Visbestandopnames op enkele zijbeken van de Leie ( 2002).

Transcriptie

1 Visbestandopnames op enkele zijbeken van de Leie ( ). Gerlinde Van Thuyne en Jan Breine Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer Duboislaan 4 B-56 Hoeilaart-Groenendaal januari 3 IBW.Wb.V.IR.3.7

2 INHOUD. Inleiding. Situering 3. Materiaal en methode 3 4. Resultaten 4. Biotoopbeschrijving enfysisch en chemisch onderzoek 4 4. Resultaten en visbestandopnames 6 5. Bespreking 9 6. Gebruikte afkortingen en wetenschappelijke benamingen van de aangetroffen vissoorten 7. Referenties Kaartje

3 . Inleiding Het IBW voerde op 6, 7 en 8 april bemonsteringen uit op enkele zijbeken van de Leie. De beken die werden bemonsterd zijn: de Geluwebeek en zijn zijbeek de vrouwbeek; de Palingbeek, de Neerbeek, de Gaverbeek en van zijn zijbeken nl.de Kasselrijbeek en de Maalbeek, de Pluimbeek en van zijn zijbeken nl. dekeibeek, de Zaubeek, de Tichelbeek, de Petegemse beek, de Kalebeek, de Meersbeek en zijbeek nl. de Duivenbeek.. Situering Tabel : Situering van de staalnameplaatsen IBWNummer X Y NAAM NAMEemeente Omschrijving GELUWEBEEK Geluwebeek - Reutelbeek Zonnebeke strook stroomopwaarts inlaat Scheriabeek GELUWEBEEK Geluwebeek - Reutelbeek Menen Ons Dorp VROUWBEEK Vrouwbeek - Paddebeek - Krommebeek Menen Ons Dorp, baan Menen-Roeselare aan het rustoord PALINGBEEK Palingbeek - Purgatoirebeek Menen NEERBEEK Neerbeek - Rijnakkersbeek Wevelgem GAVERBEEK Deerlijk Brandsmis KASSELRIJBEEK Anzegem Knok MAALBEEK Maalbeek - Watermolenbeek Waregem PLUIMBEEK Harelbeke aan de Gavers KEIBEEK Keibeek - Kortrijkbeek - Zwevegem naast fabriek Bekaert Kwademeersbeek ZAUBEEK Zaubeek - Malebeek - Walemsebeek Kruishoutem TICHELBEEK Tichelbeek - Gaverbeek Zulte Schachelaar PETEGEMSE BEEK Deinze Hedeke KALEBEEK Deinze Blauwe Poort MEERSBEEK Sint-Martens-Latem Latemse Meersen, stroomafwaarts het rietveld DUIVEBEEK Duivebeek - Schuurkesbeek Gent

4 3. Materiaal en methode Op elke staalnameplaats werden de visbestandopnames uitgevoerd door middel van elektrovisserij, de gebruikte toestellen waren van het type Deka 7. Voor verdere beschrijving van de technische specificaties van de gebruikte apparatuur verwijzen wij naar Van Thuyne (996). Afhankelijk van de breedte van de beek op de bemonsteringsplaats werd gevist met, of elektroden (Zie Tabel ). Er werd al wadend gevist en dit over een afstand zoals aangegeven in Tabel. In Tabel zijn de specificaties van de uitgevoerde afvissingen weergegeven Tabel : Specificaties van de uitgevoerde afvissingen. Nr Datum Beviste methode afstand So brug elektrovisserij wadend met elektrode m elektrovisserij wadend met elektroden m elektrovisserij wadend met elektrode m SA de weg elektrovisserij wadend met elektrode m SA de weg elektrovisserij wadend met elektrode m Sa de weg elektrovisserij wadend met elektrode m Sa de weg elektrovisserij wadend met elektrode m So en 5 SA de weg elektrovisserij wadend met elektroden m SO de weg elektrovisserij wadend met elektrode m SO weg elektrovisserij wadend met elektrode m SO de weg elektrovisserij wadend met elektrode m SA de weg elektrovisserij wadend met elektrode / niet gevist, te vervuild m Sa de weg elektrovisserij wadend met elektroden / niet gevist.5 m zwarte modder, boot nodig m SA de brug elektrovisserij wadend met elektroden Op de verschillende staalnameplaatsen werden enkele fysische en chemische metingen uitgevoerd. Zo werden telkens de ph, het zuurstofgehalte(o ), de temperatuur (T), de conductiviteit (Cond) en de stroomsnelheid (m/s) gemeten (zie 4. resultaten). 3

