Datum: 1/10/2013 Auteur: Danny Lescrauwaet Versie: 4 Herkomst: Leergroep preventieve woonbegeleiding Doel: ter bespreking Bestemming: Leergroep preventieve woonbegeleiding Verslag leergroep preventieve woonbegeleiding Pag. 1 van 11
Onderwerp Vraag CAW Cliëntsituaties 1)Wanneer een cliënt moet worden doorverwezen naar andere soort hulpverlening (begeleid wonen, schuldhulpverlening, ) maar de wachtlijst hiervan is langer dan voorzien, kan een preventieve woonbegeleider de cliënt hierin dan verder opvolgen? Zo niet, wat kunnen eventuele oplossingen zijn? Hoe kan men dit op een gepaste manier uit handen geven zonder het risico te lopen dat de cliënt niet verder zal worden opgevolgd (op het moment zelf)? 2)Hoe cliënten stimuleren tot daden (en vermijd je de steeds terugkerende excuses waarom ze iets niet gedaan hebben)? Wat als er geen beweging meer is bij de cliënt? Kan dan een timeout? Hoe pik je terug op? Wanneer zie je dat er terug motivatie is bij de cliënt om aan zaken te werken? 3)Hoe andere waarden en normen duiden en cliënten zo tot inzicht doen komen? (voor hen is het niet vuil, voor hen stinkt het niet ) Wat als problemen tussen buren voor een groot deel te maken hebben met normen & waarden die sterk verschillen. Bvb: kinderen lang laten opblijven, constant luide muziek spelen, gras een meter hoog laten worden, Hoe maak je rond zulke thema s dat er begrip komt voor de mening van de andere? Aalst Limburg/Gent -Eeklo Limburg N-W- Vlaanderen/Gent- Eeklo Oost-Brabant Pag. 2 van 11
4) Hoe cliënten motiveren en een veranderingsproces opzetten? 5) Welke is rol van de preventieve woonbegeleider bij burenruzies? 6) Wat met cliënten met psychiatrische problematiek? Hoe dring je door? Hoe win je vertrouwen? Hoe concrete afspraken maken Hoe omgaan met cliënten met verslavingsproblematiek? 7) Hoe omgaan met cliënten van verschillende origine (taal / communiceren)? /Gent-Eeklo 8) Hoe omgaan met zwakbegaafde cliënt en druggebruik? 9) Hoe een cliënt overtuigen om een begeleidingscontract te tekenen als deze al niet erg open staat voor begeleiding? 10) Hoe motiverend werken met zwakbegaafde die zich moeilijk kunnen uitdrukken in woorden? 11) Hoe ga ik om met mensen die de deur dichthouden? De Kempen 12) Wanneer houd je de situatie in stand, wanneer laat je ze los? Wat is de meerwaarde van in stand houden? De Kempen Methodiek 1) Kan een huisvestingsmaatschappij, een huurder tweemaal/ meermaals na elkaar aanmelden? Bvb. de begeleiding met PWB is afgelopen, cliënt komt op dat moment zijn afspraken na en doet wat van hem gevraagd wordt in kader van de preventieve woonbegeleiding. Enkele weken Pag. 3 van 11 Aalst
erna komt hij de gemaakte afspraken echter niet langer na. Kan de huisvestingsmaatschappij een huurder dan opnieuw bij de Preventieve Woonbegeleider aanmelden? Hoe wordt dit aangepakt? Hoe kan dit eventueel worden afgebakend? 2) Hoe omgaan met het vrijblijvende karakter van de begeleiding binnen preventie- en interventiedossiers? (maw, hoe behaal je toch resultaten) 3) Hoe zit dat met aanklampend versus recht op zelfbeschikking : respect voor privacy cliënt, waarden en normenstelsel? 4) Waar liggen onze grenzen in de bemoeizorg, aanklampende hulpverlening bv op vlak van veiligheid? 5) Verkennend huisbezoek al dan niet samen met de verwijzer? 6) Op welk moment in het hulpverleningsproces toeleiden? 7) Nog heel wat vragen rond het algemene kader. Ivm begeleidingscontract, begeleidingsduur, dossiers, huisdieren. 8) Aanklampend werken : wanneer eindigt het binnen de begeleiding. Contact met cliënt, deze breekt plots af hoe lang kan je nog aanklampend werken? 9) Hoe gaan collega s om met: actieve en outreachende begeleiding aanklampend de verhouding tussen ondersteunen en aanleren van vaardigheden; en toeleiden naar gespecialiseerde diensten bemoeizorg hulpverlening zou moeten laagdrempelig zijn maar kan enkel via aanmelding huisvestingsactoren? Limburg N-W-Vlaanderen Oost-Brabant Z-O-Vlaanderen Pag. 4 van 11
