RIS.6602 Cliëntenraad Wsw Zuidoost Drenthe secr. Kanaal B ZZ 86 Tel.: 06 51860237 7881 ND Emmer-Compascuum Email: wswraad@live.nl Aan de Colleges van B&W van de gemeenten Emmen, Coevorden en Borger-Odoorn t.a.v. mevrouw A. Uineken Postbus 30001 7800 RA Emmen Onderwerp: advies Nota Participatiewet en Sociale Werkvoorziening Emmen, 29 april 2014 Geachte Colleges, In antwoord op uw brief d.d. 2 april 2014, waarin u de Wsw-raad verzoekt advies uit te brengen over de (concept)nota Participatiewet en Sociale Werkvoorziening in Zuidoost Drenthe, deel ik u mede dat we graag op uw verzoek willen ingaan. In deze brief zullen we eerst enkele opmerkingen maken en vragen stellen naar aanleiding van de tekst van de nota, vervolgens zullen we ons advies formuleren over de keuzen die, als ambtelijke advisering, in de nota aan uw colleges worden voorgelegd. Op bladzijde 7 wordt aangegeven dat het instrument van de loonkostensubsidie beschikbaar komt voor garantiebanen en voor beschut werk. We willen er op wijzen dat het UWV gaat beoordelen wie er in aanmerking komt voor de mogelijkheid van werken met loonkostensubsidie. Het aantal mensen daarvoor is dus niet per definitie beperkt tot het vastgestelde aantal garantiebanen en beschutte werkplekken, maar zal dat aantal waarschijnlijk aanmerkelijk overtreffen. Op bladzijde 8 is sprake van een door alle partijen op te stellen marktbewerkingsplan waarin wordt vastgelegd welke inspanningen men gaat verrichten om mensen met een beperking aan het werk te krijgen. We verzoeken u ons tijdig te informeren over de voorgenomen inzet daarbij van uw colleges en ons de gelegenheid te bieden om gevraagd of ongevraagd nader advies uit brengen. Op bladzijde 10 wordt een tabel gepresenteerd waarin de aantallen banen (garantiebanen en beschutte werkplekken) en te begeleiden personen worden aangegeven voor zover daar middelen voor beschikbaar zijn. Naar aanleiding daarvan vragen we ons af wat er gebeurt als er zich meer mensen bij de gemeente melden voor ondersteuning en begeleiding dan op grond van de beschikbare budgetten ook daadwerkelijk kunnen worden geholpen. We gaan er van uit dat ook deze mensen volledig door de gemeente zullen worden ondersteund en begeleid naar en bij geschikt werk. In de gevallen dat dit niet gebeurt ontstaat immers rechtsongelijkheid die, naar onze mening, op juridische gronden met succes zou kunnen worden aangevochten. Op bladzijde 15 wordt onder het kopje Eigen kracht en verantwoordelijkheid gesteld dat de gemeenten de komende periode meer vragen van de burgers zelf en dat dit betekent dat 1
ondersteuning intensiever is naarmate mensen minder in staat zijn om zelf een plek op de arbeidsmarkt te verkrijgen. Wij zien nog niet hoe het één logisch voortvloeit uit het ander, maar vragen naar aanleiding van deze stellingname uw aandacht voor situaties waarin mensen niet aan werk geholpen willen worden hoewel dat op zichzelf wel haalbaar zou zijn. Op bladzijde 16 van de nota wordt gewezen op de mogelijkheden van jobcreation en jobcarving en enkele bladzijden verder op reshoring (bladzijde 18). Ongetwijfeld zijn dit mogelijkheden om passende banen voor mensen met een arbeidsbeperking te creëren, maar zijn de mogelijkheden van de gemeenten daartoe beperkt tot de eigen organisatie. Wij vrezen dat het merendeel van de werkgevers pas tot reorganisatie van hun bedrijf wil overgaan als hen dat voordeel biedt. Daarbij komt dat dergelijke veranderingen in werkverdeling in een bedrijf een zekere minimumschaal veronderstellen die bij het merendeel van de bedrijven in Zuidoost Drenthe niet aanwezig is. Op bladzijde 17 wordt, in tabel 8, de eventuele mogelijkheid aangegeven van loonkostensubsidie bij mensen met een verdiencapaciteit van meer dan 