Pensioenblad voor het grondpersoneel van KLM Jaargang 10 Februari 2011 Een-op-een Een collega spreekt over zijn pensioen met een bestuurslid Interview Mark Burbach over beleggen Waardeoverdracht Hoe werkt dat precies? Veel te doen over pensioen De plannen van het nieuwe kabinet
DEZE KEER In FOCUS ACTUEEL 4 EEN-OP-EEN Collega Rick van den Brink wil van bestuurslid Bert Gerritsma alles weten over pensioenen 8 WAARDEOVERDRACHT Alles wat u moet weten op een rij gezet 10 BELEGGEN IS VOORUITZIEN Alles over de mogelijkheden én de onmogelijkheden van beleggen 12 PENSIOENAGENDA Het pensioenbestuur heeft een aantal belangrijke punten op de agenda dit jaar 14 PENSIOEN & POLITIEK Het kabinet gaat beslissingen nemen over het pensioenstelsel Mark Burbach vertelt over beleggen en de juiste balans zoeken tussen risico s nemen en risico s afdekken op pagina 10-11 Bestuur Algemeen Pensioenfonds KLM Leden Jan van den Brink, Dick Dees (voorzitter), Henk Egberts, Pieter van Gent, Bert Gerritsma, Arend de Jong (vicevoorzitter), Rob Kies, Gerard Lagendaal (vicevoorzitter), Gerda van der Landen, Menno Ritsema, Peter Schelvis, Remco Smit, Bob van der Wal Focus nieuwe (huis)stijl Deze Focus is de eerste Focus in de vernieuwde huisstijl van het pensioenfonds. We zijn erg benieuwd wat u van de nieuwe Focus vindt. U kunt ons dat laten weten via communicatie@ blueskygroup.nl. In 2011 wordt de nieuwe huisstijl gefaseerd doorgevoerd in de andere communicatiemiddelen van het pensioenfonds. per brief: meer eenvoud in regeling Met onze brief d.d.6 januari 2011 hebben wij u geïnformeerd over de vereenvoudiging van uw pensioenregeling. In deze brief staat het percentage vermeld dat door het pensioenfonds is gebruikt voor de eenmalige extra pensioenopbouw over uw eindejaarsuitkering en/of variabele uitkering. Het vermelde percentage heeft onder de deelnemers, die bij de KLM ingedeeld zijn in het A-en T-systeem mogelijk onbedoeld voor onduidelijkheid gezorgd. Uw eindejaarsuitkering en/of variabele uitkering wordt door uw werkgever berekend over 12 maandsalarissen exclusief uw vakantietoeslag. Om de eenmalige extra pensioenopbouw te kunnen vaststellen is dit percentage gecorrigeerd met de factor 1/1,08. Dit omdat uw pensioengrondslag gebaseerd is op 12 maandsalarissen inclusief 8% vakantietoeslag. Mocht de brief tot verwarring hebben geleid, dan betreuren wij dat. Wij verzekeren u dat de eenmalige extra pensioenopbouw juist is berekend. Attestatie de vita Een Attestatie de Vita is een bewijs van in leven zijn. Het pensioenfonds vraagt pensioengerechtigden die in het buitenland wonen om jaarlijks een bewijs van in leven zijn toe te sturen. Dat is een officiële verklaring afgestempeld door een bevoegde autoriteit, bijvoorbeeld een notaris of een Nederlandse ambassade. Het pensioenfonds heeft dit nodig om te kunnen beoordelen of u nog in leven bent en het pensioen nog altijd goed wordt uitgekeerd. Op deze manier wordt fraude voorkomen. Als u in Nederland woont is een bewijs van in leven zijn niet nodig. Het pensioenfonds ontvangt deze gegevens dan via de Gemeentelijke Basis Administratie (GBA). Nieuwe procedure Vanaf 2011 wordt er niet meer om een Attestatie de Vita gevraagd als u de leeftijd van 65 jaar heeft bereikt. Dan ontvangt het pensioenfonds het bewijs van in leven zijn via de Sociale Verzekeringsbank. Vanaf 65 jaar wordt het bewijs van in leven zijn namelijk ook door de Sociale Verzekeringsbank uitgevraagd in verband met de AOW-uitkering die u dan ontvangt. Hoe staan we er voor? Met enige regelmaat word ik uitgenodigd om voor groepen KLM-ers een verhaal te houden over pensioenen. Ik begin dan vaak met alle berichten in de media over pensioenfondsen. De meeste van die berichten zijn niet erg positief. Vervolgens vertel ik dan dat mensen die berichten vooral moeten bekijken. Maar ook dat die berichten vooral niet over de KLM pensioenen gaan. Hoe staat het er aan het begin van 2011 voor met uw pensioen fonds? Het korte antwoord is: goed. Per 1 januari heeft uw pensioenfonds de ingegane pensioenen met 1,4%, oftewel volledig kunnen indexeren. Voor nog actieve deelnemers bedraagt de indexatie 0%, in lijn met de loonontwikkeling. Op korte termijn dus geen reden tot zorgen. Maar kijken we naar de reserves van het pensioenfonds, dan is nog wel enig reparatiewerk nodig. Op het moment van schrijven bedraagt de dekkingsgraad ruim 120%. Dus voor elke 1,- pensioenverplichtingen heeft het fonds