Tosca Menten Groep 7
Inhoud Beoordelen van boeken... 2 Argumentatie... 2 Activiteit... 2 Doelstelling... 2 Doelgroep... 2 Omschrijving van de activiteiten... 2 Les 1... 3 Introductie... 3 Les 2... 4 Dummie de Mummie en de gouden scarabee... 4 Les 3... 5 Van schrijver tot boekenkast... 5 Les 4... 6 Beoordelen van de boeken... 6 Boekrecensie maken... 6 Les 5... 7 Bezoek aan de schrijfster... 7 Wie van de drie... 7 Bijlage... 9 Werkblad 1... 9 Werkblad 2... 10 Werkblad 3... 11 Werkblad 4... 12 Werkblad 5... 13 Werkblad 6... 14 Werkblad 7... 14 Werkblad 8... 16 Werkblad 9... 18 Werkblad 10... 19 Bijlage 1... 20 Versie augustus 2017 Hoe wordt een boek gemaakt Tosca Menten - Groep 7 Rode Draad 1
Beoordelen van boeken Argumentatie In groep 7 weten leerlingen al veel van boeken. Ze kunnen zelf een keus maken uit de grote hoeveelheid in de kast. Ze weten precies welke boeken het mooist of het spannendst zijn. En heel belangrijk is dat ze weten hoe en waar ze dat leuke boek kunnen vinden. Daarnaast hebben ze ook al wat ervaring in de klas opgedaan met het schrijven van een verhaal of opstel en hoe moeilijk dat kan zijn. De groep gaat boeken van Tosca Menten lezen en beoordelen. Zij vormen met elkaar een leesclub. Aan het eind van het project ontmoeten zij de schrijfster van de boeken. Leerlingen vinden het vaak heel erg leuk om een schrijver in levende lijve te ontmoeten. Meestal vragen ze hem of haar het hemd van het lijf. Een bezoek van een schrijver kan een extra stimulans zijn om nog meer van zijn of haar werk te gaan lezen. Lessen over druktechnieken en hoe een boek gemaakt wordt passen goed bij de voorbereiding voor een kennismakingsbezoek met een schrijver. Activiteit - Een schrijver op bezoek - Zien hoe een boek tot stand komt Doelstelling - Ervaren dat lezen leuk is - Waardering hebben voor het werk van een schrijver - Waardering hebben voor de tekeningen/schilderijen van de illustrator - Kennis hebben van de verschillende fasen in het tot stand komen van een boek Doelgroep Leerlingen uit groep 7 Omschrijving van de activiteiten U ontvangt een krat met boeken van kinderboekenschrijfster Tosca Menten. Alle leerlingen gaan samen deze boeken van Tosca Menten lezen en bespreken. Er wordt in dit project aandacht besteed aan het ontstaan van een boek. Wie en wat is er allemaal nodig voordat het boek in de boekwinkel of bibliotheek ligt. Dit alles wordt behandeld in vier lessen. Ter afsluiting ontmoeten de leerlingen de schrijfster van de boeken in de bibliotheek. Hoe wordt een boek gemaakt Tosca Menten - Groep 7 Rode Draad 2
Les 1 Introductie Voorbereiding: Gekaft exemplaar van Juffrouw Pots (deze wordt tijdens opening Rode Draad geïntroduceerd door de leesconsulent van de Bibliotheek. Alleen als u de introductie in de groep heeft afgenomen) Tekenpapier en (kleur) potloden Zorg dat de leerlingen de inhoud van het krat nog niet gezien hebben. Zet het krat voor de klas bij de introductie. Eén boek wordt door de bibliotheek voorzien van kaftpapier mee geleverd. Dit boek gebruikt u bij de introductie, het werkt extra prikkelend omdat leerlingen vaak kiezen op hoe een boek eruit ziet. Wanneer de Rode Draad door de leesconsulent van de bibliotheek wordt geïntroduceerd in de groep, doet zij dit voor u. Lees een aantal hoofdstukken voor, genoeg zodat de leerlingen zich beelden bij het verhaal kunnen vormen, bijvoorbeeld van hoofdstuk 0 t/m bladzijde 23. Bespreek met de leerlingen het verhaal: Wat vinden ze van het begin? Wie zijn de hoofdpersoon uit het verhaal? Zijn er in de klas ook leerlingen die ergens bang voor zijn? (donker, kelder, hoogtevrees) Hoe zou het verhaal verder gaan? Enz. Laat de leerlingen een tekening maken van een situatie of hoofdpersoon uit het boek. Bespreek de tekeningen. Tip