werkgever
Beste werkgever in Arnhem, De combinatie van werk en intensieve zorgtaken in de privé situatie (ofwel mantelzorger zijn), kan een fikse puzzel zijn. En is een grote aanleiding voor ziekmeldingen en burn-outs. Als u weet dat 1 op de 8 medewerker een mantelzorger is (en in de zorgsector 1 op de 6!), kunt u zelf berekenen hoe groot het potentieel in uw organisatie is. Het kan u als werkgever veel opleveren als u uw medewerkers hierin ondersteunt. Niet alleen in uw financiële huishouding (voorkomen ziekteverzuim), maar ook in uw imago als maatschappelijk betrokken ondernemer. De informatie in bijgaande map geeft u inzicht in uw verantwoordelijkheid en rol. Tevens staan er praktische tips in hoe u dit thema kunt oppakken. Wilt u in uw organisatie actief aan de slag met het thema Werk & Zorg balans? Dan denken we graag met u mee. Ik maak graag een afspraak met u. Hartelijke groeten, Maddy Kloet Projectleider Mantelzorg & Werk Mantelzorg & Vrijwillige Thuishulp Arnhem (MVT Arnhem) m.kloet@mvtarnhem.nl, 026 327 1830
5 MISVATTINGEN VAN WERKGEVERS OVER WERK EN MANTELZORG 5X MIS- VATTINGEN Er werken geen mantelzorgers in mijn team/ in onze organisatie 1 Bekendmaken verlofregelingen leidt tot toename gebruik 2 Mantelzorgvriendelijk beleid kost veel tijd en geld 3 Uit onderzoek blijkt dat er binnen organisaties twee keer zoveel mantelzorgers zijn, dan leidinggevenden denken. Eén op de zes medewerkers heeft mantelzorgtaken, dus de kans dat er binnen een organisatie geen mantelzorgers zijn, is heel klein. Privé situatie van werkende mantelzorgers is niet mijn probleem 4 Een goede balans van medewerkers tussen werk en privé is in het belang van beide partijen. Intensieve zorgtaken en/of problemen thuis, kunnen negatieve effecten hebben op het werk. Bespreekbaar maken van deze situatie is belangrijk en de verantwoordelijkheid van werknemer én werkgever. Door op tijd met elkaar in gesprek te gaan en te zoeken naar (maatwerk) oplossingen, kan worden voorkomen dat de medewerker overbelast raakt en uitvalt. 2/3 van de leidinggevenden heeft verlofvrees. Leidinggevenden zijn bang dat mantelzorgers massaal gebruik gaan maken van de verlofregelingen wanneer zij medewerkers hierop wijzen. De praktijk blijkt heel anders. Nog geen 15% van de werknemers met mantelzorgtaken neemt kortdurend zorgverlof op, nog geen 5% neemt langdurend zorgverlof op. Als we er aandacht aan besteden, is iedereen straks mantelzorger 5 Door aandacht te besteden aan het thema, creëer je bewustwording binnen de organisatie en kan het inderdaad zo zijn dat mensen zich herkennen als mantelzorger. Voor organisaties is het belangrijk om mantelzorgers in beeld te hebben. Je kunt dan met elkaar in gesprek gaan (en blijven). Indien nodig zoek je samen naar (maatwerk) oplossingen voor een goede werk-zorg balans. Zo wordt voorkomen dat medewerkers overbelast raken of uitvallen en wordt bespaard op verzuimen verloopkosten. Een van de misvattingen is dat mantelzorgvriendelijk beleid veel geld kost. Een mantelzorgvriendelijke organisatie vraagt niet om nieuw beleid of grote investeringen. Het is onderdeel van bestaand personeelsbeleid en thema s zoals MVO, goed werkgeverschap, verzuim-, vitaliteits-, en inzetbaarheidsbeleid. De kosten die gemoeid zijn met aandacht en ruimte voor een goede werk-privé balans zijn vaak minimaal. De investering betreft voornamelijk tijd: tijd voor bekendheid en bewustwording om vervolgens een goed gesprek te voeren en samen naar oplossingen te zoeken. Vaak is een mantelzorger al geholpen met simpele oplossingen die weinig (of geen) geld kosten. Zoals een parkeerplek voor de deur, privé-zaken telefonisch kunnen regelen op het werk, eerder beginnen of langer doorwerken. Sommige oplossingen kosten wel geld, maar de opbrengst is vaak veel groter. Nieuwsgierig geworden wat mantelzorgvriendelijk beleid op kan leveren? Bekijk - 10 x wat levert mantelzorgvriendelijk beleid op - en lees het 5 stappenplan op: www.werkenmantelzorg.nl/whitepapers
Leer mogelijke signalen van mantelzorgers herkennen Veel voorkomende signalen die op mantelzorg duiden: Vaak enkele dagen vrij nemen (in plaats van een aaneengesloten vakantieperiode). Regelmatig telefoneren in de pauze. Zelden vrije dagen kunnen wisselen of kunnen overwerken. Nooit meegaan met een uitstapje, borrel of hei dag. Vermoeidheidsverschijnselen vertonen (stress, burn-out) en zich regelmatig ziekmelden. Snel geïrriteerd en prikkelbaar zijn. Ga (individueel) in gesprek met de mantelzorgers in uw team Bijvoorbeeld tijdens het jaargesprek. Zo krijgt u zicht op de knelpunten en behoeften van mantel zorgende medewerkers. Neem daarbij de volgende aandachtspunten mee: Realiseer u dat medewerkers het lastig kunnen vinden om hun privé-situatie te bespreken op het werk. Hoewel dat een wederzijds belang is. Benoem samen knelpunten die de combinatie werk en mantelzorg in de weg staan. Zoek samen naar oplossingen die in het belang zijn van zowel de mantelzorger als de organisatie, de klanten en de collega s. Bepaal samen hoe de wettelijke verlofregelingen het best toegepast kunnen worden. Betrek de medewerker bij eventuele dilemma s en maak hem of haar medeverantwoordelijk voor het vinden van (flexibele) maatwerkoplossingen. Flexibiliteit werkt van twee kanten: geven en nemen. Maak duidelijke afspraken over het resultaat. Stel een proefperiode voor om te experimenteren. Maak een evaluatieafspraak om te zien of de oplossing voor beide partijen werkt.
