Rapportage Arbeidsmarkt- en onderwijsinformatie Sector Schilderen en Onderhoud Datum: november Auteur: Sanne Saalbrink
Colofon Savantis is een kenniscentrum beroepsonderwijs bedrijfsleven voor de sectoren Schilderen en Onderhoud; Afbouw; Reclame, Presentatie en Communicatie; en Schoonmaak en Glazenwassen. In haar register van erkende leerbedrijven zijn ruim 11.000 bedrijven opgenomen, waar meer dan 9.500 leerlingen en stagiairs uit het middelbaar beroepsonderwijs het praktijkdeel van hun opleiding volgen. Savantis onderhoudt 22 ministerieel erkende kwalificatiedossiers, samen goed voor 61 uitstromen. Ook ontwikkelt en organiseert Savantis praktijk- en theorietrainingen, met jaarlijks 3.500 deelnemers. Ontwikkeling en productie: Savantis Postbus 76 2740 AB Waddinxveen T 0182-64 11 11 info@savantis.nl www.savantis.nl Savantis, Vakcentrum Afbouw en Onderhoud, Presentatie en Communicatie, Waddinxveen, oktober Alle rechten voorbehouden.
Inhoudsopgave 1. Inleiding 5 1.1 Leeswijzer 5 2. Ontwikkelingen in het onderwijs 6 3. Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt 8 3.1 Bedrijven en werknemers in de sector Schilderen en Onderhoud 8 3.2 Vooruitzichten voor de schilderssector 11 4. Beschikbaarheid van bpv-plaatsen en het arbeidsmarktperspectief van leerlingen 15 4.1 Beschikbaarheid van bpv-plaatsen 15 4.2 Arbeidsmarktperspectief van gediplomeerde leerlingen 16
1. Inleiding De sector Schilderen en Onderhoud bestaat uit diverse sub sectoren. Naast schildersbedrijven behoren daartoe glaszetbedrijven, industriële lakverwerkingsbedrijven, metaalconserveringsbedrijven en bedrijven die zich bezighouden met totaalonderhoud dan wel vastgoedonderhoud. Voor de sector Schilderen en Onderhoud zijn er op verschillende niveaus mbo-opleidingen voor schilders, glaszetters en industrieel lakverwerkers en metaalconserveerders. Savantis onderhoudt de kwalificatiedossiers voor de sector Schilderen en Onderhoud. In dit rapport wordt de meest recente arbeidsmarkt- en onderwijsinformatie over de sector gepresenteerd. 1.1 Leeswijzer In het volgende hoofdstuk worden de meest recente ontwikkelingen in het mbo onderwijs voor de kwalificaties van Savantis in de sector Schilderen en Onderhoud weergegeven. In hoofdstuk 3 wordt ingegaan op de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt. Eerst wordt er ingegaan op de bedrijvigheid en werkgelegenheid in de sector om vervolgens de vooruitzichten te presenteren. In hoofdstuk 4 tot slot wordt de beschikbaarheid van opleidingsplaatsen en het arbeidsmarktperspectief van gediplomeerde leerlingen geschetst.