Als de leerlingen het moeilijk vinden om een tekening te maken, kunt u ze het eerst in hun groepje laten bespreken (hoe zien de hoofdpersonen eruit, waar speelt het verhaal zich af, enz.) Haal daarna een niet gekaft exemplaar uit het krat en laat het aan de leerlingen zien. Kennen de leerlingen boeken van Tosca Menten? Laat ze titels opnoemen. Maak het krat open en laat een stapel boeken zien van de schrijfster. Vertel dat er voor iedereen een exemplaar is en wat de bedoeling is. Namelijk dat zij allemaal boeken gaan lezen en bespreken en op een later tijdstip een ontmoeting hebben met de schrijfster Tosca Menten. Laat de leerlingen een boek uitkiezen en geef ze de gelegenheid om even lekker te lezen. Hoe wordt een boek gemaakt Tosca Menten - Groep 7 Rode Draad 3
Les 2 Dummie de Mummie en de gouden scarabee Voorbereiding: Werkblad 1 Kopieën van werkblad 1-7 (afhankelijk van het aantal tweetallen) Lees hoofdstuk 1 voor uit het boek. Praat met de leerlingen over wat zij van Tosca Menten en haar boeken weten en wie nog andere boeken dan Dummie de Mummie van haar gelezen hebben. Hierdoor kan meteen gepeild worden in welke mate de groep met de schrijver bekend is. Ten slotte vat u de opmerkingen van de leerlingen samen. In tweetallen (circa 10 minuten) verdiepen de leerlingen zich verder in de auteur, het genre, het boek, het verhaal, taalgebruik en illustraties. Elk tweetal krijgt één opdracht. Op de werkbladen 1 t/m 7 staan deze opdrachten beschreven. Deze handleiding kunt u downloaden van de website van de bibliotheek: http://educatie.debibliotheekhaarlemmermeer.nl/lessuggesties. Daarmee kunt u desgewenst de werkbladen op het digitale schoolbord laten zien en deze bespreken met de groep. Deel per tweetal een kopie uit. Van elke opdracht brengen de leerlingen kort een verslag uit. Het gaat daarbij om bewustwording van relevante punten waar je op moet letten als je een verhaal schrijft en een boek uitgeeft. Dummie de mummie heeft een eigen website met veel spelletjes, doe activiteiten en liedjes. www.dummiedemummie.nl Hoe wordt een boek gemaakt Tosca Menten - Groep 7 Rode Draad 4
Les 3 Van schrijver tot boekenkast Voorbereiding: Werkblad 8 (informatie over de schrijver) Werkbladen 9 en 10 Boek: Van schrijver tot boekenkast van Bas van Lier DVD : SOS Schrijver op school Vertel eerst iets over de achtergrond van Tosca Menten (werkblad 8). Zij wilde graag dokter worden. Daar is nooit iets van gekomen. Ze kon wel heel goed tekenen en wilde graag na de middelbare school naar de kunstacademie. Ze leerde daar een hoop: tekenen, schilderen, collages maken, enz. Maar ze was niet goed genoeg en ze werd leraar tekenen. Na vele jaren wilde ze weer eens wat anders en dat werd schrijven. Vervolgens geeft u de leerlingen inzicht in het proces van manuscript tot boek. Schrijf op het bord alle betrokkenen bij dit proces. Werkblad 9 geeft een overzicht van alle betrokkenen bij het maken van een boek. De leerlingen krijgen de gelegenheid om het proces te beredeneren. Dat gebeurt door de volgende startvraag: Wie komt er eerst aan de beurt in het proces? Welke bijdrage levert diegene aan het proces? Als de redeneringen afgerond zijn en de leerlingen het daarover eens zijn, worden de overgebleven vragen geïnventariseerd. Op werkblad 10 staat een toelichting per betrokkene. Deze kunt u met de klas bespreken. Aan de hand van de afbeelding in bijlage 1 kunt u het proces nog eens op een rijtje zetten. Hierop staan alle betrokkenen, die nodig zijn voor het maken van een boek, op een duidelijke manier afgebeeld. U kunt samen met de groep de DVD SOS schrijver op school! bekijken, ook daarin wordt het hele proces beschreven. Hoe wordt een boek gemaakt Tosca Menten - Groep 7 Rode Draad 5