10) Bemoeizorg :wanneer neem je zaken over van de cliënt in extreme situaties Wie zijn wij om zaken op te leggen? Maakt het hierbij verschil of je een zwakker begaafde cliënt hebt die geen/ of weinig probleeminzicht heeft? Is lichte dwang dan deontologisch te verantwoorden? 11) Wat doe je met andere dringende problemen, naast het voorkomen van uithuiszetting? Gent/Eeklo De Kempen Samenwerking met huisvestingsactoren 1)Welke informatie m.b.t. de cliënt kan/mag je doorgeven aan de huisvestingsmaatschappijen? In welke situaties kan men dit doen? Tot hoever kan een Preventieve Woonbegeleider hierin gaan? 2) Het resultaat is niet altijd wat de huisvestingsactoren gehoopt hadden, hoe kan je er voor zorgen dat dit geen negatieve invloed heeft op de samenwerking? 3) Hoe verloopt de communicatie met huisvestingsactoren? 4) Hoe omgaan met de verschillen tussen de ingesteldheid, normen en waarden van ons doelpubliek en dat van de sociale huisvestingsmaatschappij? Aalst Limburg N-W-Vlaanderen Oost-Brabant 5) Hoe omgaan met het soms aanwezige spanningsveld tussen de rol van opdrachtgever en de rol van ondersteuner? 6) Hoe vlot samenwerken en in tussentijd sterk gebonden zijn aan de regels van het beroepsgeheim? 7) Hoe werken met de verscheidenheid van de verschillende Pag. 5 van 11
maatschappijen? 8) Hoe gaat de maatschappij om met klachten over de cliënten. Krijgen ze nog een oprechte tweede kans? 9) Behouden van deontologische code t.o.v. huisvestingsactoren? 10) Discrepantie in de relatie met huisvestingsactoren als deelnemende partij in driehoeksoverleg (bemiddeling), en aanmelder van dossiers (werken voor de cliënt of voor de huisvestingsactor?) 11) Huisvestingsactoren zonder interesse in PWB? 12) Wat kunnen we doen wanneer SHM de huurder niet betrekt, maar verwacht van PWB dat er een oplossing komt, zelfs nog voor de ronde tafel georganiseerd wordt? 13) Soms zijn er heel hoge verwachtingen van SHM, en is het moeilijk om duidelijk te maken dat het altijd de cliënt zijn/haar verantwoordelijkheid blijft. SHM kan heel duidelijk zijn rol spelen als eigenaar; het is dan aan PWB om dit te ondervangen, te gebruiken en te sturen met cliënt. Hoe maken we dit duidelijk bij nieuwe samenwerking SHM? 14) Soms zijn er heel hoge verwachtingen van SHM, en is het moeilijk om duidelijk te maken dat het altijd de cliënt zijn/haar verantwoordelijkheid blijft. SHM kan heel duidelijk zijn rol spelen als eigenaar; het is dan aan PWB om dit te ondervangen, te gebruiken en te sturen met cliënt. Hoe maken we dit duidelijk bij nieuwe samenwerking SHM? 15) Welke is de positie van de pwb t.o.v. huisvestingsactoren? Z-O-Vlaanderen Gent/Eeklo Gent/Eeklo Gent/Eeklo Pag. 6 van 11
Wie speelt welke rol? Hoeveel ruimte krijg je? Welke houding neem je aan? 16) Nota VMSW inzake privacy wetgeving. Welzijnsactoren worden niet vermeld. Gevolgen voor prevwobe? De Kempen Pag. 7 van 11
1. Voorstellingsronde werkingen. - De werkingen stelden zich aan elkaar voor a.d.h.v. het verloop van het begeleidingsproces en de aard van de samenwerking met huisvestingsactoren. - Het eerste contact wordt in sommige werkingen samen met de huisvestingsactor gelegd, in andere door het CAW alleen, weliswaar na melding door de huisvestingsactor. - Begeleidingsovereenkomsten en handelingsplannen worden courant gebruikt, maar deze begrippen dekken soms wel verschillende inhouden. - Eén werking trad nog preventiever op. Daar kon al een aanbod gedaan worden als er een vermoeden was dat er zich woonproblemen zouden kunnen gaan stellen. Een andere werking verleende ook consult aan huisvestingsmaatschappijen. - Er werd vastgesteld dat de werkingen wel onderling qua organisatie verschilden. Dit heeft o.m. te maken met : verschillen tussen CAW s, verschillen tussen huisvestingsactoren