Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Arbeidsinspectie EINDVERSLAG INSPECTIEPROJECT INSPECTIEDIENSTEN Den Haag september 2003
COLOFON / PROJECTINFORMATIE Naam: Projectnummer: Inspectieproject Inspectiediensten A509 Inspectieperiode: 1 februari 2002 tot 1 juni 2002 Informatie: mevrouw ir. M.B. Berndsen Landelijk projectleider, Arbeidsinspectie, Directie Publieke Dienstverlening Postbus 30016 9700 RM GRONINGEN tel: (050) 5225 307 Datum: juli 2003 Inspectiediensten: Afkorting AI AID FIOD-ECD IV&W divisie Telecom IV&W divisie Vervoer KvW RVV SodM Naam Arbeidsinspectie (ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid) Algemene Inspectiedienst (ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij) Fiscale inlichtingen- en opsporingsdienst - Economische controledienst (ministerie van Financiën) Inspectiedienst Verkeer en Waterstaat divisie Telecom (ministerie van Verkeer en Waterstaat) Inspectiedienst Verkeer en Waterstaat divisie Vervoer (ministerie van Verkeer en Waterstaat) Keuringsdienst van Waren (ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport) Rijksdienst voor de keuring van Vee en Vlees (ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij) Staatstoezicht op de Mijnen (ministerie van Economische Zaken) Eindverslag inspectieproject Inspectiediensten 2
INHOUDSOPGAVE 1. SAMENVATTING 2. INLEIDING 2.1. Aanleiding en problematiek 2.1.1 Arbo-convenant 2.2. Doelstellingen van het inspectieproject 3. OMVANG EN OPZET VAN HET PROJECT 3.1. Beschrijving van de inspectiediensten 3.2. Werkwijze inspectiebezoek 3.2.1 Waarborg onafhankelijkheid inspectie Arbeidsinspectie 3.3. Looptijd 3.4. Inspectieonderwerpen 4. RESULTATEN 4.1. Gehanteerde handhavingsinstrumenten 4.2. Overtredingen 4.2.1 Top 8 van geconstateerde overtredingen 4.2.2 Inspectiepunt Arbeidstijdenwet 4.2.3 Inspectiepunt Beleid ter bescherming van werknemers tegen agressie en ge weld 4.2.4 Inspectiepunt Arbozorg: RI&E, plan van aanpak en arbobeleid 4.2.5. Inspectiepunt Biologische agentia 4.2.6 Inspectiepunt Laboratoria en werken met gevaarlijke stoffen 4.2.7. Inspectiepunt Ongevallenonderzoek 4.2.8. Inspectiepunt Vuurwapens 4.2.9 Inspectiepunt Werken langs de weg 4.2.10 Inspectiepunt Werken op boor- en winningsinstallaties 4.2.11 Inspectiepunt Werken in elektromagnetische velden 4.2.12 Overige overtredingen 4.2.13 Indeling in hoofdgroepen 4.3 Procesgang inspecties 5. CONCLUSIES 5.1 Conclusies in relatie tot de doelstellingen 5.2 Conclusies in relatie tot de overtredingen 5.3 Algemene conclusie 6. FOLLOW-UP BIJLAGEN I: Inspectielijst II: Lijst van overtredingen Eindverslag inspectieproject Inspectiediensten 3
1. SAMENVATTING In de bedrijfstakstrategie Openbaar Bestuur voor de periode 2001-2004 wordt aangekondigd dat inspectiediensten binnen de overheid geïnspecteerd zullen gaan worden. 1 Er waren signalen ontvangen die erop wezen dat er sprake is van diverse gevaren waaraan ambtenaren werden blootgesteld. In het bijzonder de problematiek met betrekking tot agressie en geweld is wijd verbreid binnen de doelgroep van inspectiediensten. Daarnaast moeten sommige inspecteurs 2 onder risicovolle omstandigheden hun onderzoeken verrichten. Bovendien waren er signalen dat de overheid nog niet was gewend aan het omgaan met de Arbeidstijdenwet. De doelstellingen van dit inspectieproject waren: misstanden aanpakken, met name met betrekking tot de Arbeidstijdenwet en het beleid ter bescherming van werknemers tegen agressie en geweld; bevorderen van naleving van de wet met betrekking tot specifieke arborisico s voor de verschillende inspectiediensten; opmaken van een stand van zaken met betrekking tot de arbeidsomstandigheden bij de inspectiediensten. Per dienst heeft de inspecteur van de Arbeidsinspectie het hoofdkantoor en een aantal lokale kantoren van de betreffende inspectiediensten bezocht. De inspecteur heeft verder de arbeidsomstandigheden tijdens het inspectiewerk gecontroleerd, door een inspecteur van die dienst te vergezellen. Het betrof hier regulier werk maar ook acties, zoals invallen en een off-shore-bezoek. Voor een aantal diensten geldt dat bijzondere locaties werden bezocht (een havenkantoor van de AID, het Centrale Laboratorium van de RVV en het fysische en mechanische laboratorium van de KvW). Het SodM heeft alleen een hoofdkantoor te Voorburg. De looptijd van het project was 4 maanden, van 1 februari 2002 tot 1 juni 2002. Van de acht geïnspecteerde diensten waren er twee waar geen enkele overtreding is geconstateerd, te weten de FIOD-ECD en het SodM. De overige zes diensten kregen in totaal 7 waarschuwingen Arbo 3 met betrekking tot 33 overtredingen, 3 waarschuwingen ATW met betrekking tot 4 overtredingen en 4 eisen tot naleving met betrekking tot 5 overtredingen. De waarschuwingen Arbo hadden vooral betrekking op onvoldoende arbozorg, het ontbreken van noodstops op arbeidsmiddelen en het niet vrij zijn van vluchtwegen en nooduitgangen. De eisen werden gesteld vanwege het ontbreken van beleid ter voorkoming van agressie en geweld tegen werknemers en onvoldoende voorlichting en onderricht. 