2. Ontwikkelingen in het onderwijs Het opleidingsaanbod in de sector sluit aan op de belangrijkste deelsectoren: schilderen en onderhoud, glaszetten en industriële lakverwerking. Op 1 oktober 2012 werden 3.590 leerlingen opgeleid binnen de sector. Dit is zeven procent minder dan het schooljaar daarvoor. Vanaf 2005/2006 was er jaarlijks sprake van een stijging van het aantal leerlingen dat een schildersopleiding volgde. Deze jaarlijkse stijging zette door tot 2009/2010. Tabel 1 geeft een overzicht van het aantal leerlingen per opleiding. Het cluster Industriële lakverwerking bevat ook de opleidingen tot metaalconserveerder. Het aantal leerlingen binnen dit cluster is nagenoeg gelijk gebleven. Tabel 1 Aantal leerlingen Schilderen en Onderhoud per opleiding, 2007/2008-2012/ Naam kwalificatie Schilderen en Onderhoud Niveau 2007/ 2008 2008/ 2009 2009/ 2010 2010/ 2011 2011/ 2012 Assistent schilder 1 319 314 277 249 246 242 2012/ Medewerker schilderen 2 1.544 1.645 1.563 1.510 1.488 1.417 Gezel schilder 3 663 587 617 695 671 620 Middenkaderfunctionaris afbouw en onderhoud 4 1.133 1.138 1.086 1.091 1.086 927 Restauratieschilder 4 88 75 59 29 12 4 Specialist schilderen 4 89 152 182 202 224 227 subtotaal 3.836 3.911 3.784 3.776 3.727 3.437 Glaszetten Glaszetter 2 13 14 16 28 31 30 Gezel glaszetter 3 3 4 6 9 8 1 subtotaal 16 18 22 37 39 31 Industriële lakverwerking Assistent Industriële lakverwerking Medewerker Industriële lakverwerking Medewerker Industriële lakverwerking 1 21 14 4 17 13 4 2 102 109 67 52 82 97 3 39 46 44 35 25 21 Chef Lakkerij 4 6 11 10 7 1 - subtotaal 168 180 125 111 121 122 Eindtotaal 4.020 4.109 3.931 3.924 3.887 3.590 Bron: DUO, peildatum 1 oktober 2012 De daling van het aantal leerlingen betreft voornamelijk de leerlingen in het cluster Schilderen en Onderhoud. De grootste daling in de sector komt voor rekening van de BBL. De cijfers laten zien dat
het aantal BOL-leerlingen bij Schilderen en Onderhoud in de loop van de afgelopen vijf jaar is gestegen en het aantal BBL-leerlingen is gedaald. 1 1 Zie voor uitgebreidere ontwikkeling van de leerlingen in de sector: Savantis, Ontwikkeling aantal leerlingen Schilderen en Onderhoud 2012/. Statistisch Jaaroverzicht deel 1,.
3. Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt 3.1 Bedrijven en werknemers in de sector Schilderen en Onderhoud De sector Schilderen en Onderhoud bestaat uit verschillende soorten bedrijven: - Schilders- en onderhoudsbedrijven - Glaszetbedrijven - Metaalconserveringsbedrijven. - Industriële lakverwerkingsbedrijven. Schilder- en onderhoudsbedrijven hebben over het algemeen een werkgebied dat zich uitstrekt over een straal van ongeveer dertig kilometer. Belangrijke activiteiten die de bedrijven uitvoeren zijn onder andere schilderwerk, onderhoud, schilderwerk in de nieuwbouw, kleuradvisering, glas zetten en behangen. 2 Schilder- en onderhoudswerk kent een seizoenspatroon met een hoogseizoen van mei tot en met november. De productie van de bedrijven bestaat volgens de Rabobank voor het grootste deel (60%) uit onderhoudswerkzaamheden aan de bestaande woningvoorraad. Met name onderhoud aan het buitenwerk gebeurt vooral tijdens het hoogseizoen. In de wintermaanden heeft een groot deel van de schildersbedrijven vaak een te klein werkaanbod. De sector kent ruim 13.000 3 bedrijven waarvan circa 9.000 bedrijven zonder personeel. Door een toename van het aantal ZZP ers in de branche is het aantal bedrijven de afgelopen jaren toegenomen. De totale omzet in de schilder en onderhoudsbranche is circa 2,7 miljard euro. 4 Binnen de sector zijn ruim 2.200 bedrijven actief die onder de CAO schilderen vallen. De meeste bedrijven zijn klein; rond de 80% van de bedrijven heeft minder dan 10 werknemers in dienst. Bij deze CAO-bedrijven werken zo n 17.500 werknemers. Daarnaast zijn er zo n 8.600 zzp'ers geregistreerd. Volgens USP, dat zich baseert op de cijfers van de Kamer van Koophandel werkten er in 2012 33.000 schilders in Nederland 5. De totale sector Schilderen en Onderhoud is echter waarschijnlijk nog wat groter. In de sector wordt regelmatig gebruik gemaakt van flexibele krachten, bijvoorbeeld uitzendkrachten, gedetacheerden en buitenlandse zzp'ers. Dit maakt het moeilijk om een goed beeld te geven van de totale ontwikkeling van de bedrijvigheid en werkgelegenheid in de branche. Bij andere bedrijven, bijvoorbeeld bouwbedrijven of woningcorporaties zijn ook schilders werkzaam. Dit blijkt ook uit het feit dat er in de sector ook leerbedrijven zijn die niet onder de CAO Schilderen en Onderhoud vallen of als zzp'er bij A&O-Services geregistreerd staan. Met name binnen het werkveld industriële lakverwerking valt het grootste deel van de leerbedrijven niet onder de CAO. Het aantal schildersbedrijven en werkenden onder de cao daalt al jaren. Deze ontwikkelingen hebben gevolgen voor de betaalbaarheid van de collectieve uitgaven in de sector. Andere cao s in de bouwgerelateerde sectoren ervaren hetzelfde probleem. 6 In figuur 1 zijn deze ontwikkelingen 2 Rabobank Cijfers & Trends, Branche-informatie Schilders, editie 2012/. Peildatum 22-05- 3 Kamer van Koophandel, Branche Overzicht Schilderen en glaszetten, juli 4 Rabobank Cijfers & Trends, Branche-informatie Schilders, editie 2012/. Peildatum 22-05- 5 USP (2012). Instroom- en opleidingsbehoefte schildersbranche 2012. 6 Bouwend Nederland, Eenderde van bouwvakkers en schilders al verdwenen, 31 mei.