en verschillen tussen regio s. De minister heeft ook nooit een uniform werkingsmodel willen opleggen. Wel dient de doelstelling preventie van uithuiszetting van sociale huurders dezelfde te zijn. - In sommige regio s is er een taakverdeling met het OCMW ( huurachterstallen) en het CAW ( andere woonproblemen). - Om zinvol te kunnen begeleiden dient de cliënt een noodzaak of een sense of urgency te ervaren. Anderzijds mag het kalf ook niet verdronken zijn. - Goede samenwerking tussen gelijkwaardige partijen veronderstelt dat men elkaars rol en expertise respecteert. - Meer lezen : zie hoofdstuk voorstellingen werkingen evaluatierapport preventieve woonbegeleiding. 2. Cliëntsituaties. 2.1. Wachtlijsten bij andere diensten, waarnaar zou doorverwezen moeten worden. - Begin met het dringendste aan te pakken en overbrug tot de cliënt kan doorverwezen worden. - Eventueel kan men alternatieven vinden via lokaal cliëntoverleg. Pag. 8 van 11
2.2. Motiverend werken. - Uithuiszetting en een opname kan nodig zijn. Het kan voor de cliënt een nieuwe start betekenen. Je moet het dus niet per sé vermijden, maar wel begeleiden. - Wanneer een situatie echt vast zit, kan je hierover ook je bezorgdheid uiten t.a.v. de cliënt, de begeleiding tijdelijk stil leggen, maar wel beschikbaar blijven. - Reukhinder, cliënt stinkt etc. : geef aan de cliënt duidelijke feedback onder de vorm van een ik-boodschap, wijs op zijn eigen belangen om er iets aan te doen, formuleer een veranderingsvoorstel, check of de cliënt voldoende vaardigheden heeft om het veranderingsvoorstel uit te voeren ( biedt zo nodig hulp), onderhandel met de cliënt een meetbare doelstelling, werk zo nodig met een proefperiode. Zo n proefperiode kan je ook gebruiken als een cliënt aanvankelijk weigerachtig staat tegenover begeleiding. Via een proefperiode kan de cliënt dan zelf ervaren of hij al dan niet aan de begeleiding iets heeft. Instemmen met een proefperiode is voor de cliënt ook laagdrempeliger dan ineens in een langer begeleidingsaanbod te moeten stappen. - De tekst over motiverend werken ( een hoofdstuk uit het in voorbereiding zijnde praktijkboek thuisloosheid) kan je als volgt gebruiken : voor zelfreflectie op je cliëntgesprekken, in coaching, in team-of intervisieverband. 2.3. Bemiddelen, burenconflicten. - Uit de bespreking van een aantal cliëntsituaties leerden we dat je dat als preventieve woonbegeleider kan doen als : het een beperkt aantal partijen betreft ( bv. 2 buren). Gaat het om een hele straat of buurt dan kan je : opbouwwerk inschakelen, dienst buurtbemiddeling, wijkagent, bevoegde schepen of burgemeester. - Je kan maar bemiddelen als je door beide partijen aanvaard wordt, of je aanvaardbaar weet te maken. - Herleid conflicten tot concreet waarneembaar storend gedrag of storende situaties. - Een vrederechter heeft ook een bemiddelende rol en kan daarenboven via een vonnis een conflict beslechten. 2.4. Complexe situaties, gebrek aan samenwerking. - We bespraken een complexe cliëntsituatie waar zowel sprake was van mentale handicap, verslaving, psychiatrische problematiek en dreigende uithuiszetting. Cliënt had een opnamegeschiedenis in verschillende sectoren. Leerpunten uit deze case waren : investeer in netwerkvorming ( bv. ondersteuning van jet team door de GGZ inzake psychiatrische problematieken), nog structureler is in je regio te komen tot een lokaal actieplan of aanpak inzake thuisloosheid ( zie voor praktijkvoorbeelden website Steunpunt, Pag. 9 van 11
