Toelichting bij de matrix erfgoed waarden borgen in het bestemmingsplan

Transcriptie

1 Toelichting bij de matrix erfgoed waarden borgen in het bestemmingsplan In de matrix zijn enkele voorbeelden van cultuurhistorische waarden opgenomen. Per waarde is aangegeven welke onderdelen van het bestemmingsplan ter bescherming van deze waarden kan worden gebruikt. Het is bij de keuze hiervan belangrijk dat het goed geregeld wordt, hoe is minder relevant. Het instrument moet aansluiten bij het doel en leiden tot een goede bescherming conform het relevante beleid. Er zijn vaak meerdere mogelijkheden. Het is uiteindelijk aan de gemeente (of rijk of provincie) om hierin een keuze te maken. Bij de keuze van de verschillende instrumenten wordt aangesloten op het systeem van de Standaard Vergelijkbare BestemmingsPlannen (SVBP) 2008 en de terminologie van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht. Daar waar een + is weergegeven kan voor dat bepaalde instrument worden gekozen. Aan de hand van de SVBP wordt een keuze gemaakt voor een bepaalde (dubbel)bestemming. Het bouwvlak wordt op de verbeelding opgenomen. Toelichting per onderdeel Hieronder is per onderdeel dat is opgenomen in de matrix een korte toelichting opgenomen. Archeologie, land en water Gronden of waterbodems met archeologische (verwachtings)waarden krijgen een dubbelbestemming Waarde - Archeologie (geen functieaanduiding, het systeem van dubbelbestemmingen vloeit voort uit de SVBP). Om de archeologische waarden te kunnen beschermen worden hieraan bouw- en gebruiksregels gekoppeld. Een omgevingsvergunning voor het uitvoeren van een werk, geen bouwwerk zijnde, of van werkzaamheden kan worden opgenomen om grondbewerkingen en andere werkzaamheden die de archeologische waarden kunnen verstoren vergunningplichtig te maken. Ook aan een omgevingsvergunning voor een bouwactiviteit kan de voorwaarde worden verbonden dat eerst een archeologisch onderzoek moet worden uitgevoerd. Hieruit kan volgen dat er opgravingen moeten plaatsvinden of dat de archeologische waarden op locatie moeten worden beschermd. Bebouwingsstructuur Beplanting In bepaalde gebieden is sprake van een bebouwingsstructuur die sinds jaar en dag op een bepaalde manier is opgebouwd. Per gebied zijn hierin verschillende kenmerken en karakteristieken te onderscheiden. Het is belangrijk om de ruimtelijke opbouw van het gebied te behouden. Er kan sprake zijn van ijle tot verspreide of dichte tot half open bebouwingsstructuren. Een bebouwingsstructuur kan worden vastgelegd door middel van het vastleggen van de plaats van de bebouwing in bouwvlakken en het werken met gevellijnen. Op open plekken in de structuur wordt dan geen bouwvlak gelegd of krijgen de gronden een bestemming waarbinnen bebouwing niet is toegestaan. Het kan met het oog op de cultuurhistorische waarden wenselijk zijn om bepaalde beplanting, zoals bijvoorbeeld plantsoenen, parken, laanbeplanting, waardevolle bomen specifiek te bestemmen als Groen. Waardevolle bomen kunnen ook worden bestemd met een dubbelbestemming uit de hoofdgroep Waarde of de functieaanduiding monumentale boom. Indien er sprake is van waardevolle bomen waarvoor een extra bescherming is gewenst is