1 Onder het begrip inspectiediensten wordt hier verstaan: controlediensten die een toezichthoudende en/of opsporende taak hebben 2 Onder inspecteur wordt verstaan de medewerker van een inspectiedienst die toezichthoudende of opsporende taken verricht. De betrokken diensten kennen verschillende benamingen voor deze medewerkers (inspecteur, controleur, technisch ambtenaar). 3 Er zijn bij de inspectiediensten meerdere locaties bezocht, echter, de geconstateerde overtredingen zijn opgenomen in één waarschuwing arbo. Eindverslag inspectieproject Inspectiediensten 4
De Top 8 van geconstateerde overtredingen is in onderstaande tabel weergegeven. Artikel omschrijving aantal instrument Art. 5, lid 4 RI&E aanpassen wanneer noodzakelijk 4 Ws arbo Art. 4, lid 2 Beleid agressie en geweld 3 Eis arbo Art. 3.7, lid 1 Vluchtwegen en nooduitgangen zijn vrij van obstakels 3 Ws arbo Art. 5, lid 4 Onvolledige RI&E 2 Ws arbo Art. 5, lid 3 Plan van aanpak aanwezig 2 Ws arbo Art. 5:5 ATW Dagelijkse rust van 11 uur (1x per week ingekort tot 8 2 Ws atw uur) Art. 3.2, lid 1 Veilige en ordelijke inrichting arbeidsplaats 2 Ws arbo Art. 7.16 Zo nodig noodstopvoorziening op arbeidsmiddel 2 Ws arbo Ws arbo: waarschuwing arbowet ATW: Arbeidstijdenwet Een volledige lijst van geconstateerde overtredingen is te vinden in bijlage II. Er kan geconcludeerd worden dat de verwachte misstanden met betrekking tot de Arbeidstijdenwet en het beleid ter bescherming van werknemers tegen agressie en geweld niet zijn aangetroffen. De specifieke risico s die kunnen optreden bij de verschillende inspectiediensten zijn over het algemeen onderkend en aangepakt. De resultaten van het project geven geen aanleiding op korte termijn een project bij andere inspectiediensten uit te voeren. Eindverslag inspectieproject Inspectiediensten 5
2. INLEIDING 2.1 Aanleiding en problematiek In de bedrijfstakstrategie Openbaar Bestuur voor de periode 2001-2004 wordt aangekondigd dat inspectiediensten binnen de overheid geïnspecteerd zullen gaan worden. Er waren signalen ontvangen die erop wezen dat er sprake is van diverse gevaren waaraan ambtenaren werden blootgesteld. In het bijzonder de problematiek met betrekking tot agressie en geweld is wijd verbreid binnen de doelgroep van inspectiediensten. Daarnaast moeten sommige inspecteurs onder risicovolle omstandigheden hun onderzoeken verrichten. Bovendien waren er signalen dat de overheid nog niet was gewend aan het omgaan met de Arbeidstijdenwet. Bij bepaalde inspectiediensten zou continu worden gewerkt in ploegen, of zou er sprake zijn van langdurige beschikbaarheids- of wachtdiensten. Naar aanleiding van deze punten is een inspectieproject opgezet met een verkennend karakter. Bij de voorbereiding van het inspectieproject is informatie ingewonnen bij de arbocoördinatoren van de te inspecteren diensten. Daarbij is ook geïnformeerd naar het ziekteverzuim. Deze gegevens zijn terug te vinden in paragraaf 3.1 van dit projectverslag. 2.1.1 Arbo-convenant In april 2001 is het convenant Rijk ondertekend door de ministers van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (namens de overheid) en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (als werkgever) en de Samenwerkende Centrales van Overheidspersoneel (namens de werknemers). Hoewel het convenant van toepassing is op de departementale inspectiediensten zal in dit project geen expliciete aandacht worden besteed aan de onderwerpen RSI en werkdruk. Het project richt zich primair op de buitendienstmedewerkers van de inspectiediensten en de risico s die kunnen voorkomen bij het daadwerkelijk inspecteren. In artikel 7 van het convenant staat beschreven wat de rol van de Arbeidsinspectie is. Expliciet staat daar dat de Arbeidsinspectie vanaf april 2002 bij haar inspecties van onderdelen van de sector Rijk de afspraken uit het convenant in acht zal nemen ten behoeve van de bepaling van de stand van de wetenschap en van de professionele dienstverlening ten aanzien van de zorgplicht van de werkgever voor goede arbeidsomstandigheden en het opstellen van de risico-inventarisatie en -evaluatie (ri&e) voor zover betrekking hebbend op werkdruk. Dit betekent dat tot 1 april 2002 werkdruk niet werd geïnspecteerd binnen de sector Rijk en dus ook niet in dit inspectieproject is beoordeeld. Eindverslag inspectieproject Inspectiediensten 6