80 procent. Voor zover wij weten is in het kader van de Participatiewet loonkostensubsidie alleen van toepassing bij een verdiencapaciteit lager dan 80 procent. Natuurlijk staat het gemeenten vrij om ook buiten het kader van de Participatiewet loonkostensubsidies te verstrekken. We weten echter niet of dat hier ook wordt bedoeld. Op bladzijde 20 wordt aangegeven dat beschut werk voor de gemeente niet goedkoop is. Naar verwachting, aldus de betreffende tekst, is de hoogte van de loonkostensubsidie gelijk aan de gemiddelde uitkeringslasten. Als je alleen naar de kosten kijkt is dat wellicht het geval. Maar beschut werk levert, alleen al in financiële zin, natuurlijk ook op door de productie die wordt geleverd en is daardoor veel minder niet goedkoop dan in eerste instantie wordt gesuggereerd. Op bladzijde 21 wordt, met betrekking tot het onderwerp werken met behoud van uitkering, gesteld dat de gemeente niet wil dat daarmee regulier werk wordt verdrongen. Naar onze mening is dit uitgangspunt ten principale onrealistisch. Alle productieve of ondersteunende werkzaamheden, of ze nou met behoud van uitkering, als vrijwilligerswerk of in het kader van sociale werkvoorziening worden uitgevoerd, verdringen regulier werk. Hantering van dit principe is niet alleen selectief, maar ook contraproductief en verhindert een effectieve versterking van de arbeidsmarkt voor mensen met een beperking. Bovendien geldt dat werken met behoud van uitkering aan regels gebonden is. Het kan namelijk niet voor een periode langer dan 6 maanden. Volgens rechterlijke uitspraak is daarna sprake van een dienstbetrekking en moet minimaal het WML worden betaald. Deze beperking in duur geldt niet voor zogenaamde participatieplaatsen. Een participatieplaats is bedoeld voor mensen met een zeer grote afstand tot de arbeidsmarkt en kan tweemaal met een jaar worden verlengd. Bovendien kunnen die werkzaam zijn op een participatieplaats, na een periode van zes maanden, een periodieke premie krijgen boven op hun uitkering. Wat, in het kader van de nota, precies wordt bedoeld met werken met behoud van uitkering en werkervaringsplaats blijft naar onze mening onduidelijk. Overigens zijn we als Wsw-raad van mening dat beide regelingen niet aansluiten bij de situatie van werkzoekende mensen met een arbeidsbeperking, maar moeten we helaas ook vaststellen dat gemeenten nauwelijks mogelijkheden hebben om daar eigen beleid op te voeren.. Vervolgens komen we bij het in de nota geschetste referentiescenario van afbouw Wsw. In de eerste plaats willen we uw aandacht vragen voor de positie van de huidige Wsw ers. Zoals we ook in onze brief d.d. 1 april 2014 aan de stuurgroep BOCE schreven lijkt er voor de huidige Wsw-geïndiceerden die al werkzaam zijn bij de Emco weinig te veranderen. Bij herhaling is door de staatssecretaris verzekerd dat hun rechten en plichten als Wsw-werknemer vooralsnog onaangetast blijven. Echter, dat blijkt maar ten dele het geval. Heel ingrijpend voor veel Wsw-werknemers kan namelijk zijn dat de gemeentelijke zorgplicht in het kader van de Wsw zal verdwijnen. Voor Wsw ers die begeleid werken of die gedetacheerd zijn 2
kan dat betekenen dat bij beëindiging van het arbeidscontract of bij opzegging van de detacheringsovereenkomst de gemeente niet meer verplicht is om aan de betreffende werknemer een nieuw contract aan te bieden, dan wel een andere werkplek in het kader van de Wsw. We vinden dat onaanvaardbaar en feitelijk in strijd met het uitgangspunt dat rechten en plichten van de Wsw-werknemer onveranderd blijven. Ons eerste advies in het kader van de (concept)nota Participatiewet en Sociale Werkvoorziening in Zuidoost Drenthe is dan ook: Verzeker, zo mogelijk bij gemeentelijke verordening, dat in