IX Inhoud 1 Looptraining binnen het holistische therapiemodel.... 1 1.1 Inleiding.... 2 1.2 Opstellen van behandeldoelstellingen.... 4 1.3 Clinical reasoning.... 4 1.4 Klinimetrie.... 5 1.5 Looptraining in fase van leren en fase van motorische controle... 5 1.6 Principes van motorisch leren (motor learning) binnen de looptraining.... 6 Literatuur.... 6 2 Het normale looppatroon.... 9 2.1 Efficiency van normaalgang....11 2.2 De anatomische stahouding....12 2.3 De gangcyclus...12 2.3.1 Fasen in de gangcyclus....13 2.3.2 Double support....16 2.3.3 Schrede en stap....16 2.4 Grondreactiekracht (GRK)....17 2.5 Beschrijving van de gangcyclus in het sagittale en transversale vlak...18 2.5.1 Het gewicht nemen (initial contact en loading response)....18 2.5.2 Eenbenige steunfase (mid-stance en terminal stance)....18 2.5.3 De zwaaifase....19 2.6 Spieractiviteit in de gangcyclus...19 2.6.1 De volledige gangcyclus: bewegingen en spieracties van heup, knie en enkel...21 2.7 Karakteristieken van het looppatroon....26 2.7.1 De verticale verplaatsing van het zwaartepunt....26 2.7.2 De laterale verplaatsing van het zwaartepunt....26 2.7.3 De bekkenrotatie....26 2.7.4 De axiale rotatie....26 2.7.5 Bekkenbeweging neerwaarts tijdens de zwaai....27 2.7.6 De enkel- en voetbeweging....27 2.7.7 De armzwaai....28 2.8 Beschrijving van de gangcyclus in het frontale vlak...28 2.9 Functionele activiteiten....29 2.9.1 Trap lopen....29 2.9.2 Hellinglopen....29 2.10 Beïnvloeding van het gangbeeld door interne en externe factoren....30 2.10.1 Lopen in relatie tot de leeftijd....30 2.10.2 Beïnvloeding door interne en externe omstandigheden....31 2.11 Energieverbruik en comfortabele loopsnelheid (comfortable walking speed)...31 2.11.1 Algemeen...31 2.11.2 Energiekosten bij lopen van gezonde individuen....32 Literatuur....33
X Inhoud 3 Van probleemanalyse bij gangafwijkingen tot behandelstrategie...35 3.1 Inleiding....36 3.2 Geïnstrumenteerde gangbeeldanalyse....36 3.2.1 Het meten van bewegingen in de gangcyclus....37 3.2.2 Het meten van spieractiviteit tijdens het lopen....37 3.2.3 Drukmetingen, pas- en stapvariabelen...38 3.2.4 Het meten van het energieverbruik tijdens lopen...39 3.3 Visuele observatie....40 3.3.1 Analyse in stand....40 3.3.2 Functionele tests....41 3.3.3 Klinimetrie....42 3.4 Klinische ganganalyse....46 3.4.1 Systematiek bij analyse....46 3.4.2 Ganganalyseformulier....46 3.4.3 Onderdelen Formulier Ganganalyse....48 3.5 Van probleemanalyse tot doelstelling....51 3.5.1 Van hulpvraag tot plan...52 3.5.2 Hulpvraaganalyse COPM....52 3.5.3 Voorwaardelijke capaciteiten...52 3.5.4 Analyse in stand....53 3.5.5 Gangbeeldanalyse...53 3.5.6 Toetsing en formuleren doelstelling....54 3.5.7 Behandelplan....54 3.5.8 Oorzaken en oplossingen van items van het ganganalyseformulier...57 Literatuur....64 4 Algemene looptraining...65 4.1 Inleiding op looptraining....66 4.2 Motorische controle en motorisch leren binnen de looptraining....66 4.2.1 Looptraining aanpassen aan fase van leren en fase van motorische controle....67 4.2.2 Principes van motorisch leren (motor learning) binnen de looptraining.................... 68 4.3 Voorbereidende vaardigheden: zitbalans, opstaan, stabalans en zwaaibeen...71 4.3.1 Zitbalans............................................................................... 