5 4. Resultaten 4. Biotoopbeschrijving en fysisch en chemisch onderzoek Tabel 3: Fysische en chemische metingen (ph, zuurstofconcentratie (O in mg/l), conductiviteit (cond in µs/cm), en temperatuur (T in C) en biotoopbeschrijving op het moment van de visbestandopname. Nr ph O (mg/l) T ( C) Cond (µs/cm) v (m/s) Biotoopbeschrijving natuurlijke oevers, waterplanten aanwezig, goede meanderende structuur, goed pool-riffle patroon, natuurlijke schuilplaatsen zijn zwak aanwezig, bodem met zand, gemiddeld.5 m diep met een maximum van.3 m, gemiddeld.3 m breed met een maximum van m, het water heeft een heldere kleur, doorzicht tot bodem, op deze plaats is er een afwatering van een boerderij waar witte vloeistof uitkomt, de bodem er rond is hier ook wit de oevers zijn verstevigd met schanskorven en houten damwanden, matig steile taluds, geen meandering, noch poolriffle patroon of natuurlijke schuilplaatsen, bodem met zand, gemiddeld.5 m diep met een maximum van m, gemiddeld 3.5 m breed, het water heeft een bruingrijze kleur, doorzicht tot op de bodem de oevers zijn verstevigd met schanskorven, houten damwanden en deels met beton, matig steile taluds, meandering afwezig, geen pool-riffle patroon, noch natuurlijke schuilplaatsen aanwezig, gemiddeld.35 m diep met een maximum van.6 m, gemiddeld.7 m breed met een maximum van. m, het water heeft een groengrijsbruine kleur, doorzicht tot op de bodem natuurlijke oevers met stroomopwaarts matig steile en stroomafwaarts steile taluds, natuurlijke meanderende structuur, pool-riffle patroon zwak aanwezig en geen natuurlijke schuilplaatsen, bodem met zand, gemiddeld.35 m diep en.8 m breed, het water heeft een grijsgroene kleur, rioolschimmel aanwezig, doorzicht tot op de bodem stroomafwaarts zijn de oevers verstevigd met schanskorven, stroomopwaarts met houten of betonnen damwanden, matig steile taluds, rechtgetrokken beek, pool-riffle structuur en natuurlijke schuilplaatsen zijn afwezig, bodem met zand, stenen en afval, gemiddeld.37 m diep met een maximum van.6 m, gemiddeld.5 m breed, het water heeft een bruingrijze kleur, rioolschimmel aanwezig en doorzicht tot op de bodem de oevers zijn natuurlijk met steile taluds, zwakke meandering, pool-riffle patroon is zwak aanwezig, natuurlijke schuilplaatsen zijn afwezig, bodem met zand, stenen en afval, gemiddeld.35 m diep met een maximum van.65 m, gemiddeld.9 m breed, het water heeft een grijsgroene kleur, rioolschimmel aanwezig, doorzicht tot op de bodem, er komt een afvoerbuis in uit aan de weg zijn de oevers verstevigd met schanskorven, de rest met beton, steile taluds, meandering afwezig, pool-riffle patroon en natuurlijke schuilplaatsen afwezig, bodem van beton,.5 m diep en.9 m breed, het water heeft een heldere kleur, doorzicht tot op de bodem 4