grafisch weergegeven. Hierin is ook te zien dat het aantal ondernemers zonder personeel (OZP-ers, ook wel ZZP ers) dat geregistreerd wordt door A&O Services tussen 2004 en 2012 juist is gestegen. 7 Figuur 1. Ontwikkelingen bedrijfstak 2004-8 40000 35000 30000 25000 20000 15000 10000 5000 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 werkenden 32306 32318 32237 32862 33681 32981 31727 31145 31005 25897 werkgevers 3468 3322 3190 3161 3154 3109 2976 2837 2568 2203 werknemers 28046 27499 26450 25898 25515 24242 22526 21576 21342 17204 ozp-ers 4260 4819 5787 6964 8166 8739 9201 9569 9663 8694 Bron: A&O Services, bewerkt door OnderhoudNL en Savantis Faillissementen Bovenstaande gegevens laten zien dat het aantal cao bedrijven met personeel in de sector de laatste jaren afneemt. De kamer van Koophandel houdt gegevens bij over het aantal starters en stoppers in verschillende branches. Stoppers in de branche zijn het aantal opgeheven ondernemingen en rechtspersonen inclusief faillissementen en schuldsaneringen. 9 In figuur 2 is de ontwikkeling van het aantal stoppers van de afgelopen twee jaren per maand weergegeven. Tijdens de wintermaanden is te zien dat het aantal opgeheven ondernemingen in de branche toeneemt. In vergelijking met de stopgegevens van alle branches was de dip van afgelopen winter bij schilderen en glaszetten dieper dan bij alle Nederlandse branches gezamenlijk. 7 Het lopende jaar lijkt daar tot noch toe verandering in de komen. Deze cijfers zijn echter nog voorlopig. 8 OnderhoudNL, Fosag magazine, nummer 14-2012, pagina 33. De cijfers over 2012 en zijn voorlopig en berekent door Savantis door het gemiddelde te nemen van peildatum 1-januari en 1-juni. 9 Dit wordt per maand bijgehouden door de KvK. Kamer van Koophandel, Branche overzicht Schilderen en Glaszetten, Ontwikkeling aantal stoppers, peildatum 28-8-.
