Sociaal Historisch Centrum voor Limburg: activiteitenplan 2015 Algemeen Samenwerking met het RHCL Sinds 2008 is het SHCL gevestigd in het gebouwencomplex van het Regionaal Historisch Centrum Limburg (RHCL) aan de St-Pieterstraat in Maastricht. Waar praktisch mogelijk en wenselijk worden werkzaamheden van beide instellingen op het gebied van publieksdiensten en het collectiebeheer op elkaar afgestemd. De huisvesting van het SHCL en de samenwerking met het RHCL zijn geregeld in een in 2007 gesloten samenwerkingsovereenkomst, met een fusie tussen beide organisaties als verder liggend perspectief. In 2012 bleek de voorgenomen fusie in de vorm van toetreding van de Stichting SHCL tot de Gemeenschappelijke Regeling RHCL (van het Rijk en de Gemeente Maastricht) niet mogelijk te zijn. Onder meer om die reden zal in 2015 worden overlegd over een vernieuwing van de bestaande samenwerkingsovereenkomst tussen RHCL en SHCL Vooruitlopend daarop zijn afspraken over de wederzijdse inzet van personeel herzien: het RHCL zal geen personeel meer inzetten voor archiefwerk ten behoeve van het SHCL en de werkzaamheden van het SHCL ten behoeve van de bibliotheek van het RHCL zullen voortaan op basis van een dienstverleningsovereenkomst worden uitgevoerd. Begrotingsinstelling Als begrotingsinstelling levert het SHCL een bijdrage aan de instandhouding van de culturele infrastructuur van de Provincie Limburg door het verzamelen, beheren en terbeschikkingstelling van historisch bronnenmateriaal. Daarnaast verricht het SHCL wetenschappelijk onderzoek op het gebied van de vergelijkende regionale geschiedenis en verzorgt het publicaties op dit gebied. Er is in Limburg een grote en gevarieerde publieke belangstelling voor de regionale geschiedenis. Het SHCL wil daaraan bijdragen door historische informatie te verschaffen, te publiceren en mee te werken aan projecten van derden. Deze activiteiten vereisen een basisvoorziening van continue werkzaamheden op dit gebied, waarvoor de Provincie Limburg en de Universiteit Maastricht structureel middelen ter beschikking stellen. l
Projectmiddelen Daarnaast verwerft het SHCL projectinkomsten van externe opdrachtgevers, zowel voor (wetenschappelijk) onderzoek als voor archiefbeheer. Aan bewaargevers van archieven en documentatie wordt zoveel mogelijk een bijdrage gevraagd om dit werk mogelijk te maken. Ontruiming hulpdepot Andrieskapel en overbrenging collecties naar depots HCL Bij de verhuizing van het SHCL naar het gebouwencomplex van het RHCL in 2008 is een deel van de collecties achtergebleven in het hulpdepot Andrieskapel, Achter de Barakken 31 Maastricht (eigendom van het SHCL sinds 1986). Omdat de kapel niet voldoet aan de normen op het gebied van klimaatbeheersing en brandveiligheid voor een verantwoorde bewaring van historisch archief- en bibliotheekmateriaal, heeft het bestuur van het SHCL in 2013 besloten dat dit hulpdepot zal worden opgeheven en zal worden verkocht. In 2014 zijn uitgebreide voorbereidende werkzaamheden verricht om de in de kapel aanwezige collecties te analyseren, de onderdelen van historische waarde te selecteren, en de niet voor bewaring in aanmerking komende gedeelten te vernietigen of af te stoten. Inmiddels zijn enkele honderden meters overtollig archief- en bibliotheekmateriaal geselecteerd en vernietigd of afgevoerd. Dit project is echter nog niet voltooid. Ook in 2015 zal een aanzienlijk deel van de werktijd van het archief- en bibliotheekpersoneel van het SHCL aan dit project worden besteed. In 2015 zullen wij naar verwachting ca. 300 meter uit de archieven hebben geselecteerd voor vernietiging; er zal ca. 1000 meter aan resterend archief en 300 meter aan bibliotheekmateriaal uit de Andrieskapel zijn geplaatst in de Pieterstraat. Volgens afspraak met het RHCL zal hiervoor voldoende ruimte beschikbaar zijn in de depots aan de Pieterstraat. Publieksdiensten Publieksdiensten en digitale toegangen Voor publieksdiensten maakt het SHCL gebruik van de studiezaal van het HCL Het SHCL neemt studiezaaldiensten op vier dagdelen voor zijn rekening (verzorgd door de afdeling bibliotheek). De toegangen op de collecties van beide instellingen (archiefinventarissen,