71 4.3.2 Opstaan...72 4.3.3 Stabalans....73 4.3.4 Opbouw belasting in stand....73 4.3.5 Opbouw van de zwaaifase in stand....74 4.4 Opbouw van de looptraining per probleemfase en meest voorkomende afwijking....74 4.4.1 Analytische looptraining per fase........................................................ 74 4.4.2 Looptraining bij de meest voorkomende afwijkingen...76 4.5 Automatiseren van looppatroon en opbouw functionele vaardigheden....78 4.5.1 Integreren loopcorrecties en opbouw intensiteit....78 4.5.2 Automatiseren, generaliseren en variëren in vaardigheden....79 4.5.3 Trap lopen....83 4.5.4 Valtraining: naar de vloer en opstaan....85 4.6 Manuele facilitaties in het aanleerproces van correcties....88 4.6.1 Manuele facilitaties bij voorbereiding van het lopen....88 4.6.2 Facilitaties en correcties van zwakke fasen in de gangcyclus....90
Inhoud XI 4.6.3 Manuele facilitaties in het totale gangpatroon....91 Literatuur....95 5 Neurologische probleemgebieden....97 5.1 Inleiding....99 5.1.1 Cerebrale neurologische aandoeningen (CNA)....99 5.1.2 Spinale neurologie....99 5.1.3 Perifere zenuwletsels....99 5.2 Het hemiplegisch lopen.... 100 5.2.1 Symptomen, verloop en participatie.... 100 5.2.2 Het hemiplegisch looppatroon.... 101 5.2.3 Trainingsopbouw bij het lopen van de hemiplegische patiënt... 102 5.2.4 Hulpmiddelen in de looptraining van de hemiplegische patiënt... 105 5.3 Cerebral palsy.... 107 5.3.1 Symptomen en beloop.... 107 5.3.2 Problemen bij staan en lopen.... 108 5.3.3 Behandelfacetten... 108 5.3.4 Inzet van hulpmiddelen... 109 5.4 Ziekte van Parkinson.... 110 5.4.1 Symptomen.... 110 5.4.2 Specifiek Parkinson-gangpatroon.... 110 5.4.3 Specifieke trainingsaspecten.... 111 5.4.4 Hulpmiddelen......................................................................... 111 5.5 Multiple sclerose (MS).... 111 5.5.1 Symptomen.... 111 5.5.2 Specifieke MS-gangafwijkingen.... 112 5.5.3 Specifieke trainingsaspecten.... 112 5.5.4 Hulpmiddelen bij MS.... 112 5.6 Spinale neurologie: dwarslaesie.... 112 5.6.1 Syptomen, verloop en participatie... 112 5.6.2 Specifieke dwarslaesieproblemen bij staan en lopen.... 113 5.6.3 Looptraining bij mensen met spinale neurologie.... 113 5.6.4 Aandachtspunten bij de sta- en beugelvoorzieningen.... 117 5.7 Perifere zenuwletsels in de benen.... 118 5.7.1 Symptomen.... 118 5.7.2 Loopafwijkingen bij perifere beenverlammingen.... 119 5.7.3 Looptraining bij perifere zenuwletsels.... 120 5.7.4 Hulpmiddelen: beenorthese.... 120 Literatuur.... 121 6 Orthopedische en aanverwante problematiek.... 123 6.1 Gewrichtsvervangende endoprothesen.... 125 6.1.1 Heupendoprothese.................................................................... 125 6.1.2 Knie-endoprothese.... 128 6.2 Amputaties... 129 6.2.1 Inleiding.... 129 6.2.2 Accenten in de voorbereidende fase.................................................... 129 6.2.3 Doelstellingen... 131
