Kennisbijeenkomst Evenementen Discussiethema s Versie 17 maart 2017 NederlandSchoon 1
1. Inleiding Tijdens de Kennisbijeenkomst Schone Evenementen op 16 maart 2017 is een aantal discussiethema s de revue gepasseerd, te weten: 1. Samenwerking hoe kunnen partijen (gemeenten, organisatoren) gestimuleerd worden om meer en beter met elkaar te gaan samenwerken? 2. Afvalvoorzieningen wat voor bakken zijn geschikt voor evenementen, hoe kan worden omgegaan met zichtbaarheid, uitstraling, capaciteit? 3. Gedragsbeïnvloeding welke vormen van gedragsbeïnvloeding kunnen worden ingezet zodat bezoekers van evenementen zich schoner gedragen? 4. Retourglazen welke voor- en nadelen zitten hieraan, hoe werkt dit in de praktijk? Uit de discussies zijn de belangrijkste punten in dit document samengevat. Voor meer informatie, bezoek de Kenniswijzer Zwerfafval: www.kenniswijzerzwerfafval.nl. 2. Samenwerking Hierbij gaat het om: Uitstraling van het evenement. Uitstraling van de gemeente. Onderkennen van belang van aanlooproutes en omwonenden. Een schoon evenement, daar houdt iedereen van: aangaan van een partnership. Gemeente kan er aan bijdragen dat niet ieder evenement steeds opnieuw het wiel gaat uitvinden / voorzieningen moet zoeken, kennis delen is essentieel. Partijen (gemeente, organisatoren) kunnen meedenken in elkaars cultuur en belangen (slagvaardig, afweging verantwoordelijkheden, rekening houden met verschillende belangen). 1 Evenementen hebben een voorbeeldwerking: promoten van gemeente, voorbeeld voor andere (lokale) evenementen, voorbeeld voor burgers bijvoorbeeld t.a.v. consistente norm gescheiden inzameling. 2 Gemeenten geven aan dat ze soms intern meer kunnen samenwerken en beter moeten afstemmen. Dan kunnen ze een eenduidiger gewenst beeld communiceren naar evenementenorganisaties. Werken met één loket. 3 Verschillende gemeenten werken aan / hebben een pool van voorzieningen die ze kunnen inzetten voor evenementen. Bijvoorbeeld witte minicontainers: die vallen op, ook in de schemer en ze zijn goed schoon te maken. Deze kunnen verder gepimpt worden, zodat ze meer zichtbaar zijn voor publiek. De mogelijke inzet van deze voorzieningen door de gemeente helpt partijen ook in gesprekken om samen tot extra inspanningen te komen. 4 Gemeenten zien evenementen vaak als visitekaart voor hun gemeente. Ook is er vaak een economisch belang. Hierdoor durven medewerkers van gemeenten soms nauwelijks eisen te stellen aan evenementenorganisatoren. 2
5 Budgetten kunnen soms samengevoegd worden: gemeente heeft veel geld over voor haar imago via leuke evenementen. Als de zorg voor schoon hierop aangesloten wordt, is er misschien meer (financieel) mogelijk. 6 De gemeente Groningen heeft veel voorbeelden van hoe zij in samenspraak met andere betrokkenen (burgers, scholen, wijken, evenementenorganisaties) komen tot een gemeenschappelijk draagvlak voor schoon. Het aanboren van gemeenschappelijke energie en het kunnen presenteren van goede voorbeelden leidt tot extra energie bij nieuwe partijen om aan schoon bij te dragen. Denk bijvoorbeeld aan het inzetten van de scouting bij het schoonhouden van evenementen. Indien wordt gewerkt met een beloning, dan het liefst een beloning in de vorm van een collectieve bijdrage voor de vereniging / maatschappelijke organisatie, of bijvoorbeeld door het geven van een vergoeding voor de inkoop van broodjes, die door de buurt gesmeerd worden. Dit laatste kan altijd op deze manier worden ingezet en geldt niet specifiek voor evenementen. 