Communiceer indien nodig helder over de afspraken die gemaakt zijn Zo weten collega s, andere afdelingen en eventuele klanten hoe zaken geregeld zijn. Uitleg creëert bovendien begrip en acceptatie. Wek niet de schijn van willekeur Koppel in de organisatie terug welke experimenten er lopen die wellicht van belang zijn voor het personeelsbeleid als geheel. Ook andere leidinggevenden en mantelzorgers kunnen van elkaars maatwerkoplossingen leren. Maak gebruik van in- en externe ondersteuning Wijs werkende mantelzorgers op individuele ondersteuning van bijvoorbeeld bedrijfsmaatschappelijk werk of een Arbo deskundige. Of organiseer een spreekuur voor werkende mantelzorgers met behulp van het Steunpunt Mantelzorg in de buurt. BESTEED STANDAARD AANDACHT IN FUNCTIONERINGSGESPREKKEN AAN DE WERK/PRIVÉ BALANS
Feiten en cijfers Werk en Mantelzorg mei 17
Feiten en cijfers Werk en Mantelzorg mei 17 1
Maatschappelijke ontwikkelingen Door de vergrijzing neemt de vraag naar zorg toe. Door de toename van de vraag nemen ook de zorgkosten toe. Door de verschuiving van verzorgingsstaat naar participatiesamenleving komt steeds meer zorg bij het informele netwerk te liggen. Het verlenen van onbetaalde, niet-professionele zorg aan een hulpbehoevende, chronisch zieke en/of gehandicapte naaste noemen we mantelzorg. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de ondersteuning van mensen die thuis hulp nodig hebben. Zij hebben mantelzorgers daarbij hard nodig. Mantelzorgers spelen dus een belangrijke en noodzakelijke rol. De waarde van mantelzorg wordt geschat op 7 miljard euro (SCP, 2013). Mensen willen zo lang mogelijk thuis in hun eigen omgeving wonen en niet eenzaam zijn. Hierdoor wordt de rol van mantelzorgers bij de ondersteuning van mensen in hun eigen omgeving groter. De arbeidsparticipatie moet stijgen en mensen zullen langer door moeten blijven werken om aan de economische- en emancipatorische doelstellingen van de (huidige) kabinetten te voldoen en de financiering van de sociale zekerheid op te vangen. De maatregelen vanuit de politiek richten zich met name op het vergroten van de arbeidsparticipatie van vrouwen en werknemers vanaf 45 jaar. Dit zijn precies de groepen die ook de meeste mantelzorgtaken op zich nemen. Het aantal werkende mantelzorgers blijft toenemen. Het aandeel werkende mantelzorgers nam in de periode 2004-2014 toe van 12% tot 18%. Werkende mantelzorgers nemen het grootste aandeel in de stijging van het aantal mantelzorgers voor hun rekening (SCP, 2016-I). Mantelzorg Algemene cijfers mantelzorg(ers) 4 miljoen Nederlanders van 18 jaar en ouder verlenen mantelzorg (1 op de 3 volwassenen). Hieronder vallen ook mensen die korter dan 3 maanden per jaar of minder dan 8 uur mantelzorg per week verlenen (SCP, 2015-II). 58% van de mantelzorgers is vrouw (SCP, 2015-II). Ongeveer 19% van de bevolking tussen de 16 en 65 jaar verleent (mantel)zorg aan personen in de directe omgeving. Er is een verschil tussen het aandeel werkenden (18%) en niet-werkenden (23%) dat zorg verleent (SCP, 2016-I). De meeste mantelzorgers zijn tussen de 45 en 64 jaar, een leeftijdsgroep waarin vooral mantelzorg voor een hulpbehoevende ouder nodig kan zijn (SCP, 2015-II). In Nederland geeft 37% van de vrouwen mantelzorg en 28% van de mannen. In absolute aantallen gaat het om 2,5 miljoen vrouwen en 1,8 miljoen mannen (SCP, 2015-II). Veel mensen die wel hulp geven, herkennen zich niet als mantelzorger. Dit betekent dat het aantal mensen dat mantelzorg geeft vermoedelijk veel groter is (SCP, 2013). Tot 2030 neemt het aantal mantelzorgers met 5% toe (SCP, 2009). In 2012 was die 5% toename echter al bereikt (SCP, 2015-I). 2