Les 4 Beoordelen van de boeken De meeste leerlingen hebben een of meerdere boeken van Tosca Menten gelezen. U heeft natuurlijk ook een boek voorgelezen. Tijdens de boekenkring kunt u leerlingen vragen wat zij van de boeken vinden. De leerlingen vertellen over hun gelezen boek waarbij niet de inhoud van het boek centraal staat, maar wat het verhaal betekent voor de leerlingen. Er worden geen kennisvragen gesteld, maar het gaat voornamelijk om de leesbeleving en het leesplezier. Hierbij kunt u bijvoorbeeld de volgende vragen gebruiken: Wat vind je goed of leuk aan dit boek? Wat vind je niet goed of niet leuk aan dit boek? Wat vind je van de hoofdpersonen? Herkende je iets van jezelf in hen? In welke persoon herkende je het meeste van jezelf? Waren er ook personen bij die lijken op mensen die je kent? Komt er in dit boek iets voor dat je niet begrijpt? Wat is dat dan? Wat herkende je in dit boek? Dit kan iets van jezelf of uit je eigen leven zijn, maar ook iets wat je al eens eerder in een ander boek hebt gelezen. Wat vond je de meest opvallende gebeurtenissen in het boek? Boekrecensie maken Na de klassikale bespreking kunt u de leerlingen ieder een recensie laten schrijven van een boek dat ze heel mooi vonden. De bovenstaande vragen kunnen hen weer op weg helpen. Laat ze proberen kort en krachtig samen te vatten waar het boek over gaat zonder alle spannende gebeurtenissen helemaal weg te geven. Het moet net genoeg beschrijven dat het nieuwsgierigheid opwekt. Als je alles al verklapt is het veel minder leuk om het boek nog te gaan lezen. Hoe wordt een boek gemaakt Tosca Menten - Groep 7 Rode Draad 6
Les 5 Bezoek aan de schrijfster Het bezoek van de schrijver heeft het meest kans van slagen als de leerlingen goed voorbereid zijn. Hiervoor lezen de leerlingen één of meerdere boeken van de schrijver. Met de hele klas worden vragen voorbereid die de leerlingen aan de schrijver willen stellen. In het werkboekje 'Schrijver op bezoek' noteert elke leerling enkele vragen die hij of zij aan de schrijver wil stellen. Bovendien kunnen de leerlingen in het werkboekje allerlei gegevens betreffende de schrijver en zijn of haar boeken noteren. Tijdens het bezoek van de schrijver kan het storend zijn als de leerlingen steeds het werkboekje in de handen hebben en er mee gaan spelen. Dit kunt u voorkomen door een aantal leerlingen aan te wijzen die een vraag mogen stellen. Als deze leerlingen aan de beurt zijn om de vraag te stellen kunt u ze het werkboekje geven waar de vraag in staat. Aan de schrijver kunt u vooraf vragen of hij of zij het bezwaarlijk vindt als leerlingen vragen om een handtekening in het werkboekje. Het werkboekje met de handtekening wordt zo een leuk aandenken aan het bezoek van de schrijver. Wie van de drie De volgende suggestie komt van Rindert Kromhout. Deze schrijver werd een keer op een basisschool op de volgende manier door een klas ontvangen: Rindert Kromhout kwam de klas binnen en hij moest tussen de leerlingen gaan zitten. Voorin de klas zat een kind dat zich voorstelt als Rindert Kromhout. De overige leerlingen in de klas gingen vervolgens vragen aan hem stellen over zijn leven en zijn boeken. De leerling die Rindert Kromhout speelde had zich goed voorbereid met het documentatiemateriaal van de bibliotheek of internet. Nadat er een aantal vragen beantwoord waren twijfelde de leerkracht aan het waarheidsgehalte van de antwoorden en stelde de klas voor om de echte Rindert Kromhout op de stoel plaats te laten nemen. Een variatie op dit rollenspel is een aangepaste versie van het bekende tv-spel 'Wie van de drie'. Drie leerlingen bereiden zich voor op de rol van de schrijver en een leerling of eventueel de leerkracht is de spelleider. De spelleider stelt de schrijver voor: "Mijn naam is.... Ik schrijf jeugdboeken. Was getekend...". Hoe wordt een boek gemaakt Tosca Menten - Groep 7 Rode Draad 7