7 Voor Groningen is het mogen samenwerken (vanuit de gemeente) de succesfactor, waarbij een bepaalde vrijheid nodig is om mee te bewegen met de diverse betrokkenen. Groningen werkt samen met RUG, scholen, etc. 8 Zo werkt Den Haag met Haagse Handen. Den Haag wil daar niet de afzender van zijn, maar wil met andere partijen samenwerken door ze te faciliteren m.b.t. de uitstraling van Haagse Handen. 9 Voorbeeld Marathon Rotterdam: Hoe kan de gemeente Rotterdam de Marathon stimuleren om vrijwilligers in te zetten om verzorgingsplaatsen (voor de deelnemers) schoon te houden en schoon op te leveren? Bijvoorbeeld door een extra beloning uit te loven aan het clubje dat zorgde voor de schoonste verzorgingsplek na afloop van de Marathon? En / of door in te spelen op de trots van de mensen op de verzorgingsplaatsen. Hoe verleid je evenementen dat ze zichzelf als ambassadeur van schoon tonen. En hoe kunnen ze hierbij geholpen worden? Ideeën: Zorg en betrokkenheid zichtbaar maken: bijvoorbeeld heel zichtbaar maken dat je geluidsvolume in de buurt meet en zo laat zien dat de organisatie geluid serieus neemt. Ondersteunen bij zichtbaar schoonmaken, bijvoorbeeld met shirts, door aandragen van contacten van verenigingen die zichtbaar zouden kunnen schoonmaken, etc. Gemeente kan evenementenorganisatie faciliteren met zakjes en aan evenement vragen om die uit te delen via de plek van de muntjesuitgifte, of via hun team zichtbaar opruimen. Het benutten van eigenwaarde van kleine kernen in uitstraling van bakken en banners (Oss). Utrecht heeft tijdens de start van de tour de France bakken met uitingen ingezet, die tijdens het evenement goed zijn gebruikt. Deze aanpak is een voorbeeld geweest voor de manier waarop de uitstraling van afvalbakken bij (de ingang van) parken zijn vorm gegeven. Veel discussie over mogelijkheden voor gescheiden inzameling op evenementen. Goed voor de consistente uitstraling (relatie huishoudelijk afval), benutting verbeeldingskracht van evenementen. Echter de verwerking van het ingezamelde materiaal is lastig / niet goed geregeld. Voor organisatoren vaak een ondoorzichtige markt. 3
Er is behoefte aan een checklist met goede mogelijkheden / wensen die tijdens gesprekken met evenementen kunnen worden besproken. Hierbij onderscheid maken in grotere (>10.000 bezoekers) en kleinere evenementen. Gemeenten zien in dat als ieder evenement in de eigen gemeente zijn eigen afvalaanpak volledig zelf en afzonderlijk organiseert, ze kansen door mogelijke samenwerking missen. Zowel qua kennis als qua inzet van voorzieningen. En misschien ook qua onderhandelingskracht. Kledingvoorbeeld van DGTL: Kledingleverancier kan zijn naam en kleding promoten op zo n festival en in ruil daarvoor kleding voor zichtbaar opruimen gratis aanbieden. Die kleding is dan weer zo leuk dat er veel makkelijker vrijwilligers te vinden zijn. Voorbeeld gezamenlijk werken aan uitstraling van bakken: Organisatie plaatst (evt. met hulp van gemeente) palen die de betrokkenheid met schoon uitstralen en de afvaldienst/-bedrijf plaatst daar de afvalbakken omheen. Nog meer ideeën: Samenwerken aan positieve beeldvorming voor schone evenementen. Banner voor schoon, die door ieder evenement kan worden gebruikt. Stickers op afvalbakken voor een schoon festival. Borden boven afvalbakken voor schoon. Uitwisselen van contacten met organisaties die voor een kleine bijdrage willen helpen (bijvoorbeeld zichtbaar opruimen en bakken legen). Betrekken bezoekers door toegangsbandje met associatie schoon gedrag te pimpen. Stem beleid af: Bijvoorbeeld of er gratis hebbedingetjes mogen worden uitgedeeld. 