TOELICHTING OP DE BEGROTING VAN DE PROTESTANTSE GEMEENTE TE HILVERSUM (PgH) VOOR HET JAAR 2017. INLEIDING De begroting 2017 gaat gebukt onder onzekerheden. De voornaamste onzekerheid is de uitkomst van het in 2015 gestarte denken over de vraag hoe de PgH er in 2025 uit zal zien. Dit herijkingsproces is nog lang niet afgerond. Voorts is in de Algemene Kerkenraad besloten dat de vacature in de wijkgemeente Morgenster uitsluitend mag worden vervuld vanuit de bestaande predikantsformatie, met andere woorden een interne verschuiving van de gemeentepredikanten over de wijkgemeenten. In de laatste maanden van 2016 zal hierover een besluit vallen. Het tijdelijk dienstverband met de predikant die vanuit de mobiliteitspool van de landelijke kerk is aangetrokken voor de Morgenster is in dit verband verlengd tot 30 juni 2017. Bij de bepaling van de pastorale kosten is de werkelijke predikantsbezetting per medio 2016 aangehouden. Alle bedragen in de toelichting staan in euro s met weglating van het euroteken. De begroting 2017 is opgesteld volgens bestaand beleid, rekening houdend met recente ontwikkelingen. Bestaand beleid betreft de volgende beleidsnota s: Vitaal en Solidair (BVS) Predikantsplaatsen (BPP). In de begroting 2017 zijn alle verwachte baten en lasten, zowel op centraal niveau als op wijkniveau opgenomen, resulterend in een tekort van 67.200. Vervolgens zijn aan de wijkgemeenten de directe en indirecte baten en lasten met uitzondering van de centrale dekkingsmiddelen toegerekend. Hieruit resulteert een nadelig wijksaldo van 172.900 dat via een solidariteitsbijdrage tot een bedrag van 112.000 wordt gedekt. De solidariteitsbijdrage wordt geput uit de algemene dekkingsmiddelen, voornamelijk de vermogensinkomsten. De methode van berekening staat beschreven in de BVS, de berekening voor het jaar 2017 is opgenomen in bijlage 4. Het voor- of nadelige wijksaldo (per saldo nadelig 172.900 112.000 = 60.900) komt ten laste van de wijkfondsen; het dan resterende nadelige saldo van 6.300 ten laste van de centrale reserve tekortdekking. Wijkbegrotingen. De wijkbegrotingen zijn opgenomen in bijlage 3. Voor twee wijkgemeenten is een voordelig saldo geraamd, voor drie wijkgemeenten een nadelig saldo. Het gezamenlijke wijkresultaat is 60.900 nadelig. De wijkraden van kerkrentmeesters dienen de wijkbegroting aan de orde te stellen in hun wijkkerkenraad, teneinde dit verantwoordelijke orgaan inzicht te geven in de financiën van de wijkgemeente. Zeker als de uitkomst van de wijkbegroting negatief is, dient te worden besproken hoe een verbetering is te bereiken. Dit overleg kan reeds plaatsvinden zodra het CVK de begroting heeft goedgekeurd. ANALYSE VAN HET RESULTAAT De begroting 2017 sluit met een nadelig resultaat van 67.200, tegenover een nadelig resultaat in de begroting 2016 van 13.500 en een nadelig saldo van de rekening 2015 van 42.467. Het begrote resultaat is voornamelijk beïnvloed door de verwachte lagere inkomsten, zowel de bijdragen levend geld als de vermogensinkomsten. In onderstaande toelichting zijn de opbouw van de bedragen en de eventuele verschillen met voorgaande jaren nader toegelicht. 1
BATEN. Inkomsten kerkgebouwen (post 80.10). In eigendom van de PgH zijn de Regenboogkerk, de Bethlehemkerk, de Morgenster en de Grote Kerk. Tevens is de Diependaalse Kerk in gebruik. Dit kerkgebouw is in eigendom en exploitatie van een stichting. De exploitatie van de kerkgebouwen is opgedragen aan de wijkraden van kerkrentmeesters. De exploitatie begrotingen van de wijkgemeenten zijn samengevat in bijlage 2. De netto baten zijn op post 80.10 verantwoord. Verhuur overig onroerend goed (post 80.20) De baten (80.20) en lasten (41.40) van het overig onroerend goed betreffen delen van het complex Bethlehemkerk die na de renovatie in 2015 centraal worden geëxploiteerd, te weten: Melis Stokelaan 6, verhuurd aan een dansschool Loosdrechtseweg 263 A, in gebruik als kerkelijk bureau De voormalige redactieruimte Loosdrechtseweg 