beeldbank, bibliotheekcatalogi) worden geïntegreerd in digitale systemen aangeboden. Sinds 2012 zijn de bibliotheek en andere collecties van het SHCL tevens toegankelijk via www.limburgserfgoed.nl. Het totale aantal bezoeken aan de gemeenschappelijke studiezaal RHCL/SHCL zal in 2015 naar verwachting ca. 5.000 bedragen; het aantal uitleningen/raadplegingen ca. 12.000. Informatie via de website van het SHCL Collecties en publicaties van het SHCL worden in toenemende mate via de website www.shclimburg.nl toegankelijk gemaakt. Via de website krijgt men toegang tot de archieven, de bibliotheek, de beeldbank en andere informatiebronnen, zoals het gedigitaliseerde documentatiesysteem betreffende het onderzoeksgebied van het SHCL (bijgehouden tot 1998), de Digitale Bibliografie van de Limburgse Geschiedenis (DBLG) en alle gedigitaliseerde jaargangen van het jaarboek van het SHCL (tot 2010). In 2014 zijn daar de gedigitaliseerde uitgaven uit de reeks Maaslandse Monografieën aan toegevoegd. Om het beheer en de redactie van de nieuwe website te optimaliseren is uit de reserve 'vergroting publieksbereik' 0,2 fte extra personeel aangesteld. Het aantal bezoeken aan de website in 2015 wordt geschat op 8.000. Public relations en communicatie Om de naamsbekendheid van het SHCL te vergroten zullen ook in 2015 bijeenkomsten en op specifieke doelgroepen gerichte activiteiten worden georganiseerd om het werk van het SHCL beter onder de aandacht te brengen. Een belangrijke doelstelling blijft de vergroting van het aantal donateurs. Bibliotheek Nieuwe bibliothecaris Per l oktober 2014 is dr. Barbara Beckers aangesteld als wetenschappelijk bibliothecaris en hoofd bibliotheek van het SHCL met een part time (0,2 fte) onderzoekstaak. In 2015 zal zij de opleiding tot wetenschappelijk bibliothecaris volgen aan de Universiteit Antwerpen. Samenwerking in IHOL-verband
Sinds l januari 2008 is het SHCL aangesloten bij de Stichting 1HOL (Informatievoorziening Hoger Onderwijs Limburg, een samenwerkingsorgaan van de wetenschappelijke bibliotheken in Zuid-Limburg). Sinds 2011 is de directeur van het SHCL voorzitter van het IHOL. Met logistieke en technische steun van de Universiteitsbibliotheek Maastricht kunnen de bij IHOL aangesloten bibliotheken gebruik maken van een eigen LBS-systeem (OCLC/PICA) en van een regionale catalogus op basis van Worldcat local. In 2015 zal de Universiteitsbibliotheek voor de UB-catalogus een ander systeem in gebruik nemen. De ondersteuning voor het LBS-systeem (OCL-PICA) zal daardoor vervallen. In 2015 zal het SHCL daarom overgaan op een catalogussysteem dat rechtstreeks van OCLC-PICA zal worden afgenomen. Tevens zal een besluit worden genomen over het al dan niet voortzetten van het IHOL-samenwerkingsverband. Integratie RHCL-bibliotheek In 2014 is een dienstverleningsovereenkomst tussen RHCL en SHCL gesloten over de verwerking van door het RHCL aangeschafte nieuwe titels in de SHCL-catalogus. Ook de tijdschriftenadministratie is geïntegreerd. Onderdeel van deze overeenkomst is de retrospectieve invoer in de catalogus van het SHCL van de