Rabobank Groep Halfjaarverslag 2007
Inhoudsopgave Kerngegevens 1 Bericht van de voorzitter 2 Rabobank Groep 4 Binnenlands retailbankbedrijf 9 Wholesalebankbedrijf en internationaal retailbankbedrijf 12 Vermogensbeheer en beleggen 15 Leasing 18 Vastgoed 20 Halfjaarcijfers 2007 23 Profiel Rabobank Groep 33 Organigram 35 Colofon 36
Kerngegevens 30-jun-07 31-dec-06 30-jun-06 31-dec-05 30-jun-05 Omvang dienstverlening (bedragen in miljoenen euro s) Balanstotaal 591.674 556.455 521.467 506.573 510.088 Kredieten private sector 343.873 324.110 291.658 278.095 267.123 Toevertrouwde middelen 229.756 215.899 195.917 186.427 173.729 Beheerd en bewaard vermogen 310.900 291.200 228.100 224.200 217.100 Vermogen en solvabiliteit (bedragen in miljoenen euro s) Eigen vermogen 29.697 29.377 26.675 26.349 23.561 Kernvermogen 26.588 26.391 25.394 24.860 22.712 Toetsingsvermogen 27.209 27.114 25.736 25.272 23.478 Risicogewogen activa 260.721 247.458 222.631 213.901 208.138 Solvabiliteitseis 20.858 19.797 17.810 17.112 16.651 Tier 1-ratio 10,2 10,7 11,4 11,6 10,9 BIS-ratio 10,4 11,0 11,6 11,8 11,3 2007-I 2006-II 2006-I 2005-II 2005-I Resultaatgegevens (bedragen in miljoenen euro s) Totaal baten 5.679 5.095 4.954 4.752 4.611 Bedrijfslasten 3.865 3.633 3.254 3.245 2.997 Waardeveranderingen 166 223 227 268 249 Bedrijfsresultaat vóór belastingen 1.648 1.239 1.473 1.239 1.365 Nettowinst 1.365 1.144 1.201 1.024 1.059 Ratio s Rendement eigen vermogen 10,3% 9,2% 9,7% 9,6% 9,9% Efficiencyratio 68,1% 68,5% 65,7% 68,3% 65,0% 30-jun-07 31-dec-06 30-jun-06 31-dec-05 30-jun-05 Dichtbij Lokale Rabobanken 183 188 218 248 269 Vestigingen: - kantoren 1.193 1.214 1.229 1.249 1.263 - contactpunten 3.106 3.091 3.093 3.031 2.959 Geldautomaten 3.139 3.139 3.109 3.116 3.098 Buitenlandse vestigingsplaatsen 355 330 289 267 247 Medewerkers - aantallen 59.689 56.209 52.002 50.988 56.396 - mensjaren 54.044 50.573 46.510 45.580 50.294 Klantgegevens Leden (x 1.000) 1.680 1.641 1.609 1.551 1.494 Leden-klantenratio 18,5% 18,4% 18,2% 17,7% 17,2% Rating Standard & Poor s AAA AAA AAA AAA AAA Moody s Investor Service Aaa Aaa Aaa Aaa Aaa Dominion Bond Rating Service AAA AAA AAA AAA AAA Kerngegevens 1
Bericht van de voorzitter De Rabobank Groep realiseerde in de eerste helft van 2007 een nettoresultaat van 1,4 miljard euro. De nettowinst steeg met 14%. Hiermee hebben we onze nettowinstdoelstelling overtroffen. Al onze groepsonderdelen droegen bij aan de nettowinststijging. De kredietverlening in het binnenland nam sterk toe door de grote vraag naar hypotheken en ons marktaandeel groeide verder. Ook is de kredietverlening in het buitenland toegenomen. Mede door de groei van het aantal spaarrekeningen in Nederland ontwikkelde de groei van het spaargeld zich voorspoedig en wisten we marktaandeel te winnen. De ontwikkeling van de activiteiten en financiële resultaten van de Rabobank Groep waren in de eerste helft wederom voorspoedig. Ons marktaandeel hypotheken steeg met 3,5 procentpunt tot 29% en ook ons marktaandeel sparen nam toe, met 0,6 procentpunt tot 39,9%. Op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) zijn we vooruitstrevend geweest door de verdere integratie ervan in de kredietverlening, het kernproces van onze bank. Verder zijn we actief de dialoog aangegaan met maatschappelijke organisaties en belanghebbenden om een betere invulling te geven aan ons MVO-beleid. Begin 2007 introduceerden we met de Rabocard met klimaatcompensatie en de Rabo KlimaatHypotheek nieuwe duurzame producten voor onze klanten. Ondanks de hevige concurrentie op de hypotheekmarkt en de daling van de ontvangen boeterente in het binnenland steeg het renteresultaat met 1% tot 3,3 miljard euro. Het in de eerste helft van 2007 nog gunstige beleggingsklimaat gaf een impuls aan de provisiebaten. Hierdoor en dankzij de bijdrage van Sarasin kwamen de provisiebaten 22% hoger uit op 1,4 miljard euro. De bijdragen van Athlon en onderdelen van Bouwfonds waren bepalend voor de stijging van de overige baten. Door de groei van de activiteiten en door overnames stegen de bedrijfslasten met 19% tot 3,9 miljard euro. Het positieve economische klimaat en de verbetering van het risicoprofiel van de kredietportefeuille resulteerden in een afname van de risicokosten. Door de toename van het brutoresultaat en de daling van de risicokosten nam de nettowinst toe met 14%. 2 Rabobank Groep halfjaarverslag 2007
In de eerste helft van 2007 hebben we onze wereldwijde activiteiten verder uitgebreid. Het retailbanknetwerk werd uitgebreid met de overname van Mid-State Bank & Trust, Hagabank en Bank Hagakita en HNS Banco. Robeco breidde zijn duurzame vermogensbeheeractiviteiten uit met de overname van de Zwitserse Sustainable Asset Management Groep. Om optimaal te profiteren van synergievoordelen, willen we ons meer focussen op de integratie van de recente overnames met de andere groepsonderdelen. De Nederlandse conjunctuur zit op haar top en voorspellende indicatoren wijzen erop dat de economie naar een wat lagere versnelling gaat terugschakelen. Recente cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek geven aan dat de groei in het tweede kwartaal al een stap terug moest maken. Gegeven de sterke economische fundamenten van ons land, de aanhoudende kracht van de vertrouwensindicatoren en de krappe arbeidsmarkt lijkt het erop dat deze groeicijfers de terugval iets teveel hebben geaccentueerd. Onze verwachtingen voor de tweede helft van het jaar zijn dan ook positief, al zal het voor het jaar als geheel moeilijk zijn om de economische groei van 2006 te evenaren. Voor 2007 als geheel verwachten wij dat de economische groei op circa 2,5% uitkomt. De geschetste vooruitzichten kunnen positief bijdragen aan de Nederlandse bancaire activiteiten. Wel zal de rentemarge in het binnenland naar verwachting onder druk blijven staan door de aanhoudende concurrentie op de hypotheekmarkt. Hierdoor wordt de kostprijs meer van belang. Hoewel de efficiencyratio zich gunstig ontwikkelde bij het binnenlands retailbankbedrijf in de eerste helft van dit jaar, blijft het voor de lange termijn van belang dat de baten/lastenratio van de lokale Rabobanken verder verbetert. De mondiale economische vooruitzichten - tot voor kort ronduit uitstekend - zijn zeer recent wat getemperd. De problemen op de Amerikaanse subprime hypotheekmarkt hebben de financiële markten wereldwijd geraakt. Hoewel de beweging naar een meer realistische waardering van risico s op zichzelf als een gunstige ontwikkeling is aan te merken, kunnen vermogens- en vertrouwenseffecten ook de reële economie raken. Het is inmiddels duidelijk dat deze risico s de Amerikaanse economie raken en ook een beperkt effect hebben op de Europese economie. Onze verwachting is dat het vertrouwen op de financiële markten weer terugkeert en dat de economie in het eurogebied de turbulentie goed verteert. De raad van bestuur is dan ook positief gestemd ten aanzien van de verdere ontwikkeling van het groepsresultaat in de tweede helft van 2007. Bert Heemskerk, voorzitter van de raad van bestuur van Rabobank Nederland Bericht van de voorzitter 3