In 2040 zal de behoefte aan mantelzorg verdubbeld zijn (SCP, 2016-I). Mantelzorg bespaart de maatschappij 7 miljard euro. Ter vergelijking; de kosten van de publiek gefinancierde jeugdzorg, gehandicaptenzorg en ouderenzorg (incl. thuiszorg) bedragen 22 miljard euro (SCP, 2013). Kenmerken mantelzorgers en zorgsituatie Mantelzorgers besteden gemiddeld bijna vijf uur per week aan de zorg voor naasten en geven gemiddeld 5,7 jaar zorg (SCP, 2016-I). 1 op de 6 volwassen Nederlanders geeft meer dan 8 uur per week hulp (SCP, 2015-II). 600.000 Nederlanders geven langer dan 3 maanden & meer dan 8 uur p. week hulp (SCP, 2015-II). Meer dan de helft van de mantelzorgers geeft zorg aan een ouder (53%), 16% aan een ander familielid, 14% aan een kennis of vriend, 13% aan een schoonouder, 9% aan een buurman/vrouw, 7% aan een partner en 6% aan een kind (SCP, 2016-I). Mantelzorgers verrichten het meeste taken op het gebied van psychosociale begeleiding, zoals emotionele steun (83%) (SCP, 2007). Mantelzorgers zijn veel tijd kwijt met begeleiding: doktersbezoek (78%), administratie (62%) en huishoudelijke hulp (77%) (SCP, 2007). Mannen helpen vaker bij administratie of vervoer. Vrouwen helpen bij het regelen en coördineren van voorzieningen, bezoek aan een arts, persoonlijke verzorging of emotionele steun. Er is ook verschil naar sociale relatie: vrouwen zijn vaker mantelzorgers van ouders, schoonouders en hun eigen kinderen. Mannen bieden naar verhouding vaak hulp aan hun partner (SCP, 2016-I). 1 op de 3 mantelzorgers kan, durft of wil geen hulp vragen (SCP, 2015-II). Ruim 33% weet niet wat hen het meeste zou helpen. Gebrek aan kennis van mogelijkheden of geen bewuste ondersteuningsbehoefte (SCP, 2015-II). Een op de tien mantelzorgers geeft aan zwaar belast te zijn door de hulptaak. Het is hun ervaring dat de situatie van de hulpbehoevende hen nooit loslaat of dat de hulp te veel op hun schouders terechtkomt. Dit zijn 400.000 volwassenen in Nederland (SCP 2015-II). 80% krijgt een goed gevoel van mantelzorg geven (SCP, 2015-II). Werk en mantelzorg Omvang werkenden met mantelzorgtaken In 2014 gaf 1 op de 5 (18%) van de werkenden mantelzorg. Dit is een stijging van zes procentpunten ten opzichte van 2004 (SCP, 2016-I). In de ziekenhuis- en zorgsector combineren 1 op de 4 werknemers werk en mantelzorg (Werk&Mantelzorg, 2017). 13% van de werkende mannen mantelzorgen, 23% van de werkende vrouwen (SCP 2015-I). 83% (5 op de 6) mantelzorgers heeft betaald werk (SCP, 2015-II). 3
75% van de mannelijke mantelzorgers en 25% van de vrouwelijke mantelzorgers combineert mantelzorg met een baan van 32 uur of meer (SCP 2015-II). Er is een toename van mantelzorgtaken bij vrouwen van 45 jaar en ouder en mensen met een baan tot 28 uur per week; respectievelijk 33% en 25% van hen geeft mantelzorg (SCP 2015-I). Onder zowel werknemers in loondienst als zelfstandigen zien we een toename over de afgelopen jaren. Zelfstandigen zijn iets vaker mantelzorger (22%) dan werknemers (18%) in loondienst. Mogelijk verlenen zelfstandigen vaker mantelzorg doordat zij in het algemeen meer zeggenschap hebben over hun werk dan werknemers (SCP, 2016-I). 50% werkende mantelzorgers besteden 2 uur per week aan mantelzorgtaken, 25% tussen de 2 en 4 uur en 25% meer dan 4 uur per week (SCP 2015-I). In 2014 is één op de tien werkende mantelzorgers (tijdelijk of structureel) minder gaan werken of gestopt met werken vanwege de mantelzorgtaak (ruim 270.000 mensen) (SCP,2015-II). (Ervaren) Werksituatie mantelzorgers Werkenden passen arbeidsduur niet aan als zij mantelzorg (< 4 uur) gaan verlenen (SCP 2015-I). Van werkenden met intensieve mantelzorgtaken (> 4 uur) ging 17% minder werken en 7% stopte met werken (SCP 2015-I). 10% (275.000) is tijdelijk minder gaan werken of gestopt vanwege mantelzorg (SCP 2015-II). 4 op de 10 werkende mantelzorgers mantelzorgt op dagen dat ze werken (SCP 2015-II). 11% moet dagelijks of wekelijks het werk onderbreken voor de hulpbehoevende (SCP 2015-II). De combinatie werk en mantelzorg wordt in het algemeen positief beoordeeld; werk geeft afleiding (SCP 2015-II). Eén op de vijf werkenden met een zorgtaak (voor jonge kinderen of mantelzorg) ervaart combinatiedruk. Combinatiedruk is hoger onder vrouwen (22%) dan onder mannen (16%) en neemt toe met de leeftijd (SCP, 2016-I). Werkenden die mantelzorg verlenen, ervaren een hogere combinatiedruk dan ouders met jonge kinderen. De ervaren combinatiedruk is daarnaast relatief hoog onder zelfstandigen, hoogopgeleiden, ouderen, werkenden met een lange reistijd en mensen die werken onder hoge tijdsdruk (SCP, 2016-I). Combinatiedruk