2.2 Doelstellingen van het inspectieproject De doelstellingen van dit inspectieproject waren: misstanden aanpakken, met name met betrekking tot de Arbeidstijdenwet en het beleid ter bescherming van werknemers tegen agressie en geweld; bevorderen van naleving van de wet met betrekking tot specifieke arborisico s voor de verschillende inspectiediensten; opmaken van een stand van zaken met betrekking tot de arbeidsomstandigheden bij de inspectiediensten. Een misstand kan worden gekwalificeerd als een situatie waarin direct of ernstig gevaar voor de veiligheid of gezondheid van personen aan de orde is, waar de rechtsorde ernstig wordt geschonden of waar sprake is van stelselmatige overtreding van wetten. Eindverslag inspectieproject Inspectiediensten 7
3. OMVANG EN OPZET VAN HET PROJECT 3.1 Beschrijving van de inspectiediensten De taak van de overheid om toezicht te houden op de naleving van wet- en regelgeving en verdachten op te sporen bij een vermoeden van wetsovertreding is bij de diverse departementen ondergebracht in een of meer inspectiediensten. De organisatorische inbedding van deze diensten verschilt nogal. Sommige diensten vallen rechtstreeks onder de Secretaris- Generaal van het departement, andere zijn binnen een directoraat-generaal ondergebracht. Veelal zijn deze diensten door de minister zowel met het toezicht als met de opsporing van strafbare feiten belast. Gewoonlijk worden deze diensten aangeduid met de term bijzondere opsporingsdienst. Een aantal heeft zich verenigd in het Platform Bijzondere Opsporingsdiensten. Dit zijn de Algemene Inspectiedienst (AID), de Sociale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (SIOD), de Dienst Recherchezaken, de Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst - Economische Controledienst (FIOD-ECD) en de divisie Vervoer van de Inspectiedienst Verkeer en Waterstaat. Er is ook een platform Gemeenschappelijk Overleg Inspectiediensten (platform GOI) waarin verschillende hoofden van Rijksinspectiediensten zijn vertegenwoordigd. In relatie tot de in dit verslag genoemde diensten zijn dat de AI, AID, IV&W, KvW en het SodM. Een medewerker van de diensten met een opsporingsbevoegdheid wordt bijzonder opsporingsambtenaar (BOA) genoemd. Er zijn ook diensten die alleen met toezicht zijn belast zoals de Rijksdienst voor de keuring van Vee en Vlees (RVV). Sinds 1 januari 2003 maken de KvW en de RVV deel uit van de Voedsel- en Warenautoriteit (VWA). Inspectiediensten vallen onder BIK-code 4 7511, Algemeen overheidsbestuur. De grootteklassen variëren van kleiner dan 100 tot meer dan 1500 werknemers, zie onderstaande tabel. 4 BIK-code: Bedrijfsindeling kamers van koophandel; een code waarmee de activiteit van bedrijf of instelling wordt aangeduid. Eindverslag inspectieproject Inspectiediensten 8
In onderstaande tabel zijn van de geïnspecteerde diensten de gegevens weergegeven m.b.t. het aantal werknemers, het aantal inspecteurs, het ziekteverzuim (gebaseerd op gegevens van de arbo-coördinator van de betrokken dienst) en de medezeggenschap. Deze gegevens dateren van december 2001. Inspectiedienst Aantal Aantal Ziekteverzuim Medezeggenschap Werknemers Inspecteurs AI 845 434 7,3% (2001) 1 OR AID 725 575 6,3% (excl. 1 OR Zwangerschap) FIOD-ECD 1100 800 5% 1 OR IV&W divisie Telecom 350 80 1,7%, districten 5%, totaal 1 OR IV&W divisie Vervoer 360 250 8,4% (afd. 1 OR Handhaving) KvW 1000 850 8% (hele dienst) 1 GOR 5 OR RVV 1600 1100 onbekend 1 OR SodM 50 30 3% 1 OR 3.2 Werkwijze inspectiebezoek Per dienst heeft de inspecteur van de Arbeidsinspectie het hoofdkantoor en een aantal lokale kantoren van de betreffende diensten bezocht. De inspecteur heeft verder de arbeidsomstandigheden tijdens het inspectiewerk gecontroleerd, door een inspecteur van die dienst te vergezellen. Het betrof hier regulier werk maar ook acties, zoals invallen en een off-shorebezoek. Voor een aantal diensten geldt dat bijzondere locaties werden bezocht (een havenkantoor van de AID, het Centrale Laboratorium van de RVV en het fysische en mechanische laboratorium van de KvW). Het SodM heeft alleen een hoofdkantoor te Voorburg. 