Rabobank Groep De nettowinst steeg bij de Rabobank Groep in het eerste halfjaar tot 1.365 (1.201 1 ) miljoen euro. Dit is een toename van 14%. 1) De getallen tussen haakjes ( ) betreffen de vergelijkende cijfers. Voor resultaatgegevens zijn dit de cijfers over de eerst helft van 2006 en voor de balansgegevens zijn dit de cijfers per eind 2006. Financieel perspectief Financiële doelstellingen Financieel stuurt de Rabobank Groep op een drietal ratio s: de nettowinstgroei, de tier 1-ratio en het rendement eigen vermogen. Met een nettowinststijging van 14% (13%) overtrof de Rabobank Groep in de eerste helft van 2007 haar doelstelling van 12%. De tier 1-ratio kwam uit op 10,2 (10,7). Dit is boven de doelstelling van 10. Voornamelijk door de acquisitie van Mid-State Bank & Trust en door het vergroten van het belang in Transtrend daalde de tier 1-ratio. Het kernvermogen nam met 0,2 miljard euro toe tot 26,6 (26,4) miljard euro. Door een verdere toename van de kredietverlening stegen de risicogewogen activa met 5% tot 260,7 (247,5) miljard euro. Het rendement eigen vermogen, de nettowinst gerelateerd aan het kernvermogen, bedroeg 10,3% (9,7%). Dit is hoger dan de interne eis van 10%. Kredieten private sector De post kredieten aan cliënten nam in de eerste helft van 2007 met 3% toe tot 365,8 (354,9) miljard euro. De kredieten private sector - 94% van de totale kredietverlening - stegen met 6% tot 343,9 (324,1) miljard euro, vooral door de groei van de hypothecaire kredietverlening in Nederland en door een sterke groei van de kredietverlening in het buitenland. De kredieten private sector bestonden medio 2007 voor 51% uit kredieten aan particulieren, 33% werd verstrekt aan de sector handel, industrie en dienstverlening (HID) en 16% aan de food & agrisector. De groei van de hypotheekportefeuille was bepalend voor de stijging van de kredietverlening aan particulieren met 5% tot 174,5 (166,1) miljard euro. De particuliere hypotheekportefeuille groeide met 5% tot 169,7 (160,9) miljard euro. Door verdere groei van het internationaal retailbankbedrijf nam de kredietverlening aan particulieren in het buitenland toe met 13% tot 3,7 (3,3) miljard euro. - Financiële doelstellingen gerealiseerd - Nettowinst stijgt met 14% - Tier 1-ratio komt uit op 10,2 - Rendement eigen vermogen bedraagt 10,3% - Nettoresultaat bedraagt 1,4 miljard euro - Baten nemen toe met 15% tot 5,7 miljard euro - Bedrijfslasten stijgen met 19% tot 3,9 miljard euro - Efficiencyratio verslechtert tot 68% - Risicokosten dalen met 8 basispunten tot 13 basispunten - Kredieten private sector nemen toe met 6% tot 344 miljard euro - Toevertrouwde middelen stijgen met 6% tot 230 miljard euro Toevertrouwde middelen In het eerste halfjaar van 2007 stegen de toevertrouwde middelen met 6% tot 229,8 (215,9) miljard euro. Binnen de toevertrouwde middelen zijn spaargelden de omvangrijkste categorie. De spaargelden bij de Rabobank Groep namen toe met 7% tot 96,2 (89,5) miljard euro. Daarnaast stegen de toevertrouwde middelen vooral door een toename van de zakelijke termijndeposito s en de rekening-courantsaldi. De omvang van de termijndeposito s steeg met 8% tot 49,9 (46,3) miljard euro. Baten In de eerste zes maanden van 2007 namen de totale baten toe met 15% tot 5.679 (4.954) miljoen euro. Vooral de provisies en de overige baten stegen sterk. Het renteresultaat 4 Rabobank Groep halfjaarverslag 2007
steeg met 1% tot 3.293 (3.264) miljoen euro. Door het hogere renteniveau was er bij klanten minder behoefte om de hypotheek vervroegd af te lossen. De ontvangen boeterente nam af. Bij het binnenlands retailbankbedrijf daalde de marge door de aanhoudende concurrentie op de hypotheekmarkt en ook bij de leasingactiviteiten daalde de marge. De toegenomen kredietverlening compenseerde echter de gevolgen van de gedaalde boeterente en de lagere rentemarge. De koersstijgingen op aandelenbeurzen en de consolidatie van Sarasin vanaf eind 2006 leidden tot een toename van het beheerd en bewaard vermogen ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. Dit resulteerde in een toename van de vermogensbeheerprovisies. Ook stegen de assurantieprovisies als gevolg van de groei van het aantal verzekerden. Vooral door de hogere vermogensbeheerprovisies, maar ook door de hogere assurantieprovisies, stegen de provisiebaten met 22% tot 1.406 (1.157) miljoen euro. De overige baten namen toe met 84% tot 980 (533) miljoen euro. De in december 2006 geacquireerde onderdelen van Bouwfonds droegen sterk bij aan deze groei. De overname van Athlon in de tweede helft van 2006 resulteerde eveneens in een toename van de overige baten. De baten uit de deelneming Eureko namen af. Kredietverlening naar sector in miljarden euro s 350 300 250 200 150 100 50 0 30-06-05 31-12-05 30-06-06 31-12-06 30-06-07 Verdeling toevertrouwde middelen in miljarden euro s 300 250 200 150 100 50 0 30-06-05 31-12-05 30-06-06 31-12-06 30-06-07 Food & agri HID Particulieren Terugkooptransacties Overige toevertrouwde middelen Termijndeposito s Rekening courant/ vereffeningsrekeningen Spaargelden Bedrijfslasten In de eerste helft van 2007 namen de totale bedrijfslasten toe met 19% tot 3.865 (3.254) miljoen euro. Door de groei van de personele bezetting namen de personeelskosten toe met 9% tot 2.171 (1.984) miljoen euro. In de tweede helft van 2006 steeg de personele bezetting met ongeveer 3.200 fte als gevolg van acquisities. In 2007 groeide het aantal medewerkers met circa 2.800 fte door diverse overnames. Het totale aantal medewerkers van de Rabobank Groep steeg de afgelopen zes maanden met 7% tot 54.044 (50.573) fte. De groei van de activiteiten resulteerde in een toename van de andere beheerskosten met 36% tot 1.498 (1.103) miljoen euro. De afschrijvingskosten namen toe met 17% tot 196 (167) miljoen euro. Waardeveranderingen De post waardeveranderingen, bestaande uit kosten kredietverliezen en waardeveranderingen op andere financiële activa, daalde met 27% tot 166 (227) miljoen euro in het eerste halfjaar van 2007. Behalve de gunstige economische situatie in het binnen- en buitenland droegen het prudente kredietrisicobeleid en de verdergaande professionalisering van het kredietrisicomanagement bij aan deze afname. De risicokosten zijn op jaarbasis 13 (21) basispunten van de gemiddelde risicogewogen activa, hetgeen ruim onder het vijfjaarsgemiddelde van 26 basispunten ligt. Resultaten (in miljoenen euro s) 2007-I 2006-I Mutatie Rente 3.293 3.264 1% Honoraria en provisies 1.406 1.157 22% Overige baten 980 533 84% Totale baten 5.679 4.954 15% Personeelskosten 2.171 1.984 9% Andere beheerskosten 1.498 1.103 36% Afschrijvingen 196 167 17% Totale bedrijfslasten 3.865 3.254 19% Brutoresultaat 1.814 1.700 7% Waardeveranderingen 166 227-27% Bedrijfsresultaat vóór belastingen 1.648 1.473 12% Belastingen 283 272 4% Nettowinst 1.365 1.201 14% Risicokosten (in basispunten) 13 21-38% Ratio s Efficiencyratio 68,1% 65,7% Rendement eigen vermogen 10,3% 9,7% Balansgegevens (in miljarden euro s) 30-jun-07 31-dec-06 Balanstotaal 591,7 556,5 6% Kredieten private sector 343,9 324,1 6% Spaargeld 96,2 89,5 7% Risicogewogen activa 260,7 247,5 5% Vermogensratio s BIS-ratio 10,4 11,0 Tier 1-ratio 10,2 10,7 Aantal medewerkers (in fte) 54.044 50.573 7% Rabobank Groep 5
