1 Nieuwsbrief Jaargang 6 nummer 3 december 2016 Benchmark Gemeentelijk Groen Klantendag 2016, Programma, Zo doet Almere dat, Boekjaar 2015, Diagnose / Benchlearning, Workshop A: Introductie BGG voor niet-leden, Workshop B: Meedenken over Diagnose, Workshop C: Emmen over efficiënter werken, Workshop D: De betekenis van groen in de stad, Workshop E: Benchmarkverdieping, De grote BGG-quiz 2016
Nieuwsbrief De Nieuwsbrief Benchmark Gemeentelijk Groen geeft informatie over het project Benchmark Gemeentelijk Groen en ander onderzoek dat wordt uitgevoerd door Alterra (Wageningen Environmental Research) en Wageningen Universiteit op het gebied van groenbeheer. De nieuwsbrief is gratis en verschijnt driemaal per jaar. Benchmark Gemeentelijk Groen Klantendag 2016 Deze nieuwsbrief staat in het teken van de klantendag die 15 November is gehouden in Almere. De klantendag was weer een groot succes, mede door de prettige locatie in het gemeentehuis van Almere. In deze nieuwsbrief vindt u een aantal verslagen van het hoofdprogramma en de workshops. BGG De Benchmark Gemeentelijk Groen (BGG) is een benchmark met kengetallen over gemeentelijk groen en groenbeheer. De benchmark is in 1998 onder de naam Databank Gemeentelijk Groenbeheer opgezet door Alterra (onderdeel van Wageningen University and Research). Contact Als u meer informatie wilt over de nieuwsbrief of de Benchmark Gemeentelijk Groen dan kunt u contact opnemen met: Ir. Joop Spijker Joop.Spijker@wur.nl 0317-484 990 www.benchmarkgroen.nl Shannah de Moes en Erik ter Heide. Van Databank naar Benchmark Het meest memorabele moment tijdens de klantendag was DE VERRASSING. Die verrassing was dat in 2016 de Databank ophield te bestaan. Na ongeveer 17 jaar is de benchmark zover geëvalueerd dat de naam Databank Gemeentelijk Groenbeheer het project niet goed meer dekte. In overleg met de Klantenraad is daarom besloten een nieuwe naam te gaan gebruiken. En deze nieuwe naam, BENCHMARK GEMEENTELIJK GROEN, is tijdens de klantendag op spectaculaire wijze gepresenteerd door Erik ter Heide (gemeente Boxtel) en Shannah de Moes (gemeente Almere). Benchmark Gemeentelijk Groen Het nieuwe logo van de Benchmark Gemeentelijk Groen. Pagina 2
Klantendag Benchmark Gemeentelijk Groen 2016 Eén keer per jaar organiseert het projectteam BGG samen met de klantenraad een Klantendag. Op 15 november waren we te gast bij de gemeente Almere in het fraaie gemeentehuis. Programma 9:30 10:00: Inloop met koffie/thee 10:00 12:30: Presentaties 1. Opening door Joop Spijker (Alterra) 2. Welkom door Henk de Weerd (gem. Almere) 3. Uitkomsten benchmark DGG 2015 (Joop Spijker) - Resultaten 2015 op hoofdlijnen - Verrassende quiz met groene prijzen 4. Zo doet Almere dat (Wouter Baack - gem. Almere) 5. Mededelingen Klantenraad 6. DE VERRASSING 12:30-13:15 Heerlijke lunch 13:15 15:30: Parallelle workshops (2 sessies) A) Intro niet-leden DGG B) Discussie: meedenken over Diagnose / benchlearning Joop Spijker luistert aandachtig naar Henk de Weerd van de gemeente Almere. Programma Als dagvoorzitter van de klantendag acteerde Joop Spijker die waarnam voor Dennis de Heer van de gemeente Hoorn, voorzitter van de Klantenraad, die helaas door een griepje geveld was. Henk de Weerd van de gemeente Almere heette iedereen welkom in het stadhuis. Daarna gaf Joop Spijker (Alterra) een toelichting op de rapportage over de uitkomsten van het onderzoek over boekjaar 2015. Deze toelichting werd zoals gebruikelijk gecombineerd met De QUIZ. Na Joop introduceerden Jaap van Raffe en Anjo de Jong de benchlearning tool Diagnose die in combinatie met de Benchmark vanaf 2017 gebruikt gaat worden om keuzes in het groenbeheer nog beter te onderbouwen. Na Jaap en Anjo vertelde Wouter Baack meer over de stad Almere, het groen in de stad, het beheer van dat groen en de aanstaande