bibliotheek van het voormalige Rijksarchief Limburg. Deze invoer wordt tevens aangegrepen voor de decollectionering van dubbel aanwezige titels. In 2014 zijn op basis daarvan reeds enkele honderden titels afgevoerd. Dit project zal in 2015 worden voltooid. In dat jaar zullen er naar verwachting 8.000 titels uit de RHCL-bibliotheek in de SHCL-catalogus worden ontsloten via PICA/OCLC. Sanering en decollectionering In 2014 is de sanering en decollectionering van jaarverslagen en losse tijdschriftafleveringen van het SHCL (zgn. K- en BG-nummers in depot Pieterstraat en T-nummers in depot Andrieskapel) voltooid. De overgebleven titels worden geleidelijk (retrospectief) in de catalogus ontsloten. Dit project zal ook in 2015 doorgang vinden. De lopende sanering en decollectionering van individuele titels in de SHCL-bibliotheek die niet passen in het collectievormingsprofiel, zal in 2015 worden voortgezet. Het aantal afgeslote titels die niet passen in het collectievormingsprofiel zal ca. 300 bedragen. Lopende en retrospectieve titelbeschrijving
Naast de invoer van nieuw aangeschafte titels van SHCL en RHCL, levert de selectie uit archiefbestanden in de Andrieskapel een groeiende voorraad zogeheten 'gnjze literatuur' (gedrukt of gestencild documentatiemateriaal) op. Dat materiaal wordt van deze archieven afgescheiden en door de afdeling bibliotheek ontdubbeld en ontsloten. In 2015 zullen ca. 2.500 titels van de SHCL-bibliotheek worden ingevoerd in de PICA/OCLC-catalogus van het SHCL Digitale Bibliografie Limburgse Geschiedenis Sinds 2014 werkt het SHCL in samenwerking met de Stadsbibliotheek Maastricht aan de opbouw van een Digitale Bibliografie van de Limburgse Geschiedenis {DBLG; zie http://www.dblg.nl/). Het SHCL zet hiervoor 0,3 fte in. In 2014 zullen ca. 1.000 titels in de bibliografie worden ingevoerd. Archieven Geen aanstelling archivaris 'particuliere archieven' bij het RHCL Na de pensionering van de vorige functionaris per 1-1-2014, was het de bedoeling dat het RHCL in het kader van de samenwerking een nieuwe 'archivaris particuliere archieven' zou aanstellen om leiding te geven aan de integratie van de acquisitie, het beheer en de ontsluiting van de particuliere archieven van het SHCL en van het RHCL. In de loop van 2014 bleek echter dat de beschikbare vacatureruimte bij het RHCL anders zal worden ingevuld. De coördinatie van de archiefwerkzaamheden van het SHCL wordt daarom in 2015 intern georganiseerd. Tevens is een senior-archivaris-in-opleiding (bij de archiefschool in Brussel) aangesteld, die deze functie in de toekomst bij het SHCL zelf kan gaan vervullen. Integratie virtueel en logistiek archiefbeheer SHCL/RHCL De archiefoverzichten van SHCL en de archiefinventarissen zijn in één digitaal systeem (MAIS-Flexis) met die van het RHCL ondergebracht, zodat zij gezamenlijk in digitale vorm door het publiek kunnen worden geraadpleegd. MAIS-Flexis is zowel een ontsluitings- als een beheerssysteem. Ook het depotbeheer van RHCL en SHCL is daarom geïntegreerd. Dat betreft onder meer de plaatsing van geacquireerde archieven; het toegangenbeheer; de