Belastingen De in de eerste helft van 2007 verantwoorde belasting bedraagt 283 (272) miljoen euro. De belastingdruk daalde tot 17,2% (18,5%). De verlaging van het vennootschapsbelastingtarief in Nederland droeg bij aan deze daling. Nettowinst Over de eerste zes maanden van 2007 nam het nettoresultaat van de Rabobank Groep toe met 14%. De nettowinst bedroeg 1.365 (1.201) miljoen euro. Na aftrek van belang derden en betaling van de vergoeding aan de houders van Rabobank Ledencertificaten en Trust Preferred Securities III tot en met VI, resteert een bedrag van 1.012 (920) miljoen euro. Risicoperspectief Bankieren is het bewust aangaan van verantwoorde risico s. De Rabobank Groep voert een prudent risicobeleid waaruit een bescheiden risicoprofiel voortvloeit. In de eerste helft van 2007 is gewerkt aan de verdere invoering van het nieuwe Basel II-akkoord dat voor de Rabobank Groep op 1 januari 2008 van kracht wordt. Ook is bij De Nederlandsche Bank de officiële aanvraag ingediend voor het gebruik van de meest geavanceerde methodes, voor de berekening van deze Basel II-vermogenseisen. Naast deze externe vermogens eisen zal voor risicobeheer en kapitaalallocatie de interne vermogenseis, het zogeheten economisch kapitaal, leidend worden. Verdeling economisch kapitaal medio 2007 naar risicotype Kredietrisico 55% Operationeel en bedrijfsrisico 20% Rente- en marktrisico 15% Overige risico s 10% Kosten kredietverliezen (in miljoenen euro s) 2007-I 2006-I Mutatie Binnenlands retailbankbedrijf 88 86 2% Wholesalebankbedrijf en internationaal retailbankbedrijf 31 103-70% Leasing 48 39 23% Overige 0-1 Rabobank Groep 167 227-26% Kosten kredietverliezen (in basispunten van de gemiddelde kredietverlening) Binnenlands retailbankbedrijf 8 8 Wholesalebankbedrijf en internationaal retailbankbedrijf 8 37 Leasing 60 55 Rabobank Groep 10 16 Risicokosten (in basispunten van de gemiddelde risicogewogen activa) Binnenlands retailbankbedrijf 12 13 Wholesalebankbedrijf en internationaal retailbankbedrijf 10 37 Leasing 49 51 Rabobank Groep 13 21 Externe vermogenseis Op basis van de meest recente berekeningen zal voor Rabobank Groep de externe Basel II-vermogenseis ongeveer 30% tot 40% onder de huidige Basel I-vermogenseis liggen. De vermogenseis voor het kredietrisico wordt onder het nieuwe regime bijna gehalveerd. Dit is voornamelijk te danken aan de omvangrijke hypotheekportefeuille. De gemiddelde vermogenseis voor de hypotheekportefeuille daalt onder Basel II met meer dan driekwart. In de zakelijke kredietverlening en bij de leasingactiviteiten komt een aanzienlijke verlaging van de solvabiliteitseis naar boven, doordat Basel II meer dan Basel I rekening houdt met het daadwerkelijke risico en met het verkregen onderpand. Voor deze portefeuilles is de reductie meer dan 50%. Aan de andere kant kent Basel II voor banken een separate vermogenseis voor operationeel risico. De vermogenseis voor operationeel risico komt voor de Rabobank Groep uit op circa 10% van de totale vermogenseis onder Basel II. De tier 1-ratio onder Basel I kende medio 2007 een waarde van ruim 10. Indien de intern berekende Basel II-vermogenseis wordt gebruikt, komt deze ratio uit op ruim 15. Begin 2007 heeft, naast de reguliere Basel l-rapportage, de aanlevering aan De Nederlandsche Bank (DNB) plaatsgevonden van de eerste Basel II-rapportage, de zogenaamde parallel run rapportage. In de tweede helft van dit jaar en begin 2008 zullen de rapportages voor de tweede en derde parallel run worden opgesteld. Daarnaast is het zogenoemde Application Package bij DNB ingediend, waarin de Rabobank opteert voor de meest geavanceerde methodes voor het berekenen van de solvabiliteitseis voor kredietrisico en operationeel risico. Interne vermogenseis Het benodigde economisch kapitaal voor de Rabobank Groep wordt berekend voor zeven risicotypes (kredietrisico, transferrisico, marktrisico, balans/renterisico, bedrijfsrisico, 6 Rabobank Groep halfjaarverslag 2007
operationeel risico en verzekeringsrisico). Het benodigde economisch kapitaal bedraagt per eind juni 2007 18,8 (16,9) miljard euro. Voor de berekening van de interne vermogenseis wordt overigens een hogere betrouwbaarheid gebruikt dan de toezichthouder voor de berekening van de externe vermogenseis gebruikt. De verandering ten opzichte van 2006 wordt in belangrijke mate veroorzaakt door enerzijds de groei van de activiteiten van de Rabobank Groep en anderzijds door het verder doorontwikkelen van een aantal risicomodellen. Kredietrisico is met 55% van het totale economisch kapitaal verreweg het meest zwaarwegende risicotype. De niet-financiële risico s (operationeel en bedrijfsrisico) zijn goed voor 20%, terwijl het balans/renterisico 15% vertegenwoordigt. De resterende 10% is verdeeld over de andere risicotypes. Het benodigde economisch kapitaal ligt ruim onder het aanwezige tier 1-kapitaal (kernvermogen) van 26,6 (26,4) miljard euro. Deze omvangrijke buffer onderstreept de soliditeit van de Rabobank Groep. Kredietportefeuille en kosten kredietverliezen De aanhoudende forse groei van de economie in zowel binnen- als buitenland heeft in de eerste helft van 2007 geleid tot een aanzienlijke toename van de kredietportefeuille van de Rabobank Groep in tal van sectoren. De private kredietportefeuille nam in het eerste halfjaar van 2007 toe met 6% tot 344 (324) miljard euro. Het risicoprofiel van de kredietportefeuille van de Rabobank Groep blijft in 2007 gunstig. Dit komt tot uitdrukking in de kosten kredietverliezen van 10 (16) basispunten op jaarbasis van de gemiddelde private kredietportefeuille in het eerste halfjaar van 2007. Dit niveau is uitzonderlijk laag en ligt beduidend onder het gemiddelde van 19 basispunten over de periode 2002-2006. De belangrijkste oorzaken van deze lage kosten zijn, naast de gunstige economie, het prudente kredietrisicobeleid en de verdergaande professionalisering van het kredietrisicomanagement. Bij het binnenlands retailbankbedrijf kwamen de kosten kredietverliezen op jaarbasis uit op 8 (8) basispunten van de gemiddelde kredietverlening. De portefeuille van het binnenlands retailbankbedrijf bestaat voor ruim 70% uit financieringen aan particulieren, hoofdzakelijk op basis van woninghypotheken waarvan de kredietverliezen historisch gezien zeer beperkt zijn. Daarnaast was de ontwikkeling van de binnenlandse economie in het eerste halfjaar van 2007 gunstig voor nagenoeg alle bedrijfssectoren, waardoor de kosten kredietverliezen verder afnamen. Door de gunstige mondiale economische ontwikkelingen namen de kosten kredietverliezen in basispunten van de kredietverlening eveneens af bij het wholesalebankbedrijf en internationaal retailbankbedrijf. De sterke groei van de internationale retailbankactiviteiten met een laag risicoprofiel draagt bij aan de lage kosten kredietverliezen. De onvolwaardige kredieten, zijnde de kredieten waarvoor een voorziening is getroffen, hadden per 30 juni 2007 een omvang van 4.032 (4.355) miljoen euro en de voorziening voor kredietverliezen bedroeg 2.403 (2.333) miljoen euro. Dit komt neer op een dekking van 60% (54%). De onvolwaardige kredieten uitgedrukt in procenten van de private kredietverlening kwamen uit op 1,2% (1,3%). Liquiditeitsrisico De huidige omstandigheden op de financiële markten hebben gezorgd voor een sterke toename van het liquiditeitsrisico over de hele breedte van de financiële sector en dus ook voor de Rabobank Groep. Voor een adequate beheersing van dit risico wordt dagelijks gemeten en gerapporteerd welke ingaande en uitgaande kasstromen de eerste 30 dagen te verwachten zijn en hoeveel onderpand op welke locatie binnen de bank aanwezig is. Daarnaast rekent Rabobank periodiek diverse stressscenario s door waarin gesimuleerd wordt hoeveel activa in een bepaald scenario op de balans staan en hoe deze gefinancierd worden. Ook rapporteert Rabobank Groep maandelijks aan DNB over