Bescherm monumenten en erfgoed Remon Aarts, Wim Canninga Ruimtelijke Expertise / Omgevingskwaliteit Dinsdag 18 april 2017
2
Eindhovens erfgoedbeleid Het herkenbaar houden van de historische ontwikkeling het verhaal van de stad - om daarmee de identiteit en de kwaliteit van de leefomgeving te versterken 3
Historische gelaagdheid 4
Inhoud Vooraf Bescherming van monumenten Zaken/delen uitzonderen van monumentenstatus t.b.v. transformatie Aanduiding karakteristiek in het bestemmingsplan Toezicht en Handhaving Resultaten onderzoek Taakvervulling Erfgoed gemeente Eindhoven 5
Vooraf (1) Erfgoedhuis 6
Vooraf (2) Erfgoedtegels en -bordjes 7
Vooraf (3) Monumentenkaart en Erfgoed Geowiki 8
Eindhovens monumentenbeleid door de jaren heen (1) Jaren 70-80: bescherming van enkele topobjecten (losse objecten) Jaren 90: groot aantal aanwijzingen 2000-2010: focus op context / belang voor verhaal van Eindhoven (selecteren en deselecteren) Vanaf 2010: deregulering en selectief aanvullen monumentenbestand (wederopbouw) 9
Eindhovens monumentenbeleid door de jaren heen (2) Jaren 70-80: start aanwijzing eerste rijksmonumenten 10
Eindhovens monumentenbeleid door de jaren heen (3) Jaren 90: Monumenten Inventarisatie Project (MIP) inventarisatie 1850-1940 1994: ruim 200 gemeentelijke monumenten aangewezen 2001: ruim 100 rijksmonumenten aangewezen 11
Eindhovens monumentenbeleid door de jaren heen (4) 2003-2009: Vanuit centrale doelstelling (focus op het verhaal van Eindhoven) herijking van het bestand aan gemeentelijk monumenten: nieuwe monumenten werden voorgedragen, maar er zijn ook monumenten van de lijst afgevoerd. 12
Eindhovens monumentenbeleid door de jaren heen (5) 2012: Integrale Visie Erfgoed Het zichtbaar maken, het verbinden en presenteren van het erfgoed voor brede lagen van de bevolking 2012-2013: deregulering 2016-2017: aanwijzing top 24 wederopbouw 13
Wederopbouwmonumenten 14
Bescherming monumenten i.r.t. transformatie/hergebruik Bij aanwijzing worden niet-monumentale delen van het object uitgezonderd van de monumentenstatus (bijv. het interieur of aan- en bijgebouwen) Daarnaast is in 2013 in het kader van deregulering voor verschillende monumenten het interieur en de achterzijde van het monument als mede een aantal werkzaamheden uitgezonderd van vergunningplicht Op voorhand is niet te zeggen welke ingrepen in de toekomst te verwachten zijn NB: een monumentenstatus vormt geen belemmering voor transformatie of hergebruik! 15
Voorbeelden van transformatie 16
Voorbeelden van transformatie 17
Voorbeelden van transformatie 18
Cultuurhistorie in bestemmingsplannen Sinds 2012 wettelijke plicht om cultuurhistorie in bestemmingsplannen op te nemen Basis vormt de cultuurhistorische waardenkaart 19
Aanduiding karakteristiek (1) Term karakteristiek volgt uit bestemmingsplanterminologie Het gaat om beeldondersteunende panden en cultuurhistorische waardevolle objecten De selectie van panden met aanduiding karakteristiek is gebaseerd op cultuurhistorisch onderzoek Monumentenstatus regelt een vergunningplicht bij alle wijzigingen aan het pand, aanduiding karakteristiek een vergunningplicht bij gehele of gedeeltelijke sloop Commissie ruimtelijke kwaliteit wordt om advies gevraagd Binnenstad, De Bergen, religieus erfgoed 20
Aanduiding karakteristiek (2) 21
Cultuurhistorische waarden 2016, Jos en Bauke Hüsken Cultuurhistorisch bureau Hüsken en zoon 22