263B is verhuurd als praktijkruimte aan een pedicure. Deze baten komen ten gunste van de exploitatie door de wijkgemeente, waartegenover een zaal van de Bethlehemkerk in gebruik is gegeven aan de redactie van het Kerkblad. De baten uit verhuur op post 80.20 betreffen alleen de verhuur aan de dansschool. Verhuur woningen (post 80.30). De baten (80.30) en lasten (41.20) van de in centraal beheer zijnde woningen betreffen: Kosterswoning Oude Torenstraat 6; complex Grote Kerk, verhuurd aan de voormalige koster Overige woningen Torenlaan 13A Neuweg 63 Melis Stokelaan 2 en 4 De verhuur van de woningen aan de Melis Stokelaan 2 en 4 is tezamen met de verhuur van de hierboven genoemde Melis Stokelaan 6 voor de jaren 2016 2025 in centraal beheer en bedoeld ter dekking van de tienjarige afschrijvingslasten van de renovatie Bethlehemkerk, zie post 42.80. Vanaf het jaar 2026 zijn de baten uit verhuur van Melis Stokelaan 6 weer onderdeel van de exploitatie door de wijkgemeente. Verhuur pastorieën (post 80.35). De pastorie aan de Lieven de Keylaan is tijdelijk verhuurd aan de interim predikant van de Morgenster. In eigendom zijn voorts de woonhuizen aan de Gomarushof, Soestdijkerstraatweg en Elzenlaan. Voor deze woningen ontvangt de PgH een landelijk gemiddelde woonbijdrage via het bureau predikantstraktementen in Utrecht. De pastorie aan de Lindenheuvel is in 2015 verkocht, vandaar dat de baten lager zijn begroot dan voorgaande jaren. Rentebaten en dividenden (post 81). De baten uit de financiële vaste activa zijn op deze post geraamd. Een berekening is gemaakt van de verwachte opbrengsten uit de effectenportefeuille en uit de spaarrekeningen. Kon vorig jaar nog worden uitgegaan van een rendement van 2,5%, voor 2017 is de verwachting 1,9%. Elk jaar loten hoogrentende obligaties uit. De vrijkomende bedragen zijn bijgeschreven op de spaarrekeningen. De rente op deze rekeningen daalt steeds verder en begint in de richting van 0% te komen. Dat toch nog een bedrag van 16.000 is geraamd heeft te maken met de hogere beleggingen als gevolg van ontvangen nalatenschappen in 2015/2016 voor de wijkgemeenten. In totaal rond 1 miljoen euro. Voor de beleggingen in aandelen en obligaties geldt een defensieve vorm binnen de bepalingen volgens het beleggingsstatuut van de PgH. Om een hoger rendement te verkrijgen zouden vrijkomende gelden in aandelen kunnen worden belegd. 2
De in het statuut aangegeven grens is echter bereikt. De wijkgemeenten hebben de niet direct benodigde gelden voor de wijkkassen en de exploitatie kerkgebouwen gestald bij centraal. De baten van 8.000 uit deze beleggingen zijn verantwoord bij de wijkkassen (bijlage 1) en in mindering gebracht bij post 81.90. Vrijwillige bijdragen kerkbalans (post 83.10). Uitgaande van het tot medio 2016 bekende bedrag aan toezeggingen kerkbalans over 2016 en een verwachte daling van 2% is in de begroting 2017 een streefbedrag aan vrijwillige bijdragen opgenomen van 624.000. Tot en met juli 2016 is ten opzichte van 2015 het ledental met 2,5% gedaald. Als deze trend doorzet dan is over het hele jaar 2016 4% ledenverlies te noteren. De gemiddelde bijdrage per lid stijgt echter elk jaar. Vandaar voor 2017 2% minder. Collecten kerkdiensten (posten 83.20 en 83.30). De opbrengst betreft de 2 e collecte en de maandelijkse collecte voor pastorale arbeid. De verwachting is dat over 2016 het begrote bedrag van 55.000 zal worden gehaald. De raming 2017 is gelijk gehouden aan 2016. Bijdragen Quotum en Solidariteitskas (posten 83.31 en 83.32). De inkomsten voor het quotum en de solidariteitskas - totaal 37.000 - zijn bestemd voor de dekking van de afdrachten aan de landelijke kerk. Hiertegenover staan de lasten op de posten 45.10 en 45.20 tot een totaal van 52.900. De plaatselijke gemeente komt derhalve 15.900 tekort op de bijdragen van gemeenteleden voor de landelijke kerk en moet dit verschil uit plaatselijke inkomsten bijpassen. Bijdrage kerkblad (post 83.60). In voorgaande jaren stonden de