Floriade. Na het voorprogramma volgde het hoogtepunt van de dag: DE VERRASSING, ofwel de onthulling van de nieuwe naam van het project. Na een heerlijke lunch was het tijd voor een aantal interessante workshops waaronder een presentatie van de gemeente Emmen over efficiënter werken en een presentatie van Joop Spijker over de betekenis van groen in de stad. Het laatste woord was aan de dagvoorzitter (Joop Spijker). De dag werd zoals gebruikelijk afgesloten met een gezellige borrel. C) Toelichting gemeente Emmen over efficiënter werken D) De betekenis van groen in de stad voor andere belangrijke stedelijke functies E) Discussie: verdieping individuele rapportages over - Zelf doen en/of regie - Bomen, struikbeplantingen, gras - Door deelnemers ingebrachte onderwerpen 15:30-16:30 Afsluiting en Gezellige borrel Pagina 3
Zo doet Almere dat door Wouter Baack De gemeente Almere was dit jaar de gastheer van de Klantendag BGG. Als welkom vertelde Wouter Baack hoe Almere dat doet. Dit is Almere In een inspirerende film liet Redmond O Hanlon (een gastschrijver voor Almere verhalen ) ons Almere zien. Hij beschreef Almere als een voorbeeld van de moderne stad met veel groen en water waarin de mens en de natuur tot hun recht komen. Van Gardencity naar Greencity Almere is een nieuwe stad. Het plan voor de groene stad Almere is geïnspireerd op de Garden City van Ebenezer Howard. Ebenezer Howard bedacht de meerkernige stad verbonden door groen. En dat is wat Almere is geworden: een stad met meerdere kernen in een omvangrijk, weelderig groen/blauw casco. De ideeën over groen zijn vervolgens verder geëvolueerd. Groen wordt steeds meer onderdeel van het beleid. Groen is belangrijk voor gezondheid, energie, voedselvoorziening en natuur en het beleid wordt daarop afgestemd (thema s: Healthing the city, Energizing the city, Feeding the city en Greening the city). Almere noemt dit beleid Greencity. Voorlopig hoogtepunt van Greencity is de Floriade die in 2022 in Almere georganiseerd zal worden. Tijdens deze Floriade zal worden aangetoond dat de Greencity geen utopie is maar een wenkend perspectief. Facts & figures Almere is een groene stad met veel groen per inwoner. De kosten voor het groen zijn relatief laag. Onder andere door de verdeling van groencategorieën en de schaal van het beheer. Redmond O Hanlon. Zo doet Almere dat! Het boombeheer is een speerpunt in het beheer van Almere. i-tree is daarbij een belangrijk hulpmiddel. i- Tree is software waarmee je de financiële baten van bomen op de omgeving kunt bepalen. Dit betreft onder andere de effecten op wateroverlast door regen, fijnstofregulatie, schaduwwerking. De baten kunnen ook in euro s worden weergegeven. Het programma helpt beleidsmakers en boombeheerders bij boom gerelateerde vraagstukken. Om de gevolgen van plagen (zoals essentaksterfte) te kunnen beperken is het belangrijk niet teveel bomen van eenzelfde soort aan te planten. In Almere wordt gewerkt met de 10-20-30 regel van de Amerikaanse onderzoeker Frank Santamour. Dat wil zeggen: max. 30% bomen van eenzelfde familie, 20% van een zelfde geslacht en maar 10% van een zelfde soort of cultivar. Meer informatie: Wouter Baack - wbaack@almere.nl. Hoeveelheden en kosten van het openbaar groen onderhoud binnen de bebouwde kom oppervlak (m²) kosten ( ) kosten per oppervlak ( /m²) per inwoner per inwoner incl. overhead excl. overhead deel overhead Almere 67,7 37,2 0,55 0,50 9,4% benchmark 36,0 29,1 0,81 0,71 12,1% verschil + 88 % + 28 % - 32 % - 30 % - 23 % 11,7% 0,8% 20,0% Bomen 9,7% 0,2% 67,4% Gazon Planten 43,2% 32,1% Ruw gras Oppervlakte-aandelen van de verschillende beheercategorieën in het totale basisgroen. Struiken 9,7% 5,3% Pagina 4 Kostenverdeling van de beheercategorieën bij Almere als aandeel van de totale kosten van beheer van het basisgroen.