XII Inhoud 6.2.4 De prothese.... 131 6.2.5 Opbouw looptraining... 135 6.3 Revalidatie bij orthopedisch trauma van de onderste extremiteit... 140 6.3.1 Inleiding.... 140 6.3.2 Een fractuur en dan.... 140 6.3.3 Het Prometheus-behandelprotocol bij een weight bearing as tolerated -regiem.... 144 6.3.4 Het behandelplan.... 149 6.4 Veroudering.... 149 6.4.1 Motorische veranderingen bij het ouder worden.... 149 6.4.2 Bewegingsgedrag.... 149 6.4.3 Loopgedrag.... 150 6.4.4 Loopafwijkingen.... 151 6.4.5 Beïnvloeding van het lopen.... 151 6.4.6 Looptraining.... 152 6.4.7 Voorzieningen... 152 6.4.8 Valrisico en -preventie.... 154 6.5 Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten (SOLK).... 154 6.6 Contracturen.... 155 6.6.1 Inleiding.... 155 6.6.2 Oorzaken van contracturen.... 155 6.6.3 Behandeling.... 156 Literatuur.... 159 7 Beenorthesen.... 161 7.1 Inleiding.... 162 7.1.1 Soorten en benaming... 162 7.1.2 Algemene doelstellingen en aandachtspunten.... 162 7.2 De enkel-voetorthese (EVO).... 163 7.2.1 Enkelbrace.... 164 7.2.2 Soorten enkel-voetorthese (EVO).... 164 7.2.3 Biomechanische overwegingen en invloed van de enkelstand op het looppatroon.... 168 7.2.4 EVO-keuze op basis van gangbare problematiek.... 169 7.3 De knieorthese (KO).... 170 7.3.1 Soorten knieorthesen (KO).... 171 7.3.2 KO-keuze op basis van gangbare problematiek... 172 7.4 De KEVO of knie-enkel-voetorthese.... 173 7.5 De HKEVO of heup-knie-enkel-voetorthese... 174 7.5.1 De soorten.... 175 7.5.2 Toepassingen.... 175 7.6 De heuporthese (HO).... 175 Literatuur.... 176 8 Orthopedische schoenaanpassingen (OS) bij loopproblemen... 177 8.1 Inleiding.... 178 8.2 Onderzoek van voeten, voetproblemen, schoeisel en drukmetingen.... 178 8.3 Mogelijke schoenvoorzieningen... 179 8.3.1 Aanpassingen aan een confectieschoen: C-schoeisel.... 179 8.3.2 Semi-orthopedisch schoeisel of SOS (OS-B).... 181
Inhoud XIII 8.3.3 De orthopedische maatschoen of OS-A-categorie.... 182 8.3.4 De verbandschoen (confectie)... 186 8.3.5 De revalidatieschoen of voorlopige orthopedische schoen (VLOS)... 186 8.4 Schoenaanpassingen naargelang de problematiek en de aandoeningen.... 186 8.4.1 Schoenaanpassingen en reumatische aandoeningen.... 186 8.4.2 Schoenaanpassingen bij de spastische voet.... 188 8.4.3 Schoenaanpassingen bij een slappe voetverlamming... 188 8.4.4 Schoenkeuze bij een voet- of beenprothese... 189 8.4.5 Schoenaanpassingen bij kinderen.... 189 8.5 Evaluatie van het orthopedisch schoeisel... 189 Literatuur.... 190 9 Loophulpmiddelen.... 191 9.1 Biomechanische benadering.... 192 9.1.1 Belasting overplaatsen... 192 9.1.2 Steunbasis vergroten.... 192 9.2 Soorten.... 193 9.2.1 Stok.... 193 9.2.2 Elleboogkruk.... 194 9.2.3 Schaalkruk.... 195 9.2.4 Okselkruk of axillaire kruk en schouderkruk.... 195 9.2.5 Driepoot, vierpoot..................................................................... 196 9.2.6 Looprek............................................................................... 196 9.2.7 Rollator.... 197 9.2.8 Loopbrug.... 197 9.3 Looppatronen met loophulpmiddelen... 197 9.3.1 Inleiding.... 197 9.3.2 Gang met gebruik van eenhandig loophulpmiddel.... 198 9.3.3 Gang met gebruik van tweehandige loophulpmiddelen.... 199 9.3.4 Gang met looprek.... 201 9.3.5 Gang bij rollende loophulpmiddelen (rollator).... 202 9.3.6 Gang in loopbrug.... 202 9.4 Keuze, receptuur.... 202 9.4.1 Stok.... 203 9.4.2 Kruk.... 203 9.5 Aanmeten.... 206 9.5.1 Stok.... 206 9.5.2 Kruk.... 207 9.5.3 Looprek............................................................................... 208 9.5.4 Rollator.... 208 Literatuur.... 208 Bijlage... 209 Register.... 210
http://www.springer.com/978-90-368-1347-1