3.2.1 Waarborg onafhankelijkheid inspectie Arbeidsinspectie In dit inspectieproject is ook de Arbeidsinspectie zelf geïnspecteerd. Om de onafhankelijkheid van deze inspecties te waarborgen is ervoor gekozen de inspectie bij de Arbeidsinspectie niet volledig zelf uit te voeren maar daarbij een inspecteur van een andere inspectiedienst te betrekken. In dit geval betrof het een inspecteur van de Divisie Vervoer van de inspectie Verkeer & Waterstaat. Deze inspecteur heeft dezelfde bevoegdheden als de inspecteur van de Arbeidsinspectie op het terrein van de wet- en regelgeving van arbeidsomstandigheden. 3.3 Looptijd De looptijd van het project was 4 maanden, van 1 februari 2002 tot 1 juni 2002. 3.4 Inspectieonderwerpen In het kader van het inspectieproject werden de volgende inspectieonderwerpen gecontroleerd: - werk- en rusttijden, - beleid ter bescherming van werknemers tegen agressie en geweld, - specifieke risico s per dienst. Eindverslag inspectieproject Inspectiediensten 9
Daarnaast is op grond van de tijdens de inspectie geconstateerde risico s gecontroleerd of de risico-inventarisatie- en evaluatie volledig en actueel was, inclusief het plan van aanpak. In de onderstaande tabel staat aangegeven welke risico s per dienst werden geïnspecteerd. Bij zeven van de acht diensten geldt dat de inspecteurs kunnen worden geconfronteerd met agressie en geweld. Alleen bij het Staatstoezicht op de Mijnen werd dit risico als niet aanwezig ingeschat. Daar speelt heel sterk dat men op systeemniveau bedrijven toetst wat tot gevolg heeft dat inspecteurs op een hoger niveau binnen de (relatief grote internationale) ondernemingen de zaken aankaarten. De naleving van de Arbeidstijdenwet werd bij alle acht diensten gecontroleerd. In de kolom overige risico s staat aangegeven welk bijzonder onderwerp bij elke dienst nader werd bekeken. Deze onderwerpen waren gekozen op grond van de gesprekken met de arbo-coördinatoren van de diensten en de bestudering van de ontvangen documentatie. In hoofdstuk 4 worden de resultaten per onderwerp beschreven. Inspectieonderwerpen per dienst: INSPECTIEDIENST AGRESSIE & GEWELD ATW SPECIFIEKE RISICO S AI x x ongevallenonderzoek AID x x biologische agentia; gevaarlijke stoffen FIOD-ECD x x vuurwapens IV&W divisie Telecom x x vuurwapens, elektromagnetische velden IV&W divisie Vervoer x x werken langs de weg; gevaarlijke stoffen KvW x x laboratoria; gevaarlijke stoffen; biologische agentia RVV x x biologische agentia; laboratoria SodM x werken op boor- en winningsinstallaties, inclusief reistijden Eindverslag inspectieproject Inspectiediensten 10
4. RESULTATEN 4.1 Gehanteerde handhavinginstrumenten Van de acht geïnspecteerde diensten waren er twee waar geen enkele overtreding is geconstateerd, te weten de FIOD-ECD en het SodM. De overige zes diensten kregen in totaal 7 waarschuwingen Arbo met betrekking tot 33 overtredingen, 3 waarschuwingen ATW met betrekking tot 4 overtredingen en 4 eisen tot naleving met betrekking tot 5 overtredingen. De waarschuwingen Arbo hadden vooral betrekking op onvoldoende arbozorg, het ontbreken van noodstops op arbeidsmiddelen en het niet vrij zijn van vluchtwegen en nooduitgangen. De eisen werden gesteld vanwege het ontbreken van beleid ter voorkoming van agressie en geweld tegen werknemers en onvoldoende voorlichting en onderricht. 4.2 Overtredingen 4.2.1 Top 8 van geconstateerde overtredingen De Top 8 van geconstateerde overtredingen is in onderstaande tabel weergegeven. Artikel omschrijving aantal instrument Art. 5, lid 4 RI&E aanpassen wanneer noodzakelijk 4 Ws arbo Art. 4, lid 2 Beleid agressie en geweld 3 Eis arbo Art. 3.7, lid 1 Vluchtwegen en nooduitgangen zijn vrij van obstakels 3 Ws arbo Art. 5, lid 4 Onvolledige RI&E 2 Ws arbo Art. 5, lid 3 Plan van aanpak aanwezig 2 Ws arbo Art. 5:5 ATW Dagelijkse rust van 11 uur (1x per week ingekort tot 8 2 Ws atw uur) Art. 3.2, lid 1 Veilige en ordelijke inrichting arbeidsplaats 2 Ws arbo Art. 7.16 Zo nodig noodstopvoorziening op arbeidsmiddel 2 Ws arbo Ws arbo: waarschuwing arbowet ATW: Arbeidstijdenwet Een volledige lijst van geconstateerde overtredingen is te vinden in bijlage II. Eindverslag inspectieproject Inspectiediensten 11