Boekjaar 2015 door Joop Spijker Op de klantendag presenteerde Joop Spijker de uitkomsten van de Benchmark Gemeentelijk Groen boekjaar 2015. Naast op de jaarlijkse cijfers, ging hij ook in op enkele trends. Hieronder een aantal interessante trends. Kosten per inwoner Doordat er al langere tijd gegevens verzameld zijn, is het mogelijk trends te onderscheiden. Zo kan m.b.v. de gegevens van de benchmark bepaald worden hoe de kosten van gemeentelijk groen per inwoner in de loop van de tijd veranderen of eigenlijk niet veranderen. index kosten per inwoner Kosten per inwoner in de loop van tijd (geindexeerd - 2004 is gesteld op 100). Kosten per vierkante meter De kosten per vierkante meter veranderen in de loop van de tijd. De kosten per vierkante meter groen waren in 2015 tussen de 70 en 80% van de kosten in 2004, afhankelijk van de berekeningsmethode. Dat is een aanzienlijk reductie, zeker als je bedenkt dat de inflatie in de tijdsperiode 2004-2015 ongeveer 20% was. Areaal per inwoner Over dezelfde periode blijkt het areaal per inwoner ongeveer 20% te stijgen. Dit verklaart dan ook dat de kosten per inwoner ongeveer gelijk blijven, terwijl de kosten per vierkante meter dalen. De vraag die hier gesteld moet worden is of het aantal extra meters groen een echte trend is of dat groen beter wordt geregistreerd. index m 2 per inwoner 120 100 80 60 40 140 120 100 80 60 '04 '05 '06 '07 '08 '09 '10 '11 '12 '13 '14 '15 jaar Gemeentelijk openbaar groen Basisgroen Gemeentelijk openbaar groen Basisgroen Ontwikkeling areaalverdeling In de loop van de tijd heeft er een opvallende verschuiving plaatsgevonden tussen de verschillende beheercategorieën. Gazon en ruw gras namen in oppervlakte-aandeel flink toe, terwijl er een kleiner oppervlakte-aandeel struiken werd beheerd. areaalverdeling (%) 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% De areaalverdeling van de beheercategorieën in de loop van de tijd (geindexeerd - 2004 is gesteld op 100). Kosten beheercategorieën Uit de benchmark zijn ook gegevens te halen over de kosten per vierkante meter per beheercategorie in de loop van de tijd. De vierkante-meterprijs is voor de meeste beheercategorieën gedaald. Vooral gazon, ruw gras en platenperken zijn per vierkante meter sterk in prijs gedaald (zeker als je ook nog rekening houdt met de inflatie). Bomen is de enige categorie die in prijs is gestegen (ongeveer 25%). De stijging van de boomprijs is ongeveer gelijk aan die van de inflatie. index mediane kosten per m2 (2004=100) '02 '03 '04 '05 '06 '07 '08 '09 '10 '11 '12 '13 '14 '15 180 160 140 120 100 80 60 40 jaar bomen gazon ruw gras struiken plantenperken '04 '05 '06 '07 '08 '09 '10 '11 '12 '13 '14 '15 Gazon 100 92 73 69 71 77 79 72 71 71 73 71 Ruw gras 100 103 85 80 87 84 81 62 75 79 86 83 Struiken 100 102 102 115 99 109 107 102 94 93 102 94 Bomen (geen bos) 100 95 81 79 101 104 114 122 118 125 124 124 Plantenperken 100 101 106 113 124 172 161 130 107 75 82 75 Kosten per vierkante meter groen per beheercategorie in de loop van de tijd (geindexeerd - 2004 is gesteld op 100). 40 '04 '05 '06 '07 '08 '09 '10 '11 '12 '13 '14 '15 jaar Meer informatie: joop.spijker@wur.nl. Aantal vierkante meters groen per inwoner (geindexeerd - 2004 is gesteld op 100). Pagina 5