ruim 1,20 aan bezittingen. Ruim voordat de financiële crisis begon was dat nog ergens tussen 1,50 en 2,-. Het fonds heeft een herstelplan om de reserves in enkele jaren weer op een voldoende veilig niveau te brengen. En aan het eind van 2010 lag het fonds voor op dat plan. Hoe heeft het kunnen gebeuren dat het fonds er nu toch iets minder goed voor staat dan een paar jaar geleden? Aan het eind van 2010 bedroeg het belegde vermogen van het fonds ruim 5 miljard. Dat is een hoger bedrag dan ooit. Hoewel er veel geschreven wordt dat het met de beleggingen van pensioenfondsen niet goed zit, ligt het daar dus niet aan. Hoe zit het dan wel? Er zijn twee verklaringen. De eerste verklaring zit in de waarde van de verplichtingen van het fonds. Hoewel de pensioentoezeggingen voor de toekomst niet hoger zijn geworden, moet het fonds er wel meer reserves voor aanhouden. Het fonds moet uitgaan van de veronderstelling dat het niet meer verdient dan de rente op lang lopende staatsobligaties. Is de rente laag, zoals nu, dan moet het fonds meer in kas hebben, dan wanneer de rente hoog zou zijn. Het gaat hier vooral om een rekenregel, maar niet om echte kosten voor het fonds. De tweede verklaring is wel een serieuze. Het goede nieuws is dat wij gemiddeld steeds langer gaan leven. Als je nog jong bent kun je met die wetenschap wat meer gaan sparen. Maar voor ouderen betekent het dat er voor het opgebouwde pensioen eigenlijk te weinig is gespaard. Over de periode 2006-2011 leidde de toegenomen levensverwachting tot een relatieve daling van de dekkingsgraad van 14%. Gelukkig had het fonds steeds voldoende reserves om de gestegen levens verwachting op te vangen. In de komende jaren moeten de reserves natuurlijk wel hersteld worden. Dat gaat gebeuren door een combinatie van pensioenpremies en verwachte beleggingsopbrengsten. De toekomst is vol onzekerheden en er komt ongetwijfeld na verloop van tijd weer een nieuwe crisis. Ook dan willen we daar goed op voorbereid zijn. Toine van der Stee, directeur Algemeen Pensioenfonds KLM 2 focus februari 2011 3
Wat is nu precies de dekkingsgraad en wat is indexeren? INTERACTIE Samen sparen voor je pensioen blijft altijd de beste oplossing. Rick van den Brink Rechtstreeks van het Wageningsch Lyceum komt Rick van den Brink in 1979 bij KLM terecht. Sindsdien heeft hij allerlei verschillende functies bekleed. Momenteel werk ik op het Operation Control Centre waar ik mij vooral bezig houd met Flight Safety en verantwoordelijk ben voor de naleving van de werk- en rusttijdenregling voor crew. Bert Gerritsma is hét aanspreekpunt voor pensioen geraleerde zaken binnen P&O. Ik zit ook in de onderhandelingsdelegatie van de KLM aan de tafel met de vakbonden. Voor dochterondernemingen en onze buitenlandse vestigingen treed ik vaak op als interne pensioenconsultant. Verder ben ik bestuurslid in alle drie de KLM-pensioenfondsen. Sterker nog: ik ben de langstzittende pensioenbestuurder bij KLM. Deelnemer in gesprek met bestuurslid Een-op-een Er wordt veel over pensioen gezegd en geschreven op tv, radio en in de krant. Maar vaak roepen al die berichten alleen maar méér vragen op. Rick van den Brink werkt als Duty Manager Flight bij KLM en zette een aantal vragen omtrent zijn pensioen op papier. Bert Gerritsma is de aangewezen persoon om Ricks vragen te beantwoorden, want hij is binnen KLM verantwoordelijk voor P&O-pensioenzaken. Bovendien is hij als bestuurslid actief in alledrie de KLM-pensioenfondsen. RB: Toen ik in 1979 begon bij KLM, was ik totaal niet bezig met mijn pensioen. Ik vraag me af of de nieuwe generatie KLM ers meer geïnteresseerd is in het pensioen? BG: Met uitzondering van de vliegers is er bij KLM altijd relatief weinig interesse geweest in pensioen. Men denkt al snel dat KLM het wel goed geregeld heeft. Dat is ook zo, maar persoonlijke omstandigheden zoals een echtscheiding kunnen een grote impact hebben op een pensioen. Mijn gevoel is dat deelnemers tegenwoordig wat meer belangstelling tonen. Maar het moet nog wel beter, want voor de meesten is het nog steeds een ver-van-mijn-bed-show. Als bestuur proberen we mensen natuurlijk wel te interesseren. Dat is ook belangrijk, want de verwachting is dat de manier waarop we nu met pensioenen omgaan, in de toekomst zal veranderen. RB: Op welke veranderingen doelt u dan? BG: Pensioen leek altijd een absolute zekerheid, maar de manier waarop we over pensioen denken, is aan het wijzigen. Onlangs