komt relatief vaak voor bij werknemers in de sectoren onderwijs (26%), zorg en welzijn (23%) en transport (23%). De sectoren onderwijs en overheid kennen een significant hogere werkdruk (SCP, 2016-I). Een belangrijke rol lijkt te zijn weggelegd voor leidinggevenden; als zij werknemers met een mantelzorgtaak ondersteunen, verminderen ze daarmee het werk-zorgconflict. Ook werkt een langdurige relatie met de werkgever positief uit voor de combinatiedruk van werkende mantelzorgers (SCP, 2016-II). Mantelzorgers die zich gesteund voelen door de leidinggevende en collega s, ervaren in grotere getale (84%) de combinatie mantelzorg en werk als goed dan mantelzorgers die zich niet gesteund voelen (56%). Daarnaast ervaren mantelzorgers met een goede werk-mantelzorgbalans minder lichamelijke klachten (W&M, 2017). 4
Gezondheid De combinatie van mantelzorg en betaald werk kan tot hoger ziekteverzuim leiden (SCP, 2015-I). Werkenden met een mantelzorgtaak, zeker met een intensieve of langdurige taak, lopen meer risico om gezondheidsproblemen te ontwikkelen en zich op het werk ziek te melden dan andere werkenden (bij 4 of meer uur zorg per week)(scp, 2015-I). 15% van de intensief zorgende werkenden ervaart een slechtere gezondheid (SCP 2015-I). 18% van de werkende mantelzorgers die < 2 jaar mantelzorgt, is in een jaar 2 weken of langer aaneengesloten ziek (SCP 2015-I). 25% van de werkende mantelzorgers die > 2 jaar mantelzorgt, is in een jaar 2 weken of langer aaneengesloten ziek (SCP 2015-I). 5 tot 8% van de werkende mantelzorgers in Nederland meldt zich ziek omdat de combinatie mantelzorg met werk hen teveel wordt. 5% meldt zich ziek om mantelzorgtaken uit te kunnen voeren (Van der Steen en Broekhuis, 2005). Mantelzorg en (wettelijke) verlofregelingen 38% is onbekend met de bestaande (wettelijke) regelingen op de werkvloer (W&M 2017). 55% maakt gebruik van onbetaald verlof en 7% van betaald verlof (SCP 2015-II). Mantelzorgers maken meer gebruik van flexibele regelingen (45%) dan van verlofregelingen (18%). De behoefte aan verlofregelingen is (mogelijk daardoor) gemiddeld hoger. 24% van de mantelzorgers maakt geen gebruik van calamiteitenverlof, maar zou dit wel willen (W&M 2017). Mantelzorg en Werk /Maatwerk Oplossingen Reductie van de reistijd (11%) en de mogelijkheid om zorgtaken en werk te combineren (8%) worden als motief genoemd om thuis te werken (SCP, 2016-I). Mantelzorgers hebben de meeste baat bij flexibele werktijden en begrip (SCP 2015-II). 1 op de 5 kan niet onverwachts dag vrij nemen. 33% kan niet werktijden bepalen (SCP 2015-II). 3 op de 10 werkende mantelzorgers neemt 1 dag of meer vrij om te mantelzorgen (SCP 2015-II). Mantelzorgers maken meer gebruik van flexibele regelingen (45%) dan van verlofregelingen (18%). 17% maakt (nog) geen gebruik hiervan, maar zou dit wel graag willen (W&M, 2017). Werkgevers kunnen bijdragen aan mogelijkheden om werk en zorg te combineren. Niet alleen aan het gebruik van verlofregelingen, maar ook het bespreekbaar maken van een zorgtaak, tonen van begrip en het bieden van flexibele werkmogelijkheden als de mantelzorgsituatie daar om vraagt. Onderzoek laat zien dat het belangrijk is dat mensen onverwachts een dag vrij kunnen nemen of deels hun eigen werktijden kunnen bepalen (SCP, 2015-II). 5
Bespreekbaar maken mantelzorg op het werk Mantelzorgers vinden het niet makkelijk om hun zorgtaak op het werk te bespreken (SCP, 2014). 6% van de mantelzorgers vindt het moeilijk om over zorgtaken te praten op het werk. Zij zijn bang dat het een negatief effect heeft op hun loopbaan, of willen collega s niet belasten(w&m, 2017). Ruim de helft van werkende mantelzorgers heeft de leidinggevende laten weten dat zij mantelzorg geven. Reden om dit niet te doen: er is geen aanleiding (SCP 2015-II). 75% ervaart begrip van leidinggevende. 25% dus niet (SCP 2015-II). 1 op de 7 maakt afspraken met leidinggevende in verband met mantelzorg, bijvoorbeeld over flexibele werktijden, vrij nemen of thuiswerken (SCP 2015-II). Wat levert zorgvriendelijk werkgeverschap op? Ziekteverzuim Het gemiddeld ziekteverzuim in Nederland ligt al 10 jaar stabiel rond de 3,9%*. Bij zorgvriendelijke werkgevers is dat 1% lager: 2,9%. Verzuim kost werkgevers jaarlijks 13 miljard (Arboned). 