3. Afvalvoorzieningen Afvalvoorzieningen moeten: Zichtbaar zijn. Schoon zijn. Tijdig geleegd worden. Op de juiste plek staan. Opvallen. Herkenbaar zijn. Leuk zijn (is op basis van onderzoek weliswaar niet nodig, maar kan wel bijdragen aan de algehele beleving). Ook in het donker opvallen. Een concrete boodschap bevatten, bijvoorbeeld: Zo houden we dit event schoon. Een aansprekende boodschap bevatten, bijvoorbeeld: Een schoon evenement, daar houdt iedereen van. Een eenvoudige boodschap bevatten. Consistent zijn in uiterlijk / look-and-feel. Direct bezoekers van een event aanspreken. Duidelijk afvalvoorzieningen zijn. 4
Laten zien dat de voorzieningen goed gebruikt worden. Hoe maak je afvalvoorzieningen zichtbaar: Opvallende voorzieningen die niet wegvallen in interieur / exterieur / omgeving. Door ze te voorzien van een zichtbare signing, hoge paal met uiting / vlag. Consistent kleurgebruik. Consistent in soort bak, herkenbaarheid op festival terrein. Begin bij bakken bij parkeerautomaten/stations/ov haltes. Wellicht door standaard look-and-feel landelijk/regionaal Vooraf duidelijke communicatie over SCHOON-doelstelling via email/programmaboekje/website/nieuwsbrief/etc. In bewegwijzering op locatie afvalvoorzieningen meenemen. Vloerstickers / stappen. Plattegrond festivalterrein opnemen in programmaboekje / website inclusief locaties van afvalvoorzieningen. Door een spelelement / actie toe te voegen, bijvoorbeeld: o afvalbingo o afvalbutlers o afvalrobot o rijdende afvalbakken met ludieke inzameling erbij o zichtbare schoonmaakteams over het hele terrein, met verhaal / uitleg (dit laatste is geen prioriteit) o schepnet op tribunes / mensenmassa s o walking bins o afval = grondstof belangrijke bewustwording (boodschap best lastig op een evenement) Beloningsysteem invoeren; bijvoorbeeld bij inlevering afvalzak met afval een gratis munt. Bij afvalscheiding landelijke kleuren te gebruiken. Ingangen afvalbakken meer af te stemmen op de soort fractie. Algemeen: Richtlijnen / regels opleggen vanuit gemeente / landelijke aanpak waaraan een afvalplan evenementen moet voldoen. Zodat aanpak eenvoudiger en consistenter wordt. 4. Gedragsbeïnvloeding Hoe kun je gedragsbeïnvloeding inzetten voor evenementen? 1. Het is belangrijk te onderkennen wat je precies wilt beïnvloeden, welk probleem (of uitdaging) er is. Dit is afhankelijk van het type evenement. Als mensen in een drukke menigte staan en geen bewegingsvrijheid hebben, dan is de uitdaging groter om afval goed weg te gooien, dan wanneer mensen zich kunnen bewegen, rondlopen of ergens aan het eten zijn. 2. Gaat het om een open (openbaar toegankelijk) evenement, of om een evenement waar toegang voor moet worden betaald? In het laatste geval is een organisator meestal verantwoordelijk voor het schoon opleveren. Is het een openbaar evenement, dan is dit 5
vaak de gemeente. Economische voordelen die gepaard gaan met het houden van een evenement in een stadscentrum kunnen een gemeente motiveren om de reinigingsdienst te laten opdraaien voor het (achteraf) schoonmaken. Hier ligt een aandachtspunt bij de vergunningverlening. 3. In hoeverre is de aard van het evenement van invloed op het gedrag van mensen? Gedraagt een bezoeker van het zomercarnaval in Rotterdam zich hetzelfde als wanneer hij de plaatselijke braderie in zijn dorp bezoekt? Context speelt een rol. Welke acties kun je ondernemen? 