HOGESCHOOL ROTTERDAM Pedagogisch didactisch getuigschrift Pedagogisch Didactisch Getuigschrift Handleiding voor de coach Instituut voor Lerarenopleidingen Versie 24.11.16
Inhoudsopgave 1 Inleiding... 3 2 Wat wordt er van de coach verwacht?... 4 3 Kerntaken coach... 5 4 Uw bijdrage aan het leren van de deelnemer... 6 5 Coachverklaring... 7 6 Competentie-ontwikkelingsmeter... 8
1 Inleiding In de PDG opleiding verwerven deelnemers kennis en vaardigheden om hun docentschap te versterken. De toepassing hiervan en de eigenlijke competentieontwikkeling vindt plaats op de werkplek: in de school en in de groep studenten. PDG van en haar partners werken volgens het principe van Samen Opleiden. Dit betekent dat de verantwoordelijkheid voor de begeleiding gedeeld wordt tussen ons als PDG opleiders en u als coach namens de (v)mbo instelling waar de deelnemer werkzaam is. Om het leren van de deelnemer in de praktijk effectiever te maken is het nodig dat de deelnemer op de werkplek gecoacht wordt door een coach of docent met aantoonbare coachvaardigheden. Om de vertrouwensfunctie van de coach te waarborgen zal de opleider u verzoeken een begeleidende rol in te nemen ten opzichte van de opleider, en geen beoordelende rol. Als u wordt gevraagd de competentie-ontwikkelingsmeter (COM) in te vullen, betreft dit evaluatie in dienst van het leerproces van de deelnemer. Zo n beoordeling noemen we formatief (informatief en ontwikkelingsgericht) en heeft geen consequenties voor de deelnemer voor het al dan niet behalen van studieonderdelen. De voorwaarden voor coaching zijn genoemd in het Landelijk Raamwerk PDG. Pagina 3
2 Wat wordt er van de coach verwacht? Hieronder worden de verwachtingen opgesomd die de PDG opleiding heeft van de coach op de werkplek. Nabijheid Allereerst dat hij of zij bij voorkeur een "werk-nabije" coach is: een vast en benaderbaar aanspreekpunt. De beginnende docent kan gemakkelijk bij hem of haar terecht om raad en steun. Ervaring in het vmbo of mbo De coach heeft zelf voldoende ervaring en routine opgebouwd om niet al zijn energie kwijt te zijn aan de eigen onderwijspraktijk. Hij kent de weg in het ROC en is op de hoogte van de onderwijskundige en organisatorische ontwikkelingen. Verantwoordelijke houding De coach moet belangstelling en begrip op kunnen brengen voor het leerproces van de beginnende docent en zich daarvoor medeverantwoordelijk voelen. Communicatieve vaardigheid De coach moet beschikken over goede communicatieve vaardigheden. Gesprekken spelen immers een belangrijke rol in de begeleiding. Beschikbare tijd Goede begeleiding vraagt tijd. Volgens het landelijk raamwerk PDG is 2 uur begeleiding en coaching per week vereist. Binnen de begeleiding vinden door u minimaal 4 lesbezoeken plaats die gerapporteerd dienen te worden met behulp van de competentie-ontwikkelingsmeter op de wijze zoals in deze handleiding is beschreven. Verder zal het meedenken over en het begeleiden van de opdrachten tijd vragen. Kennis van de opleiding De deelnemer krijgt niet alleen te maken met een nieuwe werkkring maar ook met een nieuwe opleiding. Zaken als het bijhouden van een portfolio, het maken van opdrachten voor en tijdens bijeenkomsten en het maken van beroepsproducten als eindopdrachten zijn onderdelen van de duale opleiding die in het begin veel uitleg en begeleiding vragen. Coachvaardigheden De coach heeft uiteraard kennis en ervaring op het gebied van coachen. Pagina 4
3 Kerntaken coach De kerntaken van de coach omvatten: Ondersteunen, motiveren, stimuleren, enthousiasmeren bij activiteiten van de opleiding en het werkplekleren Inzicht geven in eigen handelen aan de deelnemer binnen het leerproces door het geven van feedback Inzetten van coachende vaardigheden als middel om tot leren te komen Voeren van coachings- en begeleidingsgesprekken Laten reflecteren van de deelnemer op zijn eigen rol en verantwoordelijkheden in het leerproces en het bespreken van consequenties en de voortgang daarvan met de deelnemer Stimuleren van de deelnemer om reflecties bespreekbaar te maken Signaleren en bewaken van randvoorwaarden die nodig zijn om tot een optimaal leerproces te komen Zich bewust zijn van de eigen beroepsopvatting, waarden/normen en drijfveren en deze inzetten om de deelnemer te stimuleren en te enthousiasmeren Voorbeeldgedrag uitoefenen Aanwezig zijn bij de voorlichtingsbijeenkomst, lesbezoeken en of de nabespreking daarvan en bij de certificering van de opleiding Invullen van de coachverklaring en de competentie ontwikkelingsmeter Brengen van 4 lesbezoeken (2 bezoeken in jaar 1 en 2 bezoeken in jaar 2) Pagina 5
