14 LIGGING
Park van de stad Begraafplaats Orthen Begraafplaats Orthen ligt dicht bij de historische binnenstad en is 12 hectare groot. Samen met fort Orthen en het aanliggende park kan de begraafplaats gezien worden als een van de parken van de stad. Prins Hendrikpark Westerpark Zuiderpark 15 wandelen en fietsen op de begraafplaats
Orthenseweg oude situatie Orthenseweg en Zandzuigerstraat huidige situatie 16 Dicht bij de stad Orthenseweg en Zandzuigerstraat Verborgen begraafplaats Begraafplaats Groenendaal ligt slechts op 700 meter van de historische binnenstad. Vroeger was de begraafplaats direct ontsloten aan de Orthense weg. Om een ongelijkvloerse kruising met de in 1975 aangelegde Zandzuigerstraat te maken, is de Orthenseweg deels verplaatst om ruimte te maken voor de oostelijke oprit. De toegangen tot de begraafplaats zijn toen vervallen. Er is een nieuwe toegang gekomen aan de noordzijde aan de fort Orthenlaan. Ook de aansluiting van de fort Orthenlaan op de Orthenseweg is toen opgeheven. De route met de auto vanaf de historische binnenstad naar de begraafplaats is daarmee niet alleen meer dan twee keer zo lang, maar loopt ook onlogisch via de straten van een woonwijk. De ligging van de begraafplaats in de stad is daarmee verborgen en anoniem geworden. De begraafplaats heeft zich vervolgens van de drukke verkeerswegen afgewend. Vanaf de Zandzuigerstraat en de Orthenseweg is de begraafplaats niet meer dan een anoniem bos.
stadsinvalsweg doorstroomas doorstroomas Koersnota Aantrekkelijk entreegebied Meerdere toegangen De nieuwste verkeersinzichten, weergegeven in de Koersnota, kunnen verandering brengen in die situatie: Het doorgaande verkeer gaat afgewikkeld worden op de doorstroomassen Zandzuigerstraat en Verlengde Parallelweg (rood). De Orthenseweg krijgt een functie als stadsinvalsweg (groen). De aansluiting van de Orthenseweg op de Zandzuigerstraat komt te vervallen, dat wil zeggen dat de op- en afritten afgebroken kunnen worden. Omdat de Orthenseweg ook een ontsluitingsfunctie voor de aanliggende buurten krijgt, kan de fort Orthenlaan weer op de Orthenseweg aangesloten worden. Hierdoor komt de ontsluiting van de begraafplaats, via de fort Orthenlaan, weer direct aan de Orthenseweg te liggen. Door het verdwijnen van de oprit ontstaat ruimte voor een aantrekkelijke entreezone. De begraafplaats kan zich hier weer in volle glorie gaan tonen en een volwaardige plaats in de stad innemen. De functie van de begraafplaats als park van de stad wordt sterker als er meerdere toegangen zijn. De begraafplaats is gekoppeld aan de oude Heinisdijk (blauw). Deze route kan, met het downgraden van de Orthenseweg, hernieuwde betekenis krijgen. Aan de Herven kan een nieuwe toegang gemaakt worden. De oude toegangen aan de Orthenseweg kunnen weer geopend worden voor voetgangers. En wellicht kunnen, op termijn, logische verbindingen het Van der Vennepark koppelen aan de begraafplaats. Omdat begraafplaatsen in toenemende mate last hebben van vernielingen worden alle toegangen in de avond en nacht gesloten. 17
18 PLANKAART
Legenda bebouwing bovengronds begraven ossuarium Legenda strooiveld bebouwing centrale as bovengronds begraven hoofdpoort ossuarium parkeren Legenda strooiveld fietsenstalling bebouwing centrale as onderhoudsterrein bovengronds begraven hoofdpoort grastalud ossuarium parkeren trappen Legenda strooiveld fietsenstalling bomen bebouwing centrale as onderhoudsterrein bovengronds begraven hoofdpoort grastalud ossuarium parkeren trappen N strooiveld fietsenstalling bomen 0 20 40 60 80 100 19
20 STRUCTUUR
bestaande paden De padenstructuur van begraafplaats Orthen is orthogonaal van opzet. Paden lopen niet overal rechtdoor maar gaan soms de hoek om. Niet altijd zijn verschillende gebieden aan elkaar gekoppeld. De overzichtelijkheid van de orthogonale structuur wordt dan ook niet altijd als zodanig ervaren. Een van de sterke punten van begraafplaats Orthen is het dwalen door het groene park, maar de structuur is in de loop der tijd onduidelijker geworden waardoor men is bang voor verdwalen. paden toekomst Door enkele paden door te zetten, nieuwe verbindingen te maken en een onderscheid te maken in doorgaande paden en toegangen tot grafvelden wordt de bestaande orthogonale structuur helderder gemaakt. toevoegingen In geel aangegeven de toegevoegde paden. Nieuwe paden zijn o.a. een pad aan de rand van het hoge en het lage gedeelte van de begraafplaats en enkele kortsluitingen. Aan de westzijde, waar nu de rand van de begraafplaats nogal rommelig is, wordt een nieuw pad voorgesteld die de rafels aan elkaar zoomt. Voor dit pad is echter ruimte nodig die pas vrijkomt als de oprit Orthenseweg-Zandzuigerstraat wordt opgeheven. 21