geval van beëindiging van een arbeidscontract in het kader van begeleid werken van Wsw-geindiceerden, ook na invoering van de Participatiewet, de betreffende Wsw-werknemer een nieuw passend arbeidscontract voor onbepaalde tijd wordt aangeboden. Bevestig verder dat in geval van beëindiging van een Wsw-detacheringsovereenkomst, ook na invoering van de Participatiewet, aan de betreffende werknemer een nieuwe werkplek in het kader van de Wsw wordt aangeboden. Ook ons tweede advies heeft betrekking op de situatie van de thans werkzame Wsw-werknemers. Voor een meer of minder groot deel van de werkzame Wsw ers bestaat er namelijk gerede kans dat hun werkplek op het SW-bedrijf veranderd zal worden in een werkplek op detacheringsbasis bij een reguliere werkgever. Voor sommigen is dat wellicht een welkome uitdaging, maar, zo is ons gebleken, voor velen een zorgwekkend toekomstbeeld. Niet alleen als gevolg van angst voor verandering en onzekerheid over de bestendigheid van de nieuwe werkplek, maar ook uit bezorgdheid over de mate en kwaliteit van de noodzakelijke begeleiding op die plek. Wij adviseren u daarom het volgende: Blijf, ondanks de waarschijnlijkheid dat de van het Rijk beschikbaar komende budgetten daartoe ontoereikend zullen zijn, zorg dragen voor een adequate begeleiding van Wsw ers op de werkplek. Overigens attenderen we u erop dat, anders dan op bladzijde 24 onder het hoofdje Deskundigheid wordt vermeld, mensen die nu bij de Emco aan het werk zijn in het kader van de Wsw per definitie geen beroep zullen behoeven te doen op de Participatiewet. We hebben de beschrijvingen van de drie mogelijke opbouwvarianten voor kennisgeving aangenomen. Ze zijn, voor zover we het kunnen overzien, adequaat. Bij de beoordeling van de varianten nemen we als Wsw-raad de volgende uitgangspunten in: - de toekomstige situatie moet mensen met een arbeidsbeperking maximale mogelijkheden bieden op het bereiken van een duurzame, aangepaste werkplek; - voor mensen met een arbeidsbeperking moeten mogelijkheden bereikbaar blijven om zich, met inachtneming van hun specifieke beperking, te laten scholen (vakdiploma s) op de werkgebieden die voor hen relevant zijn; - er moet worden voorzien in een adequate en op de persoon gerichte werkbegeleiding; - werkzame mensen met een arbeidsbeperking moeten een regulier netto inkomstenniveau kunnen bereiken. Verder hebben we onze visie op de regionale arbeidsmarktsituatie betrokken bij de afwegingen over de meest geschikte variant. We verwachten niet dat de bedrijven in Zuidoost Drenthe op afzienbare termijn voldoende kunnen of willen bijdragen aan de garantiebanen zoals die in het Sociaal Akkoord zijn overeengekomen. Zelfs niet als dat zou betekenen dat de Quotumwet moet worden toegepast. We zien daarvoor de volgende oorzaken: in de eerste plaats is het aantal bedrijven met meer dan 25 werknemers in de regio zeer beperkt, in de tweede plaats verwachten we dat het merendeel van de werkgevers, terecht of onterecht, nog van mening is dat ze niet in voldoende mate ontzorgd zullen worden bij het in dienst nemen van één of meer mensen met een arbeidsbeperking, 3
in de derde plaats is het met de werkgelegenheid in de regio nog slecht gesteld. Zeker als het gaat om lager opgeleiden. We achten de doelstellingen van de Participatiewet, en met name die waarbij het er om gaat de meeste mensen met een arbeidsbeperking te laten participeren op de particuliere arbeidsmarkt, vooralsnog niet realiseerbaar. Niet in Nederland en al helemaal niet in Zuidoost Drenthe. Met onze eerdergenoemde uitgangspunten voor ogen, maar tegelijkertijd in het besef dat uiteindelijk gestreefd moet worden naar een zo groot mogelijke participatie van arbeidsgehandicapten aan de reguliere