4.2.2 Inspectiepunt Arbeidstijdenwet Dit inspectiepunt heeft betrekking op overtredingen van de Arbeidstijdenwet of het Arbeidstijdenbesluit. De controle had betrekking op de maand oktober 2001. Deze periode is gekozen om de resultaten bij de verschillende inspectiediensten met elkaar te kunnen vergelijken. Voor een dergelijke periode is bewust gekozen om zo de crisis-perioden (bijvoorbeeld Mond- en Klauwzeer) van een aantal inspectiediensten buiten beschouwing te laten. Er zijn vier overtredingen geconstateerd bij drie inspectiediensten, te weten de AID, de RVV en de IV&W, divisie Telecom. De overtredingen betreffen het ontbreken of de ondeugdelijkheid van de registratie van werk- en rusttijden, geen dagelijkse rust van 11 uur (2 maal), meer dan maximaal 585 uren per 13 achtereenvolgende weken werken en meer dan maximaal 10 uren per dienst werken. Voor deze overtredingen zijn waarschuwingen ATW gegeven. 4.2.3 Inspectiepunt Beleid ter bescherming van werknemers tegen agressie en geweld Om dit onderwerp te inspecteren werden onder meer groepsinterviews gehouden met een aantal inspecteurs van de afzonderlijke diensten. In ieder interview werd ingegaan op het vóórkomen van agressie en geweld en de maatregelen die de werkgever had genomen. Uit de groepsinterviews blijkt dat er grote verschillen zijn tussen de inspectiediensten in het vóórkomen van agressie en geweld tegen de inspecteurs en de vormen die agressie en geweld kunnen aannemen. Deze variëren van verbale agressie (van jennen 5, klieren, schelden, intimideren tot ernstige bedreigingen met de dood) tot fysiek geweld, (van duwen, trekken, slaan tot bedreiging met en gebruik van wapens). De frequentie varieert van wekelijks (met name verbale agressie) tot jaarlijks (met name fysiek geweld). Twee inspectiediensten waarbij de meest ernstige vormen van agressie en geweld frequent voorkomen bleken hier adequaat mee om te gaan zowel wat de beleidsvorming als de beleidsuitvoering betreft. Bij drie inspectiediensten zijn overtredingen met betrekking tot het beleid ter bescherming van de werknemers tegen agressie en geweld geconstateerd. Dit zijn de KvW, de IV&W, divisie Telecom en de IV&W, divisie Vervoer. Hieraan gerelateerd zijn overtredingen geconstateerd ten aanzien van de voorlichting en het onderricht aan werknemers. Om deze overtredingen op te heffen zijn eisen tot naleving gesteld. 4.2.4 Inspectiepunt Arbozorg: RI&E, plan van aanpak en arbobeleid Ten aanzien van dit inspectiepunt zijn de meeste overtredingen geconstateerd. Het gaat hier om overtredingen als het niet hebben van een volledige, actuele risico-inventarisatie en -evaluatie, het ontbreken van een plan van aanpak of het ontbreken van een lijst met arbeidsongevallen. Bij vier inspectiediensten zijn waarschuwingen met betrekking tot dit inspectiepunt gegeven. Dit zijn de AI, de IV&W, divisie Telecom, de KvW en de RVV. 5 Door inspecteurs wordt over het algemeen jennen en klieren niet als verbale agressie gezien maar als iets dat normaal is Eindverslag inspectieproject Inspectiediensten 12
4.2.5 Inspectiepunt Biologische agentia Dit specifieke risico heeft betrekking op het blootgesteld worden aan biologische agentia 6, bijvoorbeeld bij het bepalen of bepaalde monsters micro-organismen bevatten. Bij drie inspectiediensten (AID, RVV en KvW) is dit onderwerp gecontroleerd. Bij één inspectiedienst (KvW) werden twee overtredingen geconstateerd. Eén overtreding betrof het niet melden van werken met biologische agentia (diagnostische arbeid) en de andere betrof het niet beoordelen van de aard, mate en duur van de blootstelling aan biologische agentia in het kader van de RI&E. Hiervoor zijn waarschuwingen gegeven. 4.2.6 Inspectiepunt Laboratoria en werken met gevaarlijke stoffen Bij vier inspectiediensten (KvW, AID, RVV en IV&W, divisie Vervoer) is op dit onderwerp geïnspecteerd. Bij twee daarvan (KvW en RVV) zijn overtredingen geconstateerd op het gebied van de inrichting van diverse laboratoria. Het gaat bij laboratoria van de KvW om zaken als het ontbreken van noodstops, ondeugdelijke hijs- en hefwerktuigen, en vluchtwegen die niet vrij waren van obstakels. Het laboratorium van een slachterij waar werknemers van de RVV werkten, voldeed op een groot aantal punten niet aan de eisen van de wet- en regelgeving. Dit laboratorium is op last van de RVV inmiddels gesloten. 4.2.7 Inspectiepunt Ongevallenonderzoek De AI is de inspectiedienst die is belast met het onderzoeken van arbeidsongevallen. Daarbij worden inspecteurs geconfronteerd met schokkende omstandigheden. Onderzocht is of er voldoende doelmatige opvang en nazorg geboden werd en of er overige maatregelen getroffen werden om de kans op geestelijk letsel na een schokkende gebeurtenis zoveel mogelijk te verkleinen. Deze beleidsverplichting bleek voldoende te zijn ingevuld. Overtredingen zijn niet geconstateerd. 4.2.8 Inspectiepunt Vuurwapens Bij twee inspectiediensten draagt een gering aantal werknemers vuurwapens. Geïnspecteerd is op de wijze waarop wordt omgegaan met risico s die het dragen en onderhouden van vuurwapens met zich meebrengen. Ook is gekeken of de betrokken werknemers op adequate wijze opgeleid en geoefend werden. Er zijn ten aanzien van dit punt geen overtredingen geconstateerd. 