1% lager ziekteverzuim in Nederland bespaart werkgevers 3,3 miljard per jaar. Kostenbesparing van 25% op ziekteverzuim. Omzetgroei De jaarlijkse omzetgroei van werkgevers in Nederland bedraagt: 3% (2015 t.o.v. 2014). Zorgvriendelijke werkgevers realiseerden een omzetgroei van 4,3%. 1,3% meer omzetgroei voor alle werkgevers in Nederland betekent 5,7 miljard extra netto omzetstijging. Werving en verloop In 2015 is het verloop van personeel bij zorgvriendelijke werkgevers 4%. Het landelijk gemiddelde ligt op 6,1%. Dat betekent dus 2% minder verloop bij zorgvriendelijke organisaties. Dat bespaart een werkgever circa 7.100 aan wervingskosten per nieuwe medewerker. (wervingskosten = 20-25% x jaarsalaris van 35.500) Bron: WomenInc De Winst van zorgvriendelijk werkgeverschap, 2016 * CBS Statline ziekteverzuimpercentages, 2015 Bronnen: SCP 2007: Mantelzorg en participatie in betaald werk SCP 2009: De toekomst van de Mantelzorg SCP 2010: Mantelzorg uit de doeken SCP 2013: Informele zorg in Nederland SCP 2014: Hulp geboden: een verkenning v.d. mogelijkheden & grenzen SCP 2015-I: Concurrentie tussen mantelzorg en betaald werk, maart 2015 SCP 2015 II: Informele hulp: wie doet wat? december 2015 SCP 2016-I: Aanbod van Arbeid SCP 2016-II De toekomst tegemoet WomenInc De winst van zorgvriendelijk werkgeverschap, 2016 Werk&Mantelzorg(W&M) Jaarlijks onderzoek en verschillenanalyse 2017 6
Onderzoek Werk&Mantelzorg Jaarlijks voert Werk&Mantelzorg een onderzoek uit onder werkende mantelzorgers. Respondenten Hieronder staan de highlights van de onderzoeksresultaten weergegeven die zijn uitgevoerd door Werk&Mantelzorg over de periode 2014 tot en met februari 2017. Het gaat om 6.320 respondenten waarvan 1207 mantelzorgers. Deze periode is vergeleken met de periode 2009 2012 waar 10.816 respondenten waarvan 2250 mantelzorgers zijn ondervraagd. Tevens is een verschillenanalyse uitgevoerd voor de variabelen man/vrouw en de zorgbranche op de gegevens van onderzoeksperiode 2014 tot en met februari 2017. Highlights onderzoeken Bekendheid met mantelzorg neemt toe We zien een stijging in bewustwording: 96% van de mantelzorgers is zich nu bewust van het feit dat ze mantelzorger zijn. In 2012 lag dit percentage nog op 82%. Het aantal leidinggevenden en collega s dat op de hoogte is van de mantelzorgtaken van collega s, is echter iets afgenomen. Was in 2012 respectievelijk 53,7% en 67,1% op de hoogte, nu is dat resp. 50% en 47%. Wellicht heeft dit te maken met de angst voor een negatief effect op de loopbaan (zie: bespreekbaar maken). Het aantal mantelzorgers in een organisatie wordt door 40% van de leidinggevenden en 33% van de collega s nog steeds fors onderschat; het aantal mantelzorgers is twee keer zo groot als men denkt. In 2012 lag dit echter hoger: 50% van de leidinggevenden en 51% van de collega s onderschatten toen het aantal mantelzorgers in de organisatie. Mantelzorgers minder positief over combinatie werk en mantelzorg Was in 2012 nog 95% van de mantelzorgers over het algemeen positief over de combinatie werk en mantelzorg, nu is dat nog 82%. 43% vond in 2012 dat ze redelijk in staat waren werk en mantelzorg te combineren en 53% goed tot heel goed, 4% slecht tot heel slecht. Nu zegt 60% in voldoende mate werk en mantelzorg te kunnen combineren, 25% goed tot heel goed en 15% slecht tot heel slecht (1 op de 7). De toenemende zorgdruk op mantelzorgers in de participatiesamenleving kan hier een van de oorzaken van zijn. 59% ervaart als oorzaak van moeite met de combinatie een tekort aan vrije tijd en 41% geeft als oorzaak aan onbekendheid met de regelingen waar gebruik van gemaakt kan worden. 29% vindt de wettelijke verlofregelingen tekort schieten. 43% vindt de ondersteuning vanuit de gemeente tekort schieten. De belangrijkste redenen waarom mantelzorgers zorg en werk wel goed kunnen combineren, zijn voldoende vrije tijd (50%) en ondersteuning thuis (41%). Waarbij 67% aangeeft dat de ondersteuning thuis met name van familie en vrienden (eigen netwerk) komt. 17% geeft aan met name door de ondersteuning vanuit de gemeente werk en mantelzorg goed te kunnen combineren. 33% overweegt minder uren te gaan werken. 7