heeft de commissie Goudswaard onderzoek gedaan naar ons pensioenstelsel. Daaruit is een advies naar voren gekomen dat ons stelsel in de toekomst op de schop moet omdat het anders niet meer op te brengen is. Dat komt onder meer omdat mensen steeds langer leven en ook omdat je niet altijd op goede beleggingsrendementen mag rekenen. Dat heeft een enorme impact op de pensioenfondsen. We zullen waarschijnlijk toegaan naar een situatie waarin pensioen wat meer gaat meebewegen met de beleggingsresultaten en de levensverwachting van mensen. Dat hoeft niet slechter te zijn, maar mensen moeten zich wel bewust worden van het feit dat pensioen er anders uit komt te zien. Wel vind ik het belangrijk om te benadrukken dat het samen sparen voor je pensioen altijd de beste oplossing blijft om iets op te bouwen. Samen staan we sterk: dat is zo en dat blijft zo. RB: Ik ben nu 31 jaar in dienst bij KLM. Betekent dit dat mijn pensioen straks ook niet meer gegarandeerd is? BG: Het is bij wet geregeld dat alle pensioenen die zijn toegezegd, ook gegarandeerd zijn. Alleen in zeer uitzonderlijke situaties kunnen pensioenen gekort worden. Wel is het nu voor het eerst dat een aantal pensioenfondsen hun uitkeringen moeten korten. Dat geeft al een beetje aan dat er veranderingen aankomen. Voor ons pensioenfonds is dat momenteel niet aan de orde. De KLM-fondsen staan er relatief goed voor. Onze dekkingsgraad is voldoende en wij hebben nog gewoon kunnen indexeren. RB: Wat is nu precies de dekkingsgraad en wat is indexeren? BG: De dekkingsgraad is de verhouding tussen de waarde van de bezittingen van het pensioenfonds en de waarde van de toekomstige pensioenverplichtingen. Als de dekkingsgraad 100% is, kunnen alle opgebouwde pensioenen gelijkblijvend dus zonder toekomstige aanpassingen aan de inflatie uitgekeerd 4 focus februari 2011 5
interactie kort worden. De Nederlandsche Bank, die toezichthouder is op de pensioensector, eist daarnaast dat er buffers aangehouden worden. Voor ons pensioenfonds zijn die ongeveer 18%. Bij een dekkingsgraad van 118% of hoger is er geen sprake van tekorten. Voor pensioenfondsen, die onder 105% gezakt zijn, is het helemaal vervelend; zij mogen dan geen pensioenen aan de inflatie aanpassen en zullen extra premie moeten vragen om het tekort in te lopen. Bert Gerritsma onze beleggingsresultaten zijn gemiddeld beter dan andere fondsen RB: Hoe kan het dat veel pensioenfondsen kampen met een lage dekkingsgraad? BG: Dat heeft volgens mij ook te maken met de manier waarop de dekkingsgraad berekend wordt. De Europese wet biedt twee mogelijkheden: waardering van de verplichtingen tegen de actuele rente op staatsleningen of waardering van verplichtingen tegen een vooraf ingeschat beleggingsrendement van het pensioenfonds. De Nederlandse wetgever heeft bepaald dat de dekkingsgraad berekend moet worden door gebruik te maken van de actuele rente. Als gevolg van de economische crisis is de rente in de sterke eurolanden momenteel erg laag, waardoor een aantal pensioenfondsen in de problemen zijn geraakt. Dat lijkt dan heel erg, maar eigenlijk hebben de meeste pensioenfondsen een veel hoger rendement op hun beleggingen behaald dan de lage rente waartegen gewaardeerd is. De lage dekkingsgraden zijn naar mijn mening voor een deel veroorzaakt door de Nederlandse regelgeving. Overigens zitten wij met al onze KLM-fondsen relatief goed. Het grondfonds heeft een dekkingsgraad van ongeveer 122%. RB: Hoe kan het dat de KLM-fondsen het ten opzichte van andere pensioenfondsen zo goed doen? BG: Allereerst hebben wij met KLM een hele verantwoordelijke werkgever die voldoende geld afdraagt voor de pensioenen. Wij betalen relatief veel pensioenpremie in vergelijking met andere fondsen. Verder hebben wij als bestuur de pensioengelden goed beheerd. Onze beleggingsresultaten zijn gemiddeld beter dan andere fondsen. Wij voegen met onze beleggingen echt waarde toe en behalen heel goede rendementen. RB: Dit jaar is de website www.mijnpensioenoverzicht.nl gelanceerd. Heeft KLM ook zo n soort online tool? BG: De website www.mijnpensioenoverzicht.nl is gericht op mensen die tijdens hun carrière bij verschillende werkgevers hebben gewerkt en zodoende her en der pensioen hebben opgebouwd. Zo kunnen mensen zien wat ze in totaal aan pensioen hebben. Als je je hele leven bij één werkgever hebt gewerkt, zoals jij, heeft het geen echt toegevoegde waarde. Wat wij op onze website hebben, is