Diagnose / Benchlearning door Jaap van Raffe en Anjo de Jong Jaap van Raffe en Anjo de Jong zijn op dit moment bezig met het ontwikkelen van een tool voor benchlearning. De Benchmark Gemeentelijk Groen Het project Benchmark Gemeentelijk Groen levert veel informatie op over het groenbeheer. Die informatie wordt gebruikt als benchmark waaraan gemeenten zich kunnen spiegelen en kunnen bepalen of zij goed of minder goed presteren. Met die informatie kan een beheerder bepalen waar verbeteringen mogelijk zijn. De informatie kan ook gebruikt worden om bepaalde keuzes uit te leggen aan publiek en politiek. Benchlearning/Diagnose Met de benchmark kun je een hoop afleiden, maar regelmatig ontstaat de wens toch wat verder te gaan dan nu kan. Je komt dan op het vlak van benchlearning: niet slechts zien waar problemen zich voordien, maar ook kunnen bepalen hoe het anders zou kunnen. Om benchlearning mogelijk te maken werkt Alterra op dit moment aan een tool die voorlopig de naam Diagnose heeft meegekregen. Met Diagnose moet het mogelijk worden om: - Relatieve prestaties te bepalen: het moet beter te doen zijn om te kijken of, gezien de kenmerken van de gemeente, de gemeente relatief teveel geld uitgeeft, of dat zij, gezien de kenmerken, zoals vergelijkbare gemeenten presteert. - Oorzaken te bepalen: het moet mogelijk worden om te bepalen waardoor de ene gemeente duurder is dan de andere. - Verbetertrajecten vast te stellen: uiteindelijk moet het mogelijk zijn om met Diagnose kansrijke verbetertrajecten te bepalen die de prestaties van de gemeente kunnen verbeteren. Toepassen van Diagnose Het doorlichten van een gemeente kan gebeuren tijdens een individueel gesprek of tijdens een groepsgesprek met meerdere gemeenten. Tijdens dit gesprek wordt ingezoomd op mogelijke knelpunten en worden verbeteropties besproken. Onderdelen Diagnose Diagnose bestaat feitelijk uit drie onderdelen: een vragenlijst, een handboek en een rekenmodel. Om uitspraken te kunnen doen over het presteren van een gemeente, is data nodig. Een groot deel van die data kan komen uit de Benchmark. Voor de overige informatie is de vragenlijst bedoeld. De aanvullende informatie is beperkt en afhankelijk van de probleempunten die tijdens het gesprek worden geconstateerd. In het handboek staan allerlei opties om het beheer / de organisatie e.d. aan te passen met voor- en nadelen van de opties. Het rekenmodel kan worden gebruikt om de consequenties van keuzes te bepalen. Planning Diagnose is nog in ontwikkeling. De vragenlijst is min of meer gereed ofwel de mogelijke knelpunten zijn onderscheiden en er is bedacht welke informatie nodig is om te bepalen of een knelpunt relevant is. Vanaf nu zal worden gewerkt aan het samenstellen van het Handboek (mogelijke verbeterpunten met voor- en nadelen) en het Rekenmodel om consequenties door te kunnen rekenen. Bij de ontwikkeling van deze onderdelen zal intensief worden samengewerkt met gemeenten. Meer informatie: j.vanraffe@wur.nl, / anjo.dejong@wur.nl. Pagina 6
Workshop A: Introductie BGG voor niet-leden door Jaap van Raffe De klantendag is er voor klanten, maar hij wordt ook opengesteld voor niet-leden. Voor hen is er een aparte workshop waarin wordt toegelicht wat de Benchmark Gemeentelijk Groen is en wat je ermee kan. Benchmark Gemeentelijk Groen De Benchmark Gemeentelijk Groen (BGG) is een benchmark met kengetallen over gemeentelijk groen en groenbeheer. Gemeenten die deelnemen leveren jaarlijks gegevens aan. Deelname aan de Benchmark Gemeentelijk Groen geeft een beter inzicht in het groen. Hiermee kan het beheer van het groen verder worden geprofessionaliseerd. Daarnaast kunnen de cijfers gebruikt worden om keuzes te verantwoorden naar politiek en burger. Gemeente Benchmarkermeer Rapportages Het belangrijkste product van de Benchmark Gemeentelijk Groen is de Individuele rapportage. Die rapportage toont de kengetallen van een gemeente en vergelijkt die met de kengetallen van een groep vergelijkbare gemeenten en de kengetallen van alle gemeenten in de benchmark. Naast de rapportage op maat ontvangen deelnemers ook de Algemene rapportage. Deze rapportage geeft