4.2.9 Inspectiepunt Werken langs de weg Het controleren van vervoersbedrijven door werknemers van de IV&W, divisie Vervoer, brengt met zich mee dat langs de weg wordt gewerkt waarbij het risico van aanrijden kan ontstaan. Er is gecontroleerd of er bij aanwezigheid van dit risico adequate maatregelen werden getroffen. Er zijn geen overtredingen geconstateerd. 4.2.10 Inspectiepunt Werken op boor- en winninginstallaties Bij het toezicht houden op de winning van delfstoffen komt het voor dat werknemers van het SodM een bezoek brengen aan booreilanden of andere winninginstallaties. De reis naar off-shore installaties, waarbij gebruik wordt gemaakt van helikopters, kán risico s met zich meebrengen. Bij het inspecteren van de wijze waarop de medewerkers van het SodM hun werk uitvoeren zijn geen overtredingen geconstateerd. 6 Bij biologische agentia moet gedacht worden aan al het organisch materiaal van geslachte dieren (bloed, urine, darminhoud) en ziekteverwekkers bij levende en dode dieren zoals prionen (BSE), bacteriën, virussen en parasieten. Een aantal van deze ziekteverwekkers kunnen ook bij mensen infectieziekten veroorzaken. Eindverslag inspectieproject Inspectiediensten 13
4.2.11 Inspectiepunt Werken in elektromagnetische velden Medewerkers van de IV&W, divisie Telecom controleren diverse soorten zenders. Bij het inspecteren is gekeken hoe de dienst omgaat met de risico s van het werken in elektromagnetische velden. Er zijn geen overtredingen geconstateerd. 4.2.12 Overige overtredingen Het werk van keurmeesters van de RVV vindt voornamelijk plaats in slachterijen. Bij de inspectie van deze werkzaamheden werden overtredingen geconstateerd die betrekking hadden op een ondeugdelijke installatie voor de ventilatie van de slachterij en het ontbreken van een inventarisatie van de blootstelling aan schadelijk en/of hinderlijk geluid. Voor beide overtredingen zijn waarschuwingen gegeven. 4.2.13 Indeling in hoofdgroepen Ingedeeld in hoofdgroepen, gerelateerd aan de hoofdstukindeling van het, de en de Arbeidstijdenwet, ontstaat het volgende beeld. Aantal overtredingen ingedeeld in hoofdgroepen Hoofdgroep Aantal Arbeidstijdenwet Werk- en rusttijden 5 Arbeidsomstandighedenbesluit Arbozorg en organisatie van de arbeid 0 Inrichting arbeidsplaatsen 10 Gevaarlijke stoffen en biologische agentia 6 Fysieke belasting 0 Fysische factoren 2 Arbeidsmiddelen en specifieke werkzaamheden 4 Persoonlijke beschermingsmiddelen 0 Arbeidsomstandighedenwet Arbobeleid 3 RI&E en Plan van aanpak 10 Voorlichting en onderricht 2 Totaal 42 Hieruit blijkt dat bijna een kwart van de overtredingen betrekking had op de inrichting van arbeidsplaatsen en eveneens bijna een kwart op de risico-inventarisatie en -evaluatie en het plan van aanpak. 4.3 Procesgang inspecties Met betrekking tot de procesgang van de inspecties kan het volgende vermeld worden. De inspectiediensten vonden het nuttig en goed om zelf ook eens geïnspecteerd te worden. Ze stonden open voor inspectie en werkten goed mee. Over het algemeen werden de uitkomsten van de inspecties geaccepteerd en toonden de diensten een grote oplossingsbereidheid. Eindverslag inspectieproject Inspectiediensten 14
5. CONCLUSIES 5.1 Conclusies in relatie tot de doelstellingen Misstanden aanpakken, met name met betrekking tot de Arbeidstijdenwet en beleid ter bescherming van werknemers tegen agressie & geweld; Ten aanzien van de Arbeidstijdenwet kan worden geconcludeerd dat er geen sprake is van misstanden. Bij drie van de zeven inspectiediensten waarbij het beleid ter bescherming van werknemers tegen agressie en geweld is geïnspecteerd, is een eis gesteld. Op basis van de inhoud van de eisen kan worden geconcludeerd dat er echter geen sprake is van misstanden. In relatie tot de van te voren ontvangen signalen (zie paragraaf 2.1) kan geconcludeerd worden dat er wel sprake is van blootstelling aan agressie en geweld maar dat er dus geen sprake is van excessieve situaties of het volledig ontbreken van beleid. bevorderen van naleving van de wet met betrekking tot specifieke arborisico s voor de verschillende inspectiediensten; De resultaten van de inspectie van de specifieke risico s per dienst wijzen uit dat over het algemeen de inspectiediensten aandacht hebben voor de risico s voor de inspecteurs bij hun ambtsuitoefening. opmaken van een stand van zaken met betrekking tot de arbeidsomstandigheden bij de inspectiediensten; De inspectieresultaten laten zien dat er ten aanzien van de geïnspecteerde onderwerpen over het algemeen voldoende aandacht is voor de arbeidsomstandigheden bij de inspectiediensten in de uitvoerende taak. De meest voorkomende overtredingen hadden betrekking op het ontbreken van een volledige en actuele risico-inventarisatie en -evaluatie inclusief plan van aanpak en op de inrichting van arbeidsplaatsen. Hierbij moet de kanttekening worden gemaakt dat voor sommige inspecteurs geldt dat zij op arbeidsplaatsen werken die door derden zijn ingericht of worden beheerd. 