een pensioenplanner. Hiermee kun je uitrekenen wat je pensioen wordt als je eerder wilt stoppen met werken, in deeltijd wilt werken of misschien wel langer door wilt werken. Het is een heel handig middel waarmee je snel en overzichtelijk de gevolgen voor je pensioen kunt uitrekenen. RB: De pensioenplanner ken ik. Wat mij bij het invullen ervan opviel, was dat als ik twee jaar eerder met pensioen wil, dat ontzettend veel geld kost! Echt fors. Hoe kunnen twee jaartjes nu zo veel schelen? BG: Pensioen is nu eenmaal duur. Vergeet niet dat als je twee jaar eerder wilt stoppen met werken, je ook twee jaar minder premie betaalt en twee jaar langer pensioen ontvangt. Over dat bedrag mist het fonds dan ook nog eens twee jaar rente. Daar komt nog bij dat als je in die twee jaar geen AOW ontvangt en daarvoor gecompenseerd moet worden. Dat wordt uit je ouderdomspensioen gehaald en dat kost ook veel geld. Rick van den Brink is mijn pensioen straks ook niet meer gegarandeerd? RB: In de krant lees ik weleens dat sommige pensioenfondsen investeren in ondernemingen die onderdelen maken voor de oorlogsindustrie. Letten jullie als bestuur op dat soort zaken? BG: Wij beleggen in beursgenoteerde bedrijven. Dit soort bedrijven vallen feitelijk onder het toezicht van de verschillende overheden. Dat biedt al enige garantie. Het is niet zo dat we een zwarte lijst hebben met bedrijven waar we niet in willen investeren. Het onderwerp blijft onze aandacht houden. De laatste stap is zeker nog niet gezet. Zo zijn we voor het cabinefonds sinds kort gestart met een groene beleggingspool. RB: Tot slot nog één vraag: wie is verantwoordelijk voor de beleggingen en wie houdt er toezicht op? BG: Het bestuur beslist hoeveel er in welke sectoren (aandelen, vastrentend en onroerend goed) er belegd moet worden. Hierbij wordt ook gebruik gemaakt van allerlei wiskundige modellen, de zogenaamde ALM-studies, waarmee bekeken wordt welke mix aan beleggingen gewenst is. Ook laten wij ons adviseren door een beleggingscommissie met externe deskundigen. Blue Sky Group heeft wereldwijd beleggers uitgezocht die voor ons beleggen. Als bestuur houden wij toezicht op die beleggingen. Dat is heel in het kort hoe het werkt. 200% 180% 160% 140% 120% 100% mrt 07 Financiële positie van het algemeen Pensioenfonds KLM De nominale dekkingsgraad, de verhouding tussen de nominale verplichtingen van het fonds en het vermogen, bedraagt eind december 2010 122,0%. Dit is een stijging ten opzichte van het vorige kwartaal, die voornamelijk te danken is aan de stijging van de rente. Volgens wettelijke richtlijnen moeten pensioenfondsen bepaalde buffers aanhouden. De vereiste dekkingsgraad is voor dit fonds 117,6%. Het minimaal vereist vermogen is 105%. In onderstaande grafiek kunt u zien hoe de dekkingsgraad zich de afgelopen jaren heeft ontwikkeld. dec 07 dekkingsgraad MW nominaal vereiste dekkingsgraad FTK minimaal vereist vermogen In het vorige nummer van Focus (november 2010) heeft u kunnen lezen dat Pensioenfonds KHS mogelijk over zou gaan naar het Algemeen Pensioenfonds KLM. Dit was onder andere afhankelijk van enkele voorwaarden die het Algemeen Pensioenfonds KLM heeft gesteld en de toestemming van De Nederlandsche Bank. sep 08 jun 09 mrt 10 dec 10 Pensioenbetaaldata 2011 Uw pensioen ontvangt u in 2011 op onderstaande data op uw bank- of girorekening. Januari 28 januari 2011 Februari 25 februari 2011 Maart 30 maart 2011 April 28 april 2011 Mei 30 mei 2011 Juni 29 juni 2011 Juli 28 juli 2011 Augustus 30 augustus 2011 September 29 september 2011 Oktober 28 oktober 2011 November 29 november 2011 December 22 december 2011 Pensioenfonds KLM Health Services naar Algemeen Pensioenfonds KLM Per 31 december 2010 is Pensioenfonds KHS opgeheven en zijn de pensioenen en pensioenaanspraken van Pensioen fonds KHS overgedragen aan het Algemeen Pensioenfonds KLM. Deze overgang heeft verder geen gevolgen voor al bestaande deelnemers en pensioengerechtigden van het pensioenfonds. Alle deelnemers en pensioengerechtigden van Pensioenfonds KHS zijn per brief geïnformeerd over de liquidatie van Pensioenfonds KHS. 6 focus februari 2011 7