een compleet beeld van het gemeentelijke groenbeheer in Nederland. Hoeveelheden per inwoner, kosten per inwoner en per vierkante meter, onderscheiden naar grootteklassen van gemeenten en naar de verschillende beheercategorieën. Benchmark Gemeentelijk Groen Individuele rapportage Boekjaar 2015 Benchmark Gemeentelijk Groen Deelname Deelname aan de Benchmark Gemeentelijk Groen biedt de mogelijkheid om meer inzicht te krijgen in het groenbeheer ten opzichte van vergelijkbare gemeenten om zo het groenbeheer verder te professionaliseren, maar het vraagt ook enige inspanning. Om te kunnen benchmarken zijn gegevens nodig. Deelnemers moeten die gegevens zelf aanleveren. Dit kan worden ondersteund door een medewerker van de benchmark. Die kan langskomen om samen de gegevens op een rij te zetten. Het is ook mogelijk om de gegevens zelfstandig aan te leveren in een spreadsheet die speciaal daarvoor is opgezet. Het verzamelen en aanleveren van data, kost de nodige tijd. In het algemeen is dat 1-2 dagen. Het maken van de rapportages, de ondersteuning bij het aanleveren van gegevens, het geven van adviezen, het organiseren van klantendagen etc. brengt kosten met zich mee. Voor deze inspanningen, vragen we dan ook een jaarlijkse bijdrage. De jaarlijkse bijdrage is afhankelijk van de grootte van de gemeente. Individuele rapportage. Meten is weten 2 Kosten per m : 0,81 Maar dat is niet voldoende Weten betekent ook vergelijken 80 70 ) 60 2 (m r e 50 n o w in r 40 e p n e 30 a l g ro 20 re A 10 2 areel groen per inwoner (m ) 47 alle gemeenten Mediaan Hoorn 0 0,00 0,50 1,00 1,50 2,00 2,50 3,00 3,50 kosten per m2 Meer informatie: www.benchmarkgroen.nl Pagina 7
Workshop B: Meedenken over Diagnose door Jaap van Raffe en Anjo de Jong Na de inspirerende lezing over de benchlearning tool was er s middags de kans om over Diagnose te discussieren en een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van het hulpmiddel. Opzet Diagnose moet de groenbeheerder gaan helpen om knelpunten op te lossen. Daartoe is belangrijk te weten welke knelpunten spelen en welke mogelijke oplossingen er bestaan en wat de voor- en nadelen van die oplossingen zijn. Om deze informatie te kunnen verzamelen is een infosessie gehouden. Het mooie aan de discussie is dat deze veel informatie opleverde voor het programma, maar gelijk de deelnemenede groenbeheerders hielp bij het oplossen van problemen. De werkwijze was eenvoudig. Deelnemende groenbeheerders kregen vooraf een formulier waarop ze de grootste knelpunten bij het beheer en mooiste zelf toegepaste oplossingen konden noteren. Vervolgens werden knelpunten en oplossingen besproken ter lering van de groenbeheerders en uiteraard van de ontwikkelaars van Diagnose. Knelpunten/Problemen Knelpunten die tijdens de inventarisatie naar voren kwamen, waren bijv. Afstemmen efficiency en wens tot maatwerk a.g.v. wensen bewoners, de hoge bestuurlijke ambitie, de gevolgen van een fusie (afstemming organisatie en budget), het marktconform maken van een eigen dienst, de invloed die burgers hebben op het beheer (onhaalbare wensen), de schaduwwerking van bomen, de wens naar meer biodiversiteit, de relatie college, beleid en uitvoering. Oplossingen/Successen De gemeenten hadden ook veel successen te melden. Ook dit soort successen kunnen zeer leerzaam zijn en inspiratie bieden aan andere gemeenten die nog met het probleem worstelen. Successen die tijdens de inventarisatie naar voren kwamen, waren bijv. overgang naar een regiegemeente, het sturen op bewonerstevredenheid, de splitsing van de buitendienst in melding en beheer, inpassing ICT, betrekken burgers, informeren burgers, beheer via buurtprojecten, inpassing asset management. Oplossingen/Successen Na de inventarisatieronde is op een aantal knelpunten en successen (m.b.t. een probleem) dieper ingegaan. De gemeente die het punt had ingebracht lichtte het kort toe, wanneer de andere gemeenten aangaven hoe zij met het probleem omgingen. Meer informatie: jaap.vanraffe@wur.nl / anjo.dejong@wur.nl Pagina 11