4 Uw bijdrage aan het leren van de deelnemer In het licht van het duale karakter van de opleiding en de samenwerking tussen lerarenopleiding en mbo is het van groot belang dat de betreffende deelnemer vanuit beide instituten wordt begeleid en gevolgd. Van u wordt ontwikkelingsgerichte evaluatie gevraagd om de deelnemer en de opleiding informatie te geven over zijn ontwikkeling. Feedback en feedforward zijn hierbij van groot belang. Formatieve beoordeling heeft geen enkele consequentie voor het slagen of zakken van een deelnemer voor een cursus maar is louter informatief in dienst van het leren. Concreet betekent dit dat van de coach een grote verantwoordelijkheid wordt gevraagd. Wij verzoeken u de coach-verklaring te ondertekenen en om na lesbezoeken in totaal 4 maal de competentie-ontwikkelingsmeter in te vullen (bij de cursus Ik als professional 2 en 3). Zo levert u als coach op de werkplek uw bijdrage aan het inzichtelijk maken van ontwikkeling. Hiervoor zijn de volgende documenten van belang: coach-verklaring (zie hoofdstuk 5) In het bijgesloten document verklaart u dat de deelnemer vanuit de werkplek wordt gecoacht competentie-ontwikkelingsmeter (zie hoofdstuk 6) In het bijgesloten document geeft u uw observaties weer uit de lesbezoeken over de competentieontwikkeling op de werkplek Pagina 6
5 Coachverklaring Coach: ROC/vmbo: Afdeling: Telefoon: Email: Te begeleiden deelnemer: Voor het studiejaar 20.. - 20.. heb ik op mij genomen de hierboven genoemde deelnemer te begeleiden bij zijn of haar PDG opleiding. Via de opleidingswijzer en de coachhandleiding voor de deelnemer ben ik op de hoogte van de procedures die gelden voor de opleiding en de begeleiding van de deelnemer. Het zogenoemde deel werkplekbegeleiding wordt zowel tussentijds als aan het eind van de opleiding door middel van de competentie-ontwikkelingsmeter door mij op de omschreven competenties ingevuld op basis van de door mij ontwikkeling tijdens de lesbezoeken. Handtekening coach: Opmerkingen: Gelieve deze coach-verklaring op te sturen naar de opleider Pagina 7
6 Competentie-ontwikkelingsmeter Naam Deelnemer: Naam & handtekening coach: Uitleg competentie-ontwikkelingsmeter Met de competentie-ontwikkelingsmeter (COM) brengt u per evaluatiemoment op de werkplek in beeld waar de deelnemer die u begeleidt staat ten opzichte van de verschillende competenties. Als coach vult u de COM vier maal in op basis van uw observaties tijdens de lesbezoeken, eerst twee maal uiterlijk bij de tussentijdse reflectie (wanneer de deelnemer de cursus Ik als professional 2 volgt) en vervolgens twee maal uiterlijk bij de eindreflectie (wanneer de deelnemer bezig is met de afsluitende cursus Ik als professional 3). De deelnemer krijgt met behulp van de competentie-ontwikkelingsmeter een beeld van waar hij staat. Hoe de competentie-ontwikkelingsmeter in te vullen? Nadat u zich een beeld heeft gevormd van de ontwikkeling van de deelnemer aan de hand van de indicatoren benoemt u per observatiemoment bij iedere competentie de score (zie tabel hieronder) volgens uw inschatting. Norm per evaluatiemoment is: Niet Eenmaal Op meerdere momenten Bij iedere competentie licht u vervolgens toe waarop u deze beoordeling baseert met observaties en eventueel tips in het daarvoor bestemde vak. Probeer daarin het gedrag dat u bij de deelnemer hebt zo concreet mogelijk te beschrijven. Bij de tussentijdse reflectie geeft u aandachtspunten mee voor de volgende periode. Beschrijf ook deze in concreet gedrag. Pagina 8
1. Interpersoonlijk competent Het vermogen samen te werken met leerlingen en een adequaat leerklimaat in de klas te realiseren Niet Eenmaal Op meerdere momenten De kandidaat vertoont in voldoende mate het volgende concrete gedrag: Hanteert in contacten met leerlingen bewust een arsenaal aan verbale en non-verbale middelen Maakt bewust en effectief gebruik van een arsenaal aan gesprekstechnieken (doorvragen, spiegelen) Maakt bewust en effectief gebruik van een variatie aan strategieën en middelen om gedrag van leerlingen in goede banen te leiden Voert een proactief beleid gericht op inbreng van leerlingen Observaties en tips lesbezoek 1: Observaties en tips lesbezoek 2: Observaties en tips lesbezoek 3: Observaties en tips lesbezoek 4: Pagina 9