Figuur 2. Ontwikkeling aantal stoppers Schilderen en Glaszetten 2011- Bron: Kamer van Koophandel, Branche overzicht Schilderen en Glaszetten Leeftijdsopbouw De leeftijdsopbouw van de cao werknemers in de sector wijkt af van het geheel van de Nederlandse beroepsbevolking. Omdat hier alleen de werknemers met een vaste aanstelling onder de cao in beeld zijn gebracht is dit niet per se het beeld van de sector als geheel. In onderstaande figuur is de leeftijdsverdeling weergegeven. De groep cao werknemers van 55 jaar en ouder is met bijna een kwart van de werknemers in totaal een stuk groter dan bij de beroepsbevolking als geheel. Figuur 3. Leeftijdsopbouw Cao werknemers Schilders-, afwerkings- en glaszetbedrijf en Nederlandse beroepsbevolking 30% 20% 11% 13% 18% 22% 20% 25% 26% 26% 23% 16% 10% 0% tot 25 jaar 25 tot 35 jaar 35 tot 45 jaar 45 tot 55 jaar 55 tot 65 jaar Cao werknemers Schilderen en Onderhoud Nederlandse beroepsbevolking Bron: CBS en A&O Services, bewerkt door Savantis. Peildatum 22-8-
Van de groep werknemers van 55 jaar en ouder is 13 procent ouder dan 60 jaar en zal dus de komende jaren de sector verlaten. Doordat jongeren in de sector aan het werk gaan vanaf hun 16 e jaar is het aantal jongeren in de sector iets groter dan in de beroepsbevolking als geheel. Duurzame inzetbaarheid Door de leeftijdsopbouw en de aard van het werk in de sector is er steeds meer aandacht voor het onderwerp duurzame inzetbaarheid. Voor werkgevers is het belangrijk om er voor te zorgen dat de medewerkers goed, gezond en gemotiveerd bij het bedrijf aan het werk zijn en op die manier dus duurzaam inzetbaar zijn. Voor werknemers is het belangrijk om ervoor te zorgen dat zij op een goede en gezonde manier kunnen blijven werken tot aan de pensioensleeftijd. Duurzame inzetbaarheid leidt tot gemotiveerde medewerkers. Zulke medewerkers produceren meer en melden zich minder snel ziek. Aandacht voor duurzame inzetbaarheid geeft dus van twee kanten rendement. Reden genoeg voor de Nederlandse overheid en de sociale partners in de sector om er aandacht aan te besteden. Langer, gezond en met plezier aan het werk. Dat is de bijvoorbeeld de doelstelling van het project Duurzame Inzetbaarheid in de Schildersbranche (DIS) dat in wordt geëvalueerd. DIS is een initiatief van de cao-partijen en wordt uitgevoerd door Savantis en Arbouw. 10 Arbeidsongevallen Schilders kunnen te maken hebben met gevaarlijk werk en zware lichamelijk belasting. Dit zijn factoren die gepaard gaan met een grotere kan op een arbeidsongeval. 11 Door de aard van het werk in de sector is er een grotere kans op ongevallen tijdens het werk dan in andere sectoren in Nederland. Volgens Inspectie SZW (de voormalige Arbeidsinspectie) komen er op bouwterreinen in Nederland elk jaar gemiddeld vijf mensen om het leven en houden tientallen anderen blijvend letsel over door een val van een ladder of een steiger. De schilder valt in de top 3 van beroepen in de bouw met het grootste risico op vallen (samen met de timmerman en de monteur). Oorzaken van dergelijke ongelukken zijn vaak dat de ladders of steigers niet stabiel zijn neergezet. Ook treed er valgevaar op wanneer iemand zich niet goed vast kan houden doordat deze op een ladder met twee handen aan een klus werkt of iets zwaars naar boven tilt. 12 Ook TNO schaalt schilders onder de zogenaamde risicoberoepen als het gaat om arbeidsongevallen met letsel en verzuim. Met zo n 8000 arbeidsongevallen per 100.000 werknemers betekent dat een risico van 1 procent op een ongeval tijdens werk. 13 Het kan hierbij gaan om snijden (aan glas of een zaagmachine), contact met een bewegend object (zoals een luchtdruk pistool), een vreemd voorwerp in het lichaam (bijvoorbeeld ene metaalsplinter) en natuurlijk een val van hoogte (bijvoorbeeld van een steiger of ladder). 14 3.2 Vooruitzichten voor de schilderssector Door de aanhoudende economische crisis hebben de bouwgerelateerde sectoren het moeilijk. Als oorzaken hiervan worden onder andere het onzekere economische klimaat en de impasse op de woningmarkt aangewezen. Onderhoud geldt als het minst volatiele 15 en dus meest stabiele deel van de bouwproductie 16 en de onderhoudssector onttrekt zich daarom voor een deel echter wel aan de 10 Savantis.nl, Zeven bedrijven nemen deel aan pilot duurzame inzetbaarheid, 19-08-. 11 TNO, Monitor arbeidsongevallen in Nederland 2009, 2011. 12 Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Arboportaal.nl, Valgevaar in de bouw kost elk jaar levens, 16 april 2012. 13 TNO, Arbeidsongevallen in Nederland 2011,. 14 TNO, Sectorprofielen arbeidsongevallen. Bijlage bij de Monitor Arbeidsongevallen 2009, 2011. 15 Definitie volatiel: sterk in waarde op en neer bewegend. 16 EIB, verwachtingen bouwproductie en werkgelegenheid, p. 64.