Workshop C: Emmen over efficiënter werken door Anjo Geertsema Emmen is een regievoerende gemeente met bijna evenveel inwoners in de kern als in de omringende dorpen. In de kern is een relatief groot oppervlak openbaar groen per inwoner, in de dorpen ligt dat dichter bij de benchmark. De kosten per vierkante meter zijn relatief laag en liggen ruim onder de benchmark. Anjo Geertsema (gemeente Emmen) legt uit hoe Emmen het beheer efficiënt en effectief heeft georganiseerd. Emmen is een regievoerende gemeente. Er is veel contractbeheer op de verschillende terreinen. Om dat goed te beheren heeft Emmen alles strak en planmatig georganiseerd en inzichtelijk gedigitaliseerd via een centraal staand GIS-systeem. Zo kan men snel en makkelijk inspelen op de beheer-zaken die aan de gang zijn op een bepaalde locatie, met een hoogwaardige dienstverlening. Daarbij werkt men klant- en vraaggericht en zijn de tijden tussen vraag en uitvoering kort. Dit werkt positief naar de bewoners. In de bedrijfsvoering stond Emmen voor bezuinigingen in de periode 2011-2015. Dit heeft mede geleid tot de sterk georganiseerde aanpak, waarvan nu de resultaten worden gepresenteerd. kost het de gemeente niets. In het landschappelijk onderhoud wordt de kosten mede gefinancierd door de opbrengst van de houtsnippers, naast de opbrengst door het verpachten van gronden met landschapselementen. Het geplande boomonderhoud in de wijken wordt helder gepresenteerd aan de burgers, zo is er weinig kans op vertragende inspraak. Het bomenbeheer in de wijken vindt planmatig plaats; gemeente Emmen kiest welke bomen voor kap e/o dunning in aanmerking komen o.b.v. een GIS kaart; de aannemer bepaalt hoe ze het kappen of dunnen uitvoeren. Daarbij staat de gemeente open voor inspraak vanuit de burgers tijdens de werkzaamheden en worden de snoeiwerkzaamheden in de buurt direct toegelicht en zonodig aangepast of uitgebreid. Ook het Streekbeheer (ca. 300 ha) vindt plaats in samenwerking met de burgers en Landschapsbeheer Drenthe, want alle partijen zijn belanghebbend. De hoogwaardige dienstverlening in de gemeente Emmen wordt bereikt door te werken met speciale gebiedsteams. De gebiedsteams zijn de ogen en oren in het openbaar gebied, voeren (VTA-)inspecties en dienstverlenend onderhoud uit, ondersteunen de burgerparticipatie en handelen de meldingen af van groen, grijs en riolering. Met de ruime afmetingen van de gemeente (ca. 15 x 25 km) zijn er ook aanzienlijke oppervlakten in de verschillende bestekken. Naast de beeldkwaliteitsbestekken voor het openbaar groen, is er prestatiebestek voor extensief maai- en slootbeheer. Er is begrazing (zelfs in de kern) van ruw gras. Veel beheervormen zijn planmatig vastgelegd zoals o.a. landschappelijk beheer, natuurbeheer (streekbeheer) boombeheer, groenreconstructies naast onderhoud van bospercelen, recreatieterreinen en visvijvers. Voor de beeldkwaliteitsbestekken (ruim 900 ha) worden de schouwvlakken met het GIS-systeem aangewezen en geregistreerd. Ook het prestatiebestek voor het extensief maai en slootbeheer (ruim 400 ha) is daarin inzichtelijk vastgelegd via RAW frequentiebestekken in meervoudig onderhandse aanbestedingen. Er wordt planmatig bosonderhoud gepleegd in samenwerking met Bosgroep Noord-Oost Nederland. De opbrengst is voor de aannemers, als tegenprestatie plegen zij onderhoud aan gemeentelijke