materiële verzorging/herpak/codering/etikettering; selectie en vernietiging; interne reallocaties van archieven; behoefteplanning op langere termijn; depothygiëne. Inventarisatie In 2014 zijn de inventarissen van de omvangrijke archieven van de Limburgse Land- en Tuinbouw Bond (LLTB), van het Economisch Technologisch Instituut Limburg (ETIL) en van aalmoezenier van sociale werken Mgr. Jos Schreurs voltooid. In 2015 zal worden begonnen met de inventarisatie van het archief van de Limburgse Organisatie van Zelfstandige Ondernemers (LOZO) en van de RK Standsorganisatie voor de Werknemende Middenstand, diocees Roermond. Deze inventarissen zullen naar verwachting in 2015 kunnen worden voltooid. Ontsluiting fotocollectie LLTB Na de afronding van het project Inventarisatie archief LLTB' in 2014 bleek dat in 1995 een groot aantal foto's van de LLTB bij het Katholiek Documentatiecentrum (KDC) te Nijmegen waren ondergebracht. Omdat de archieven en het fotomateriaal elkaar aanvullen is het fotobestand vanuit Nijmegen overgebracht naar het SHCL Het betreft fotoalbums, ca. 3500 afdrukken in verschillende formaten, en 400 negatieven. Ten behoeve van de beschrijving, ordening en digitalisering is een begroting ingediend bij de LLTB met het verzoek te voorzien in de kosten van dit project. Indien dit wordt goedgekeurd zal hieraan in 2015 uitvoering worden gegeven. Project glazeniersbedrijf Nicolas In 2014 is een projectplan en begroting opgesteld voor een programma van activiteiten rondom het omvangrijke archief van het atelier van de glazeniersfamilie Nicolas te Roermond. Het voornaamste en moeilijkst te bewerken bestanddeel bestaat uit 1.131 'cartons' (ontwerptekeningen) van glas-in-loodramen. Daarnaast is er nog een administratief en tekeningendeel van het archief. Het project valt uiteen in verschillende deelprojecten: inventarisatie; conservering; digitalisering; publiekspresentaties; historisch onderzoek. Na voltooiing van het programma zal het archief worden teruggebracht naar de eigenaar: het Gemeentearchief Roermond. In de eerste maanden van 2015 hopen wij besprekingen af te
ronden met (potentiële) subsidiegevers (o.a. het programma Metamorfoze van de KB), zodat wij in 2015 een begin kunnen maken met dit project (met name het inventarisgedeelte). Korte introducties op de archieven van hetshcl Dit betreft een lopend project om alle archieven van het SHCL (ca. 700) te voorzien van korte introducties van maximaal l pagina. Daarin worden kort beschreven: de instelling of persoon die het archief heeft gevormd; de aard van het materiaal; wat ermee onderzocht zou kunnen worden. Het is de bedoeling om de gehele archiefcollectie van het SHCL op dit niveau toegankelijker te maken. Door vertrek van de uitvoerder is er in 2014 aan dit project niet verder gewerkt. In 2015 zal het opnieuw worden opgepakt. Wetenschappelijk onderzoek Migration and ethnicity in coalfield history In vervolg op onderzoek van het SHCL naar de mijnbouwgeschiedenis in de Euregio Maas- Rijn organiseerde het SHCL (Ad Knetter) in November 2014 een workshop op het Netherlands Institute for Advanced Studies (NIAS) te Wassenaar over 'Migration and ethnicity in coalfield history: global perspectives'. Als vervolg daarop wordt door hem als redacteur van de International Review ofsocial History een special issue voorbereid over het zelfde onderwerp (te verschijnen in 2015). Jaar van de Mijnen 2015 is door de gemeente Heerlen uitgeroepen tot het 'Jaar van de Mijnen'. In dat kader zal het SHCL een fotoboek uitbrengen (mede op basis van de DSM-fotocollectie, die berust bij het RHCL). Het boek zal worden uitgegeven door Uitgeverij Vantilt te Nijmegen, die eerder verantwoordelijk was voor de uitgave van Mijnwerkers in Limburg: een sociale geschiedenis (onder redactie van het SHCL). In samenwerking van uitgeverij WBooks te Zwolle zal het SHCL een bundel artikelen uitgeven over de mijnbouwgeschiedenis die eerder zijn verschenen in het jaarboek van het SHCL. Deze bundel zal worden geïllustreerd met zeldzame kleurenfoto's van de mijnen. Tevens zal de door het SHCL opgebouwde database van mijndirecteuren en mijningenieurs worden gepresenteerd.