economische tegenwind. Wanneer de woningmarkt slecht loopt en het lastig is voor huizenverkopers om hun huis te verkopen wordt er vaker gekozen voor het verbouwen van de woning. Een verbouwing kan het huis aantrekkelijker maken voor mogelijke kopers. Daarnaast kan een verbouwing de woning aanpassen aan de actuele woonwensen. 17 Volgens de cijfers en trends van de Rabobank over de schilder- en onderhoudssector laat 2012 een krimp van vijf procent in de omzet zien na een opleving in 2011. 18 Voor wordt opnieuw een daling van de omzet verwacht (1% 1 ). Dit in tegenstelling tot de eerdere verwachting van USP. 19 Voor de hele economie verwacht het CPB een licht herstel in 2014 met een groei van 1 procent. 20 Het UWV schat dat door de verslechterde economie het onderhoud van gebouwen in en 2014 opnieuw zal dalen met respectievelijk 1,5 en 1 procent. 21 De ING raamt voor het onderhoudsdeel in de woningbouw echter een groei van twee procent. 22 Onderhoud van utiliteitsgebouwen lijkt dan ook conjunctuurgevoeliger dan het onderhoud van woningen. 23 De markten die nog als kansrijk gezien worden zoals onderhoud of het werken voor de overheid worden door de Rabobank als overvol omschreven waardoor de prijsdruk groot wordt. In de periode -2017 verwacht het CPB een gemiddeld groei van 1,5 procent. 24 Doordat de gemiddelde leeftijd van gebouwen stijgt is er een toename van de onderhoudsbehoefte van de bestaande gebouwen. Tegelijkertijd is er een afvlakking zichtbaar van de productie van nieuwbouwschilderwerk als gevolg van de daling van de nieuwbouw. Ook is een toename van het gebruik van onderhoudsarme bouwmaterialen zichtbaar, wat de vraag naar (onderhouds)schilderwerk beperkt. Anderzijds maken particulieren vaker gebruik van de diensten van schilder- en onderhoudsbedrijven. 25 De tijdelijke verlaging van het btw-tarief op arbeidskosten bij renovatie- en onderhoudswerkzaamheden die sinds 1 maart van kracht is, is een extra stimulans voor de Nederlandse consumenten om dergelijke werkzaamheden te laten uitvoeren. 26 Deze maatregel zal nog gedurende heel 2014 van kracht blijven. 27 Door het gebruik van doorwerkverven en afschermingssystemen kunnen seizoensfluctuaties in de sector verminderen. Het aanbieden van vierseizoenenonderhoud aan opdrachtgevers is een ander instrument om het werkaanbod in de winter te vergroten. In de sector is een aantal trends zichtbaar: Er is sprake van groei van het aantal zelfstandigen zonder personeel (ZZP ers). Het aantal meerjarige onderhoudscontracten neemt toe waardoor eigenaren van panden worden ontzorgd. De prijzen staan onder druk. Er is een toename van strategische samenwerkingsverbanden tussen bijvoorbeeld een stukadoor, aannemer en installateur. Daarbij is enerzijds sprake van meer ketensamenwerking en anderzijds gaan Schilder- en Onderhoudsbedrijven zich meer als aannemer opstellen.. 17 ING Economisch Bureau, Kwartaalbericht Bouw, maart. 18 Rabobank Cijfers & Trends, Branche-informatie Schilders, editie 2012/. Peildatum 22-05- 19 USP Marketing Consultancy, rapportage instroom en opleidingsbehoefte Schildersbranche 2012, 2012 20 CPB, Juniraming : Economische vooruitzichten en 2014,, p.3. 21 UWV, De bouwnijverheid, Sectorbeschrijving, 12-05-. 22 ING Economisch Bureau, Kwartaalbericht Bouw, maart. 23 EIB, verwachtingen bouwproductie en werkgelegenheid, p. 66.. 24 CPB, Juniraming 2012: De Nederlandse economie tot en met 2017, inclusief Begrotingsakkoord, 25 Rabobank Cijfers & Trends, Branche-informatie Schilders, editie 2012/. Peildatum 22-05- 26 USP Marketing Consultancy, Tijdelijke btw verlaging stimulans voor consumenten, 17-05- 27 Ministerie van Financiën, Begrotingsafspraken 2014, 11 oktober.