de groepswijde liquiditeitsrisicopositie. De treasury afdeling volgt de financiële markten nauwlettend, om pro-actief te kunnen reageren op waargenomen ontwikkelingen. Naast de ruime aanwezigheid van liquide activa, welke direct kunnen worden omgezet in liquide middelen, zorgt ook de brede en gediversificeerde fundingbasis voor een comfortabele liquiditeitspositie. Maatschappelijk perspectief Een belangrijke mijlpaal is de in begin 2007 vernieuwde krediethandleiding. De toetsing op criteria voor maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO)-criteria is geïntegreerd in het kredietverleningsproces. De krediet verlenende groepsonderdelen geven hieraan invulling op de manier die het best past bij hun dienstverlening. De Rabobank Groep heeft op het gebied van de wapen industrie nieuw beleid gefor muleerd en heeft haar beleid over de mensenrechten geactualiseerd. Dat beleid maakt deel uit van de MVO-toetsing. MVO wordt zo nog verder geïntegreerd in de kernactiviteiten van de Rabobank Groep. MVO-toets in kredietverlening De Rabobank wil in haar kredietverleningsproces rekening houden met MVO-issues. Sinds februari 2007 is een MVObeoordeling een verplicht onderdeel in de kredietaanvragen. De krediethandleiding is aangepast op tien hoofdissues en Rabobank Groep 7
op specifieke MVO-issues in een aantal belangrijke sectoren. Met deze aanpassing wil de Rabobank Groep voorkomen dat zij kredieten verstrekt aan partijen die op het gebied van MVO tekortschieten. Om Rabobank medewerkers te faciliteren bij de MVO-beoordeling wordt in de eerste plaats gewerkt aan sector beleidsdocumenten, vooralsnog voor de sectoren: visserij, bosbouw, soja en palmolie. Ook worden ruim veertig MVO-issuelijsten opgesteld die een beschrijving geven van de belangrijkste maatschappelijke kwesties in specifieke sectoren. De issuelijsten bevatten ook beoordelingscriteria die gehanteerd worden bij de kredietverlening. Belanghebbenden geven input voor beleid De eerste helft van 2007 kenmerkt zich door een intensieve dialoog met de maatschappelijke organisaties en andere belanghebbenden van de Rabobank. Zo heeft de Rabobank enerzijds partijen uitgenodigd om hun reactie te geven op nieuw geformuleerd beleid en anderzijds hebben maatschappelijke organisaties de Rabobank aangesproken op haar verantwoordelijkheid in verschillende sectoren. De Rabobank heeft op eigen initiatief op verschillende beleidsterreinen nieuw geformuleerd beleid in een vroeg stadium voorgelegd aan actieve maatschappelijke organisaties en daarmee besproken. De wapenindustrie is een van deze beleidsterreinen. De Rabobank wil niet betrokken zijn bij de financiering van controversiële wapens, zoals clusterbommen, landmijnen, kernwapens en biologische- of chemische wapens. Ook heeft de Rabobank onlangs haar beleid op het terrein van de mensenrechten geactualiseerd en verder toegespitst op de bancaire praktijk. In dit nader uitgewerkte beleid wordt nu ingegaan op een aantal specifieke thema s, waaronder discriminatie van werknemers, gedwongen arbeid, kinderarbeid, slechte arbeidsomstandigheden en schending van inheemse bevolkingsgroepen. Na klachten in een rapport van Milieudefensie over een klant van Rabobank International die onder meer actief is in de palmoliesector, heeft de Rabobank een onderzoek daarnaar ingesteld. Een tweede rapport van Milieudefensie over de financiering door Nederlandse banken van fossiele en duurzame energie en een rapport van Oxfam Novib over de rol van Nederlandse banken in de financiering van de wapenindustrie hebben tot vragen van klanten geleid. De Rabobank heeft hen een reactie gestuurd met een uitleg van haar MVO-beleid in deze kwesties. Ook vond er met Oxfam Novib een gesprek plaats over de door de Rabobank Groep in juni 2007 vastgestelde gedragslijn met betrekking tot de wapenindustrie. In dit type gesprekken met maatschappelijke organisaties vindt uitwisseling van kennis, standpunten en meningen plaats. De Rabobank ziet het als een voordeel dat haar beleid vanuit een niet-bancair perspectief kritisch wordt bekeken en dat de mogelijkheid bestaat het beleid indien nodig op relevante punten aan te passen. Innoverende producten Dit voorjaar voegde de Rabobank voor de Nederlandse markt twee nieuwe duurzame producten toe aan haar dienstverlening: de Rabocard met klimaatcompensatie en de Rabo KlimaatHypotheek. De creditcard met klimaatcompensatie is het resultaat van samenwerking met het Wereld Natuur Fonds. De CO 2 -uitstoot die samenhangt met alle creditcardbetalingen, wordt door de Rabobank gecompenseerd door rechtstreekse investering in Gold Standard-projecten. Inmiddels zijn alle 1,1 miljoen Rabocards vervangen door Rabocards met klimaatcompensatie. De Rabo KlimaatHypotheek is ontwikkeld om extra lasten ten gevolge van duurzame investeringen in de woning te compenseren via een korting op de rente van de hypotheek. Hiermee stimuleert en beloont de Rabobank duurzaam gedrag van haar klanten. Rabobank Development Program geeft toegang tot financiële dienstverlening Met het Rabobank Development Program draagt de Rabobank in ontwikkelingslanden bij aan het creëren van een betere toegang tot financiële dienstverlening, vooral in rurale gebieden. In 2007 is vanuit de Rabobank de National Microfinance Bank begeleid en geadviseerd bij het afsluiten van financieringscontracten met een twintigtal koffiecoöperaties in het westen van Tanzania. De contracten vergroten de markttoegang en verbeteren de opbrengstprijzen voor duizenden boeren die lid zijn van deze coöperaties. De Rabobank heeft kennis overgedragen aan de National Microfinance Bank op het terrein van informatietechnologie, personeelsbeleid en productontwikkeling. De Rabobank Foundation heeft in 2007 de Sanasa Development Bank in Sri Lanka begeleid bij het verbeteren van haar interne controle. Na een inventarisatie van de toenmalige organisatie, zijn per bedrijfsonderdeel procedures en taakomschrijvingen aangepast en zijn een nieuwe organisatie en een nieuwe werkwijze van de interne accountantsdienst ontworpen. De Rabobank heeft technische assistentie verleend aan de ASC (Albanian Savings and Credit) Union in Albanië op het gebied van de inrichting van de coöperatieve structuur en organisatie. Bestuurders en kassiers zijn getraind en productontwikkeling en interne controlesystemen zijn verbeterd. In Peru is dit voorjaar de haalbaarheid van de uitbreidingsplannen van een koffiefabriek beoordeeld met behulp van technische assistentie van de Rabobank Foundation. 8 Rabobank Groep halfjaarverslag 2007