baten en lasten voor het kerkblad gesaldeerd op de begroting als saldo kerkblad. Deze wijze van verantwoorden was nodig om aan te geven in hoeverre het beleid dat de exploitatie van het kerkblad kostendekkend moet zijn, kon worden gerealiseerd. Dit standpunt is verlaten omdat veel meer gemeenteleden dan vroeger niet meer aan afzonderlijke financiële acties, waaronder het kerkblad, geven, maar volstaan met één jaarlijkse bijdrage voor kerkbalans. Het is dus niet meer na te gaan in hoeverre het kerkblad kostendekkend is. De baten en lasten zijn nu opgenomen naar hun aard. Zie ook de posten 46.60 e.v. en 49.11 e.v. Inkomsten wijkkassen (post 89.10). De opbrengsten zijn ontleend aan de begrotingen van de wijkgemeenten en samengevat in bijlage 1. Als de post uitgaven wijkkassen (49.10) hierbij wordt betrokken is het verschil een nadelig resultaat van 8.400. LASTEN. Kerkgebouwen (post 40). De dotatie aan de onderhoudsvoorziening is ontleend aan de meerjarenonderhoudsbegroting (MJOB) 2017 2026. De kosten over de 10-jarige periode zijn hierin bij elkaar geteld en gelijkmatig over de jaren verdeeld als toevoeging aan de voorziening. Ten laste van de voorziening komen de uitgaven, waarbij de onderhoudsbegroting over het eerste jaar maatstaf gevend en voor de volgende jaren indicatief is. De dotaties 2017 aan de onderhoudsvoorziening bedragen voor de: Regenboogkerk 24.900 Bethlehemkerk 23.000 Morgenster 27.400 Grote Kerk 18.100 Vanaf het jaar 2017 geldt een nieuwe regeling voor het geven van opdrachten en betaling aan leveranciers. De gebouwenbeheerder/kerkmeester geeft alle opdrachten voor zover deze zijn ontleend aan de begrotingskolom in het MJOB van het lopende jaar. Alle groot 3
onderhoud en contractonderhoud wordt centraal betaald via het kerkelijk bureau. Alle klein onderhoud betaalt de beheerder zelf; hiervoor is een vast jaarlijks budget beschikbaar. De overige kosten in deze rubriek betreffen belastingen, verzekeringen, energie en water. Naar de hoge kosten van het energieverbruik in de Bethlehemkerk wordt onderzoek gedaan; de raming is gebaseerd op de laatste jaarnota. Pastorieën (post 41.10) Hieronder vallen de ambtswoningen aan de Soestdijkerstraatweg, Elzenlaan, Lieven de Keijlaan en Gomarushof. Voor het onderhoud gelden de bepalingen van het MJOB. Zie ook onder baten, post 80.35. Woningen post (41.20) Zie de toelichting onder de baten, post 80.30. Ook voor de woningen gelden de bepalingen van het MJOB. Overig onroerend goed (post 41.40). Zie de toelichting onder de baten, post 80.20. Afschrijvingen (post 42). Onder deze categorie is de 10-jaarlijkse afschrijving ondergebracht op de kosten van de renovatie van de Bethlehemkerk in 2015. Zie de toelichting onder post 80.30. De kosten op post 42.70 betreffen de afschrijving op de nieuwbouw van het kerkelijk bureau over een periode van 20 jaar. Pastoraat (post 43). In het hoofdstuk Inleiding is al vermeld hoe de pastorale lasten zijn geraamd. De posten 43.30, 43.13 en 43.16 betreffen de werkelijke bezetting van 4,75 fte gemeentepredikanten. De kosten van deze predikanten zijn gebaseerd op een omslagstelsel (afdracht aan de landelijke centrale kas), zodat het voor een gemeente niet uitmaakt of een predikantsplaats bezet wordt door een oudere of door een jongere predikant. De traktementen van de predikanten volgen de CAO voor personeel in dienst van het Rijk. In de begroting 2017 is rekening gehouden met een stijging van 2% ten opzichte van de traktementen en vergoedingen over 2016. Op post 43.15 is voor de periode januari tot en met juni 2017 de tijdelijke aanstelling voor 0,8 fte van een interim predikant voor de wijkgemeente Morgenster geraamd tot een bedrag van 29.000. De Algemene Kerkenraad heeft in 2016 besloten een voorstel van de wijkgemeente Morgenster goed te keuren tot tijdelijke uitbreiding van de werkzaamheden van de interim predikant en de aanstelling van een kerkelijk jeugdwerker. De kosten van deze tijdelijke voorzieningen worden betaald uit