6 juli 2017 Mantelzorg waardering en ondersteuning Betreft: kadernota 2017-2021 Beste leden van de gemeenteraad, burgemeester, wethouder en andere aanwezigen, Vanavond wordt de kadernota 2017-2021 van onze gemeente besproken. Graag wil ik nu uw aandacht vragen voor 2 onderwerpen (blz. 22 en 23 van de nota): Waardering mantelzorgers Uitvoering werkplan mantelzorg Ik ben hier namens de Stichting belangenbehartiging mantelzorgers Son en Breugel Waardering mantelzorgers Mantelzorgers vervullen een onmisbare rol in onze samenleving. Dit geldt voor zowel volwassen mantelzorgers als jongeren, werkende mantelzorgers als gepensioneerden. Zij verdienen erkenning en waardering. Per 1 januari 2015 is de rijksoverheid gestopt met het uitreiken van het mantelzorgcompliment. Jaarlijks werd door de SVB een bedrag van 200 overgemaakt naar geregistreerde mantelzorgers. Deze taak werd overgeheveld naar de gemeenten. In 2014 hebben in onze gemeente 327 mantelzorgers een dergelijk compliment ontvangen. In 2015 zijn wij samen met de consulent en de gemeente gestart met de vormgeving van de waardering. Een braak liggend terrein; er was niets. Namen en adressen van mantelzorgers zijn i.v.m. privacy niet verstrekt door de SVB. 1
Er is voor gekozen om in de maand november bekende mantelzorgers een VVV bon samen met een bedankbrief getekend door de wethouder te bezorgen. Tevens zijn er in die maand, naast een high-tea, bijeenkomsten belegd voor werkende mantelzorgers en voor jongeren. In 2016 zijn gelijkwaardige acties georganiseerd. In 2015 hebben wij ongeveer 150 mantelzorgers bereikt. In 2016 zijn ruim 200 adressen bezocht. Enkele tientallen jongeren hebben een (aangepaste) waardering ontvangen. Wij hebben veel positieve reacties gekregen. De verwachting is dat in de komende jaren meer en meer mantelzorgers gevonden zullen worden. Uit diverse onderzoeken blijkt dat in onze gemeente ca 1500 mantelzorgers wonen. Uitvoering werkplan mantelzorg Het ondersteunen van mantelzorgers gebeurt op vele manieren. Een belangrijke rol is hiervoor weggelegd voor de mantelzorgconsulent. De bekendheid van het steunpunt neemt toe met als gevolg een toenemende vraag naar ondersteuning. Dit betreft vaak intensieve trajecten. Voorgesteld wordt om het aantal beschikbare uren te vergroten. Bijlage In de bijlage bij de hand-out vindt u meer informatie over mantelzorg in Son en Breugel. Dit document is een bijdrage van de GGD aan de mantelzorgwerkplaats die wij in maart van dit jaar hebben georganiseerd. Kadernota Samen met de consulenten zijn plannen ingediend voor de komende jaren. Deze zijn vertaald in geld opgenomen in de kadernota. Ik ben hier erg blij mee en verzoek u in te stemmen met deze voorstellen. Hartelijk dank voor uw aandacht. Dirk J. Grevink, voorzitter Stichting belangenbehartiging mantelzorgers Son en Breugel Bijlage: Factsheet over mantelzorg in Son en Breugel; document opgesteld door de GGD als bijdrage aan een bijeenkomst in maart 2017. 2
GEZONDHEID VERBINDT IN SON EN BREUGEL ALLE INFORMATIE IS ONLINE TE RAADPLEGEN VIA WWW.GGDKOMPAS.NL KERNBOODSCHAP VOOR SON EN BREUGEL: ERKENNING EN WAARDERING VERSTERKEN DE DRAAGKRACHT VAN MANTELZORGERS. WAARBORG DE ONDERSTEUNING VOOR MANTELZORGERS EN VOOR DEGENEN WAARAAN ZE ZORG VERLENEN. Mantelzorg geeft voldoening Mantelzorgers zorgen vrijwillig vanuit een persoonlijke band liefde, vriendschap, plichtsbesef voor hun naaste. Mantelzorg verlenen kan zwaar zijn, maar geeft ook veel voldoening. Erkenning van deze vorm van informele zorg is onontbeerlijk om het vol te