Bespreekbaarheid neemt toe Meer leidinggevenden gaan het gesprek aan: In 2012 zegt 77% van de leidinggevenden met hun mantelzorgende medewerkers in gesprek te gaan over de combinatie werk en mantelzorg. Nu is dat 89%. Ook collega s zoeken de dialoog: in 2012 zegt 44% van de niet-mantelzorgende collega s de situatie met hun mantelzorgende collega s te bespreken. Nu is dat 47%. Meer mantelzorgers maken het bespreekbaar: 57% van de mantelzorgers heeft de leidinggevende op de hoogte gesteld van de mantelzorgsituatie en 78% hun collega s. In 2012 was dit resp. 54% en 67%. 75% van de mantelzorgers praat er pas over als zij hun werk en zorgtaken niet goed kunnen combineren. Van de mantelzorgers die het moeilijk vinden om er over te praten, geeft 71% als reden aan dat ze bang zijn voor een negatieve impact op hun loopbaan en 65% wil collega s niet belasten. Steun collega s en leidinggevenden neemt af Was in 2012 nog 83% van de mantelzorgers positief over de bereidheid tot maatregelen, meedenken over oplossingen en begrip van hun leidinggevende, nu is dat nog maar 70%. Over het meedenken over oplossingen zijn mantelzorgers zelfs 18% negatiever: was 79% in 2012 nog positief over steun van leidinggevenden, nu is dat nog maar 61%. Leidinggevenden zien dat zelf anders, alhoewel ook zij iets minder positief zijn over hun eigen steun dan in 2012: 93% versus 97% in 2012 is positief over eigen steun aan mantelzorgers. Mantelzorgers zijn wel positiever over het kunnen overdragen van werk aan collega s: dacht in 2012 nog 41% dat werk niet kon worden overgedragen, nu is dat 36%. Maar in het algemeen is ook hier een daling in ervaren steun van collega s zichtbaar: 80% was in 2012 positief over steun van collega s versus 70% nu. Collega s zijn ook minder positief over hun eigen steun: 94% was positief tot heel positief in 2012 versus 85% nu. Mantelzorgers die zich gesteund voelen door de leidinggevende en collega s, ervaren in grotere getale (84%) de combinatie mantelzorg en werk als goed dan mantelzorgers die zich niet gesteund voelen (56%). Daarnaast ervaren mantelzorgers met een goede werk-mantelzorgbalans minder lichamelijke klachten (W&M 2017). Flexibiliteit en wettelijke regelingen Leidinggevenden (86%) en mantelzorgers (74%) zijn positief over het effect van flexibel werken op de werk-privé combinatie. Leidinggevenden zijn wel positiever (82%) dan mantelzorgers (48%) over de mate waarin de organisatie medewerkers stimuleert om een goede balans tussen werk en privé na te streven. In 2012 waren mantelzorgers positiever: toen vond nog 68% dat organisaties zich hiervoor inzetten. Nu is dus meer dan de helft (52%) negatief. Waren in 2012 nog meer dan 50% van de medewerkers niet bekend met de wettelijke verlofregelingen, nu is 62% bekend en dus 38% niet bekend met de wettelijke verlofregelingen. Langdurend verlof / palliatief verlof blijft nog achter qua bekendheid: 68% van de mantelzorgers is niet van deze mogelijkheid in de organisatie op de hoogte. 8
Bij organisaties die verlofsparen/levensfasebudget aanbieden, is dit intern nog tamelijk onbekend: maar 33% van de mantelzorgers en 54% van de leidinggevenden weet van deze regeling. 45% maakt gebruik van flexibele werkregelingen/zelfroostering, 37% van thuiswerken en 33% van parttime werken. In 2012 was dit resp. 45%, 23% en 45%. Thuiswerken neemt dus toe. 18% maakt gebruik van verlofregelingen, dit was in 2012 27%. Vooral het gebruik van calamiteitenverlof (-5%) en kortdurend zorgverlof (-3%) is teruggelopen. Mantelzorgers willen graag meer gebruik maken van calamiteitenverlof (24%), verlofsparen / persoonlijk levensfasebudget (21%) en kortdurend zorgverlof (20%). In 2012 was dat tijdelijk minder werken (36%), calamiteitenverlof (21,5%) en kortdurend zorgverlof (19%). 17% van de mantelzorgers wil graag de mogelijkheid krijgen thuis te werken en flexibel te werken. Mantelzorgers maken meer gebruik van flexibele regelingen dan van verlofregelingen. Mantelzorg(situatie) Van de mantelzorgers is momenteel 67% vrouw en 33% man. 66% van de mantelzorgers zorgt voor een ouder, 19% zorgt voor een hulpbehoevend kind, 16% voor een partner, 10% voor een ander en 7% voor een ander familielid. 