5.2 Conclusies in relatie tot de overtredingen Met betrekking tot het aantal overtredingen kan geconcludeerd worden dat er geen sprake is van bovenmatige aantallen of excessen. Ook de ernst en de mate van overtredingen gaven geen aanleiding tot het inzetten van zware handhavingsinstrumenten. Wel zijn er tussen de verschillende inspectiediensten duidelijke verschillen. Immers, bij twee diensten zijn er geen overtredingen geconstateerd, terwijl bij twee andere het aantal overtredingen hoger lag dan het gemiddelde. 5.3 Algemene conclusie Uit het bovenstaande kan geconcludeerd worden dat de verwachte misstanden met betrekking tot de Arbeidstijdenwet en het beleid ter bescherming van werknemers tegen agressie en geweld niet zijn aangetroffen. De specifieke risico s die kunnen optreden bij de verschillende inspectiediensten zijn over het algemeen onderkend en aangepakt. Eindverslag inspectieproject Inspectiediensten 15
6. FOLLOW-UP Bij vrijwel alle inspectiediensten zijn inmiddels hercontroles uitgevoerd waarbij is gebleken dat de geconstateerde overtredingen waren opgelost zodat de inzet van een zwaarder handhavingsinstrument niet nodig was. In uitzonderingsgevallen is met een inspectiedienst een langere termijn afgesproken om overtredingen op te heffen wanneer het ging om een omvangrijke aanpak waarbij ook derden (bijvoorbeeld andere werkgevers of een arbodienst) betrokken waren. Deze hercontroles zullen in de loop van 2003 plaatsvinden. De resultaten van het project geven geen aanleiding op korte termijn een project bij andere inspectiediensten uit te voeren. Eindverslag inspectieproject Inspectiediensten 16
BIJLAGE I INSPECTIELIJST Eindverslag inspectieproject Inspectiediensten 17
Feitnummer Beboetbaar element INSPECTIELIJST Arbeidstijdenwet 82001 registratie 82003 ontbreken arbeids- en rusttijden in ri&e 82006 wekelijkse rust te kort 82007 dagelijkse rust korter dan 11 uur 82012 10 uur per dienst 82013 200 uur per 4 weken (gem. 50 uur per week) 82014 585 uur per 13 weken (gem. 45 uur per week) 82016 12 uur per dienst 82017 60 uur per week 82018 624 uur per 13 weken (gem. 48 uur per week) 82020 min. rust na nachtdienst 14 uur indien arbeid na 02.00 uur 82021 min. rust van 48 uur na reeks nachtdiensten (3 of meer) 82022 max. Arbeidstijd 9 uur per nachtdienst tenzij arbeid voor of op 02.00 uur eindigt 82024 max. aantal nachtdiensten 28 of 35/13 weken of max. 20 u/2 weken 82025 max. aantal achtereenvolgende nachtdiensten 7 82027 max. Arbeidstijd bij overwerk indien nachtdienst 10 uur W040101 beleid gericht op voorkomen/beperken ziekte van werknemers Handhaving Boetenormbedrag eis 135 W040202 beleid agressie en geweld eis 270 W050101 schriftelijke ri&e aanwezig (en volledig) dbf / eis** 900 W050201 ri&e bevat lijst van arbeidsongevallen met aard en datum 225 ongeval W050301 plan van aanpak aanwezig 225 W050401 ri&e aanpassen wanneer noodzakelijk 225 W080101 doeltreffende informatie verstrekken aan werknemers eis 270 over werkzaamheden, risico s en maatregelen W110001 verplichtingen van werknemers m.b.t. voorzichtigheid en ebf 225* zorgvuldigheid W140101 deskundige bijstand: arbodienst heeft ri&e getoetst dbf 450 B30020101 veilige en ordelijke inrichting arbeidsplaats ebf 900 B40020101 bij mogelijke blootstelling aan gevaarlijke stoffen in ri&e 450 aard, mate en duur blootstelling beoordelen B40030201 etikettering op verpakking Wms-stoffen 270 B40040401 voorzieningen ter beperking van gevolgen van een ongewilde 1350 gebeurtenis B40090301 afzuiging/ventilatie ter voorkoming van blootstelling aan 2250 schadelijke stoffen B40140101 bij mogelijke blootstelling aan kankerverwekkende stoffen in ri&e aard, mate en duur blootstelling beoordelen 450 Eindverslag inspectieproject Inspectiediensten 18