Binnenlands retailbankbedrijf Het binnenlands retailbankbedrijf - de lokale Rabobanken, Obvion en Bizner - realiseerde over de eerste helft van 2007 een nettowinststijging van 14% tot 669 (585) miljoen euro. De hevige concurrentie op de hypotheekmarkt hield aan en door het hogere renteniveau daalde de ontvangen boeterente. Dit resulteerde in een beperkte groei van de baten. Doordat de lasten stabiel bleven en de baten toenamen, verbeterde de efficiencyratio met 2,3 procentpunt tot 65,7% (68,0%). In de hypotheekmarkt wist de Rabobank haar positie met succes te versterken. Met een marktaandeel van 29,0% (25,5%) zijn de lokale Rabobanken en Obvion gezamenlijk veruit marktleider in hypotheken. In 2007 vertrouwden meer klanten hun spaargeld toe aan de lokale Rabobanken. Dit droeg bij aan de groei van de spaargelden bij de Rabobank Groep met 7% tot 96,2 (89,5) miljard euro. Kredieten private sector De Rabobank Groep verstevigde in de eerste helft van 2007 haar leidende positie op de hypotheekmarkt. Haar marktaandeel steeg van 25,5% over geheel 2006 naar 29,0% over de eerste helft van 2007. Het aandeel van de lokale Rabobanken ging omhoog met 2,8 procentpunt tot 23,1%. Ook Obvion, de hypotheekverstrekker voor het intermediaire kanaal, wist haar aandeel in de hypotheekmarkt te vergroten met 0,7 procentpunt tot 5,9%. De in 2006 geïntroduceerde Obvion Basis hypotheek droeg sterk bij aan dit succes. In de eerste jaarhelft namen de kredieten private sector met 5% toe tot 232,2 (220,9) miljard euro. De portefeuille bestaat uit kredietverlening aan particulieren (71%), aan handel, industrie en dienstverlening (HID) (19%) en aan de food & agrisector (10%). De verstrekkingen aan particulieren - Nettowinst stijgt met 14% tot 669 miljoen euro - Baten nemen toe met 3% tot 2,9 miljard euro - Bedrijfslasten dalen met 1% tot 1,9 miljard euro - Efficiencyratio verbetert tot 66% - Risicokosten dalen met 1 basispunt tot 12 basispunten - Kredieten private sector stijgen met 5% tot 232 miljard euro - Toename marktaandeel hypotheken tot 29% - Spaargelden stijgen met 7% tot 96 miljard euro - Marktaandeel sparen groeit tot 40% - Aantal Alles in één Polissen stijgt met 4% tot 1,3 miljoen Binnenlands retailbankbedrijf 9
stegen met 4% tot 165,8 (158,9) miljard euro. Deze kredieten bestaan nagenoeg geheel - voor 161,3 (153,7) miljard euro - uit hypotheken. Mede doordat de verstrekkingen aan de bedrijven in de overige dienstverlening een sterke groei lieten zien, steeg de kredietverlening aan de handel, industrie en dienstverlening met 9% tot 43,4 (39,9) miljard euro. De kredietverlening aan de food & agrisector nam toe met 4% tot 23,0 (22,1) miljard euro. Het overgrote deel van deze verstrekkingen heeft betrekking op de primaire agrarische sector. Deze kredieten stegen met 4% tot 19,0 (18,2) miljard euro. De toename van kredietverlening aan de melkveehouderij droeg in belangrijke mate bij aan deze groei. Integratie maatschappelijk verantwoord ondernemen in beleid In de eerste helft van 2007 heeft 90% van de lokale Rabobanken aangegeven dat maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) inmiddels onderdeel is van hun beleid. Ook stellen ze in navolging daarvan MVO-doelen vast voor hun beleid. De directies en de managementteams van de lokale Rabobanken stellen eigen prioriteiten en verantwoordelijkheden vast in hun MVO-portefeuille. Bewustwording bij de medewerkers van wat MVO inhoudt, krijgt onder andere vorm via e-learning. Bij de zakelijke kredietverlening aan grotere klanten in het midden- en kleinbedrijf is de MVO-screening sinds februari een verplicht onderdeel. Bij kredietaanvragen vanaf 1 miljoen euro dwingt het financieringssysteem de MVO-screening af. Spaargelden De spaargelden groeiden ongekend. Bij Rabobank Groep stegen de spaargelden in de eerste helft van 2007 met 7% tot 96,2 (89,5) miljard euro. Meer klanten vertrouwden hun spaargelden toe aan de Rabobank. Mede hierdoor vergrootte de Rabobank Groep haar marktaandeel in de eerste helft van 2007. Eind juni bedroeg het marktaandeel 39,9% ten opzichte van 39,3% eind 2006. De groei van de spaargelden was grotendeels afkomstig van klanten van de lokale Rabobanken. Het marktaandeel van de lokale Rabobanken steeg dan ook met 0,5 procentpunt tot 37,9%. Ook bij Roparco nam het marktaandeel toe. Roparco had medio 2007 een marktaandeel van 2,0% ten opzichte van 1,9% ultimo 2006. Het merendeel van het spaargeld - 86,2 (80,5) miljard euro - is ondergebracht bij de lokale Rabobanken. Door de gestegen rente kiest een toenemend aantal klanten voor termijndeposito s. Daardoor steeg het aandeel deposito s met een vaste looptijd met 6 procentpunt tot 19% van het totale spaargeld. Kredietverlening naar sector in miljarden euro s 250 200 150 100 50 0 30-06-05 31-12-05 30-06-06 31-12-06 30-06-07 Verdeling spaargelden Rabobank Groep in miljarden euro s 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 30-06-05 31-12-05 30-06-06 31-12-06 30-06-07 Food & agri HID Particulieren Overig Roparco Deposito s met vaste looptijd Rendementsrekening Telesparen Internetsparen Verzekeringsactiviteiten De lokale Rabobanken zijn in Nederland de grootste intermediair op het gebied van verzekeren en zij verkopen de verzekeringsproducten van Interpolis. Interpolis maakt onderdeel uit van Eureko. De Rabobank en Interpolis werken nauw samen op het gebied van productontwikkeling. Zo werd onlangs de Interpolis BuitenDeDeur verzekering geïntroduceerd als onderdeel van de Interpolis Alles in één Polis. Met deze nieuwe polis kan de klant zich verzekeren tegen diefstal of beschadiging van zijn privé bezittingen buitenshuis, zoals een mobiele telefoon of een digitale camera. In de eerste helft van 2007 steeg het aantal Alles in één Polissen met 4% tot 1,26 (1,20) miljoen. Binnen deze polis sloten klanten gemiddeld meer rubrieken af. In de eerste helft van 2007 nam het aantal klanten met drie of meer rubrieken toe van 50,4% naar 51,4%. Klanten kozen bij het afsluiten van hun hypotheek door de hogere rente vaker voor de spaarverzekering in plaats van de OpMaatverzekering. Hierdoor steeg het aantal afgesloten 10 Rabobank Groep halfjaarverslag 2007
spaarverzekeringen met 46% en daalde het aantal verkochte OpMaatverzekeringen met 71%. Anders dan in 2006 - het jaar van de invoering van het nieuwe zorgstelsel - stapten in 2007 minder Nederlanders over naar een nieuwe zorgverzekeraar. Leden van de lokale Rabobanken kregen ook in 2007 korting op de zorgverzekering van Interpolis, de Interpolis Zorg Actief Polis. Mede hierdoor steeg het aantal verzekerden verder tot 119.000 (103.000). Het aantal Interpolis Bedrijven Compact Polissen nam toe tot 179.000 (172.000). Baten In de eerste helft van 2007 namen de totale baten toe met 3% tot 2.866 (2.794) miljoen euro, vooral als gevolg van de hogere provisiebaten. Door de aanhoudende hevige concurrentie op de hypotheekmarkt en de daling van de ontvangen boeterente steeg het renteresultaat slechts fractioneel met 1% tot 2.166 (2.135) miljoen euro. De groei van de kredietverlening compenseerde de gedaalde marge en de lagere inkomsten uit boeterente. De assurantieprovisies stegen met 4% tot 199 (192) miljoen euro. Naast de assurantieprovisies waren ook de provisies op betalingsverkeer en overige financiële dienstverlening bepalend voor de stijging van de provisies met 7% tot 687 (645) miljoen euro. De overige baten bleven met 13 (14) miljoen euro vrijwel stabiel. Bedrijfslasten De totale bedrijfslasten daalden in de eerste helft van 2007 met 1% tot 1.883 (1.899) miljoen euro. De personele bezetting bij het binnenlands retailbankbedrijf ging het afgelopen halfjaar met 50 fte omlaag naar 29.325 (29.375) fte. In lijn met deze afname daalden de personeelslasten fractioneel tot 999 (1.002) miljoen euro. De andere beheerskosten namen af met 1% tot 807 (820) miljoen euro. De afschrijvingslasten waren met 77 (77) miljoen euro gelijk aan die van vorig jaar. Waardeveranderingen Door de aanhoudende gunstige economische omstandigheden steeg de post waardeveranderingen in het eerste halfjaar van 2007 slechts met 2% tot 88 (86) miljoen euro, ondanks de sterkere toename van de kredietverlening. De risicokosten op jaarbasis daalden dan ook naar 12 (13) basispunten van de gemiddelde risicogewogen activa en liggen hiermee onder