2 een dubbelbestemming een goed instrument. Het karakter van de dubbelbestemming is dat het voorrand heeft boven de onderliggende bestemming. Bebouwing kan binnen deze groenstructuren worden tegengegaan in de bouwregels. Voor verschillende werken en werkzaamheden, zoals voor het aanleggen van verharding en het verwijderen van beplanting, kan het vereiste van een omgevingsvergunning voor het aanleggen worden opgenomen. Beschermd stads- of dorpsgezicht Het is gebruikelijk dat aangewezen beschermde dorps- en stadsgezichten in bestemmingsplannen een dubbelbestemming uit de hoofdgroep Waarde krijgen. In de regels van het bestemmingsplan kan vervolgens worden aangesloten op het Aanwijzingsbesluit waarin de cultuurhistorische en ruimtelijke waarden van de bebouwing en het gebied gelegen binnen de grenzen van het beschermd dorps- of stadsgezicht zijn opgenomen. In een bestemmingsplan kunnen voor beschermde dorps- en stadsgezichten verdergaande regelingen ter bescherming van de cultuurhistorische waarden worden opgenomen dan in een gewoon bestemmingsplan. Het staat gemeenten vrij in bestemmingsplannen een beschermende regeling voor de door zichzelf of provincie aangewezen beschermde gezichten op te nemen, dit op basis van de eigen monumentenverordening. Ook gemeentelijke dorps- en stadsgezichten kunnen onder de dubbelbestemming van de hoofdgroep Waarde worden gebracht. Binnen een beschermd stads- of dorpsgezicht zijn er veel verschillende waarden die beschermd kunnen worden. Het is vaak gewenst om de verschillende aspecten van de bebouwing vast te leggen. Hierbij kan gedacht worden aan de gevelvorm, de gevelbreedte, de kavelbreedte, gevelindeling, bouwmaterialen, goot- en bouwhoogten, bouwrichting, nok-richting en dak- /kapvormen. Ook de openbare ruimte kan worden beschermd door het opnemen van bestemmingen, bouwvlakken en dwarsprofielen ten behoeve van straten, pleinen, stegen, vernauwingen/verbreding van straten, brandgangen, bestrating, groenaanleg, rooilijnen en overbouwde doorgangen. Als er in het aanwijzingsbesluit wordt gesproken over welstandsaspecten, zoals kleur- en materiaalgebruik, dan kunnen ook die onderdelen worden opgenomen in het bestemmingsplan. Bouwhistorie Buitenplaats Bouwhistorie is de discipline die zich bezig houdt met het materiële onderzoek van gebouwd erfgoed: waarom een gebouw staat waar het staat, waarom het eruit ziet als het er uitziet en welke waarden dit belichaamt voor de toekomst (definitie Stichting Bouwhistorie Nederland). Bouwhistorisch onderzoek levert niet alleen informatie op over het individuele pand maar ook over de ontwikkeling van de historische structuur van een woonblok, wijk, dorp of stad. Bouwhistorisch onderzoek is van belang omdat anders bij verbouwing of sloop ongezien veel informatie kwijt raakt. In het bestemmingsplan kunnen regels worden gesteld ter bescherming van bouwhistorische waarden, mits ruimtelijk relevant. Kenmerkend voor een buitenplaats zijn de landhuizen en de grote kavels. De buitenplaats kan bestemd worden conform de functie die het heeft, zoals Wonen. Door het vastleggen van de bebouwing met een bouwvlak en specifieke bouwregels wordt het landhuis beschermd. Ook voor andere gebouwen, zoals koetshuizen of oranjerieën kunnen passende bouwregels worden opgenomen. Voor de bescherming van de specifieke

3 cultuurhistorische waarden van de buitenplaats kan worden gekozen voor de dubbelbestemming Waarde - Buitenplaats. Met een omgevingsvergunningen-stelsel kunnen de specifieke waarden van de buitenplaats worden beschermd, zoals beplanting, verharding, waterpartijen. Het landhuis zal vaak een rijksmonument zijn en is al beschermd, maar ook aan de bijbehorende gebouwen kan een omgevingsvergunning voor het slopen worden gekoppeld. Cultuurhistorische dijken Hoogte-elementen Karakteristieke bebouwing Kavelstructuur Landgoederen Het dijkenpatroon is in sommige gebieden een belangrijk historisch en structurerend element in het landschap en zal bewaard moeten blijven door het opnemen van een dubbelbestemming, zoals Waarde - Cultuurhistorisch waardevolle dijk of een functieaanduiding. Daar waar