B40850001 in het kader van de ri&e beoordelen aard, mate en duur 450 van blootstelling aan biologische agentia B40870301 beperken gevaren verbonden aan de blootstelling aan eis 2250* biologische agentia B40890101 hygiënische beschermingsmaatregelen w.o. niet roken, 675* e.v. eten en drinken op plaatsen met gevaar voor blootstelling aan biologische agentia e.v. B40900101 register van werknemers blootgesteld aan biologische 45 e.v. agentia 3 e en 4 e categorie B40910101 werknemers die arbeid verrichten met biologische agentia 45 in de gelegenheid stellen een ago te ondergaan B40940101 ten minste 30 dagen voor eerste maal werk met biologische hier: waar- 900 agentia 2 e, 3 e of 4 e categorie schriftelijke kennisge- ving aan toezichthouder schuwing B40990201 werk (niet gericht op biologische agentia) in laboratoria 2250 en ruimten met dieren waarbij de aanwezigheid van biologische agentia uit de 2 e, 3 e of 4 e categorie onzeker is, ten minste beheersingsniveau 2 van bijlage V 90/679/EEG in acht nemen genomen. B60030101 voldoende doelmatige verlichting van arbeidsplaatsen en van directe toegangen eis 270 B70030201 ter voorkoming van gevaren, arbeidsmiddelen uitsluitend ebf! 900 gebruiken waarvoor zij bestemd zijn B70030401 maatregelen ter beperking van gevaren m.b.t. het gebruik ebf! 900 van arbeidsmiddelen, indien gevaren bij het gebruik redelijkerwijs niet zijn te voorkomen B70050101 adequate maatregelen onderhoud arbeidsmiddelen eis 2250 B70050201 onderhoudswerkzaamheden e.d. alleen aan uitgeschakelde, ebf 2250* drukloze of spanningsloze arbeidsmiddelen; indien dit niet mogelijk is, andere doeltreffende maatregelen nemen B70060101 gebruik van specifiek gevaarlijke arbeidsmiddelen uitsluitend 900 door bevoegde werknemers B80030101 beschikbaarheid pbm-en ebf! 450 B80030201 ervoor zorgen dat werknemers pbm-en waar nodig gebruiken dbf 450* * werknemer ook beboetbaar ** zie paragraaf 4.2.1 en 4.2.3 (eis of boete). Eindverslag inspectieproject Inspectiediensten 19
BIJLAGE II LIJST MET GECONSTATEERDE OVERTREDINGEN Eindverslag inspectieproject Inspectiediensten 20
BIJLAGE II LIJST VAN OVERTREDINGEN Geconstateerde overtredingen, totaal overzicht met gehanteerde instrumenten. artikel omschrijving Aantal Instrument Art. 4:3 ATW deugdelijke registratie werk- en rusttijden 1 Ws atw Art. 5:5 ATW dagelijkse rust van 11 uur (1x per week ingekort tot 8 2 Ws atw uur) Art. 5:7, lid 3 maximaal 10 uren per dienst 1 Ws atw ATW Art. 5:7, lid 3 maximaal 585 uren per 13 achtereenvolgende weken 1 Ws arbo ATW (gemiddeld 45 u/week) Art. 3.2, lid 1 veilige en ordelijke inrichting arbeidsplaats 2 Ws arbo Art. 3.7, lid 1 vluchtwegen en nooduitgangen zijn vrij van obstakels 3 Ws arbo Art. 3.7, lid 6 adequate signalering vluchtwegen 1 Ws arbo Art. 3.8, lid 3 brandblusmiddelen makkelijk te bereiken en te bedienen 1 Ws arbo Art. 3.14, lid 2 verbindingswegen mogen geen gevaar voor werknemers 1 Ws arbo vormen Art. 3.16, lid 1 bij valgevaar voorzieningen treffen 1 Ws arbo Art. 3.22, lid 2 adequate kleedruimte voor werknemers met speciale 1 Ws arbo werkkleding Art. 4.2, lid 1 in RI&E aard, mate en duur blootstelling beoordelen 1 Ws arbo bij blootstelling aan gevaarlijke stoffen Art. 4.3, lid 2 etikettering op verpakking van Wms-stoffen 1 Ws arbo Art. 4.4, lid 1 voorzieningen om ongewilde gebeurtenissen te vermijden 1 Ws arbo bij werken met gevaarlijke stoffen Art. 4.9, lid 5 afzuiging en ventilatie bij gebruik gevaarlijke stoffen 1 Ws arbo Art. 4.85 beoordeling aard, mate en duur blootstelling biologische 1 Ws arbo agentia Art. 4.94, lid 1 schriftelijke kennisgeving aan Arbeidsinspectie 30 1 Ws arbo dagen voordat voor de 1e maal wordt gewerkt met biologische agentia Art. 6.2, lid 1 op arbeidsplaats is voldoende niet-verontreinigde 1 Ws arbo lucht aanwezig Art. 6.7, lid 5 adequate registratie van resultaten van beoordeling 1 Ws arbo van de blootstelling aan geluid; 10 jaar bewaren Art. 7.4a, lid 1 arbeidsmiddel waar veiligheid van afhangt van wijze 1 Ws arbo Art. 7.16 van installatie wordt voor eerste gebruik gekeurd zo nodig noodstopvoorziening op arbeidsmiddel 2 Ws arbo Eindverslag inspectieproject Inspectiediensten 21
Art. 7.18, lid 5 Art. 4, lid 2 Art. 5, lid 1 Art. 5, lid 4 Art. 5, lid 2 Art. 5, lid 3 Art. 5, lid 4 Art. 8, lid 1 Art. 8, lid 2 Ws ATW: Ws arbo: ATW: : : opstelling hijs- en hefwerktuig dat gevaar door lasten geraakt te worden is uitgesloten 1 Ws arbo Beleid agressie en geweld 3 Eis arbo Schriftelijke RI&E aanwezig inclusief risico s bijzondere 1 Ws arbo categorieën Onvolledige RI&E 2 Ws arbo RI&E bevat lijst met arbeidsongevallen met aard en 1 Ws arbo datum ongeval Plan van aanpak aanwezig 2 Ws arbo RI&E aanpassen wanneer noodzakelijk 4 Ws arbo doeltreffende info aan werknemers over werk, risico's 1 Eis arbo en maatregelen doeltreffend onderricht over arbeidsomstandigheden 1 Eis arbo totaal 42 Waarschuwing Arbeidstijdenwet Waarschuwing Arbeidstijdenwet Arbeidsomstandighedenbesluit Arbeidsomstandighedenwet. Eindverslag inspectieproject Inspectiediensten 22