Demer/zuidzijde 18 Septemberplein en Hermanus Boexstraat (1) Uniek wederopbouwensemble in Nederland Dubbelbestemming cultuurhistorie in het bestemmingsplan Vanwege bijzondere cultuurhistorische waarden zijn naast het sloopvergunningstelsel extra regels opgenomen Commissie ruimtelijke kwaliteit wordt om advies gevraagd Aandachtspunt is het schilderen van gevels. Dat is niet geregeld in het bestemmingsplan 23
Demer/zuidzijde 18 Septemberplein en Hermanus Boexstraat (2) Foto s: Stichting Bescherming Wederopbouwerfgoed Eindhoven en Stichting Eindhoven in Beeld 24
Toezicht en handhaving (1) Analyse: - Per jaar worden er zo n 30 monumentenvergunningen verleend - Toezicht op de uitvoering van verleende monumentenvergunningen loopt goed - Ook bij illegaal bouwen/activiteiten aan monumenten wordt opgetreden (zo n 10 gevallen per jaar) - Het probleem zit bij het onthouden van onderhoud aan, een gebrekkige instandhouding van en kleinschalige activiteiten aan monumenten - Binnen het handhavingsbeleid heeft toezicht op monumentale waarden geen hoge prioriteit (verschil met tien jaar geleden) 25
Toezicht en handhaving (2) Vervolg analyse: - Documentatie over monumenten kan beter - Toezicht op gebrekkig onderhoud/verpaupering van karakteristieke panden en panden in een beschermd stads- of dorpsgezicht krijgt geen aandacht op dit moment - Nieuwe erfgoedwet en erfgoedverordening vragen om scherper toezicht bij het onthouden van onderhoud bij monumenten 26
Conclusies (1) 1a) Vanuit de focus op het verhaal van Eindhoven is in de afgelopen jaren het monumentenbestand op een weloverwogen manier tot stand gekomen 1b) Op basis van nadere inventarisaties en cultuurhistorisch onderzoek bij de actualisatie van bestemmingsplannen is aanvullend op het monumentenbestand gekozen om verschillende panden de aanduiding karakteristiek te geven of voor een dubbelbestemming cultuurhistorie te kiezen 27
Conclusies (2) 2) Bij aanwijzing van monumenten wordt gekeken welke zaken/delen kunnen worden uitgezonderd en daarnaast is sinds 2013 in het kader van deregulering ook een aantal werkzaamheden aan monumenten uitgezonderd 3) De huidige kaders bieden voldoende handvatten om erfgoed goed te beschermen 4) Toezicht en handhaving bij monumenten gaat over het algemeen goed. Het onthouden van onderhoud aan, een gebrekkige instandhouding van en kleinschalige activiteiten aan monumenten verdienen wel extra aandacht 28
Taakvervulling Erfgoed (1) Onderzoek Knelpunten wegwerken en knopen doorhakken Quickscan taakvervulling gemeente Eindhoven onder- en bovengrondse monumentenzorg 29
Taakvervulling Erfgoed (2) Analyse 2012: Erfgoedvisie Eindhoven Inventarisatie, onderzoek, selectie Zichtbaar maken & educatie Modernisering erfgoedbeheer Erfgoed inzetten voor Brainport Erfgoedhuis Wettelijke taken (tot voor kort) Monumentenwet (nu / binnenkort) Erfgoedwet (ontwikkeling) Omgevingswet Monumentenvergunningen Vastleggen erfgoedwaarden Eigenaren informeren Toezicht & Handhaving 30
Taakvervulling Erfgoed (3) Analyse Archeologie Veel kennis Veel vrijwilligers Regionaal netwerk Wettelijke taken geborgd Monumenten Dynamisch Veel kennis verdwenen Veel stakeholders Wettelijke taken niet geborgd 31
Taakvervulling Erfgoed (4) Adviezen Basis op orde Wettelijke taken borgen (fte) Erfgoedverordening herzien Cultuurhistorische en Archeologische waardenkaarten herzien Omgevingswet Erfgoedvisie Toekomst Erfgoedhuis Certificering Onderzoek, selectie, educatie etc Digitalisering & Open data 32
Taakvervulling Erfgoed (5) Adviezen Borging wettelijke taken Monumenten Overige personele en financiële consequenties kadernota Onderzoek toekomst organisatie Erfgoedhuis Onderzoek archeologische certificering 33 NAAM / DATUM / AFDELING