kunnen houden. Dan gaat het niet alleen om de waardering van de zorgtaken, maar ook om de erkenning van de voldoening die dit werk geeft. Deze erkenning en waardering dragen bij aan de draagkracht van mantelzorgers. Uit Monitoronderzoek van de GGD-Brabant-Zuidoost (zie www.ggdkompas.nl) blijkt dat in de betreffende onderzoeksperiode: 1% van de kinderen tussen 8-11 jaar mantelzorg gaven (huishoudelijke taken) 7% van de jongeren tussen 12-18 jaar mantelzorg gaven 13% van de volwassenen tussen 19-64 jaar mantelzorg gaven; 4% deed dat intensief (langer dan 3 maanden en meer dan 8 uur per week); 13% van de volwassen mantelzorgers is zwaar belast 13% van de ouderen (65+) mantelzorg gaven; 6% deed dat intensief (langer dan 3 maanden en meer dan 8 uur per week); 27% van de oudere mantelzorgers is zwaar belast N.B. in de zomer van 2017 komen nieuwe cijfers beschikbaar voor Volwassenen en Ouderen; voor de Jeugd 12-18 jaar is gebruik gemaakt van de meest recente Monitor 2015-2016. Mantelzorgers zijn geen vragers Slechts 2% van de oudere mantelzorgers geeft aan behoefte te hebben aan (meer) hulp; van de volwassen mantelzorgers is dat 1%. Als de mantelzorger zelf geen ondersteuningsbehoefte aangeeft, terwijl er misschien wel een risico op overbelasting is, is het aan de omgeving en aan de zorgprofessionals om alert te zijn op signalen en om erkenning en waardering voor de mantelzorgers te uiten. Ook het Steunpunt Mantelzorg (ingevuld door LEV in het CMD) vervult een rol door mantelzorgers te stimuleren zich te registreren en gebruik te maken van het ondersteuningsaanbod. 3
Voorbeelden van mantelzorgers en hun ondersteuningsbehoefte De ondersteuningsbehoeften van mantelzorgers zijn per persoon verschillend. Als mens wil iedereen zich gezien voelen en doet een schouderklopje wonderen. Tegelijkertijd zijn er wel algemene kenmerken van type mantelzorgers te noemen met een indicatie van hun ondersteuningsbehoefte: Type mantelzorgers Ouderen die zeer intensief voor hun partner zorgen Werkende mantelzorgers met een ernstig zieke zorgvrager Ouders van kinderen met een verstandelijke beperking of niet aangeboren hersenletsel Ondersteuningsbehoefte Respijtzorg, praktische hulp en momenten van vrijaf van de zorg. Vrijwilligers voor ondersteuning en dagopvang. Flexibele werktijden en thuiszorg, aansluitend op de werktijd. Zorgverlof. Huishoudelijke hulp, respijtzorg. Vrijwilligers en ondersteunend netwerk. Mantelzorgers van mensen met een psychiatrische problematiek Allochtone mantelzorgers die onbekend zijn met het zorgaanbod en uitbesteding van zorg voor familie moeilijk vinden Lotgenotengroepen, cursussen over omgangsvormen, informatie en advies over het ziektebeeld. Ondersteuning bij de zorg. Passende hulp en extra inspanningen om de doelgroep te bereiken. Informatie, maatjes. Jonge mantelzorgers met een zieke ouder die het gevaar lopen dat hun opleiding en ontwikkeling in de knel komen Samenwerking met scholen en aandacht voor het thema bijvoorbeeld in ZAT-teams. Activiteiten gericht op en samen met leeftijdsgenoten. Groeiende groep mantelzorgers, maar overbelasting dreigt Ook in Son en Breugel neemt in de komende jaren door de vergrijzing het aantal hulpbehoevende inwoners toe. Het aantal inwoners van Son en Breugel dat mantelzorg geeft, neemt naar verwachting toe tot circa 1.665 personen in 2030 (+9% ten opzichte van 2012). In hoeverre er op termijn voldoende mantelzorgers zullen zijn is van diverse beleids- en maatschappelijke ontwikkelingen afhankelijk en is daarom moeilijk te voorspellen. In 2030 is in Son en Breugel ongeveer 45% van de mantelzorgers 65 jaar of ouder. Deze groep oudere 4