sprake is van onvervangbare cultuurhistorisch waardevolle dijken verdient het opnemen van een bestemming de voorkeur. Per dijk zal bekeken moeten worden of deze beplantings- en bebouwingsvrij moet blijven of dat het een met bomen beplante dijk betreft waardoor een contrast ontstaat met het open bouwland. In de bouwregels voor de betreffende dijk worden opgenomen dat geen bebouwing is toegestaan en er kan een verbod voor het aanbrengen van beplanting worden opgenomen of juist een verbod of omgevingsvergunning voor het verwijderen van beplanting indien het een dijk met beplanting betreft. Bestaande hoogte-elementen in het landschap, zoals beplanting of hoger gelegen gronden kunnen worden beschermd door middel van het opnemen van een omgevingsvergunningenstelsel voor het verwijderen van hoogopgaande beplanting of het afgraven van gronden. Karakteristieke gebouwen, niet zijnde monumenten, waarvoor het gewenst kan zijn om in een bestemmingsplan een beschermende regeling op te nemen, kunnen worden aangeduid als karakteristiek. De instandhouding van de hoofd-vorm kan met een omgevingsvergunning voor het slopen worden beschermd. Ook kunnen andere voor het gebied of voor het gebouw specifieke karakteristieke kenmerken zoals nokrichting, ligging, bebouwingsstructuren en maatvoering worden beschermd. Dit is mogelijk door het leggen van bouwvlakken, bouwaanduidingen, figuren en maatvoering op de verbeelding. Daar waar sprake is van een bepaald verkavelingspatroon of een bepaalde kavelstructuur kan dit worden vastgelegd via het opnemen van een omgevingsvergunning voor het aanleggen ten behoeve van het wijzigen van deze structuren in de bestemming. Ook een dubbelbestemming voor de specifieke kavelstructuur is een mogelijkheid. Binnen een landgoed is vaak sprake van tuinen, parken, bospercelen en landbouwgronden. De verschillende onderdelen van landgoederen zijn open plekken tussen landgoederen (weilanden) of bos- of parklandschap van een landgoed. Om het onderscheid tussen deze landschappelijke kenmerken te behouden kunnen ze een toegesneden bestemming, zoals Bos, Groen en Natuur, krijgen die de verschillende kernmerken vastlegt en beschermt, bijvoorbeeld met het opnemen van verbodsbepalingen of omgevingsvergunningen voor het aanleggen.

4 Om toch de samenhang binnen een landgoed te behouden en te versterken, kunnen de bouw- en gebruiksmogelijkheden van de verschillende bestemmingen op elkaar worden afgestemd. Hierbij kan ervoor worden gekozen om beperkt te bestemmen conform het bestaande gebruik en de bebouwing. In de bestemmingen kunnen vervolgens voor nieuwe ontwikkelingen flexibiliteitsbepalingen worden opgenomen zoals afwijkingsmogelijkheden en wijzigingen. Bij toepassing van de afwijkings- of wijzigings-bevoegdheden kunnen criteria worden opgenomen die zien op de samenhang van het landgoed en de kwaliteit van het gebied. Eventueel kan over alle bestemmingen die onderdeel uitmaken van het landgoed een functieaanduiding worden opgenomen met daaraan een omgevingsvergunningenstelsel gekoppeld die ziet op de waarden en kwaliteiten van het landgoed. Ook een dubbelbestemming uit de hoofdgroep Waarde behoort tot de mogelijkheden. Het is wenselijk dat landgoederen met landhuizen, bijgebouwen, tuin, parkaanleg en zichtlijnen behouden blijven. Landgoederen dienen dan ook bestemd te worden conform de huidige functie, zoals een bedrijfs- of woonfunctie, waarbij het landhuis en de bijgebouwen vastgelegd kunnen worden door middel van het leggen van bouwvlakken met maatvoeringsaanduidingen waarmee de maat van de bebouwing wordt vastgelegd. De tuin en parkaanleg kunnen door middel van omgevingsvergunningenstelsels