voorzieningen, als paden en bankjes. Op deze manier Het databeheer wordt functioneel bijgehouden via formulieren die worden gebruikt om de gewijzigde gegevens vlot en eenvoudig in het beheersysteem bij te houden. Daarvoor maken de specialistische teams digitale opnames van inboet, speelvoorzieningen, VTA-controles en monitoren zij de beeldkwaliteit. Tot slot zijn enkele grafieken van de beheercategorieën uit de DGG-rapportage getoond, waarin de aanzienlijke besparingen die gemeente Emmen heeft bereikt, worden geïllustreerd, met name bij de bomen en het ruw gras. Door het werken met de specialistische gebiedsteams liggen de kosten voor de buitendienst weliswaar hoger, maar dit wordt ruim gecompenseerd door het slim ondernemen in het contractbeheer met de aannemers. Er wordt veel rechtstreeks aan de aannemers uitbesteed; Emmen werkt hier tegen/binnen de grenzen van de openbare aanbestedingen. Meer informatie: a.geertsema@emmen.nl
Workshop D: De betekenis van groen in de stad door Joop Spijker Joop Spijker hield een enthousiasmerende presentatie over het belang van groen in stad en dorp. In zijn betoog ging Joop Spijker met name in op de rol van groen voor de waterhuishouding, het hitte-eilandeffect, het welbevinden van de stadsbewoners en de biodiversiteit. Steeds meer mensen in Nederland (en de wereld) wonen in een stedelijke omgeving. Die stedelijke omgeving is alleen goed leefbaar als er een goede groene inrichting aanwezig is. En het groen kan een waardevolle bijdrage leveren aan tal van functies in de stad. Onderzoek wijst dat steeds meer uit. Groene oplossingen zijn vaak goedkoper dan alleen civieltechnische maatregelen en zijn bovendien meestal integraal, d.w.z. dragen bij aan verschillende functies. Bijvoorbeeld een stadsboom biedt een leefgebied voor vogels, insecten en andere dieren, helpt bij de koeling van de stad en zorgt voor een woonomgeving waar bewoners zich prettig voelen. Joop Spijker ging o.a. in op de klimaatverandering, waardoor een aantal uitdagingen in stad en dorp groter worden. Dit speelt bij de waterhuishouding: het aantal piekbuien is de afgelopen decennia toegenomen en het KNMI verwacht de komende decennia een verdere toename ervan. Het is vrijwel onbetaalbaar om dit probleem alleen te tackelen met investeringen in rioolberging. Groene daken, intelligente regentonnen, verlaagde aangelegde parken, wadi's en wateropvang bij particulieren in de tuin zijn mogelijkheden om aan de wateropvang bij piekbuien bij te dragen. Groen moet ook een belangrijke rol spelen als antwoord op de stedelijke hittestress. Het blijkt dat het stedelijk hitte-eiland niet alleen speelt in de grote steden, maar ook in andere kernen in Nederland. Zo vond Gert-Jan Steeneveld (Wageningen University & Research) dat dit probleem in delen van Losser en IJsselmuiden (Overijssel) net zo groot was als in Rotterdam. De klimaatmodellen van het KNMI geven aan dat dit probleem zeer sterk toeneemt de komende jaren. Joop Spijker liet zien dat met tal van groene maatregelen op en aan gebouwen en in de straat de opwarming kan worden verminderd. Ook liet hij een aantal inspirerende plaatjes zien uit Spanje: op welke wijze daar groene oases in de stad zorgen voor levendige ontmoetingsplekken, waar groen en fonteinen voor een aangename koelte zorgen. Meer informatie: joop.spijker@wur.nl Pagina 10