mantelzorgers is kwetsbaar; veel van hen geven aan dat ook hun eigen gezondheid achteruit gaat door de zorg die zij verlenen. Maar ook bij jongere mantelzorgers kan de combinatie met (vrijwilligers)werk en andere zorgtaken tot overbelasting leiden. Op dit moment geeft ongeveer één op de vier oudere mantelzorgers in Son en Breugel aan zwaar belast te zijn. Dit ligt hoger dan in de regio. Beeld voor Son en Breugel Prognose aantal mantelzorgers in 2012 en 2030 naar leeftijd en totaal 1.800 1.600 1.400 1521 1660 1.200 1.000 1140 1.092 800 600 400 200 429 520-20-64 jaar 65+ jaar Totaal 2012 2030 ADVIES VOOR DE GEMEENTE SON EN BREUGEL Blijf actief in het creëren van ondersteuning voor mantelzorgers en voorkom overbelasting. Zet in op de vier aandachtspunten voor lokaal beleid mantelzorgondersteuning: Vinden: krijg in beeld welke mensen mantelzorg geven met als doel hen te kunnen ondersteunen, bijvoorbeeld via de aanmelding voor de mantelzorgwaardering of hulpverleners in de wijk. Blijf alert op het feit dat de aanwezigheid van een mantelzorger niet vanzelfsprekend is. Versterken: versterk de positie van mantelzorgers in de praktijk door hen actief te betrekken bij het keukentafelgesprek. Neem daarnaast hun stem mee bij beleidsvorming, bijvoorbeeld via zitting van (ex)mantelzorgers in adviesraden, commissies of werkgroepen. Richt de gemeentelijke beïnvloeding ook op het versterken van de beschermende factoren die van belang zijn bij het verlenen van mantelzorg. Een uitgebreid sociaal netwerk, sociale steun, 5
behoud van zinvolle bezigheden en participatie in culturele en maatschappelijke activiteiten versterken de draagkracht en zelfredzaamheid van de mantelzorger. In Son en Breugel is al enkele jaren een werkgroep Mantelzorg actief. Deze werkgroep inmiddels overgegaan in Stichting belangenbehartiging mantelzorgers Son en Breugel- treedt op als belangenbehartiger en vormt een gesprekspartner voor de gemeente als het gaat om mantelzorgbeleid. Verlichten: goede mantelzorgondersteuning houdt de draagkracht en draaglast in evenwicht zodat mantelzorgers minder snel overbelast raken. Ga daarbij uit van maatwerk. Mantelzorgers hebben zelf veel inzicht in de ondersteuningsvormen of oplossingen die effectief kunnen zijn. Organiseer met regelmaat verschillende mogelijkheden voor respijtzorg. Investeer in een brede netwerkondersteuning, zodat meer helpers actief worden en daarmee de mantelzorg wordt verdund. De afgelopen jaren is vanuit de gemeentelijke werkgroep Kwetsbare Burgers gewerkt aan het uitvoeren van de afspraken uit het mantelzorgbeleidsplan van de gemeente. Er is daardoor meer oog voor de mantelzorger vanuit de zorg(instellingen) en worden er meer ondersteuningsmogelijkheden en respijtzorgvoorzieningen gecreëerd. Voor jonge mantelzorgers in Son en Breugel is aparte aandacht vanuit de LEVgroep middels gastlessen op de basisschool en een lotgenotengroepje. Verbinden: informele zorg en professionele zorg moeten op basis van gelijkwaardigheid samenwerken. Blijf als gemeente hierover de regie houden. De gemeente Son en Breugel heeft de afgelopen jaren geregeld ontmoetings- en inspiratiebijeenkomsten georganiseerd voor zowel burgers als professionals. Dit heeft geleid tot de oprichting van drie werkgroepen waarin actieve burgers aan het roer staan: Wonen, Welzijn en Werken. Meer lezen? Movisie: Mezzo: Mantelzorgondersteuning is de basis Thema-informatie voor professionals over mantelzorg 6