Waardeoverdracht zo gaat dat in z n werk veranderen Wat is waardeoverdracht? Als u van werkgever verandert dan stopt uw pensioenopbouw bij de oude werkgever en gaat u een nieuw pensioen opbouwen bij de nieuwe werkgever. Vervolgens kunt u uw oude pensioen overdragen naar uw nieuwe pensioenfonds. Pieter (27) is dit jaar begonnen in een administratieve functie bij KLM. Hij werkte hiervoor bij een andere werkgever en bouwde pen sioen op bij een ander pensioenfonds. Pieter wil het pensioen dat hij bij zijn vorige baan heeft opgebouwd over dragen naar zijn nieuwe pensioenfonds. Dat wordt ook wel waardeoverdracht genoemd. Voor Pieter is de pensioenregeling van KLM gunstiger dan die van zijn oude werkgever en bovendien vindt hij het handig om zijn pensioen bij één pensioenfonds op te bouwen, in plaatst van verschillende potjes te hebben. Met het formulier dat hij heeft gedownload van de website www.klmgrondfonds.nl vraagt Pieter een offerte aan bij Blue Sky Group. Hij heeft al van zijn contactpersoon bij HR gehoord dat hij de aanvraag binnen 6 maanden nadat hij in dienst is gekomen moet doen. De offerte die hij van Blue Sky Group heeft ontvangen, heeft hij nauwkeurig bekeken. Hij besluit om waardeoverdracht te doen. Hij tekent het formulier en stuurt het op. De waardeoverdracht wordt verder afgewikkeld door Blue Sky Group. Stappenplan Dit zijn de stappen die u doorloopt voor waardeoverdracht: 1 formulier halen bij HR KLM of downloaden van de website www.klmgrondfonds.nl, daar schrijft u op wie uw vorige werkgever is, bij wie uw pensioen is ondergebracht en onder welk nummer u daar bekend bent. 2 U stuurt het formulier op naar Blue Sky Group of levert het in bij HR KLM. 3 Blue Sky Group vraagt bij uw vorige pensioenuitvoerder de waarde van uw opgebouwde pensioen op. Vervolgens ontvangt u van Blue Sky Group een vrijblijvende offerte met hoeveel pensioen er kan worden ingekocht voor uw oude pensioen. 4 Als u akkoord bent stuurt u het formulier terug en wordt de waarde van uw opgebouwde pensioen bij uw vorige pensioenfonds overgedragen naar het Algemeen Pensioenfonds KLM. Bent u niet akkoord en wilt u uw pensioen niet overdragen naar uw nieuwe pensioenfonds, dan stuurt u het formulier waarop u dat aangeeft ook terug. 5 Blue Sky Group zorgt ervoor dat alles wordt geregeld met de oude pensioenuitvoerder(s). Veelgestelde vraag Waarom komt de waarde van mijn oude pen sioen niet precies overeen met de waarde van mijn nieuwe pensioen? Dat komt omdat pensioenregelingen van elkaar verschillen. Zo kan er bijvoorbeeld verschil zitten in de leeftijd waarop u met pensioen kunt gaan. Als u bij de ene regeling met 60 jaar met pensioen gaat, terwijl u bij de andere pas met 65 met pensioen gaat, dan wordt bij de ene regeling het pensioen 5 jaar langer uitgekeerd dan bij de andere. Hierdoor zal het pensioen lager zijn. Te lage dekkingsgraad Bij een dekkingsgraad lager dan 100% mag een pensioenfonds geen waardeoverdrachten doen. Het blijft wel belangrijk om waardeoverdracht binnen de wettelijke termijn van 6 maanden aan te vragen. Overstappen binnen KLM Als u vanuit een ander pensioenfonds van KLM (het cabinefonds of het vliegend fonds) overstapt krijgt u automatisch een bericht met een offerte van Blue Sky Group. U hoeft dan alleen nog maar het formulier terug te sturen waarin u aangeeft of u akkoord bent of niet. 8 focus februari 2011 9
know how Beleggen is vooruitzien Pensioenfondsen hebben veel geld, maar ook veel verplichtingen. Er moet immers voldoende geld zijn om alle deelnemers aan het fonds te betalen zodra zij met pensioen gaan. Het is dus belangrijk dat dit geld over een lange periode goed beheerd wordt. Dat gebeurt door het geld te investeren en te beleggen. Hoe dat precies in zijn werk gaat vertelt Mark Burbach, Chief Investment Officer bij Blue Sky Group. Over een lange periode moet je als pensioenfonds bestand zijn tegen grote economische schokken Veranderende economie Door te beleggen met de ingelegde premiegelden wordt gestreefd naar een bepaald rendement. Dat rendement is afhankelijk van allerlei economische omstandigheden. Over een lange periode moet je als pensioenfonds bestand zijn Door de jaren heen verandert de wereld tegen grote economische schokken. De voortdurend en is de economie con- recente wereldwijde crisis is daar een tinu in beweging. Een euro die vandaag voorbeeld van. Pensioenfondsen moeten ingelegd wordt, is over veertig jaar dit soort schokken kunnen opvangen waarschijnlijk minder waard. Het beleg- en over voldoende buffers in de beleg- gingsbeleid van pensioenfondsen is zó gingsportefeuille beschikken. ALM helpt ingericht dat de pensioenen van alle in te schatten welk beleggingsrisico kan deelnemers zo veel als mogelijk waarde- het