thema thuisloosheid, good-practices). In zo n actieplan kun je spelregels en werkwijzen afspreken om rond complexe situaties te gaan samenzitten met verschillende sectoren. Je kan daar dan op terugvallen en hoeft het niet meer trachten tot stand te brengen als de situatie acuut is. 3. Methodiek - Een maatschappij kan een huurder meermaals aanmelden. Het is wel belangrijk in je begeleiding aandacht te hebben voor hervalpreventie : met de cliënt tot afspraken komen bij wie en waar hij terecht kan als hij voelt dat het weer dreigt mis te lopen. - Grenzen : uit de bespreking bleek dat er verschillende grenzen zijn waarmee je dient rekening te houden in de preventieve woonbegeleiding : veiligheid, hygiëne en volksgezondheid ( zie vademecum thuisloosheid en gezondheid en sectorafspraken), afspraken inzake cliëntinformatie en beroepsgeheim ( zie sectorafspraken). Voor de bredere duiding hiervan werd een tekst bezorgd over omgaan met ingrijpende gebeurtenissen ( hoofdstuk uit praktijkboek thuisloosheid). - Wees ook goed op de hoogte van het sociaal Huurbesluit, de toewijzingsprocedures etc. We bespraken een aantal cases waarbij twijfel rees of de huisvestingsmaatschappij wel correct gehandeld had. Check eventueel bij de huurdersbond. - Verzamelwoede is een regelmatig voorkomende problematiek. Uit een casusbespreking kwamen volgende elementen naar voor om hier mee om te gaan : bevraag eerst wat het positieve ervan is voor de cliënt ( zie motiverend werken), wijs op zijn belangen om er iets aan te doen, pak het samen met de cliënt gefaseerd aan ( kamer per kamer), bespreek duidelijk wat de huisvestingsmaatschappij minimum verwacht, onderhandel ook een aan een periode gebonden mandaat om ermee te werken want het is vaak een proces van lange adem. 4. Samenwerking met huisvestingsactoren. - I.v.m. met de nota 2013/033 van de VMSW inzake de privacy wetgeving dient de huisvestingsmaatschappij als volgt te handelen opdat er geen probleem met de privacywetgeving is : de huisvestingsmaatschappij omschrijft in een brief aan de huurder de klachten en meldt dat ze de cliënt hebben verwezen naar het CAW; ze dienen daarbij te vermelden al dan niet op het aanbod van het CAW kan ingaan en dat de huurder dit begeleidingsaanbod dus kan weigeren; voor alle duidelijkheid geven ze in de brief best ook aan, wat de gevolgen voor de huurder kunnen zijn, indien hij niet ingaat op het begeleidingsaanbod. Pag. 10 van 11
- Kunnen aanmeldingen vanwege de cliënt zelf of andere verwijzers dan een sociale huisvestingsactor ook in aanmerking genomen worden als preventieve woonbegeleiding. De vraag wordt voorgelegd aan de administratie. - Een CAW, geen deel uitmakend van deze leergroep, legde aan het Steunpunt volgende kwestie voor : een huisvestingsmaatschappij had elementen uit de schriftelijke rapportering van het CAW aan de maatschappij als bewijsmateriaal aangevoerd in een proces voor de vrederechter. Kan dit? Ja dit kan, als het bewijs rechtmatig is. Best beperk je je schriftelijke rapportering tot : begeleiding is opgestart, start niet op, werd afgebroken of is afgerond. Alle andere informatie verloopt best in een driehoeksoverleg cliënt, CAW, HVM. Geef je schriftelijke informatie door zonder instemming van de cliënt, dan overtreedt je de sectorafspraken inzake omgaan met cliëntinformatie. 5. Aandachtspunten. - Het juist kunnen hanteren van motiverende gespreksvoering. - Als je werking ingebed is in een lokale aanpak van thuisloosheid, sta je sterker om met complexe situatie om te gaan. Het Steunpunt kan het tot stand komen van zulke lokale aanpak ondersteunen. - Regels inzake cliëntinformatie en deontologie dien je in de eerste plaats te zien als iets positiefs : ze beschermen de privacy, ze bewerkstelligen de effectiviteit en de efficiëntie van de hulpverlening doordat de cliënt sneller tot de kern van de zaak kan komen, ze geven je een onafhankelijke positie als begeleider ( iets wat ook door huisvestingsmaatschappijen als belangrijk werd onderkend). - Bewerkstellig een evenwichtige samenwerking met huisvestingsmaatschappijen waarin iedereen zijn eigen rol respecteert. Het eenzijdig opleggen van begeleidingstermijnen door de huisvestingsmaatschappij is geen evenwichtige samenwerking. Pag. 11 van 11