6 stroomafwaarts de brug zijn de oevers natuurlijk, stroomopwaarts de brug zijn de oevers verstevigd met houten paaltjes of met beton, matig steile taluds, goede meanderende structuur, goed pool-riffle patroon, natuurlijke schuilplaatsen zijn zwak aanwezig, stroomafwaarts bestaat de bodem uit zand en stenen, stroomopwaarts uit beton, gemiddeld.45 m diep en.9 m breed, het water heeft een heldere kleur en doorzicht tot op de bodem de oevers zijn verstevigd met beton, steile taluds, meandering afwezig, geen pool-riffle patroon of natuurlijke schuilplaatsen aanwezig, bodem met beton, het water heeft een bruine kleur, doorzicht tot op de bodem,. m diep en. m breed natuurlijke oevers, steile taluds, zwakke meanderende structuur, pool-riffle patroon en natuurlijke schuilplaatsen afwezig, bodem met slib, gemiddeld.4 m diep en. m breed, het water heeft een grijsbruine kleur en doorzicht tot op de bodem de oevers zijn natuurlijk, waterplanten aanwezig, steile taluds, natuurlijke meanderende structuur, goede natuurlijke schuilplaatsen, bodem met zand, gemiddeld.4 m diep en gemiddeld.8 m breed, het water heeft een bruine kleur, doorzicht tot bodem de oevers zijn natuurlijk, waterplanten aanwezig (sterrekroos), steile taluds, meandering afwezig, geen poolriffle patroon, natuurlijke schuilplaatsen zijn zwak aanwezig, bodem met zand en slib, gemiddeld. m diep met een maximum van.5 m en gemiddeld.8 m breed met een maximum van.5m, het water heeft een heldere kleur en doorzicht tot op de bodem de oevers zijn natuurlijk met steile taluds, meandering, poolriffle structuur en natuurlijke schuilplaatsen zijn afwezig, bodem met modder, gemiddeld.4 m diep, gemiddeld.8 m breed, water is puur rioolwater de oevers zijn natuurlijk, waterplanten aanwezig, matig steile taluds, meandering en natuurlijke schuilplaatsen zijn zwak aanwezig, bodem met modder en slib, gemiddeld.3 m diep en 4.8 m breed, het water heeft een bruine kleur en doorzicht tot.7 m de oevers zijn natuurlijk met zegge en riet, flauwe taluds, zwakke meanderende structuur, pool-riffle patroon afwezig en natuurlijke schuilplaatsen zijn zwak aanwezig, bodem met modder en slib, gemiddeld.5 m diep en 6.3 m breed, het water heeft een groene kleur de oevers zijn natuurlijk met matig steile taluds, meandering, pool-riffle patroon en natuurlijke schuilplaatsen zijn afwezig, bodem met modder en veel slib, gemiddeld. m diep en gemiddeld 5.6 m breed 5

7 4. Resultaten van de visbestandopnames Tabel 4: Overzicht van de aangetroffen vissoorten en het totaal aantal soorten (N) op de verschillende staalnamepunten, in het rood zijn de aangetroffen soorten weergegeven op deze plaatsen in de vorige campagne (= 997 met uitzondering van plaats die in 999 werd bemonsterd) Nr N paling giebel karper riviergrondel blauwbandgrondel kopvoorn blankvoorn 3D stekelbaars D stekelbaars 33 X X 335 X 359 X X X X X X X X X X X 353 X X X X X X * X X 3543 * gezien de diepte kon deze plaats in deze campagne niet bemonsterd worden 6

8 Tabel 5: Morfometrische specificaties van de gemeten en gewogen vissoorten op elke staalnameplaats ( gemiddelde totale lengte in cm, gemiddeld gewicht in g; aantal gemeten individuen, aantal gewogen individuen) Plaats paling giebel karper riviergrondel blauwbandgrondel kopvoorn blankvoorn 3D stekelbaars D stekelbaars

9 Tabel 6: Effectieve vangst per soort en per staalnameplaats uitgedrukt in CPUE (elektrisch in G/ m en N/ m met G = gewicht in g en N = aantal) en omgerekend naar kg/ha. De visindex en waardebeoordeling zijn ook opgenomen in deze tabel. In het rood zijn de gegevens voor 997 aangegeven. Plaats Totaal kg/ha visindex waardebeoordeling paling giebel karper riviergrondel blauwbandgrondel kopvoorn 33 G/ m ontoereikend N/ m ontoereikend 335 G/ m ontoereikend N/ m 359 G/ m matig N/ m G/ m ontoereikend N/ m ontoereikend G/ m goed N/ m G/ m ontoereikend N/ m G/ m ontoereikend N/ m blankvoorn 3D stekelbaars D stekelbaars 8