43% van de mantelzorgers zorgt meer dan 5 jaar. Mantelzorg bestaat voor 86% uit regeltaken, 85% begeleiding, 54% uit zorgtaken en 47% huishoudelijke hulp. Samenvatting verschillenanalyse Algemeen 38% onbekend met mogelijkheid wettelijke verlofregelingen voor gebruik mantelzorg. 45% van de mantelzorgers maakt gebruik van flexibele regelingen, 18% van verlofregelingen. 24% zou graag gebruik maken van calamiteitenverlof, maar doet dit nu niet. 40% van de part time werkende mantelzorgers verleent 8 uur per week of meer mantelzorg versus 34% van de fulltime werkende mantelzorgers. 59% vindt dat ze naast hun werk onvoldoende vrije tijd hebben om zorgtaken uit te voeren. Profit versus non-profit 1 op de 11 werknemers (9%) is mantelzorger in profit sector, 1 op de 4 (23%) in non-profit sector. In de profit sector werkt 90% 36 uur of meer, in de non-profit sector 36%. In de non-profit is 66% op de hoogte van verlofregelingen versus 39% in de profit sector. In de non-profit wordt er door meer mantelzorgers gebruik gemaakt van kortdurend zorgverlof en parttime werk (resp. 11% en 35%) dan door mantelzorgers in de profit sector (resp. 3% en 19%). In de profit sector (55%) wordt juist door meer mantelzorgers gebruik gemaakt van flexibele werktijden dan in de non-profit sector (44%). Vrouwen versus mannen 67% van de mantelzorgers is vrouw, 33% man. Bijna 1 op de 4 (23%) werkende vrouwen mantelzorgt, versus 1 op de 7 mannen (14,3%). Het aantal werkende mannen is gestegen van 1 op de 9 naar 1 op de 7 mannen. 62% van de vrouwen en 53% van de mannen bespreekt mantelzorg met leidinggevende. 13% van de mannen werkt in deeltijd versus 43,5% van de vrouwen. Vrouwen zijn aanzienlijk meer flexibele werktijden gaan werken: van 27% naar 42%. 51% van de mannen werkt flexibel in tijd of locatie versus 42% van de vrouwen. 45% van de mannen werkt thuis, versus 33% van de vrouwen. 9
INFORMATIE voor de directie AAN DE SLAG! Aandacht voor mantelzorg levert een win-win situatie op, voor werkgever én werknemer. Mantelzorgvriendelijk personeelsbeleid draagt bij aan een organisatiecultuur waarin werknemers met mantelzorgtaken de mogelijkheid hebben betaald werk met zorgtaken te combineren. Uw voordelen zijn in voorafgaande voorbeelden weergegeven. Naast de financiële voordelen, zijn er ook vanuit goed werkgeverschap en maatschappelijke ontwikkelingen argumenten genoeg om met dit thema aan de slag te gaan. Het ontwikkelen van een mantelzorgvriendelijke organisatie begint met bewustwording binnen de gehele organisatie: wat is mantelzorg, wie zijn de collega s met mantelzorgtaken, wat hebben zij nodig en wat kunnen wij als werkgever kosteloos bieden? powered by Mezzo & Qidos MAAK WERK VAN MANTELZORG! Op de website www.werkenmantelzorg.nl vindt u informatie, praktische instrumenten, goede voorbeelden en tips om te komen tot een mantelzorgvriendelijke organisatie. De praktische instrumenten bestaan onder andere uit een HR-visie, een handleiding waarin beschreven staat hoe u een project kunt uitvoeren, een volledig geautomatiseerd onderzoek, middelen voor het uitvoeren van een bewust wordingscampagne (posters, informatie brochures, banners en kaarten) en een workshop voor leidinggevenden. Kijk voor meer informatie op WWW.WERKENMANTELZORG.NL INITIATIEFNEMERS Dit materiaal is mede mogelijk gemaakt door CNV Publieke Zaak in het kader van het project Dialoog van SoFoKleS, sociaal fonds voor de kennissector. Met dank aan Erasmus MC.»Motivatie, tevredenheid en productiviteit nemen toe!«maart 2014