de nalatenschap die deze wijkgemeente in 2015 en 2016 heeft ontvangen. Deze kosten zijn geraamd op post 43.12 met een tegenraming op post 54.20. Vanaf 1 januari 2016 heeft de predikant van de wijkgemeente Centrum een benoeming aanvaard als hoogleraar aan de Theologische Universiteit (PThU) voor 0,4 fte. De predikant blijft voor 100% aangesteld bij de PgH, waarbij hij voor 40% van zijn werktijd is vrijgesteld. De kosten worden door de Gereformeerde Bond vergoed aan de PgH. Op voorstel van de wijkgemeente Centrum betaalt de PgH uit deze vergoeding de kosten van een aanstelling van een kerkelijk jeugdwerker, de kosten van 0,1 fte van de hulppredikant voor het ouderenpastoraat en een overeenkomst met de IZB. In de begroting 2017 is 1 fte gemeentepredikant opgenomen en zijn de vervangingskosten niet geraamd. Dit zal in de jaarrekening worden geregeld. Vacaturegelden worden niet geraamd. Het uitgangspunt is dat eventuele kosten van vacatures kunnen worden gedekt uit lagere bezettingskosten. 4
De kosten voor de preekvoorziening (gastpredikanten) bedragen 122 + reiskosten per beurt. Bij de PgH gaat de wijkpredikant 36 x per jaar voor in de eredienst in één van de Hilversumse kerkgebouwen. Voor de overige preekbeurten door eigen predikanten of gastpredikanten geldt de vergoedingsregeling. Lasten kerkdiensten, catechese en overige kerkelijke activiteiten. (post 44). Op post 44.10 is 4.000 opgenomen voor het in gang zetten van nieuwe ontwikkelingen. Verplichtingen en /bijdragen andere organen (post 45). De kosten voor de landelijke kerk worden over de plaatselijke gemeenten omgeslagen volgens de regeling van het kerkrentmeesterlijk quotum. Dit quotum (post 45.10) is gebaseerd op een voor het jaar 2016 vastgesteld percentage van 4,35 van de inkomsten van een plaatselijke gemeente uit vermogen en levend geld. De verwachting is dat voor het jaar 2017 hetzelfde percentage zal gelden. De bijdrage aan de solidariteitskas (post 45.20) is gebaseerd op 2.280 belijdende leden x 5.00 = 11.400. Salarissen en vergoedingen (post 46). Ingecalculeerd is een te verwachte kostenstijging van 2% voor het jaar 2017 ten opzichte van het jaar 2016. Voor het jaar 2016 is uitgegaan van de schaalsalarissen per 1 januari 2016. De pensioenpremie en de sociale lasten zijn procentueel gelijk gehouden aan vorig jaar. Koster. De salarisregeling voor de kosters-beheerder is als volgt in de begroting verwerkt: voor de wijkgemeente Centrum is uitgegaan van een 75% koster in schaal 4; in de wijkgemeente Morgenster is de koster-beheerder aangesteld in schaal 7 (voltijds). in de wijkgemeente Bethlehemkerk is de koster-beheerder aangesteld in schaal 7 voor een 34-urige werkweek. in de wijkgemeente Regenboogkerk is de koster-beheerder aangesteld in schaal 7 voor een 18-urige werkweek. De kosten zijn gesplitst in een centraal gedeelte (post 46.10 e.v.) en een wijkgedeelte (begrepen in post 80.10; zie bijlage 2). Centraal geldt een indicatief bedrag van 20.000 per wijkgemeente als kosten voor uitsluitend kerkelijke activiteiten. Deze splitsing is gemaakt om in de exploitatie van het kerkgebouw door de wijkgemeenten zichtbaar te maken of de verhuur aan derden kostendekkend is. Uiteindelijk dragen de wijkgemeenten alle kosten. Organist en/of cantor. Ten opzichte van de jaarrekening 2015 zijn deze kosten hoger. Bij de raming wordt er namelijk van uitgegaan dat de functie van organist in de Bethlehemkerk en van cantor in de Morgenster een vacature is waarvoor de betreffende salarisschaal geldt. In de praktijk worden vrijwilligers ingeschakeld. De vergoeding aan vrijwilligers kan zijn een fiscaal belast bedrag als de vrijwilliger voor de in de salarisschaal voor een invalbeurt geldende vergoeding kiest, dan wel een fiscaal onbelast bedrag als de vrijwilliger gebruik maakt van de fiscale vrijwilligersregeling die is afgesproken tussen de landelijke kerk en de fiscus. Uitgegaan is van een fifty-fifty verhouding. In de praktijk kan dit afwijken. Administratief personeel en overig personeel. Dit betreft de personeelsformatie van het kerkelijk bureau, bestaande uit een medewerkster op arbeidsovereenkomst voor 0,5 fte, een medewerker voor de financiële administratie op basis van een vrijwilligersovereenkomst voor 0,4 fte en twee vrijwilligers voor het archief. Redactie kerkblad. Zie de toelichting bij post 83.60. Begroot zijn de kosten van de eindredacteur van het Kerkblad voor Hilversum voor 0.66 fte. 5