het vijfjaarsgemiddelde van 15 basispunten. Rabo KlimaatHypotheek De Rabo KlimaatHypotheek is ontwikkeld om duurzame investeringen in woningen te stimuleren via een korting op de rente van de hypotheek. Rabobank Rijk van Nijmegen realiseert samen met BAM een nieuwbouwproject van 111 duurzaam gebouwde huizen. Al deze woningen komen in aanmerking voor financiering met de Rabo KlimaatHypotheek. Daardoor kunnen wij een aanbod neerleggen waar de concurrentie niet of nauwelijks aan kan tippen, zegt Hans Janssen, adjunct-directeur Particulieren van Rabobank Rijk van Nijmegen. Bovendien profileren we ons met de Rabo KlimaatHypotheek als betrokken en groene bank. We verwachten dat projecten in de Vinex-locatie Waalsprong ook binnen de energienormen van de Rabo KlimaatHypotheek zullen vallen, dus daar geldt hetzelfde. We hebben met de klimaathypotheek een prachtig verkoopinstrument in handen. Resultaten (in miljoenen euro s) 2007-I 2006-I Mutatie Rente 2.166 2.135 1% Honoraria en provisies 687 645 7% Overige baten 13 14-7% Totale baten 2.866 2.794 3% Personeelskosten 999 1.002 0% Andere beheerskosten 807 820-2% Afschrijvingen 77 77 0% Totale bedrijfslasten 1.883 1.899-1% Brutoresultaat 983 895 10% Waardeveranderingen 88 86 2% Bedrijfsresultaat vóór belastingen 895 809 11% Belastingen 226 224 1% Nettowinst 669 585 14% Risicokosten (in basispunten) 12 13-8% Efficiencyratio 65,7% 68,0% Balansgegevens (in miljarden euro s) 30-jun-07 31-dec-06 Balanstotaal 267,1 242,4 10% Kredieten private sector 232,2 220,9 5% Spaargeld 86,2 80,5 7% Risicogewogen activa 151,7 143,2 6% Aantal medewerkers (in fte) 29.325 29.375 0% Marktaandelen Hypotheken 29,0% 25,5% Sparen 39,9% 39,3% Binnenlands retailbankbedrijf 11
Wholesalebankbedrijf en internationaal retailbankbedrijf Bij Rabobank International - het wholesalebankbedrijf en het internationaal retailbankbedrijf - steeg het nettoresultaat met 67% tot 641 (383) miljoen euro in de eerste zes maanden van 2007. Deze toename was vooral het gevolg van de goede resultaten van Participaties en van lagere kredietverliezen. De internationale retailbankactiviteiten werden uitgebreid met de acquisitie van Mid- State Bank & Trust in Amerika, Hagabank en Bank Hagakita in Indonesië en HNS Banco in Chili. Daarnaast vergrootte Rabobank International haar Direct Banking-netwerk door in Australië haar vierde buitenlandse internetbank te openen. - Nettoresultaat stijgt met 67% tot 641 miljoen euro - Baten nemen toe met 28% tot 1.649 miljoen euro - Toename bedrijfslasten met 27% tot 906 miljoen euro - Efficiencyratio met 55% stabiel - Afname risicokosten met 27 basispunten tot 10 basispunten - Kredieten private sector nemen toe met 7% tot 80 miljard euro - Groei spaargeld Direct Banking met 30% tot 4,0 miljard euro Uitbreiding internationaal retailbankbedrijf Met de overname van Hagabank en Bank Hagakita in Indonesië werd de Rabobank Groep begin 2007 ook in Azië actief op het gebied van retailbankieren. In mei 2007 werd de overname van Mid-State Bank & Trust afgerond. Met deze acquisitie verdubbelde het aantal bankkantoren in Californië zich tot ruim 90. In Chili biedt de overname van HNS Banco voor de Rabobank volop mogelijkheden om het retailbanknetwerk verder uit te breiden. Inmiddels is HNS Banco omgedoopt in Rabobank Chile. De Direct Banking-activiteiten zijn in de eerste helft van 2007 uitgebreid door de opening van de vierde buitenlandse internetbank in Australië. Via www.raboplus.com.au kunnen klanten sparen en beleggen in fondsen. Medio 2007 maken bijna 1.500 klanten in Australië gebruik van de nieuwe internetbank. Naast RaboPlus in Australië heeft Rabobank ook buitenlandse internetbanken in België, Ierland en Nieuw-Zeeland. De buitenlandse Direct Banking-activiteiten hebben medio 2007 gezamenlijk 157.000 (102.000) klanten. De spaargelden stegen bij deze activiteiten met 30% tot 4,0 (3,1) miljard euro. Kredieten private sector Tot en met juni 2007 namen de kredieten private sector toe met 7% tot 80,1 (74,7) miljard euro. Deze groei is voor circa de helft afkomstig uit het internationaal retailbankbedrijf. De kredietverstrekkingen aan de food & agrisector stegen met 4% tot 27,7 (26,5) miljard euro. Daarmee is deze sector goed voor 35% van de kredieten private sector. Kredieten 12 Rabobank Groep halfjaarverslag 2007
aan de handel, industrie en dienstverlening (HID) groeiden met 9% tot 48,8 (44,9) miljard euro. Door de uitbreiding van het retailbanknetwerk nam de kredietverlening aan particulieren toe met 13% tot 3,7 (3,3) miljard euro. Het grootste deel van de verstrekkingen betrof Amerika, met 36%. Van de kredietverlening werd 13% in Nederland verstrekt, in Europa exclusief Nederland 31%, in Australië en Nieuw-Zeeland 15% en in Azië 5%. Het internationaal retailbankbedrijf verstrekte 27% van de kredieten. De kredietverlening steeg hier in de eerste helft van 2007 met 18% tot 21,5 (18,2) miljard euro. In Australië en Nieuw-Zeeland groeide deze portefeuille met 15% tot 8,9 (7,8) miljard euro. Bij de Amerikaanse retailactiviteiten nam de kredietverlening met 41% toe tot 5,9 (4,2) miljard euro. De ingebrachte kredietportefeuille van Mid-State Bank & Trust had een omvang van 1,2 miljard euro. Door de consolidatie van Hagabank en Bank Hagakita en HNS Banco steeg de kredietverlening met 0,4 miljard euro. Bij ACCBank bleef omvang van de kredietverlening met 6,3 (6,2) miljard euro nagenoeg stabiel. Toets op maatschappelijk verantwoord ondernemen In de eerste helft van 2007 zijn de internationale kantoren van het wholesalebankbedrijf gestart met een systematische beoordeling van het gedrag van klanten op het terrein van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) als integraal onderdeel van het kredietverleningsproces. Hierbij ligt de nadruk op het tegengaan van onwenselijke praktijken als kinderarbeid, slechte arbeidsomstandigheden, milieuverontreiniging en ontbossing. In het verlengde hiervan heeft inmiddels een groot deel van medewerkers die betrokken zijn in het kredietverleningsproces een MVO-training gehad. Als blijkt dat de bedrijfsvoering van een klant onvoldoende aansluit bij de normen van Rabobank dan worden de aard van de problematiek en de houding van de klant (erkenning van het probleem en bereidheid tot verbetering) nadrukkelijk meegewogen in de acceptatiebeslissing. Door het actief zoeken van de dialoog beoogt Rabobank een bijdrage te leveren aan een meer duurzame bedrijfsvoering bij klanten die onderpresteren op het terrein van MVO. Banking Products met 7%. Bij Global Financial Markets namen de inkomsten toe met 8%. De hogere baten bij Structured Finance compenseerden ruimschoots de afgenomen inkomsten bij Leveraged Finance. De inkomsten uit Participaties - waar aan bedrijven de mogelijkheid tot (door)ontwikkeling wordt geboden door het tijdelijk verschaffen van eigen vermogen - waren 99 miljoen euro hoger dan vorig jaar. Deze inkomsten zijn dankzij de deelnemingsvrijstelling grotendeels vrijgesteld van belasting. Deze toename en een incidentele bate uit de verkoop van een niet-strategisch aandelenbelang bepaalden in belangrijke mate de stijging van de overige baten met 99% tot 600 (301) miljoen euro. Van de totale baten is 17% afkomstig van het internationaal retailbankbedrijf. De inkomsten stegen bij de retailbankactiviteiten met 17% tot 283 (243) miljoen euro. Bij ACCBank daalden de inkomsten licht. De kredietverlening liet hier een geringe groei zien. Bij de andere retailbanken stegen de inkomsten door autonome groei en door overnames. Doordat Mid-State Bank & Trust pas vanaf mei bijdraagt, zijn de inkomsten van de in 2007 overgenomen retailbanken tot op heden beperkt. Kredietverlening naar sector in miljarden euro s 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 30-06-05 31-12-05 30-06-06 31-12-06 30-06-07 Kredietverlening medio 2007 naar regio Food & agri HID Particulieren Baten De totale baten stegen in de eerste helft van 2007 met 28% tot 1.649 (1.287) miljoen euro. In de afgelopen twaalf maanden nam de kredietverlening aanzienlijk toe. Deze groei resulteerde in een toename van het renteresultaat met 8% tot 884 (818) miljoen euro. Corporate Banking Products voorziet in de dienstverlening aan grote ondernemingen. De aanhoudende hevige concurrentie remde hier de groei van de baten. De baten stegen bij Corporate Amerika 36% Europa exclusief Nederland 31% Australië en Nieuw-Zeeland 15% Nederland 13% Azië 5% Wholesalebankbedrijf en internationaal retailbankbedrijf 13