worden behouden. Onbebouwde stroken tussen en langs landgoederen dienen bestemd te worden als open gebied waarbinnen geen opgaande beplanting en bebouwing is toegestaan. De hagen, monumentale bebouwing en het profiel van sloten en wegen kunnen binnen de bestemming specifiek worden aangeduid door middel van functieaanduidingen en/of dwarsprofielen. Molen Molenbiotoop Monumenten Straten en straatwanden Een molen wordt bestemd conform de functie, zoals Bedrijf, Maatschappelijk, Recreatie of Wonen. De hoofdvorm kan worden vastgelegd met een bouwvlak. De instandhouding van de hoofdvorm kan met een omgevingsvergunning voor het slopen worden beschermd. Is de molen een monument, wat vaak het geval is, dan vindt bescherming plaats via de Monumentenwet. Een molenbiotoop wordt opgenomen met de gebiedsaanduiding vrijwaringszone - molenbiotoop. Aan de regeling wordt een beperking voor de bouwhoogte van omliggende bebouwing opgenomen. Des te verder de bebouwing van de molen is gelegen des te groter de bouwhoogte mag zijn. Rijksmonumenten worden al beschermd door de Monumentenwet. Dit neemt niet weg dat er een regeling voor monumentale bebouwing kan worden opgenomen in bestemmingsplannen. Om monumentale bebouwing te behouden, kan de hoofdvorm in een bestemmingsplan worden vastgelegd door een strak bouwvlak om de bestaande bebouwing te leggen. Ook de openbare ruimte kan worden beschermd door het opnemen van bestemmingen, bouwvlakken en dwarsprofielen ten behoeve van straten, pleinen, stegen, vernauwingen/verbreding van straten, brandgangen, bestrating, rooilijnen en overbouwde doorgangen. Straten en pleinen kunnen specifiek worden bestemd. Een handig figuur om bepaalde om bepaalde profielen vast te leggen is het dwarsprofiel.

5 Openheid De waarde openheid kan in een bestemmingsplan beschermd worden met een dubbelbestemming Waarde - Open gebied. Een bestemming waarin bebouwing niet is toegestaan, zoals Agrarisch of Groen, of een functieaanduiding specifieke vorm van waarde - open gebied behoort ook tot de mogelijkheden. Om de openheid van het gebied te beschermen kunnen beperkende bouwregels worden opgenomen waarin bebouwing wordt tegengegaan. Daarnaast kan het aanbrengen van opgaande beplanting worden gekoppeld aan een omgevingsvergunning voor het aanleggen. Profielen Bestaande profielen in straten en pleinen kunnen worden vastgelegd door dwarsprofielen, maar ook door de wijze van bestemmen. Om bestaande profielen in bebouwingsstructuren te beschermen kan bijvoorbeeld elke functie (bijvoorbeeld kavel, waterloop, groenstrook, weg) specifiek worden bestemd. Het kan hierbij van belang zijn om de uitwissel-baarheid tussen de functies zo klein mogelijk te laten. Hiermee wordt het onderscheid tussen de verschillende elementen van het profiel optimaal vastgelegd en beschermd. Waterlopen Zichtlijnen Waterlopen kunnen worden bestemd als Water. De keuze voor een bestemming is sterk afhankelijk van de schaal van de waterlopen. Ook het opnemen van water in de bestemmingsomschrijving van bijvoorbeeld een agrarische bestemming maakt water mogelijk, maar legt de locatie niet precies vast. Bebouwing kan via de bouwregels worden tegengaan. Er kan een omgevingsvergunning voor het graven of dempen van watergangen worden opgenomen. Bij zichtlijnen is het van belang dat de openheid ter plaatse wordt bewaard waardoor de zichtrelatie tussen de plekken en het landschap en vice versa blijft bestaan. In sommige gevallen is er momenteel sprake van schaarse doorzichten, dus is het van belang dat ze blijven bestaan. Dit kan worden bereikt door het leggen van bestemmingen waarin geen bebouwing en opgaande beplanting wordt toegestaan.