Bevolking en gezondheid in de Euregio Maas-Rijn in historisch perspectief In het kader van de universitaire Nering van het SHCL zal in 2015 verder worden gewerkt aan de opbouw van een onderzoekprogramma met als overkoepelende thema 'Bevolking en gezondheid in de Euregio Maas-Rijn in historisch perspectief. Het thema sluit aan bij de actuele bevolkingsvraagstukken in de Euregio en in Limburg in het bijzonder. In dat kader zal worden samengewerkt met de nieuw aan te stellen bijzonder hoogleraar 'Historische Demografie' aan de Faculteit der Cultuur- en Maatschappijwetenschappen van de UM. Er wordt naar gestreefd hier ook onderzoekers uit de buurlanden bij te betrekken. IBA-Parkstad 2013-2020 In het kader van het programma van het projectbureau IBA (Internationale Bau Austellung) Parkstad heeft het SHCL een voorstel ingediend voor een promotie- of postdocproject over de geschiedenis van de ruimtelijke ordening en het bouwen in de Nederlands-Limburgse mijnstreek (en aangrenzende mijnstreken) als historische onderbouwing van toekomstplannen en projecten in het kader van IBA. Als dit projectvoorstel zal worden gehonoreerd zal in 2015 worden begonnen met dit project. Uitgaven en publicaties Zoals gebruikelijk zal het SHCL in 2015 weer een jaarboek uitbrengen met artikelen over de (contemporaine sociale) geschiedenis van Limburg, alsmede een premieboek in de reeks Maaslandse Monografieën (i.s.m. de gelijknamige Stichting en Uitgeverij Verloren). Oudere jaargangen van het jaarboek (sinds 1955) en de uitgaven in de reeks Maaslandse Monografieën (sinds 1964) zijn inmiddels gedigitaliseerd. Onderwijs en educatie Promotiebegeleiding In februari 2015 zal promovendus drs. Thijs van Vugt (Fontys Hogeschool) zijn proefschrift verdedigen getiteld: 'Een arbeidersbuurt onder de rook van "De Sphinx". Het Boschstraatkwartier-Oost te Maastricht. Een sociaalruimtelijke geschiedenis, 1829-1904'. In 2015 wordt promotieonderzoek begeleid van drs. Maurice Heemels (Fontys Hogeschool): 8
'Begraven in Roermond c. 1870-1940'; drs. Martin Bergevoet (Gemeentearchief Venlo}: 'Gezondheidscentra en de professionalisering van het huisartsberoep'; drs. Karen Arijs (Vrije Universiteit Brussel): 'The cultural construction of cross-border Limburg'. Universitair onderwijs en stageplaatsen De hoogleraar zal ook in 2015 onderwijs aan studenten van de Faculteit der Cultuur- en Maatschappijwetenschappen verzorgen, met name in het 'honours'-programma, cursussen in historische onderzoeksmethoden, en de begeleiding van scripties. Of het stageprogramma dat het SHCL aanbood voor studenten in samenwerking met BVLimburg/Zicht op Maastricht in 2015 doorgang kan vinden is nog onduidelijk, omdat de activiteiten van de BV Limburg in dat kader zullen worden overgeheveld naar het Centre Céramique. Geschiedenis van ondernemingen en het ondernemen in Limburg In 2014 is door SHCL en LGOG de Commissie 'Geschiedenis van ondernemingen en het ondernemen in Limburg' (COOL) opgericht (onder voorzitterschap van prof. Ernst Homburg). Met behulp van vrijwilligers zal een biografische database van Limburgse ondernemers vvorden opgebouwd. Cursussen en lezingen Medewerkers van het SHCL werken mee aan populaire uitgaven en geven cursussen en lezingen over Maastrichtse en Limburgse geschiedenis in samenwerking met LGOG, Discovery Center Continium, het RHCL, en de Werkgroep Industrieel Erfgoed Limburg.