwaliteit Struktuurkwaliteit Veranderingen Recente evoluties : het Meetnet Zoetwatervis Trends voorbeelden Oudere informatiebronnen Archeozoölogisch onderzoek Toekomst?

5 fishing down the foodweb?

6 Visserijdruk Economisch beroepsvisserij: paling, haring, zalm, fint marktprijzen in 1909 (P&P, 1909b) <-> dagloon 1 à 1,5 fr Soort Kopvoorn Blankvoorn Sneep Barbeel Baars en paling Snoek Forel en zalm Marktprijs (fr/kg) tot tot 5

7 meerval zalm steur kwabaal

8

9

10 Visserijdruk Stroperij: oorzaak nummer 1 achteruitgang visbestand (de Selys-Longchamps, 1867)

11 Waterkwaliteit, trend 17 de eeuw: vlasroterijen Rond 1850 ernstig (industrie en steden) 1867 : Achteruitgang van de visstand, oorzaak : pas op de zesde plaats werd de industrie vernoemd, vooral ijzerindustrie, leerlooierijen, verffabrieken, suikerfabrieken en de vlasroterij.

12 Gens 1890, over de Schelde Snelle achteruitgang van de visstand tussen 1860 en 1890 Industriële activiteiten van Noord Frankrijk (Tourcoing en Roubaix) via de Spiere Leie vervuild door vlasroterijen Herhaaldelijke vissterfte in de zomermaanden, zelfs tot in Temse. Een groot deel van de Boven-Schelde was levenloos geworden in de tweede helft van de 19 de eeuw, maar ook 'dood en destructie' werd er op de Zeeschelde gezaaid, tot in Dendermonde.

13 Rutgeers in 1911, over de Schelde Sinds 1905 is het water zo beginnen stinken dat de vissersboten dagen, zelfs weken, boven Antwerpen blijven liggen. Er zijn weken geweest dat tot kg paling te Mariekerke stierven. Wat de visserij op de spiering betreft, deze vormde vroeger gedurende de winter een bron van voorspoed voor Mariekerke. Nu is dit afgelopen. En wat de visserij op de fint betreft: vroeger leverde men voor Mariekerke alleen reeds 75 vergunningen af, nu hoogstens 5 of 6. De verontreiniging van de Schelde ter hoogte van Mariekerke en Baasrode komt voornamelijk van de Zenne en de Rupel want het is zelden dat de wateren van de Spiere tot daar komen.

14 Scheldevisserij na 1900 Op 19 juni 1910 werd in het feestlokaal "den Aria" de vissersbond "Sint-Pietersgilde" opgericht. Bedoeling van deze vereniging was "buiten alle politiek, de visschers, de ventjagers en de uitventers te vereenigen om gezamentlijk hunnen belangen te bespreken en de middelen te nemen om den kwijnenden vischhandel op te beuren". De kwaliteit van het water bleef echter voortdurend achteruitgaan alle palingschippers overgeschakeld op de binnenvaart De Scheldevisserij kende een laatste (slechts zeer beperkte) herleving tijdens de Tweede Wereldoorlog.

15 Antwerpen Gent Leuven Ename Londerzeel vervuiling trekkende soorten zoetwatervis paling zeevis

16 Sluizen op de IJzer De IJzer, rond 1100

17 Sluizen op de IJzer Vóór de eeuw 1251 Ca 1640 Hindryckx, 1995

18 waterbeheersingswerken

19 Historische visbestanden rechtgetrokken Bedreigingen, achteruitgang, Habitatdestructie verlies foerageer- en schuilmogelijkheden verlies aan paaiplaatsen verhinderen voortplanting trekkende soorten oeverversteviging Waterkwaliteit lozingen industrieel en huishoudelijk afvalwater inspoeling nutriënten allerhande contaminanten migratiebarrière Hugo Verreycken, Gerlinde Van Thuyne, Gerald Louette, Paul Quataert en Claude Belpaire

20 » Endocrine disruption in 50% of male roach» In 75% of the sites, PCB body burden of eel exceeds legal consumption limits sites, % of sites > 75 ng/g BW Photo VITO Sum PCBs (ng/g BW) PCB consumption limit (75 ng/g BW) 0 Site

21 klimaat en andere factoren

22 Het Meetnet Zoetwatervis In beeld brengen van temporele en ruimtelijke evoluties in (de kwaliteit van) de visstand en aldus basiselementen aanleveren voor het beleid. 828 meetplaatsen: 617 op stromende waters, 177 op kanalen en 34 op afgesloten waters. Periodiciteit afhankelijk van het type water.

23 6 Recente evoluties Grote rivieren herstellen, soms spectaculair, van dood naar een behoorlijk aantal soorten Persknipsels 1999 Dender Geraardsbergen Geraardsbergen Ninove Ninove Aantal soorten Aalst Denderleeuw Aalst Dendermonde Dendermonde Leie Wervik Aantal soorten Kortrijk Harelbeke Zulte

24 Recente evoluties Grote rivieren herstellen, soms spectaculair, van dood naar een behoorlijk aantal soorten. 2007: Vis op de Zenne! 2009: Nog veel meer vis op de Zenne!

25 Recente evoluties Grote rivieren herstellen, soms spectaculair, van dood naar een behoorlijk aantal soorten. Nieuwe exoten, Pseudorasbora parva, Pimephales promelas, Aspius aspius

26 Recente evoluties Grote rivieren herstellen, soms spectaculair, van dood naar een behoorlijk aantal soorten. Nieuwe exoten, Pseudorasbora parva, Pimephales promelas, Aspius aspius Visgemeenschappen doen het nog steeds niet goed (Mira T 2006) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Uitstekend Goed Matig Ontoereikend Slecht Vlaanderen meetplaatsen

27

28 Huidige visbestanden Soorten: voorkomen in Vlaanderen 50,00 45,00 Driedoornige stekelbaars %meetplaatsen met vissoort 40,00 35,00 30,00 25,00 20,00 15,00 10,00 5,00 Blankvoorn Snoek Blauwbandgrondel Rivierdonderpad 0,00 51 soorten Gegevens NARA 2001 Hugo Verreycken, Gerlinde Van Thuyne, Gerald Louette, Paul Quataert en Claude Belpaire

29 Blankvoorn Trends Algemene, inheemse soort OVB, 2003 Foto: Rollin Verlinde Hugo Verreycken, Gerlinde Van Thuyne, Gerald Louette, Paul Quataert en Claude Belpaire

30 Algemene, inheemse soort 47,1 % vangstplaatsen Stijgende trend (p<0,05) Rutilus rutilus Rutilis rutilis (blankvoorn) [A] [47.1%] [N: 1067] P(9): 66.9; p: 0 L(1): 23.3; p: Hugo Verreycken, Gerlinde Van Thuyne, Gerald Louette, Paul Quataert en Claude Belpaire