10 5. Bespreking In deze campagne werden 5 staalnameplaatsen, gelegen op 4 beken behorende tot het Leiebekken bemonsterd. De beken die werden bemonsterd zijn: de Geluwebeek en zijn zijbeek de Vrouwbeek; de Palingbeek, de Neerbeek, de Gaverbeek en van zijn zijbeken nl.de Kasselrijbeek en de Maalbeek, de Pluimebeek en één zijbeek nl. dekeibeek, de Zaubeek, de Tichelbeek, de Petegemse beek, de Kalebeek en de Duivenbeek. Al deze meetplaatsen werden ook al in 997 bemonsterd (Van Thuyne en Belpaire, 998). Dit laat toe om een vergelijking 997- te maken. Op de Geluwebeek ( staalnameplaatsen) en zijn zijbeek, de Vrouwbeek werden in totaal 4 vissoorten gevangen nl. giebel, kopvoorn, drie- en tiendoornige stekelbaars. Op de Geluwebeek zelf werden enkel de stekelbaarssoorten gevangen. Op de Vrouwbeek, werden er naast de twee stekelbaarssoorten, 7 giebels en kopvoorn gevangen. In de vorige campagne werd er op de Geluwebeek enkel driedoornige stekelbaars gevangen en op de Vrouwbeek kon toen geen visleven worden vastgesteld. Wanneer we de visindex beschouwen is de waardebeoordeling op het meest stroomopwaarts gelegen staalnamepunt te Zonnebeke dezelfde gebleven nl. ontoereikend, op het staalnamepunt gelegen te Menen is de index met klasse gestegen nl. van een e kwaliteit naar een ontoereikende kwaliteit. Op de Vrouwbeek is deze gestegen van een e kwaliteit naar een 'matige kwaliteit'. Op de Palingbeek, de Neerbeek, de Petegmse beek en de Duivebeek werd net zoals in 997 geen visleven aangetroffen. Ook op de Gaverbeek en zijn zijbeek de Kasselrijbeek werd er net zoals in vorige campagne geen vis gevangen. Op de Maalbeek echter, ook een zijbeek van de Gaverbeek, waar in een vorige campagne geen vis werd aangetroffen, zijn er nu 4 vissoorten gevangen deze zijn: giebel, karper, blauwbandgrondel en driedoornige stekelbaars. De waardebeoordeling is hier dan ook gestegen van een e kwaliteit naar een 'ontoereikende kwaliteit'. Ook de Pluimbeek en zijn zijbeek, de Keibeek zijn visloos. In de vorige campagne werd op de Pluimbeek nog driedoornige stekelbaars gevangen. De waardebeoordeling is gedaald van ontoereikend naar. Op de Zaubeek werden riviergrondel en driedoornige stekelbaars gevangen. In 996 werd hier geen visleven aangetroffen. Vooral het groot aantal riviergrondels is opmerkelijk (niet minder dan 5 stuks/ m). Het voorkomen van juveniele specimen wijst op een natuurlijke rekrutering van deze soort op de beek. De visindex is dan ook gestegen van de waardebeoordeling naar goed. Op de Tichelbeek werd enkel driedoornige stekelbaars gevangen, in een vorige campagne werd hier geen visleven aangetroffen. De visindex is hier dan ook met klasse gestegen nl. van een e kwaliteit naar een ontoereikende kwaliteit. Op de Kalebeek werd, met de aanwezigheid van 5 soorten, in deze campagne de grootste soortendiversiteit en densiteit gevangen (88 kg/ha). De soorten die werden gevangen zijn: paling, giebel, blankvoorn en de twee stekelbaarssoorten. Giebel is op deze plaats de best vertegenwoordigde vissoort. In de campagne van 997 werd hier nog geen visleven aangetroffen. De visindex is gestegen van de waardebeoordeling naar ontoereikend. De aanwezigheid van giebel, die een exoot is doet de waarde van de index dalen. Op 6 van de 4 bemonsterde beken werd er enig visleven aangetroffen. In een vorige campagne werden op deze 6 beken s op ervan vis gevangen. Driedoornige stekelbaars is nog steeds de meest verspreide (gevangen op de 6 staalnameplaatsen) en meest gevangen soort. Het visbestand is echter nog zeer pover en waar er vis werd aangetroffen betreft het vooral de pionierssoorten: drie-en tiendoornige stekelbaars al dan niet aangevuld met vervuilingtolerante soorten. Daarom is de visindex nog aan de lage kant. Opmerkelijk is de vangst van een kopvoorn op de Vrouwbeek en de goede riviergrondel populatie op de Zaubeek. Samenvattend kunnen we stellen dat op de 5 locaties in deze en vorige bemonsterde campagne er - op 6 staalnameplaatsen de soortendiversiteit is toegenomen - op 8 staalnameplaatsen de soortendiversiteit is gelijke gebleven 9