1. Betrekken van bewoners die rondom een evenement wonen. Daarmee zorg je voor zichtbare betrokkenheid en haal je mogelijke bezwaren (m.b.t. overlast) van de bewoners weg. En door de aankleding van de aanlooproutes met extra afvalbakken / afvaleilanden wordt ook benadrukt dat het evenement schoon belangrijk vindt. 2. Zet kinderen in, zij kunnen fungeren als ambassadeurs van een schone omgeving. Uiteraard afhankelijk van het type evenement. Uiteraard moeten de kinderen het wel leuk vinden! 3. Laat bezoekers zich aan schoon-gedrag committeren door bijvoorbeeld een aansprekend bord van het evenement waarmee ze op de foto kunnen (zoals met Alexander en Maxima op Koningsdag) of door een polsbandje met een schoon-prime te gebruiken. 4. Laat de autoriteit, bijvoorbeeld de organisator of de optredende artiest (met een voorbeeldfunctie), de schoon-boodschap verkondigen naar het publiek. 5. Neem schoon-gedrag op in de huisregels. 6. Geef bezoekers de mogelijkheid vuil en misstanden te melden. 7. Maak zichtbaar hoeveel afval we met elkaar veroorzaken. Het visualiseren leidt tot meer bewustwording. Pas hierbij wel op met het teveel communiceren van de verkeerde norm! 8. Ga je aan de gang met schoonmaakteams bestaande uit vrijwilligers, zorg er dan wel voor dat zij op een prettige (niet te dwingende manier) worden aangestuurd door professionals. Het kwijtraken van je vrijwilligers doordat ze niet bijdragen aan de schoonmaak, maar meteen mee gaan doen aan het evenement, is een risico. Daarom is het handig om de vergoeding niet aan de persoon toe te kennen, maar aan de vereniging waar de vrijwilligers onderdeel van uitmaken. Doordat de vereniging de vergoeding krijgt, zal een vrijwilliger meer commitment tonen. Hierbij moet wel in de gaten gehouden worden hoe het zit met aansprakelijkheid en arbeidsrecht (wetgeving). 9. Denk na over welke uitstraling je de reinigingsteams meegeeft. Zien zij er uit als gemeentelijke reinigers met een hesje aan, dan staan ze al 2-0 achter. Zorg ervoor dat de uitstraling positief, zo niet feestelijk is. Zet mensen in die hun woordje klaar hebben (op een positieve manier) en die bij voorkeur gemakkelijke aansluiting hebben bij de bezoeker. 10. Zorg dat de opruimteams beginnen met schoonmaken als het nog schoon is, zodat ze het kunnen bijhouden. Als het al een bende is heeft het geen zin meer. 11. Als het echt té druk is, kan reinigen tijdens het evenement voor irritatie zorgen. Hou dit in de gaten. 12. Afvalbakken zijn de belangrijkste middelen voor gedragsbeïnvloeding, Benut daarom de mogelijkheden voor uitstraling van afvalbakken. 6
13. De afstand tussen de afvalbakken is op een looproute zo n 50 meter, maar bij stilstaand publiek bij voorkeur circa 25 meter. 14. Het is belangrijk om uit te stralen dat samen opruimen best leuk is. Als bovendien duidelijk gemaakt kan worden wat er met het ingezamelde afval gebeurt, dan kan dit voor nog meer enthousiasme zorgen bij de bezoeker en kan er zelfs actieve inzameling ontstaan. 15. Maak gebruik van communicatie op de bakken en boven de bakken indien er sprake is van een afvaleiland. Hou de communicatie zo eenduidig mogelijk. 