Bedrijfslasten Tot en met juni 2007 namen de totale bedrijfslasten toe met 27% tot 906 (711) miljoen euro. Vooral door de acquisities steeg de personele bezetting in het afgelopen halfjaar met 46% tot 9.783 (6.684) fte. Hiervan is circa 1.690 fte afkomstig van Hagabank en Bank Hagakita, circa 840 fte van Mid-State Bank & Trust en circa 270 fte van HNS Banco. Door de toename van het aantal werknemers namen de personeelskosten met 11% toe tot 450 (406) miljoen euro. Een deel van de belangen van Participaties wordt geconsolideerd. Dit resulteert in niet-bancaire lasten. De toename van deze kosten en de groei van de activiteiten droegen bij aan de stijging van de andere beheerskosten met 54% tot 431 (280) miljoen euro. De afschrijvingslasten lagen met 25 (25) miljoen euro op hetzelfde niveau als vorig jaar. Waardeveranderingen In de eerste helft van 2007 daalde de post waardeveranderingen met 70% tot 31 (103) miljoen euro. Deze afname is mede te danken aan de aanhoudende groei van de wereldeconomie. De risicokosten op jaarbasis bedragen 10 (37) basispunten van de gemiddelde risicogewogen activa. De kosten liggen hiermee ruimschoots onder het vijfjaarsgemiddelde van 49 basispunten en zullen naar verwachting op termijn terugkeren naar een meer normaal niveau. Resultaten (in miljoenen euro s) 2007-I 2006-I Mutatie Rente 884 818 8% Honoraria en provisies 165 168-2% Overige baten 600 301 99% Totale baten 1.649 1.287 28% Personeelskosten 450 406 11% Andere beheerskosten 431 280 54% Afschrijvingen 25 25 0% Totale bedrijfslasten 906 711 27% Brutoresultaat 743 576 29% Waardeveranderingen 31 103-70% Bedrijfsresultaat vóór belastingen 712 473 51% Belastingen 71 90-21% Nettowinst 641 383 67% Risicokosten (in basispunten) 10 37-73% Efficiencyratio 54,9% 55,2% Balansgegevens (in miljarden euro s) 30-jun-07 31-dec-06 Balanstotaal 435,6 404,0 8% Kredieten private sector 80,1 74,7 7% Risicogewogen activa 69,5 64,3 8% Aantal medewerkers (in fte) 9.783 6.684 46% 14 Rabobank Groep halfjaarverslag 2007
Vermogensbeheer en beleggen De vermogensbeheeractiviteiten - Robeco Groep, Sarasin, Schretlen & Co en Alex - realiseerden een nettowinststijging van 91 miljoen euro. De nettowinst steeg tot 175 (84) miljoen euro. De groei van het beheerd en bewaard vermogen en het vergroten van de belangen in Sarasin en Transtrend droegen bij aan de stijging van het resultaat. Deze additionele belangen droegen voor 44 miljoen euro bij aan het nettoresultaat. Begin 2007 vergrootte Robeco zijn belang in Transtrend, een in termijn- en optiemarkten gespecialiseerde vermogensbeheerder, van 49% tot 100%. Daarnaast breidde Robeco zijn duurzame beleggingsexpertise verder uit met de overname van het Zwitserse Sustainable Asset Management Groep. Beheerd en bewaard vermogen Tot en met juni 2007 steeg het beheerd en bewaard vermogen van de Rabobank Groep met 7% tot 312 (291) miljard euro. Daarvan heeft 78 (72) miljard euro betrekking op de eigen beleggingsportefeuille en 234 (219) miljard euro op beheerd en bewaard vermogen van klanten. Het beheerd vermogen is aangepast voor de toename van het vermogen van Sarasin in de tweede helft van 2006. Door het oplopen van de rente werden deposito s met een vaste looptijd voor klanten een interessantere beleggingscategorie dan obligaties. Bij Robeco resulteerde dit in een uitstroom van vermogen bij een aantal obligatiefondsen. Ondanks de instroom van vermogen bij Harbor Capital Advisors - een Amerikaanse dochter van Robeco - was de cashflow bij Robeco negatief. Dit werd echter meer dan volledig gecompenseerd door de instroom van vermogen bij Sarasin, Schretlen en Alex. De totale cashflow van de Uitbreiding activiteiten Robeco Begin 2007 nam Robeco een 64%-belang in de duurzame Zwitserse vermogensbeheerder Sustainable Asset Management (SAM) Groep. Hierdoor zijn ze gezamenlijk een krachtige speler geworden op het gebied van maatschappelijk verantwoord beleggen. Daarnaast breidde Robeco zijn belang uit in Transtrend met 51% tot 100%. Recentelijk startte Robeco met de verkoop van beleggingsproducten in Egypte. Hierbij is Robeco een samenwerkingsverband aangegaan met de Egyptische vermogensbeheerder Obelisk. - Nettoresultaat stijgt met 91 miljoen euro tot 175 miljoen euro - Toename baten met 86% tot 715 miljoen euro - Bedrijfslasten stijgen met 84% tot 474 miljoen euro - Stijging beheerd en bewaard vermogen van klanten met 7% tot 234 miljard euro - Aantal in Nederland uitgevoerde orders neemt af met 3% tot 3,9 miljoen Vermogensbeheer en beleggen 15
2) Rendementen zijn voor aftrek van management fees, met uitzondering van alternatives. Rabobank Groep bedroeg 3 miljard euro. Het positieve beurssentiment in de eerste helft van 2007 leidde tot positieve beleggingsresultaten. Hierdoor steeg het vermogen met 12 miljard euro. De depreciatie van de Zwitserse frank met 3% en van de Amerikaanse dollar met 2% deden het effect van de positieve beleggingsresultaten deels teniet. Door de consolidatie van de SAM Groep vanaf begin 2007 nam het vermogen toe met ruim 2 miljard euro. Het beheerd en bewaard vermogen van klanten is voor 44% belegd in aandelen, voor 29% in vastrentende waarden en voor 8% in gestructureerde producten, hedgefunds en private equity. Verwerkte beleggingsorders Nederland Het beurssentiment in de eerste helft van 2007 was positief net als in de eerste helft van 2006. Het aantal in Nederland uitgevoerde effecten- en huisfondsenorders daalde met 3% tot 3,95 (4,05) miljoen. Het aantal verwerkte orders steeg bij lokale Rabobanken met 1% en bij de Rabobank Groep nam het aantal orders in huisfondsen met 5% af. Alex wist in het eerste halfjaar van 2007 het hoge aantal orders van de eerste helft van 2006 te evenaren. Beleggingsperformance Robeco 2 Bij Robeco is het in stand houden van de uitstekende driejaars trackrecords het thema bij de performance van de traditionele beleggingsproducten. Deze missie was over het eerste halfjaar van 2007 succesvol. Bij de vastrentende producten werd voor 85% van het beheerd vermogen een outperformance behaald, een hoger rendement dan de benchmark. De gemiddelde outperformance over alle vastrentende producten bedroeg 0,4% over de eerste helft van 2007. Op driejaarsbasis is sprake van 0,3% outperformance per jaar, waarbij voor 90% van het beheerd vermogen een outperformance werd behaald. Het grote Harbor Bond Fund had een