11 - op staalnameplaats de soortendiversiteit is gedaald - op 6 staalnameplaatsen de densiteit is toegenomen - op 7 staalnameplaatsen de densiteit gelijk is gebleven - op staalnameplaatsen de densiteit is gedaald - op 6 staalnameplaatsen de visindex met of meerder klassen is gestegen - op staalnameplaatsen de visindex met klasse is gedaald - op 8 staalnameplaatsen de indexklasse gelijk is gebleven Een lichte verbetering ten opzichte van de campagne in 997 is dus merkbaar maar we zijn nog ver van de aanwezigheid van een stabiele visstand op de zijbeken van de Leie. Hopelijk kan de vastgestelde positieve trend zich in de toekomst verder zetten. 6. Gebruikte afkortingen en wetenschappelijke benamingen van de aangetroffen vissoorten paling, Anguilla anguilla giebel, Carassius auratus gibelio karper, Cyprinus carpio riviergrondel, Gobio gobio blauwbandgrondel, Pseudorasbora parva kopvoorn, Leuciscus cephalus blankvoorn, Rutilus rutilus 3D stekelbaars, driedoornige stekelbaars, Gasterosteus aculeatus D stekelbaars, tiendoornige stekelbaars, Pungitius pungitius 7. Referenties - Van Thuyne, G., 996 Inventarisatie van de aanwezige bevissingsapparatuur op het Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer Intern rapport Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer, IBW.Wb.V.IR.96.8, 9p. - Van Thuyne, G. en Belpaire C., 998 Visbestandsopnames op de zijbeken van de Leie, West- en Oost Vlaanderen (maart 997) IBW.Wb.V.IR.98-6, p.

12 Situering van de IBW-meetplaatsen op de zijbeken van de Leie bemonsterd in Kortemark HANDZAMEVAART Lichtervelde POEKEBEEK MEERSBEEK # # 3543 Pittem Tielt 356 # KALEBEEK Sint-Martens-Latem Hooglede Ardooie Deinze PETEGEMSE BEEK # 355 DUIVEBEEK De Pinte Staden Roeselare Meulebeke Izegem KANAAL VAN ROESELARE NAAR DE LEIE Ingelmunster MANDEL Oostrozebeke Wielsbeke Dentergem LEIE 353# Zulte TICHELBEEK Kruishoutem Nazareth Zingem Gavere Moorslede Lendelede ZAUBEEK # 353 Ledegem Waregem Zonnebeke 3685 # MAALBEEK # 33 GELUWEBEEK Wervik 335 # # VROUWBEEK Wevelgem 359 Menen # 336 PALINGBEEK NEERBEEK # LEIE Kuurne Harelbeke Deerlijk 333 # 349 # 3337 Kortrijk KEIBEEK PLUIMBEEK # 3 GAVERBEEK KASSELRIJBEEK # 346 Anzegem Wortegem-Petegem SCHELDE Oudenaarde Maarkedal Horebe Km Zwevegem Kluisbergen Bron digitale gegevens: OC Gis-Vlaanderen en AMINAL Water # 33 : Meetpunten : Meetpuntnummer