De 'echte schrijver' zit in de jury met twee andere leerlingen. De overige leerlingen stellen vragen die vooraf voorbereid zijn. Voorbeelden van vragen zijn: - waar en wanneer werd u geboren - hoe bent u met schrijven begonnen - wat voor soort boeken schrijft u (sprookjes, fantasie, over school of dieren enz. enz.) - heeft u prijzen voor uw boeken gekregen - zo ja, welke prijzen - vragen over boeken van de schrijver - welke boeken vindt de schrijver leuk - wie is de lievelingsschrijver (van jeugdboeken) van de schrijver. U moet dit spel niet te lang laten duren. Het is immers een introductie op het schrijversbezoek. De vragen die door de leerlingen zijn voorbereid hoeven niet allemaal gesteld te worden tijdens het spel, maar kunnen natuurlijk wel allemaal aan de 'echte' schrijver gesteld worden. Leerlingen kunnen opzoek gaan naar extra informatie over de schrijfster door de haar website te bezoeken. www.toscamenten.nl Hoe wordt een boek gemaakt Tosca Menten - Groep 7 Rode Draad 8
Bijlage Werkblad 1 Voorkant van het boek Waar denk je dat het verhaal over gaat? Krijg je zin om het verhaal te lezen? Waarom? Hoe wordt een boek gemaakt Tosca Menten - Groep 7 Rode Draad 9
Werkblad 2 Korte inhoud Waar denk je dat het verhaal over gaat? Wie zijn de hoofdpersonen? Is dit een boek voor jou? Waarom? Waarom staat er eigenlijk een korte inhoud op de achterkant? Hoe wordt een boek gemaakt Tosca Menten - Groep 7 Rode Draad 10
Werkblad 3 Voorstukjes van het verhaal. Het verhaal bestaat uit 9 hoofdstukken. Maar voordat hoofdstuk 1 begint staan er eerst nog twee voorstukjes in. Eén over Egypte en één over Nederland. Vind je dat handig als je weet waar het verhaal zich kan afspelen? Hoe wordt een boek gemaakt Tosca Menten - Groep 7 Rode Draad 11
Werkblad 4 Illustratie Welke zin zou jij onder deze illustratie zetten? Passen de illustraties goed bij het verhaal? De mummie had Goos kennelijk niet gezien. Hij stond gewoon op en begon rond te snuffelen. Hij pakte een pen van Goos bureau, hield die voor zijn hoofd en liet hem weer vallen, net als een paar boeken, een schrift en een paar sokken Hoe wordt een boek gemaakt Tosca Menten - Groep 7 Rode Draad 12
Werkblad 5 Taalgebruik Wat valt je op aan het taalgebruik? Kijk naar de lengte van de zinnen, de woorden die de schrijver gebruikt, de stukjes gesprek. Hoe wordt een boek gemaakt Tosca Menten - Groep 7 Rode Draad 13
Werkblad 6 Binnenkant Op de allereerste bedrukte bladzijde van een boek staan de boekgegevens. Bedenk waarom deze gegevens er in staan. Welke gegevens zijn echt noodzakelijk? Welke gegevens zijn gewoon leuk of interessant om te weten? Hoe wordt een boek gemaakt Tosca Menten - Groep 7 Rode Draad 14
Werkblad 7 Leuk om te weten: Bekijk de site van Dummie de Mummie. Je vindt er leuke spelletjes en knutselactiviteiten. www.dummiedemummie.nl Hoe wordt een boek gemaakt Tosca Menten - Groep 7 Rode Draad 15
Werkblad 8 Over de schrijver Leven Ik ben op 11 december 1961 geboren, dus reken maar uit hoe oud ik dan nu al ben. Ik had toen al een zus en later kwam er nog een zusje bij. Ik was een lief kind. Ja, echt. Ik was netjes en braaf. Ik deed goed mijn best op school en leerde pianospelen en wilde later dokter worden. Nogal saai zou je zeggen. Maar in die tijd waren heel veel kinderen netjes en braaf en saai. Dat was toen vrij normaal. Toen ik ouder werd liep het echter een beetje anders. Van dat dokter worden is bijvoorbeeld nooit iets gekomen. Omdat ik ook goed kon tekenen, wilde ik na de middelbare school plotseling naar de kunstacademie in Amsterdam. En daar werd ik nog aangenomen ook! Ik leerde er een hoop. Portrettekenen bijvoorbeeld, dat vond ik heel leuk. Maar ook schilderen