pensioenfonds beheerd. Zodra een ering daarvan. Van belang daarbij is de worden gelopen bij een bepaalde omvang vast blijven. Dat houdt in dat het in het deelnemer de leeftijd heeft bereikt dat hij verwachte gemiddelde levensduur van van de dekkingsgraad. In tijden van vooruitzicht gestelde pensioen, als de kan stoppen met werken, keren wij het de deelnemers. Inmiddels is duidelijk dat grote economische onzekerheid, zoals financiële situatie van het fonds dat toe pensioen uit. Als Blue Sky Group doen wij we in Nederland met z n allen gemiddeld we de laatste jaren hebben gezien, zul- laat, met de inflatie wordt aangepast. dit voor het grond-, cabine- en vliegend een stuk ouder worden. Dat zijn zaken len pensioenfondsen over het algemeen Mark Burbach beschikt over brede kennis van en ervaring met vermogensbeheer. Hij heeft actuele en diepgaande kennis van de markt, in het bijzonder op het gebied van selecteren, aansturen en beoordelen van vermogensbeheerders. Dit wordt indexatie genoemd. Elk pensioenfonds heeft de ambitie om de pensioenaanspraken van haar deelnemers te indexeren. Om dit zo goed mogelijk te doen wordt gebruik gemaakt van Asset Liability Management (ALM). Wat is ALM? personeel. Een hulpmiddel ALM is een instrument dat pensioenfondsen gebruiken om inzicht te verkrijgen in welke mate de balans gevoelig is voor veranderende economische omstandigheden. Door verschillende die meegenomen moeten worden in de rekenmodellen. Als de gemiddelde levensverwachting van Nederlanders stijgt, kan dit grote financiële gevolgen hebben voor pensioenfondsen. Er moet immers langer pensioen betaald worden. Zoeken naar evenwicht wat minder risico kunnen nemen in hun beleggingsportefeuille. Een goede dekkingsgraad Of een pensioenfonds in staat is om te voldoen aan zijn pensioenverplichting wordt uitgedrukt in een dekkingsgraad. Die wordt berekend door alle bezittin- ALM heeft te maken met de beide zijden economische scenario s in de tijd te Ook aan de activazijde van de balans gen te delen door alle verplichtingen. In van de boekhoudkundige balans van het simuleren wordt inzicht verkregen op de moeten we rekening houden met een Nederland moet de dekkingsgraad van elk pensioenfonds, begint Burbach. Aan de mate waarin de beleggingen in waarde aantal factoren. Als aan de passivazijde pensioenfonds 105% of meer bedragen. Als de gemiddelde levensverwachting van Nederlanders stijgt, kan dit grote financiële gevolgen hebben voor pensioenfondsen. Er moet immers langer pensioen betaald worden activazijde (asset) staat de waarde van de beleggingen oftewel de bezittingen. Aan de passivazijde (liability) staan de opgebouwde pensioenaanspraken van alle deelnemers oftewel de verplichtingen. Bij pensioenfondsen werkt het zo: als deelnemer dragen u en uw werkgever gedurende uw loopbaan premie af en dit geld wordt over een langere periode door veranderen. Dat is belangrijke informatie voor het pensioenbestuur bij het bepalen van het beleid. Nederlanders worden ouder Binnen ALM is een aantal factoren waar we rekening mee houden. Aan de passiva zijde van de balans zijn dat dus de pensioenaanspraken en de index- de verplichtingen zwaarder worden, zal er aan de activazijde van de balans ook het nodige moeten gebeuren om het evenwicht te bewaren. De activazijde bestaat uit beleggingen en met behulp van ALM worden er economische scenario s geschetst waarbinnen het beleggingsbeleid op middellange en lange termijn kan opereren. Een aantal pensioenfondsen is nu het nieuws omdat zij met hun dekkingsgraad onder de 100% zitten en dus niet aan alle toekomstige pensioenafspraken kunnen voldoen. De drie pensioenfondsen van KLM hebben per ultimo 2010 allemaal een dekkingsgraad van boven de 120% en zijn dus niet in de problemen. 10 focus februari 2011 11