DIT LEVERT HET OP! Goed werkgeverschap is een succesfactor, waarmee organisaties zich kunnen onderscheiden van andere organisaties. Voor werkgevers loont het om aandacht aan het thema mantelzorg te besteden. Uit onderzoek (Carers UK) blijkt dat: Verzuimkosten aanzienlijk verminderen. De productiviteit stijgt en kwaliteit van de werkzaamheden verbetert. Uw bedrijf aantrekkelijker wordt om voor te werken (belangrijk in een krappe arbeidsmarkt). Waardevolle medewerkers behouden blijven. Er minder verloop is waardoor u minder kosten maakt voor o.a. werving van nieuwe medewerkers. 1 op de 4 werknemers in de ziekenhuis- en zorgsector combineert werk met langdurige zorg voor een naaste. De komende jaren zal dat aantal groter worden omdat werknemers meer en langer moeten werken om de vergrijzing op te vangen. Tegelijkertijd leiden tekorten en bezuinigingen in de professionele zorg tot een groter beroep op mantelzorg. Ook u, of medewerkers in uw organisatie kunnen te maken krijgen met langdurige zorgtaken voor een naaste. Om deze taken zo goed mogelijk te combineren met werk is een mantelzorgvriendelijke organisatie essentieel. Aandacht voor mantelzorg is een kans, zowel voor de werkgever als werknemer. MAAK WERK van mantelzorg! De grootste groep mantelzorgers is tussen de 45 en 65 jaar. Bijna de helft van hen zegt het zwaar te vinden om een baan met zorgtaken te combineren (zeker als ze ook kinderen hebben). Door deze belasting te verminderen of te voorkomen wordt het risico op uitval verminderd. Dit heeft een positief effect voor de mantelzorger en de zorgbehoevende en uiteraard ook voor u als werkgever, omdat u voor minder hoge kosten komt te staan. Daarnaast hebt u er als werkgever profijt van als uw mensen werk en zorg in balans hebben. In deze folder geeft Werk&Mantelzorg twee voorbeelden wat aandacht voor dit thema u financieel kan opleveren. VERZUIM EN MANTELZORG U bespaart per dag 200 als u voorkomt dat een medewerker zich ziek meldt. Gemiddeld is het verzuimpercentage in Nederland van medewerkers tussen de 45 en 65 jaar 5,4%. Uw verzuimkosten kunnen per jaar dus aardig oplopen. Naast de brutoloonkosten die u bij ziekte doorbetaalt, moet u ook denken aan de kosten van arbodienstverlening, productieverlies en het betalen van vervangend personeel. MANTELZORGERS Mantelzorgers zorgen 8 uur per week en/of 3 maanden of langer (onbetaald) voor een chronisch zieke, gehandicapte of hulp- behoevende naaste, vriend, of buur. Nederland telt 2,6 miljoen mantelzorgers. VOORBEELD Stel u bent directeur van een ziekenhuis met 12.000 medewerkers waarvan 8.000 tussen de 45 en 65 jaar. De totale loonsom is 0,5 miljard. Uitgaande van een ziekteverzuim- percentage van 5% bedragen de totale verzuimkosten voor uw organisatie meer dan 25 miljoen (er zijn ook nog kosten voor vervanging, productieverlies, arbodienst- verlening, verzuimbegeleiding). Als één op de vier medewerkers van deze 8.000 mantelzorger is, heeft u circa 2000 mantelzorgers in uw ziekenhuis. De helft daarvan voelt zich ernstig belast en loopt kans om uit te vallen. Door mantelzorg aandacht te geven kunt u voorkomen dat de medewerkers zelf ziek worden. U kunt ruim 2 miljoen aan verzuimkosten op jaarbasis besparen! Informatie voor de directie VERLOOP EN MANTELZORG Eén op de tien mantelzorgers stopt met werken of gaat (tijdelijk) minder werken, omdat hij of zij betaald werk en zorgtaken niet meer weet te combineren. Verloop van medewerkers kost organisaties gemiddeld 15.000 à 20.000 per vacature. Deze kosten bestaan uit: daling van de productiviteit na opzeggen van de baan, de kosten van (tijdelijke) vervanging, voor werving en selectie en het inwerken van een plaatsvervanger. Veel mantelzorgers werken in deeltijd, zodat zij de zorg kunnen combineren met het werk. Om in een krappe arbeidsmarkt medewerkers te verleiden meer uren te werken is ook aandacht voor hun mantelzorgtaken essentieel. VOORBEELD Stel u bent directeur van een zorginstelling waar 300 mensen werken met een gemiddeld bruto jaarsalaris van 40.000. U heeft 25% overige personeelskosten (extra bonus, verzekeringen, pensioenkosten e.d.). Uw totale personeelskosten komen op 50.000 per medewerker per jaar. Bij een verloop van 6% vertrekken er elk jaar 18 mensen. De kosten per vertrekkende medewerker zijn ruim 15.000. Als één op de vier medewerkers mantelzorgtaken heeft, zijn dat 75 medewerkers. Als gemiddeld één op de tien mantelzorgers stopt met werken zijn dat circa acht medewerkers. De vertrekkende mantelzorgers kosten uw organisatie dus ruim 120.000 in het jaar dat zij vertrekken.