Er is enerzijds sprake van specialisatie in de branche en anderzijds sprake van de verbreding van activiteiten. 28 Het krimpen van de omzet van de sector heeft ook krimp van de werkgelegenheid tot gevolg. Bij een daling van de bouwproductie van vijf procent neemt volgens het UWV de totale bouwgerelateerde werkgelegenheid af met vier procent in. 29 Doordat de productie in de onderhoudssector naar verwachting minder hard daalt zal de daling in de werkgelegenheid in het onderhoudswerk er waarschijnlijk anders uitzien dan in de nieuwbouw. In onderstaande tabel is zichtbaar dat het aantal WW-gerechtigden in de sector eind 2012 was verdubbeld ten opzichte van het aantal in dezelfde periode in 2011. Tabel 2. WW-gerechtigden Schilders, 2011-2012 UWV Sector Beroepscategorie 2011 (Q4) 2012 (Q4) Mutatie in % Schildersbedrijf Alle beroepen 1.927 2.895 +50% Bron: Bron: UWV, bewerkt door Savantis Door de crisis hebben bedrijven hun personeelsbestand teruggebracht tot een kleinere vaste kern. Veelal vangen zij een eventuele tijdelijke grotere personeelsbehoefte op de korte termijn op met inhuur van zelfstandigen en uitzendkrachten. 30 Duurzaamheid is in de sector Schilderen en Onderhoud een steeds belangrijker thema. Het gaat hierbij niet alleen om het verduurzamen en het verlengen van de houdbaarheid van het onderhoudsen schilderwerk, maar ook om het gebruiken van duurzame producten, zoals verf. Deze ontwikkeling komt niet alleen vanuit de bedrijven, producenten en consumenten maar wordt ook steeds meer gestimuleerd vanuit de Rijksoverheid. In het tweede deel van is er door de overheid en verschillende stakeholders uit de maatschappij, waaronder werkgevers en werknemers een energieakkoord ondertekend. Met dit akkoord dient de duurzame energievoorziening een stap dichterbij te komen terwijl het banen oplevert en een positief effect heeft op de energierekening van consumenten. 31 Ook beoogt minister Blok van Wonen met de Greendeal Renovatie het energiezuiniger maken van 111.000 huurwoningen. OnderhoudNL is hierbij betrokken als comaker 32. OnderhoudNL geeft aan blij te zijn met het gepresenteerde Energieakkoord. De markt voor energiebesparing in corporatiewoningen krijgt door afspraken in het akkoord een (financiële) impuls van 400 miljoen in vier jaar. Zo moeten tot 2020 minstens 300.000 bestaande woningen en andere gebouwen per jaar opgewaardeerd worden met minimaal twee energielabels. Bijvoorbeeld van energielabel D naar B. Vanaf 2020 zou in de nieuwbouw zou bijna energieneutraal gebouwd moeten worden en sociale huurwoningen gemiddeld een energielabel B moeten hebben. Particuliere huurwoningen zouden voor 80 procent op energielabel C moeten uitkomen. Voor utiliteitsgebouwen (zoals kantoorgebouwen) dienen energiebesparende maatregelen en investeringen te worden uitgevoerd als deze in minder dan vijf jaar zijn terug te verdienen. 33 Voor energiebesparing bij particulieren komt er een nationaal energiefonds van 600 miljoen euro. Uit dit fonds kunnen particulieren tegen lagere (rente)kosten geld lenen om te investeren in energiebesparing. Verwacht 28 Rabobank Cijfers & Trends, Branche-informatie Schilders, editie 2012/. Peildatum 22-05- 29 UWV, De bouwnijverheid, Sectorbeschrijving, 12-05-. 30 UWV, De bouwnijverheid, Sectorbeschrijving, 12 mei. 31 Rijksoverheid.nl, Energieakkoord: schonere energie, meer banen, 06 september. 32 OnderhoudNL, Greendeal en Energieakoord impulsen voor energiebesparing, OnderhoudNL Magazine, nummer 8-. 33 OnderhoudNL, Onderhoudsbedrijfstak en het energieakkoord: gevolgen en kansen, 4 september.
wordt dat het Energieakkoord 15.000 extra banen oplevert in de bouw- en installatiesector. Bedrijven in de sector Schilderen en Onderhoud kunnen hier van meeprofiteren op het gebied van bijvoorbeeld de verbeterde isolatie van woningen door het plaatsen van dubbel glas. Ook voor bedrijven die actief zijn in het vastgoedonderhoud en veel werken in opdracht van woningcorporaties zal dit een impuls kunnen betekenen. Bijbehorend voordeel is dat voor het plaatsen van isolatieglas het btw tarief permanent omlaag is gegaan voor het arbeidstarief. 34 34 OnderhoudNL, Greendeal en Energieakkoord impulsen voor energiebesparing, OnderhoudNL Magazine, nummer 8-.