diversiteit aan voorkomende verhardingsmaterialen Eenheid in materiaal In de huidige situatie zijn de meeste paden gemaakt van asfalt. Maar ook komen gebakken klinkers, rode mijnsteen, zandpaden en andere materialen voor. Het is aan te bevelen dat alle paden van hetzelfde materiaal gemaakt worden. Asfalt is een terughoudend materiaal wat zich hier het meest voor leent. Om de parkachtige sfeer te vergroten is het denkbaar dat de paden afgestrooid worden met grind of split. 22 mooie paden van asfalt afgestrooid asfalt geeft parkachtige sfeer
bestaande paden op de grafvelden: gras, gravel, zand. zelfgelegde tegels geven een rommelig beeld Paden op grafvelden De paden op de grafvelden kunnen van een ander materiaal zijn: zand- en graspaden komen veelvuldig voor en geven een sfeer die bij verschillende grafvelden past. Verrommeling slaat toe als mensen zelf tegels gaan leggen. Dit moet voorkomen worden. Blijkbaar voldoen de zandpaden niet overal meer. Verschillende karakters van grafvelden kunnen versterkt worden door het toepassen van andere materialen zoals, staal en natuursteen. Ook van gebroken zerken kunnen (omgedraaid) prachtige paden gemaakt worden. 23 mooie verhardingsmaterialen geven karakter aan verschillende grafvelden
Talud Er ligt een talud tussen het hoge en het lage gedeelte van de begraafplaats. Dit talud is in de huidige situatie bijna onzichtbaar omdat het vol staat met bosschages. Door de beplanting grotendeels te verwijderen, en slechts enkele mooie boomstruiken te handhaven, wordt het verschil tussen het oude hoge deel en het jonge lage deel verduidelijkt. solitaire boomstruiken op een grastalud 24 Hoofdas De ruimte vanaf de hoofdpoort eindigt nu bij de kapel. Door deze ruimte verder door te trekken ontstaat een herkenbare hoofdas, waardoor de oriëntatie op de begraafplaats sterk verbeterd wordt. Deze hoofdas wordt niet formeel van opzet, maar door beplanting weg te halen ontstaat een zichtruimte van gras met enkele bomen. De paden lopen informeel door deze ruimte. Aanwezige grafzerken worden eenvoudig opgenomen in het gras. In het schema zijn daarnaast een aantal neven-assen aangegeven. Deze worden niet speciaal behandeld, maar door hun continuïteit vormen ze samen met de hoofdas de belangrijkste paden van de begraafplaats. hoofdas
informeel pad door de ruimte bestaande situatie achter de kapel 25 nieuwe situate achter de kapel
Entreegebied In de huidige situatie is de entreezone een beetje sleets, donker en somber. De begraafplaats toont zich hier niet van haar beste kant. De ruimtelijke kwaliteit van met name de hoofdpoort is ronduit slecht. Auto s worden op de oprit geparkeerd. Het voorstel is om de hele entreezone opnieuw, met een consequent doorgevoerd profiel in te richten. Een profiel met enkelzijdig parkeren en een ruime groene middenberm. De entree krijgt een met bomen omzoomt voorpleintje wat niet voor reguliere auto s toegankelijk is. Dit voorpleintje werkt als overgangsgebied tussen de profane en de contemplatieve wereld. De rand van de begraafplaats wordt door het selectief verwijderen van een aantal bomen opener gemaakt waardoor er meer licht toetreed zowel op het entreegebied als op de begraafplaats zelf. entreezone 26 donkere entree hoofdpoort: slechte ruimtelijk kwalteit
Hekken en poorten De begraafplaats gaat zich weer fraai tonen naar de buitenwereld door het plaatsen van een sierlijk hekwerk van bijvoorbeeld cortenstaal in plantenmotieven, in combinatie met een achterliggende haag. Het hekwerk krijgt haar apotheose in een nieuwe hoofdtoegangspoort in klassieke setting maar in een eigentijdse uitvoering. Deze hoofdpoort bestaat uit een hoofdtoegang met daarnaast twee loopdeuren. ontwerpschets voor de hoofdpoort voorbeelden van cortenstalen poorten BEGRAAFPLAATS ORTHEN 27
Randen Aan de westzijde, waar ruimte ontstaat door het opheffen van de op- en afrit naar de Zandzuigerstraat wordt voorgesteld de ruimte tussen de weg en de begraafplaats eenvoudig in te richten met glooiend gras en bomen. Fiets- en voetpad lopen ontspannen door het gras. Ook hier gaat de begraafplaats zich tonen door een hekwerk in combinatie met een achterliggende haag. Zowel aan de Herven als aan de Zandzuigerstraat toont de begraafplaats zich als een anoniem bosje. In het bosje staat een goedkoop en inmiddels roestig hekwerk. Door een mooie haag, met daarachter een eenvoudig nieuw hek, te plaatsen ziet de rand er weer verzorgt uit. Aan de oostzijde wordt de rand van de begraafplaats gevormd door een brede sloot. Deze sloot is volledig uit het zicht weggeplant. Door aan de andere zijde van de sloot hoogopgaande bosschages te planten en aan de zijde van de begraafplaats juist geselecteerd beplanting weg te halen wordt het water op de begraafplaats zichtbaar en meer beleefbaar. roestig hekwerk in een bosje anoniem bos aan de Zandzuigerstraat 28 glooiend gras met bomen aan de westzijde haag geeft een mooie zoom
structuur begraafplaats Orthen 29