2. Pedagogisch competent Het vermogen te zorgen voor een veilige leeromgeving Niet Eenmaal Op meerdere momenten De kandidaat vertoont in voldoende mate het volgende concrete gedrag: Schept een klimaat waarin leerlingen en docenten op een respectvolle manier met elkaar omgaan en expliceert achterliggende waarden en normen Bevordert systematisch initiatief en verantwoordelijkheid van leerlingen Ontwerpt een aanpak om rekening te houden met allerlei verschillen tussen leerlingen en tussen groepen, voert die uit en kan die verantwoorden Werkt op basis van zijn pedagogische opvattingen en achterliggende concepten systematisch aan het scheppen van een veilige leeromgeving en een positief klimaat Observaties en tips lesbezoek 1: Observaties en tips lesbezoek 2: Observaties en tips lesbezoek 3: Observaties en tips lesbezoek 4: Pagina 10
3. Vakinhoudelijk en vakdidactisch competent Het vermogen een krachtige leeromgeving voor leerlingen te verwezenlijken Niet Eenmaal Op meerdere momenten De kandidaat vertoont in voldoende mate het volgende concrete gedrag: Begeleidt verschillende typen leerprocessen en kan deze op basis van achterliggende concepten analyseren en bijsturen Analyseert leerproblemen en ontwikkelt materiaal voor de aanpak hiervan Hanteert een breed scala aan leer- en onderwijsstrategieën en kan de inzet ervan verantwoorden Ontwerpt leertrajecten op basis van een samenhangend didactisch concept Ontwikkelt beoordelingsinstrumenten en procedures en kan deze verantwoorden Kiest op basis van een gedegen kennis van het (school)vak leerstof, maakt deze toegankelijk en kan zijn keuze en aanpak verantwoorden Observaties en tips lesbezoek 1: Observaties en tips lesbezoek 2: Observaties en tips lesbezoek 3: Observaties en tips lesbezoek 4: Pagina 11
4. Organisatorisch competent Het vermogen te zorgen voor een leef- en leerklimaat dat overzichtelijk, ordelijk en taakgericht is Niet Eenmaal Op meerdere momenten De kandidaat vertoont het volgende concrete gedrag: Hanteert in overleg met leerlingen heldere afspraken, regels en procedures en maakt leerlingen in toenemende mate mede verantwoordelijk Weet op adequate en flexibele manier om te gaan met (mogelijke) ordeverstoringen en is hierbij proactief Communiceert met leerlingen over inhoud, structuur en relevantie van onderwijsactiviteiten Plant en organiseert zodanig dat het een effectieve bijdrage levert aan de zelfsturing Observaties en tips lesbezoek 1: Observaties en tips lesbezoek 2: Observaties en tips lesbezoek 3: Observaties en tips lesbezoek 4: Pagina 12
5. Competent in samenwerking met collega s Het vermogen samen te werken in een team / organisatie Niet Eenmaal Op meerdere momenten De kandidaat vertoont in voldoende mate het volgende concrete gedrag: Werkt samen en communiceert met collega s en stelt daarbij zo nodig knelpunten aan de orde Is proactief in het geven en benutten van collegiale hulp en heeft zicht op zijn positie in het team Ontwikkelt activiteiten op schoolniveau, bereidt ze voor en voert ze uit Verantwoordt zijn bijdrage als teamlid en lid van de onderwijsorganisatie Observaties en tips lesbezoek 1: Observaties en tips lesbezoek 2: Observaties en tips lesbezoek 3: Observaties en tips lesbezoek 4: Pagina 13
6. Competent in samenwerking met de omgeving Het vermogen de relatie met ouders, buurt en instellingen te realiseren en te versterken Niet Eenmaal Op meerdere momenten De kandidaat vertoont in voldoende mate het volgende concrete gedrag: Maakt zo nodig op een zorgvuldige wijze gebruik van instellingen en personen buiten de school voor inrichting van het onderwijs Houdt in contacten naar buiten rekening met de identiteit en pedagogische waarden van de school Kan in zijn contacten met ouders zo nodig zijn professionele opvattingen, werkwijze en benadering verantwoorden Observaties en tips lesbezoek 1: Observaties en tips lesbezoek 2: Observaties en tips lesbezoek 3: Observaties en tips lesbezoek 4: Pagina 14
7. Competent in reflectie en ontwikkeling Het vermogen eigen opvattingen en competenties te onderzoeken en te ontwikkelen Niet Eenmaal Op meerdere momenten De kandidaat vertoont in voldoende mate het volgende concrete gedrag: Werkt planmatig aan de ontwikkeling van zijn competenties, maakt dit inzichtelijk en kan dit verantwoorden Analyseert op methodische wijze probleemsituaties in de beroepspraktijk en werkt systematisch aan oplossingen Vraagt systematisch om feedback en gebruikt die voor zijn ontwikkeling, maar benut ook ongevraagde feedback Verantwoordt zijn visie op leren en docentschap op basis van theoretische concepten Maakt voor de ontwikkeling van zijn beroepshouding en handelingsrepertoire bewust gebruik van ontwikkelingen op onderwijskundig- en vakgebied Observaties en tips lesbezoek 1: Observaties en tips lesbezoek 2: Observaties en tips lesbezoek 3: Observaties en tips lesbezoek 4: Pagina 15