4. Beschikbaarheid van bpv-plaatsen en het arbeidsmarktperspectief van leerlingen 4.1 Beschikbaarheid van bpv-plaatsen Leerlingen in het middelbaar beroepsonderwijs worden via stages en leerbanen opgeleid in de praktijk van een beroep. De zogenoemde beroepspraktijkvorming (bpv) is een verplicht onderdeel van iedere mbo-opleiding. Een leerbedrijf leidt een leerling (leerling-werknemer, stagiair) op voor het beroep waarvoor hij leert. Gewoon op de werkvloer in de dagelijkse praktijk. Savantis heeft de wettelijke taak om leerbedrijven te erkennen en de kwaliteit van de leeromgeving te bevorderen en te toetsen. Het aantal leerbedrijven per sector is voortdurend in beweging. Onderstaande tabel laat de ontwikkeling van het aantal erkende leerbedrijven in de sector Schilderen en Onderhoud zien. Het aantal leerbedrijven is net als de voorgaande jaren licht toegenomen in. Tabel 3. Erkende leerbedrijven in de sector Schilderen en Onderhoud, per 1 januari Jaar Schilderen Industriële lakverwerking Totaal 2006 3380 383 3763 2007 3662 400 4062 2008 3809 400 4209 2009 3822 381 4203 2010 4050 369 4419 2011 4090 362 4.452 2012 4205 347 4.552 4.344 321 4.665 Groei t.o.v. 2012 +3,3% -7,5% +2% Bron: Savantis Het aantal erkende leerbedrijven in de sector Schilderen en Onderhoud is licht gestegen. Dit betekent overigens niet dat hiermee de opleidingscapaciteit vanzelfsprekend is toegenomen. Niet elk erkend leerbedrijf is namelijk elk jaar in staat om een of meer leerlingen op te leiden. De teruglopende werkgelegenheid in de sector heeft er voor gezorgd dat de opleidingscapaciteit bij bedrijven afneemt. Net als in de sector Afbouw heeft in de sector Schilderen de afgelopen jaren een verschuiving plaatsgevonden van de werkgelegenheid. Het aantal bedrijven met personeel en de werkgelegenheid bij deze bedrijven is afgenomen. Tegelijkertijd is het aantal zzp ers gestegen. Het aantal BBL-leerlingen dat een opleiding volgt in de sector is tussen schooljaar 2011/2012 en 2012/ met 13 procent afgenomen. 35 Dit duidt erop dat leerlingen over het algemeen steeds minder goed in staat zijn een beroepspraktijkvormingsplaats te vinden. In de bouwgerelateerde sector Schilderen en Onderhoud zijn er in toenemende mate te weinig bedrijven die leerlingen een leerwerkbaan kunnen aanbieden. De meeste leerlingen die momenteel 35 Het aantal BOL leerlingen is daarentegen maar met 2 procent gestegen. Zie deel 1 van het Statistisch Jaaroverzicht van Savantis, Ontwikkeling van de leerlingaantallen 2012/.