met olieverf en collages maken en drukken met inkt vond ik heerlijk om te doen. Ook nu maak ik nog wel eens een schilderij. Toen ik klaar was was ik een beetje een kunstenaar. Maar ik was niet goed genoeg om beroemd te worden, zoals Vincent van Gogh of zo. Daarom werd ik maar leraar tekenen en kunstgeschiedenis op een school in Amsterdam. En raad eens wat: Ik heb daar wel dertien jaar gewerkt! Terwijl ik eigenlijk vond dat je nooit langer dan vijf jaar achter elkaar hetzelfde moest doen! In die tijd kreeg ik drie kinderen, eerst twee dochters en daarna een zoon. En dáárna ging ik eindelijk iets anders doen. En dat werd schrijven. Schrijven? Hoezo nou ineens schrijven? Wel, dat was niet zo gek. Ik schreef eigenlijk altijd al liedjes, verhaaltjes en stukjes voor in schoolkrantjes, dat soort dingen. Gewoon, voor de lol. En toen ik stopte met lesgeven wilde ik ineens niet alleen schilderijen en muziek maken, maar ook een boek maken! Vol goede moed maakte ik een plan. Mijn plan was om voor het jaar 2000 een echt boek in de winkel te hebben. Dat lukte maar net. In november 1999 kwam mijn eerste boek uit bij uitgeverij Van Goor. Daarna volgden er meer, maar daarover kun je lezen op mijn website. En hoewel ik nu al veel langer schrijf dan vijf jaar, ga ik er toch nog maar even mee door, want ik heb nog zoveel leuke ideeën... Hoe wordt een boek gemaakt Tosca Menten - Groep 7 Rode Draad 16
Boeken: Operatie zeer ernstige ramp De verschrikkelijke steen Dummie de Mummie en de gouden scarabee Dummie de Mummie en de Tombe van Achnetoet Kereltje Kareltje Kereltje Kareltje en het boomvlot De Briezels In het bos Ollie het Uilskuiken De Wraak van Lorre Tom Piekepol en de schat van Tartoni Juffrouw Pots Een ei op je Hoofd Soep met bladeren Kereltje Kareltje wordt beroemd Vieze Lieze Opa s sprookjesogen Vriendjes voor altijd Vila Mosterd en de wraak van Graaf Gruwel De Wraak van Knor Er zijn de afgelopen jaren nog veel nieuwe titels bijgekomen kijk op de website om te ontdekken welke dat zijn. Kijk ook op www.toscamenten.nl Hoe wordt een boek gemaakt Tosca Menten - Groep 7 Rode Draad 17
Werkblad 9 Wie werken mee aan het maken van een boek? Schrijver Verkoopleider Vormgever Redacteur Verkopers Drukker Illustrator Uitgever Reclamemaker wie werkt waar? 1.Uitgeverij 2.Drukkerij 3.Verkoopbedrijf Hoe wordt een boek gemaakt Tosca Menten - Groep 7 Rode Draad 18
Werkblad 10 Van idee naar boek 1. De schrijver stuurt het verhaal naar de uitgever. 2. De uitgever bespreekt het verhaal eerst intern en daarna met de schrijver. 3. De uitgever geeft de opdracht voor de kaft en voor één illustratie aan de tekenaar. 4. De redacteur bewerkt in overleg met de schrijver de tekst. De redacteur interviewt de schrijver om op de laatste pagina informatie over de schrijver te geven. De redacteur verzorgt ook de uitgeefgegevens (bibliografische gegevens) en gebruikt de korte inhoud van de schrijver voor een wervende tekst op de achterkant. 5. De uitgever overlegt met de drukker over de papiersoort, het formaat, de omvang en met de vormgever het lettertype en de opmaak (lay out). 6. De uitgever overlegt met de verkopers hoeveel exemplaren er gedrukt zullen worden en wat de verkoopprijs moet zijn. 7. De drukker laat een proefdruk zien aan de uitgever en de schrijver. Vervolgens wordt de oplage gedrukt. 8. De uitgever overlegt met de verkoopleider hoe de nieuwe boeken onder de aandacht van kopers kunnen worden gebracht. 9. De reclamemaker werkt de ideeën verder uit. 10. De verkopers gaan de oplage verkopen. 11. De uitgever betaalt: hij betaalt alle kosten maar neemt ook de opbrengsten in ontvangst. Hoe wordt een boek gemaakt Tosca Menten - Groep 7 Rode Draad 19
Bijlage 1 Hoe wordt een boek gemaakt Tosca Menten - Groep 7 Rode Draad 20