input_output Op de agenda van het bestuur Van de deelnemersraad in de eerste maanden van dit jaar zal de aandacht van het bestuur vooral gericht zijn op de volgende zaken: januari Het pensioenfondsbestuur heeft minimaal zes vergaderingen per jaar. Daarnaast zijn de bestuursleden actief in commissies, zoals de beleggingsadviescommissie, de communicatiecommissie en de ALM (Asset Liability Management)-commissie. Eind januari houdt het bestuur zijn periodieke risico-inventarisatie. De belangrijkste risico s waarmee het pensioenfonds te maken heeft worden dan benoemd en geanalyseerd. Denk aan risico s als het marktrisico (bijvoorbeeld aandelenkoersen die erg kunnen fluctueren), het renterisico (bijvoorbeeld door een lage rente moet het fonds hoge voorzieningen aanhouden om toekomstige uitkeringen te kunnen doen) en operationele risico s (zoals het risico van een falend pensioenbetalingssysteem). Op basis van deze risico-inventarisatie zal het bestuur het risicomanagementbeleid van het fonds actualiseren. maart In maart bespreekt het bestuur het nieuwe beleggingsplan. Het beleggingsbeleid voor de komende periode wordt hiermee bepaald. Zo wordt het percentage aandelen, obligaties en vastgoed in de totale portefeuille vastgelegd in het beleggingsplan. mei In mei bespreekt het bestuur het jaarverslag over 2010. In het jaarverslag legt het bestuur verantwoording af over alle fondsaangelegenheden in 2010. komende maanden De ALM-commissie zal de komende maanden verder werken aan een nieuwe financieringsstructuur van de pensioenregeling. Dit houdt in dat goed gekeken wordt naar zaken als de benodigde pensioenpremie en de voorwaarden waaronder indexatie wordt verleend. Het bestuur is aan het nadenken of private equity een mogelijke toekomstige beleggingscategorie is binnen de portefeuille aandelen. Private equity is risicodragend vermogen afkomstig van beleggers en wordt gebruikt voor de financiering van niet-beursgenoteerde ondernemingen. Tijdens de vergadering van 7 december 2010 heeft de deelnemersraad gesproken over de stand van de dekkingsgraad, plaatsvervangende bestuursleden, buitenlandse tijdvakken, sterftetafels en indexering niet-actieven. Meten is weten De deelnemersraad bespreekt elke vergadering de dekkingsgraad van het pensioenfonds. De dekkingsgraad is voor de deelnemersraad een belangrijke parameter. Deze is mede bepalend voor de huidige- en toekomstige uitkeringen. Eind november stond de dekkingsgraad op 118,9 %. (naschrift redactie: stand per eind december 2010 122%) Belang van plaatsvervangers Een plaatsvervangend bestuurslid vervangt het bestuurslid bij afwezigheid, maar het blijkt voor plaatsvervangers steeds lastiger om zomaar in te vallen. Het bestuur heeft daarom het voornemen het plaatsvervangend lidmaatschap af te schaffen. De deelnemersraad heeft geadviseerd om dit niet te doen. De huidige plaatsvervangende bestuursleden kunnen meer betrokken worden bij de bestuurlijke taken door opleidingen en het bijwonen van bestuursvergaderingen. Dit zal het makkelijker maken om in te vallen bij een vergadering. Werken in het buitenland De deelnemersraad heeft gesproken over medewerkers die worden uitgezonden naar het buitenland en de gevolgen daarvan voor hun AOW. Om hier meer duidelijkheid in te verkrijgen wordt er binnen de communicatiecommissie van het bestuur bekeken of en hoe dit beter kenbaar zou kunnen worden gemaakt. Mensen worden ouder De deelnemersraad heeft kennis genomen van de nieuwe sterftetabellen waarmee het pensioenfonds de hoogte van de toekomstige pensioenuitkeringen moet berekenen. Aan de deelnemersraad is aangegeven dat de voorziening door deze nieuwe tabellen is opgehoogd en er rekening is gehouden met de kenmerken van de KLM-populatie ten opzichte van de gemiddelde Nederlander. De achtergrond bij dit alles is dat mensen steeds ouder worden. Daardoor wordt pensioen steeds duurder. Indexering niet-actieven Elk jaar wordt er bekeken of de pensioenen en pensioenaanspraken kunnen worden geïndexeerd. De indexatie van de actieve deelnemer wordt bepaald door de loonsverhoging. Voor de nietactieve deelnemer is de inflatie bepalend. De deelnemersraad heeft het bestuur verzocht om in verband met de stijgende kosten van zorg de samenstelling van het prijsindexcijfer waarmee gerekend wordt bij de indexering van niet-actieven (gepensioneerden) te onderzoeken. meedenken adviseren verzoeken aangeven vergaderen kenbaar maken communiceren onderzoeken overleggen monitoren 12 focus februari 2011 13