een opleiding volgen hebben een plek en worden daarbij al dan niet geholpen door een samenwerkingsverband in de regio. Er wordt in de sector Schilderen en Onderhoud actief geworven door Savantis en de samenwerkingsverbanden om zoveel mogelijk bedrijven te betrekken bij het opleiden van leerlingen. Daarbij wordt ook gekeken naar mogelijke bol constructies. Er wordt strenger geselecteerd bij de Samenwerkingsverbanden. Als een leerling geen baan heeft kan hij ook geen BBL opleiding volgen. De nieuwe functie- en loonstructuur bij Schilderen en Onderhoud kan een impuls geven aan bedrijven om toch weer een leerling aan te nemen. De kosten voor een leerlingwerknemer zijn aanzienlijk lager dan de vorige CAO. Daar staat tegenover dat de opleidingsinfrastructuur in de sector erg goed is. De negentien samenwerkingsverbanden zorgen er samen met Savantis en sociale partners al jaren voor dat de instroom van leerlingen op peil blijft. De meeste actieve leerbedrijven die hebben meegedaan met het onderzoek van Savantis 36 geven aan dat de leerlingen in dienst zijn bij het samenwerkingsverband en geplaatst zijn in het bedrijf. Dit percentage komt overeen met het in de branche bekende cijfer van 70 procent. Niettemin is er zeker ook sprake van een vergrote druk op het huishoudboekje van samenwerkingsverbanden. Dit komt mede doordat er in de winterperiode verhoudingsgewijs meer leerlingen terug zijn in de leerwerkplaats en er minder betaalde uren gemaakt kunnen worden. Naar verwachting wordt de afdrachtvermindering loonbelasting onderwijs afgeschaft per 1 januari 2014. Via deze afdrachtvermindering betaalt een werkgever die leerlingen en/of stagiairs aanneemt minder loonbelasting en premie volksverzekering. Hiervoor in de plaats komt een subsidieregeling met extra aandacht voor de beroepsbegeleidende leerweg (bbl) in het mbo. 37 Doordat de inhoud van deze regeling nog niet exact bekend is kan nog niet worden ingeschat of dit een positief of negatief effect op de leerwerkbanenmarkt voor de schilders heeft. 4.2 Arbeidsmarktperspectief van gediplomeerde leerlingen Op korte termijn zijn de vooruitzichten voor gediplomeerde leerlingen in de sector Schilderen en Onderhoud minder gunstig dan op lange termijn. In en 2014 zal de sector Schilderen en Onderhoud naar verwachting niet groeien. Enkele jaren geleden bestond er in de sector een groot tekort aan gekwalificeerd personeel. Nu is dat tekort door de economische recessie opgelost. Dat betekent dat leerlingen in sommige gevallen moeite kunnen hebben om in de sector te blijven werken. Aan de andere kant volgen de meeste leerlingen nog steeds een BBL-opleiding. Dat betekent dat deze leerlingen al werkzaam zijn in een bedrijf. De ervaring van Savantis is dat het grootste gedeelte van de leerlingen na afronding van hun BBL opleiding kan blijven werken bij hun werkgever. Wel worden steeds vaker tijdelijke contracten aangeboden. Dit betekent dat gediplomeerde leerlingen na afloop van hun contract soms eerst tijdelijk werk doen, bij het opleidingsbedrijf of bijvoorbeeld als uitzendkracht. Bedrijven in de sector geven aan dat er het komende schooljaar minder plaatsen zijn voor leerlingen dan dezelfde bedrijven momenteel aanbieden. 38 Wel zijn er iets meer stageplaatsen dan in het 36 Onderzoek Savantis in opdracht van de sociale partners Schilderen. Onderzoeksrapportage arbeidsmarkt en opleidingsmogelijkheden Schilderen en Onderhoud,. 37 Antwoord voor bedrijven.nl, Afdrachtvermindering loonbelasting onderwijs verdwijnt http://www.antwoordvoorbedrijven.nl/wetswijziging/afschaffing-afdrachtvermindering-onderwijs 38 Onderzoek Savantis in opdracht van de sociale partners Schilderen. Onderzoeksrapportage arbeidsmarkt en opleidingsmogelijkheden Schilderen en Onderhoud,.
huidige schooljaar. Daarnaast heeft een aantal bedrijven dat momenteel niet actief is aangegeven dat zij volgend schooljaar wel van plan zijn leerlingen of stagiairs aan te nemen. Bijna een vijfde deel van de bedrijven die hebben meegedaan met het onderzoek van Savantis verwacht op langere termijn met meer leerlingen te werken en 60 procent verwacht dat het aantal gelijk blijft. Veel respondenten verwachten meer leerlingen aan te nemen als gevolg van het aantrekken van de markt op termijn waardoor er meer werk zal zijn. Voor de periode vanaf 2015 zijn de vooruitzichten gunstiger. Door de grote toekomstige vervangingsvraag als gevolg van de vergrijzing en het aantrekken van de productie in combinatie met de lage instroom van leerlingen in de schildersopleidingen is de verwachting van het UWV dat er na de crisis veel vraag ontstaat naar vakbekwaam personeel. Dat betekent dat het voor de sector niet alleen belangrijk is om te overleven, maar ook vakbekwaam personeel vast te houden en de instroom in de schildersopleidingen op peil te houden. 39 39 UWV, Sectorbeschrijving bouwnijverheid, 12 april.