rendement dat 0,5% lager was dan de benchmark. Bij de aandelenproducten is sprake van een outperformance van 1,0% over het eerste halfjaar van 2007. Op driejaarsbasis bedraagt de toegevoegde waarde 2,4% per jaar en heeft 93% van het beheerd vermogen een outperformance behaald. Over de eerste helft van 2007 ligt dat percentage op 66%. Belangrijke vlaggenschepen zoals Robeco (1,5%), Rolinco (2,0%) en Harbor International (3,1%) scoorden beduidend boven hun benchmark. De valueproducten, die in Boston (Verenigde Staten) worden gemanaged, lieten outperformances van 3% en meer zien. Het halfjaarrendement ten opzichte van de benchmark werd gedrukt door beleggingen in Europese aandelen (-2,1%) en door Harbor Capital Appreciation (-2,7%). Bij de alternatieve beleggingen was over een breed front sprake van een van de betere halfjaarlijkse perioden. Transtrend haalde over de eerste zes maanden van 2007 een rendement van 10,4%, waardoor ook de performance van de op Transtrend gestructureerde producten aanzienlijk verbeterde, ondanks de rentestijgingen die het obligatiedeel van deze structuren raakten. De rendementen liggen sinds de start van veel van deze producten nog wel vaak onder de rendementsdoelstellingen die voor de hele looptijd zijn geprognosticeerd. Bij diverse andere alternatieve beleggingsproducten, variërend van de hedge funds van Robeco-Sage (7,7%) tot private equity is sprake van mooie halfjaarrendementen. De Hattrick note is de negatieve uitschieter met -0,9% rendement. Duurzaam vermogen Via Robeco biedt de Rabobank Groep reeds enkele jaren voor klanten de mogelijkheid om duurzaam te beleggen. Sinds eind 2006 is het aanbod van duurzaamheidsfondsen fors uitgebreid met het verkrijgen van het belang in SAM Groep en het vergroten van het belang in Sarasin. Met SAM Groep beschikt Robeco over een toonaangevend expertisecentrum voor duurzaam beleggen. Op basis van systematisch Ontwikkeling beheerd en bewaard vermogen van klanten in miljarden euro s 235 230 225 220 215 210 31-12-06 Cashflow Beleggingsresultaten Valutaresultaten SAM Groep Overig 30-06-07 16 Rabobank Groep halfjaarverslag 2007
onderzoek selecteert SAM Groep succesvolle bedrijven die voldoen aan diverse duurzaamheidscriteria. De Rabobank is via de Zwitserse private bank en vermogensbeheerder Sarasin nadrukkelijk actief met duurzame beleggingsfondsen. Per eind juni 2007 bedraagt het duurzaam vermogen bij Robeco en Sarasin 6,8 (2,4) miljard euro. Baten De totale baten namen in de eerste helft van 2007 toe met 86% tot 715 (385) miljoen euro door de groei van het beheerd en bewaard vermogen, het uitbreiden van het belang in Transtrend en door de consolidatie van Sarasin vanaf eind 2006. Het renteresultaat steeg met 6 miljoen euro tot 48 (42) miljoen euro. De provisiebaten namen toe met 68% tot 527 (313) miljoen euro. Bij Robeco zorgde de groei van het beheerd vermogen voor hogere beheervergoedingen. De stijging van de provisies was voor een groot deel het gevolg van het feit dat de resultaten van Sarasin in het geheel zijn opgenomen. Onder meer door de eenmalige verkoop van een portefeuille bij Robeco namen de overige baten toe met 110 miljoen euro tot 140 (30) miljoen euro. Bedrijfslasten Tot en met juni 2007 kwamen de totale bedrijfslasten 84% hoger uit op 474 (257) miljoen euro, voor het merendeel het gevolg van de toename van de personeelskosten. Eind 2006 telde Sarasin ongeveer 1.120 fte. Door het uitbreiden van activiteiten nam de personeelsbezetting in de eerste helft van dit jaar toe met 8% tot 3.372 (3.126) fte. De toename van de personeelslasten met 81% tot 283 (156) miljoen euro is grotendeels toe te schrijven aan de consolidatie van Sarasin. De andere beheerskosten namen toe met 88% tot 179 (95) miljoen euro. Mede door de hogere afschrijvingen op software namen de afschrijvingslasten toe met 6 miljoen euro tot 12 (6) miljoen euro. Beheerd en bewaard vermogen van klanten medio 2007 naar beleggingstype Aandelen 44% Resultaten (in miljoenen euro s) 2007-I 2006-I Mutatie Rente 48 42 14% Honoraria en provisies 527 313 68% Overige baten 140 30 367% Totale baten 715 385 86% Personeelskosten 283 156 81% Andere beheerskosten 179 95 88% Afschrijvingen 12 6 100% Totale bedrijfslasten 474 257 84% Brutoresultaat 241 128 88% Waardeveranderingen - - Bedrijfsresultaat vóór belastingen 241 128 88% Belastingen 66 44 50% Nettowinst 175 84 108% Aantal orders in Nederland (in miljoenen) 3,95 4,05-3% 30-jun-07 31-dec-06 Beheerd en bewaard vermogen (in miljarden euro s) 312 291 7% Voor klanten 234 219 7% Beleggingsportefeuille 78 72 9% Aantal medewerkers (in fte) 3.372 3.126 8% Vastrentend 29% Gemengd 10% Alternatives 8% Geldmarkt 5% Vastgoed 2% Overig 2% Verdeling duurzaam vermogen medio 2007 naar beheerder Robeco (SAM groep) 52% Sarasin 40% Robeco (niet SAM groep) 8% Vermogensbeheer en beleggen 17
Leasing Bij De Lage Landen, de leasedochter van de Rabobank Groep, nam het nettoresultaat toe met 27% tot 109 (86) miljoen euro. Athlon droeg in 2007 voor 18 miljoen euro bij aan de nettowinst. In de eerste zes maanden van 2007 groeide de leaseportefeuille met 7% tot 20,2 (18,9) miljard euro. De consumptiefkredietportefeuille steeg in diezelfde periode met 40% tot 0,9 (0,7) miljard euro door overdracht van consumptieve kredieten van de lokale Rabobanken. In Amerika droeg de toename van de food & agriportefeuille sterk bij aan de groei van de leaseportefeuille. - Toename nettowinst met 27% tot 109 miljoen euro - Baten stijgen met 33% tot 482 miljoen euro - Bedrijfslasten nemen toe met 38% tot 291 miljoen euro - Efficiencyratio verslechtert tot 60% - Daling risicokosten met 2 basispunten tot 49 basispunten - Leaseportefeuille groeit in het eerste halfjaar met 7% tot 20 miljard euro - Consumptiefkredietportefeuille stijgt met 40% tot 0,9 miljard euro - Aantal autoleasecontracten stijgt met 1% tot 190.000 Consumer Finance volledig operationeel Consumer Finance, een onderdeel van De Lage Landen, is het competentiecentrum van de Rabobank Groep op het gebied van consumptiefkrediet. Consumer Finance is vanaf begin 2007 volledig operationeel en verzorgt alle diensten inzake de marketing, verkoop en het operationele beheer van consumptiefkrediet. Consumer Finance is via de lokale Rabobanken actief onder het label van de Rabobank en in andere verkoopkanalen met andere labels. Medio 2007 is het merendeel van de consumptieve kredieten van de lokale Rabobanken overgedragen aan Consumer Finance. Deze overdracht droeg sterk bij aan de groei van de consumptiefkredietportefeuille met 0,2 miljard euro tot 0,9 (0,7) miljard euro. Leaseportefeuille In de eerste helft van 2007 steeg de leaseportefeuille met 7% tot 20,2 (18,9) miljard euro. De Europese portefeuille van De Lage Landen nam toe met 10% tot 12,0 (11,0) miljard euro. De groei deed zich voornamelijk voor in de sectoren consumer finance en financial institutions. De autoleaseportefeuille nam toe met 4% tot 2,6 (2,5) miljard euro. In diezelfde periode steeg het aantal autoleasecontracten met 1% tot 190.000 (188.000). De toename van de Amerikaanse portefeuille werd geremd door de depreciatie van de Amerikaanse dollar met 2%. Deze portefeuille groeide met 2% tot 7,7 (7,6) miljard euro. De food & agrisector leverde een sterke bijdrage aan de groei in deze regio. In de regio Azië/Pacific groeide de portefeuille met 0,1 miljard euro tot 0,4 (0,3) miljard euro. 18 Rabobank Groep halfjaarverslag 2007