(on)zekerheden veranderingen in pensioenstelsel op komst Als gevolg van de economische crisis, de lage rentestand en de stijgende levensverwachting van de gemiddelde Nederlander is een aantal pensioenfondsen in de problemen geraakt. Door deze ontwikkelingen wil men nu een aantal zaken aanpassen in het huidige pensioensysteem. In het regeerakkoord van Rutte I is opgenomen dat de AOW-leeftijd in 2020 verhoogd wordt naar 66 jaar. Verder hebben de centrale organisaties van werkgevers en werknemers een pensioenakkoord gesloten met daarin een aantal aanpassingen. Het wachten is nu op hoe het kabinet op deze plannen zal reageren. Voormalig minister van Sociale Zaken Hoe zat het ook alweer? 50% verhoogd. Een verdere verhoging Donner was in het vorige kabinet al druk Het pensioen in Nederland is gebaseerd van deze omvang kan voorkomen worden bezig met het verhogen van de AOW- op drie pijlers. De eerste pijler is de AOW, door pensioen meer afhankelijk te maken leeftijd. Tijdens zijn bewind hebben een het basispensioen. Alle Nederlanders die van de behaalde beleggingsresultaten. aantal commissies zich gebogen over verschillende pensioendossiers. Eén van die commissies is tot de conclusie geko- de pensioengerechtigde leeftijd bereiken hebben recht op deze uitkering. De tweede pijler is het pensioen dat wordt Eerder stoppen of langer doorwerken? men dat het pensioenstelsel moet veran- opgebouwd via een baan. De premie voor Net als de AOW-leeftijd zal de pensioen- deren om het in de toekomst betaalbaar dit pensioen wordt betaald door werkne- leeftijd volgens het pensioenakkoord te houden. Nu nog is wettelijk vastgelegd mer en werkgever samen. Samen vormen gekoppeld moeten worden aan de stijging dat de hoogte van het pensioen gegaran- deze twee pijlers het pensioen. De derde van de levensverwachting. Wie eerder deerd is. Een onhoudbare situatie volgens pijler is vrijwillig en kan bestaan uit aller- wil stoppen met werken, zal het moeten de commissie. De voorstellen in het pen- lei soorten financiële aanvullingen die doen met een fors lagere pensioenuitke- sioenakkoord sturen dan ook aan op een mensen zelf treffen zoals een levensver- ring, terwijl degenen die langer doorwer- situatie waarin fondsen en werkgevers zekering of een lijfrenteverzekering. ken juist extra rechten opbouwen. Is mijn pen sioen straks nog gegarandeerd? Tot welke leeftijd moet ik nu doorwerken? minder risico lopen. De hoogte van het pensioen zal dan geen absolute zekerheid meer zijn voor deelnemers. AOW-leeftijd Om de AOW in de toekomst betaalbaar te houden wil men de AOW-leeftijd verhogen naar 66 jaar in 2020. Dat is opge- Op de hoogte blijven Het kabinet moet nog een besluit nemen over andere zaken die hier boven genoemd staan. Dat er wezenlijke veran- nomen in het regeerakkoord. Verder zegt deringen in het pensioen worden door- het kabinet een voorstel te willen doen gevoerd, is zeker. Hoe alle maat regelen in lijn met het pensioenakkoord van de precies zullen uitpakken verschilt per organisaties van werkgevers en werkne- pensioenfonds. Wat het betekent voor mers om de AOW-leeftijd mee te laten de KLM pensioenfondsen hangt onder bewegen met de levensverwachting. andere af van de afspraken die er in het Dat wil zeggen dat wanneer de levens- arbeidsvoorwaardelijk overleg worden verwachting met één jaar stijgt, de AOW gemaakt. ook een jaar later zal ingaan. Deelnemers aan pensioenfondsen doen Flexibel pensioen er verstandig aan om zich in de toekomst goed te informeren over hun pensioen. In het pensioenakkoord, waar het kabinet De hoogte van pensioenen zal straks zich dus nog over moet buigen, staat dat immers niet meer zeker zijn. Ook al is het werkgeverspensioen flexibeler moet de impact van de te nemen maatregelen worden. Momenteel is het pensioen dat groot, het samen sparen voor pensioen Is het nog mogelijk om eerder te stoppen met werken? Ligt het risico bij mij of bij mijn werkgever? een werknemer opbouwt gegarandeerd en ligt het risico tijdens de opbouwperiode bij het pensioenfonds en de werkgever. Om dit pensioen te garanderen zijn de premies sinds 2000 met zal veruit de beste en meest voordelige oplossing blijven. 14 focus februari 2011 15
klm-fondsen doen het goed Hoe houden we het pensioen betaalbaar? hoe beleggen pensioenfondsen? DE ene generatie zorgt voor de andere Colofon Focus verschijnt driemaal per jaar en wordt verstuurd aan deelnemers en gepensioneerden van het Algemeen Pensioenfonds KLM. Redactie Monique van Dulken, Houda Stitou, Ike Veenendaal, Astrid Visser, Erik Voorhoeve Redactieadres Redactie Focus, Postbus 123, 1180 AC Amstelveen E focus@klmcabinefonds.nl Tekst Blue Sky Group B.V., Amstelveen, Lamar communicatie, Amsterdam Art direction, ontwerp en opmaak Frissewind_visuele communicatie, Amsterdam Fotografie Reinier Gerritsen, Amsterdam, Don Wijns, Amsterdam e.a. Illustratie Bart Sparnaaij, Berlijn Druk Drukkerij Aeroprint, Ouderkerk aan de Amstel contact E pensioenservice@klmgrondfonds.nl T (020) 426 62 10 F (020) 426 63 85 www.klmgrondfonds.nl