16. In geval van een camping, probeer dan door het inzetten van zogenaamde campingburgermeesters commitment op te bouwen met de bezoeker. Voor wat, hoort wat. De campingburgermeester helpt de bezoeker op weg, hij kan zijn telefoon bij de tent van de burgermeester opladen, maar in ruil daarvoor houdt hij wel het stukje camping rond zijn tent schoon (uitdelen van afvalzakken niet bij de entree, maar op de camping zelf). Als er middelen worden ingezet om het gedrag te veranderen, veronderstelt dit wel dat de basis op orde is, c.q. dat het aantal voorzieningen voldoende is, schoon (aan de buitenkant) en goed zichtbaar, ook als het heel druk is. 5. Retourglazen Retourpremies en statiegeld op glazen en trays dragen in grote mate bij aan een schoon terrein. Bij statiegeld blijft de organisator eigenaar, dan wordt het glas als het ware gehuurd. Bij een retourpremie wordt de evenementenbezoeker zelf eigenaar van het glas. Varianten: Laat je de bezoeker een beker kopen die hij niet terug kan geven maar wel eventueel kan omruilen, laten hervullen of huren (weer kunnen inleveren), of een tussenvorm hiervan. Hardcups met retourpremie (1 euro, half muntje), met wassen en hergebruik op het betreffende evenement. Hardcups met retourpremie (1 euro, half muntje), zonder wassen en hergebruik op het betreffende evenement. Vanuit voldoende voorraad worden steeds schone glazen gebruikt. De vuile worden opgeborgen in een container en later ergens anders ineens industrieel gewassen. Betaalde eigen glas / cup aan een koord om je hals (proeverijen). Geldt dan gelijk als deelnamebewijs en gadget die je mag houden. Echt glas voor 5 euro die je eventueel ergens om kunt laten spoelen (NB: gevaar van jatten). Softcups waarbij je voor 10, 20 of een meter een vergoeding of muntje krijgt bij inleveren. Worden dan wel op de grond gegooid na gebruik, maar kunnen door kinderen of anderen die iets willen verdienen worden opgeraapt en verzameld. Aanvullend idee: iets maken van de ingeleverde bekers (bouwblokken o.i.d.). Hardcups met retourpremie waarbij je die op het eind in kunt leveren voor een evenementgerelateerde gadget. Geen statiegeld, alles opruimen en nascheiden. Issues bij statiegeldcups: Gevaar van jatten bij een te hoge waarde. 7
Positief voor veiligheid (geen glas). Wat verwacht je van mensen die in grote drukte staan? Hulpmiddelen om bij je te kunnen houden? Handling op het eind. In de rij voor teruggave / gadget? (Voor)oordeel dat het minder lekker drinkt. Wie biedt de hardcups en bijbehorende diensten aan? De leveranciers van de drank, de organisator, gemeente of regionale reinigingsdienst of aparte dienstverlener (markt). Hoe om te gaan met verschillende horeca-exploitanten tijdens evenement. Welk systeem werkt in welke situaties en randvoorwaarden. Schoon-effect door geen glazen op de grond kan doorwerken op ander schoon en duurzaam gedrag. Hoe uit te voeren bij open / verspreide evenementen? Aanwezigheid van water, aan- en afvoer. Afweging milieueffect van spoelen van retourbekers t.o.v. productie van eenmalig bruikbare bekers (onderzoek in kader van Green deal evenementen). Ontwikkelingen: Gebruik van pasjes, polsbandjes of chips i.p.v. cash, cashless. App. om elkaar muntjes toe te schuiven (bijvoorbeeld als de een heel veel statiegeld moet betalen bij het eerste rondje). Herbruikbare glazen worden steeds beter en kunnen tot bijna 100 keer hergebruikt worden en daarna gerecycled. Ideeën: Een soort buideltje dat je aan je riem kunt maken om glazen tijdelijk bij je te houden. Aangeven dat je drankjes goedkoper zijn vanwege retourpremie of statiegeld (beloning, wegnemen weerstand). Ondersteunende beslisboom / keuzemodel waarmee je op basis van jouw situatie een optimaal retourglasvariant aangereikt krijgt. Lijst van leveranciers / dienstverleners. Inkoop door gemeente of reinigingsdienst en verplicht opnemen in vergunning. 8