Kosten beheer en administratie (post 47). Met ingang van 1 september 2016 is de regeling vervallen dat wijkgemeenten eenmaal per maand de kosten van koffiedrinken na de eredienst kunnen declareren als centrale kosten. De invoering van de geïntegreerde rekening maakt dat deze wijze van werken is achterhaald omdat bij de verdeling van de kosten over de wijkgemeenten de koffiekosten weer aan de wijkgemeenten in rekening worden gebracht. Vandaar geen raming meer op post 47.10. Deze kosten kunnen lager worden geraamd op basis van de tot nu toe bekende uitkomsten voor het jaar 2016. Het in eigen beheer door het kerkelijk bureau uitvoeren van kerkbalans en de overige financiële acties levert een forse besparing op ten opzichte van uitbesteding. Rentelasten/bankkosten (post 48) Ongeveer 19.000 van de vorig jaar geraamde kosten hebben betrekking op het vermogensbeheer, waarvoor een adviesbureau is ingeschakeld. Dit bureau geeft, mede op eigen initiatief, adviezen over de effectenportefeuille. Voorzitter en penningmeester van het CVK plegen meerdere malen per jaar overleg met het bureau, teneinde een zo hoog mogelijk rendement te behalen. De waardeverschillen van de aandelen per het einde van een jaar zijn geen onderdeel van de rekening van baten en lasten, maar komen rechtstreeks ten bate of ten laste van de reserve koersverschillen. Het CVK heeft geconcludeerd dat het minder juist is de revenuen van de portefeuille als mutatie in deze reserve te verantwoorden en de kosten als last op de begroting te laten drukken. Deze kosten worden in de begroting 2017 derhalve via post 54.20 naar de reserve koersverschillen gebracht. Communicatie (post 49). Zie de toelichting op post 83.60. De bedoeling is de kosten van communicatie onder één hoofd te verzamelen. Voor 2017 betreft dit het kerkblad en de website. Afhankelijk van de uitwerking van de voorstellen van de werkgroep communicatie aan de Algemene Kerkenraad kan deze paragraaf in de toekomst worden uitgebreid met andere vormen van communicatie. Overige baten en lasten (post 49.10) De uitgaven van de wijkkassen zijn op deze post geraamd; zie bijlage 1. MEERJARENBEGROTING en RESERVES. Aan de begroting 2017 is geen meerjarenbegroting toegevoegd in afwachting van de uitkomsten van het in de inleiding genoemde herijkingsproces. Het verwachte tekort komt ten laste van de reserve tekortdekking (6.300) en de wijkfondsen (60.900). De PgH beschikt over een reserve tekortdekking per 31 december 2015 van 290.000 zodat de tekorten gedurende een aantal jaren kunnen worden opgevangen. De wijkgemeenten beschikken over eigen fondsen per 31 december 2015 van 470.000. De wijken zijn vrij in het besteden van deze fondsen. Bij extra uitgaven moet echter rekening worden gehouden met een buffer voor het opvangen van toekomstige tekorten. De algemene reserve van de PgH bedraagt ultimo 2015 rond 4.500.000. Deze reserve dient om vermogensinkomsten te genereren zodat met name op pastoraal niveau een voldoende bezetting gewaarborgd blijft. Zonder deze vermogensinkomsten zou het aantal predikantsplaatsen slechts ongeveer 3,5 fte kunnen zijn in plaats van het in de begroting 2017 opgenomen aantal van 4,75 fte. Uit wijkgebonden nalatenschappen beschikken de wijkgemeenten naar de stand per medio 2016 over ruim 1.000.000. De wijkgemeenten kunnen aan het CVK en/of de Algemene Kerkenraad voorstellen doen tot tijdelijke voorzieningen, gezamenlijk of ieder voor zich, op personeelsgebied of anderszins. Een dergelijk besluit is bijvoorbeeld opgenomen bij post 43. 6