Workshop E: Benchmarkverdieping door Anjo de Jong Tijdens twee workshoprondes werd ingegaan op de verschillen in uitkomsten tussen de gemeenten Almere, s'hertogenbosch en Súdwest-Fryslân. Daarbij werd gekeken hoe het beheer werd uitgevoerd en welke kwaliteit beoogd werd. Tijdens de workshop Benchmarkverdieping werden de cijfers besproken van de gemeenten Almere, s- Hertogenbosch en Súdwest-Fryslân. De verschillen tussen de gemeenten waren vrij groot, zowel qua kosten als de beschikbare hoeveelheid groen per inwoner of de samenstelling ervan. Vanaf een laag detailniveau (totaal gemeentegroen) werd afgedaald naar een steeds hoger detailniveau (tot subcategorieën en uurtarieven medewerkers) om te achterhalen waar verschillen tussen de gemeenten door worden verklaard. Zo werkt men bij Almere efficiënt door een groot deel van het gazon extensief te beheren. De andere twee gemeenten hebben juist binnen de struiken gekozen voor goedkopere beplantingen. De verschillen in uurtarieven verklaren maar een klein deel van de kosten. De wijze waarop werkzaamheden worden uitbesteed en aangestuurd blijkt een onderwerp dat interessant gevonden wordt om verder uit te diepen. Struiken Bomen 0,8% 11,7% 20,0% Ruw gras Planten Gazon 1,0% 0,2% 67,4% 22,0% 43,6% 15,5% 0,7% 54,0% 33,1% 0,4% 29,4% 0,4% Oppervlakteverdeling verschillende beheercategorieën voor Almere, s-hertogenbosch en Súdwest-Fryslân Pagina 11
De QUIZ Joop vrolijkt op verzoek van de klantenraad de klantendag elk jaar weer op met De QUIZ. Test nu zelf uw kennis van het polders, de Amerikaanse presidentsverkiezingen, Dennis en meer. Elke goed antwoord levert 2 punten op. Elk goed antwoord op een bonusvraag levert 1 punt op. Vraag 1. We bevinden ons in een van de polders van de voormalige Zuiderzee die na de Watersnood van 1919 zijn aangelegd. Noem de namen van de 5 polders die sinds 1919 in de voormalige Zuiderzee zijn aangelegd. Bonuspunten: wat zijn de namen van de grootste plaats in elk der polders. Vraag 2. In de laatste 130 jaar waren er drie Amerikaanse presidentskandidaten die de verkiezingen wonnen dankzij een meerderheid van kiesmannen, terwijl een andere kandidaat meer stemmen had gekregen. Wie waren dit? (tip: allemaal Republikeinen). Bonuspunten: wat zijn de namen van de verliezers met meer stemmen? Vraag 3. Geef bij onderstaande rijtjes in welk jaar dit de populairste jongensnamen waren in Nederland: 1898, 1959, 1969, 1979, 1989, 2002 en 2014: - Daan, Bram, Sem - Johannes, Jan, Cornelis - Johannes, Jan, Hendrik - Johannes, Jeroen, Dennis - Johannes, Jan, Marcel - Thomas, Daan, Tim - Johannes, Kevin, Jeroen Bonusvraag: In welk jaar werd de eerste Dennis in Nederland geboren? Vraag 4a: In welk jaar werd het eerste huis in Almere opgeleverd? 4b: Welke soort arend broedde als eerste deze eeuw weer in Nederland (in Oostvaardersplassen) en (bonusvraag) in welk jaar? 4c: Waarom liggen veel bossen in de Flevopolders (met name Oostelijk Flevoland en bij Zeewolde) langs de randmeren tussen Flevoland en Gelderland? 4d: Hoeveel moderne windmolens staan er ongeveer in provincie Flevoland? 150 300 450 600 750 4e: In welke provincies in Nederland komen in het wild levende Edelherten voor? Joop Spijker reikt de eerste prijs uit aan de intens gelukkige winnaar Rob Schilder van Hollands Kroon. Vraag 1: Wieringermeer (Wieringerwerf), Noord-Oost- Polder (Emmeloord), Oostelijk Flevoland (Lelystad) Zuidelijk Flevoland (Almere) en Proefpolder Andijk (geen plaats) Vraag 2: Trump Clinton (2016), George W. Bush Gore (2000) en Harrison Cleveland (1888)) Vraag 3: Daan, Bram, Sem (2014), Johannes, Jan, Cornelis (1959 ), Johannes, Jan, Hendrik (1898), Johannes, Jeroen, Dennis (1979), Johannes, Jan, Marcel (1969), Thomas, Daan, Tim (2002), Johannes, Kevin, Jeroen (1989). De eerste Dennis is geboren in 1912. Vraag 4a: 1976; 4b: Zeearend 2006; 4c: Kwel vanuit Veluwe; 4d: 597; 4e: Flevoland, Gelderland, Overijssel, Limburg, Noord-Brabant De QUIZ (antwoorden) De Quiz En de winnaar is... De winnaar was dit jaar Rob Schilder van Hollands Kroon. Pagina 12