arbeidsmarkt, achten we de handhaving van een sociale werkvoorziening in Zuidoost Drenthe noodzakelijk. We kunnen ons dan ook in grote lijnen vinden in het, op bladzijde 35 van de nota, weergegeven Ambtelijk advies voor zover daarin gekozen wordt voor opbouwvariant drie, waarin een uitvoeringsorganisatie wordt ingericht waarbinnen: - werkzoekenden worden ontwikkeld, - werkgevers worden ondersteund, - (tijdelijk) werk wordt georganiseeerd. Ook ondersteunen we het voorstel tot de opstelling van een implementatieplan om te komen tot deze organisatie waarin aandacht wordt besteed aan de organisatie, de personele gevolgen, de aansturing en het toezicht. We dringen er bij u op aan dit implementatieplan ter advisering voor te leggen aan de Wsw-raad en andere betrokken adviesraden. Ook zijn wij het eens met het advies om werk(leer)plekken te creëren binnen de eigen gemeentelijke organisaties. Voor wat betreft de oprichting van groen/grijsbedrijf als deel van een sociale werkvoorziening zien we de logica niet in om die vanwege de in te richten werk(leer)plekken niet op te richten. De Emco heeft, onzes inziens, zich met het groen/grijsbedrijf een belangrijke marktpositie verworven, waar veel arbeidsgehandicapten met grote inzet werkzaam zijn. We laten ons graag nader informeren over de achtergronden van dit ambtelijk advies. We ondersteunen van harte het advies om te kiezen voor de organisatie van beschut werk in Zuidoost Drenthe, maar kunnen ons niet vinden in het voorstel om de omvang daarvan aan te laten sluiten bij het aandeel van de gemeenten in het budget voor de begeleiding. Dat betekent namelijk dat in het geval dat er meer mensen worden geïndiceerd voor beschut werk dan het van rijkswege beschikbaar gestelde budget toelaat, mensen worden afgeschreven voor werk. Deze mensen belanden in de bijstand en worden mogelijk vervolgens verplicht tot het leveren van een tegenprestatie. Ons ontgaat de logica hiervan volledig. Bovendien, zoals we al memoreerden, geldt dat bij doorberekening van kosten en opbrengsten kan blijken dat beschut werken in elk geval meer oplevert dan verstrekken van een uitkering. Wij adviseren u, als Wsw-raad, het volgende: Kies voor het organiseren van beschut werk in een omvang die aansluit bij de behoefte van het aantal mensen met een indicatie beschut werken. Overigens willen wij, als Wsw-raad de oude sociale werkplaats niet meer terug, waar mensen met een indicatie in principe tot aan hun pensioen aan het werk konden blijven. Vaak met weinig uitdaging en zonder veel perspectief. Ons staat een flexibel sociaal werkbedrijf voor ogen dat er op is gericht om, onder meer, mensen met een beperking in staat te stellen deel te nemen aan de arbeidsmarkt. Als dat kan bij reguliere werkgevers en zolang dat niet kan bij het sociaal werkbedrijf. Tenslotte, meer in het algemeen, burgers in kwetsbare posities worden steeds meer aangesproken op hun eigen kracht en netwerk. Dat kan werken, maar niet iedereen heeft voldoende eigen kracht en een betrouwbaar netwerk om op terug te vallen. Mensen zijn natuurlijk zelf verantwoordelijk, maar de 4
overheid moet zorgen voor een goed vangnet. Dat leidt tot ons afsluitende advies: Waarborg dat juist mensen in een kwetsbare positie altijd een beroep kunnen doen op (professionele) ondersteuning. Stel daartoe een sociaal fonds of noodfonds in, waarmee wordt voorkomen dat financiële drempels de toegang tot zorg en ondersteuning blokkeren. We zien uw reactie op onze adviezen, vragen en opmerkingen graag tegemoet, evenals nadere adviesaanvragen met betrekking tot de implementatie van de Participatiewet in Zuidoost Drenthe.. Met vriendelijke groet, Cliëntenraad Wsw Zuidoost Drenthe, Wim Helder (voorzitter) Wilma Bakker-Otten (secretaris) 5