Toekomstscenario s 3. Bouwstenen van uw pensioen 8. Pensioen in Zichtdagen 11. Pensioenblad voor het grondpersoneel van KLM. Jaargang 9 november 2010

Transcriptie

1 Jaargang 9 november 2010 De uitvoering van de KLM-pensioenregelingen is ondergebracht bij Blue Sky Group Pensioenblad voor het grondpersoneel van KLM Toekomstscenario s 3 Bouwstenen van uw pensioen 8 Pensioen in Zichtdagen 11

2 2 focus november 3 Van de redactie... De gevolgen van de financiële crisis eind 2008 zijn nog duidelijk voelbaar. Sterker nog, je kunt je afvragen of de crisis wel voorbij is. In ieder geval staan de pensioenfondsen in Nederland nog steeds erg in de belangstelling. Er wordt onderzocht of het pensioenstelsel zoals we dat al decennia lang kennen nog wel houdbaar is. En of de pensioenfondsen nog wel aan de lopende en toekomstige verplichtingen kunnen voldoen. Alle negatieve berichten maken het voor pensioenfondsen soms lastig om een goed beeld van de werkelijke situatie te geven. Pensioenfondsen zijn zich ervan bewust dat het vertrouwen van de Nederlandse bevolking in het pensioenstelsel aan het wankelen wordt gebracht. De onrust die hierdoor ontstaat is niet altijd op zijn plaats, want bij lang niet alle pensioenfondsen is de situatie zo slecht als het soms in de media wordt geschetst. Deze keer Het verkennen van toekomstscenario s Interview met Petra Silven 05. Lancering website pensioenoverzicht 06. Bericht van de deelnemersraad Dekkingsgraad De dekkingsgraad is een graadmeter voor de financiële positie van het pensioenfonds. Het laat de verhouding zien tussen het vermogen en de verplichtingen van het pensioenfonds. De dekkingsgraad wordt dan ook in een percentage uitgedrukt. Bijvoorbeeld: een dekkingsgraad van 95% betekent dat voor elke euro die moet worden uitgekeerd, maar 95 cent beschikbaar is. Een dekkingsgraad van 115% betekent dan dat er voldoende vermogen is en dat er voor elke euro die moet worden uitgekeerd ook een euro beschikbaar is. Dat wil niet zeggen dat er helemaal niets aan de hand is. Pensioenland is enorm in beweging. Er wordt gesproken over langer doorwerken en over versobering van de pensioenregelingen. Het bestuur van uw pensioenfonds doet er alles aan om de financiële gezondheid van het fonds te waarborgen. Alle ontwikkelingen in de financiële markt worden op de voet gevolgd en verschillende toekomstscenario s uitgebreid doorgerekend. In deze Focus leest u hier meer over. Ook laten we u zien hoe het Nederlandse pensioenstelsel eruit ziet en daarmee uit welke bouwstenen uw pensioen bestaat. Het wordt hoe dan ook steeds belangrijker dat u zelf goed op de hoogte bent van uw persoonlijke pensioensituatie. Zodat u een goed beeld krijgt van wat u kunt verwachten als u met pensioen gaat. U kunt hiervoor de pensioenplanner raadplegen op Het pensioenfonds hecht er veel waarde aan u goed en tijdig te informeren. Via brieven, het UPO, Focus en via de website. De redactie Bestuur Algemeen Pensioenfonds KLM Leden Jan van den Brink, Dick Dees (voorzitter), Henk Egberts, Pieter van Gent, Bert Gerritsma, Arend de Jong (vicevoorzitter), Rob Kies, Gerard Lagendaal (vicevoorzitter), Gerda van der Landen, Menno Ritsema, Peter Schelvis, Remco Smit, Bob van der Wal Plaatsvervangende leden Henny Essenberg, Fred Bevers, Leonne Jansen I E pensioenservice@klmgrondfonds.nl T (020) F (020) Colofon 07. Korte berichten 08. Het Nederlandse pensioenstelsel De bouwstenen van uw pensioen 11. Pensioen in Zichtdagen voor Grondpersoneel najaar 2010 Focus verschijnt drie maal per jaar en wordt verstuurd aan deelnemers en gepensioneerden van het Algemeen Pensioenfonds KLM. Redactie Monique van Dulken, Houda Stitou, Ike Veenendaal, Astrid Visser, Erik Voorhoeve Redactieadres Redactie Focus, Postbus 123, 1180 AC Amstelveen, focus@klmgrondfonds.nl Opmaak, beeld (-selecties) Frissewind_visuele communicatie, Amsterdam Vormgeving basisontwerp FUNCKE Communications & design, Haarlem Druk Drukkerij Aeroprint, Ouderkerk aan de Amstel Het verkennen van toekomstscenario s Petra Silven is Hoofd Actuariaat bij Blue Sky Group. Het actuariaat adviseert het pensioenfonds over financiering van de pensioenregeling. Ook de dekkingsgraad wordt door het actuariaat berekend. D e afgelopen tijd liggen de Nederlandse pensioen fondsen flink onder vuur. De gedaalde rente en de gestegen levensverwachting zorgen ervoor dat de dekkingsgraden van veel fondsen sterk gedaald zijn. Begin september heeft het Algemeen Pensioenfonds KLM een brief naar alle deelnemers en gepensioneerden gestuurd met een uitleg over de financiële positie van het fonds. In dit artikel vragen we Petra Silven om een aantal van de onderwerpen die van invloed zijn op de financiële positie van het pensioenfonds nader toe te lichten. We leven langer Petra Silven: Al vanaf 1988 ontwikkelt de levensverwachting zich in een tempo dat afwijkt van de periode daarvoor. De afgelopen 10 jaar is de levensverwachting duidelijk sterker toegenomen dan de waargenomen stijging in het verleden. Uit onderzoeksresultaten blijkt dat medische ontwikkelingen op het gebied van hart- en vaatziekten en het effect van minder roken, Petra Silven, Hoofd Actuariaat bij Blue Sky Group een versnelde daling van de sterftekans tot gevolg hebben. Bij het inschatten van de levensverwachting houden we ook rekening met de specifieke kenmerken voor het pensioenfonds, de levensverwachting voor KLM-ers ligt hoger dan die van de totale Nederlandse bevolking. Dit komt omdat de beroeps bevolking over het algemeen gezonder is dan de totale Nederlandse bevolking. Voor de pensioenfondsen heeft de gestegen levensverwachting uiteraard grote gevolgen. Hoe langer iemand leeft, hoe meer pensioen er moet worden uitgekeerd. Eind jaren tachtig bedroeg de levensverwachting voor een 65 jarige man 14 jaar, op basis van de huidige waarnemingen bedraagt hij 17 jaar en dat zal naar verwachting in 2050 oplopen tot 22 jaar. Iemand die 65 is geworden, wordt dus gemiddeld 87 jaar. Er zullen dus maatregelen genomen moeten worden om pensioen betaalbaar te houden. Grofweg zijn er drie mogelijkheden: premieverhoging, langer doorwerken of verlaging van de pensioentoezegging. Hoe deze maatregelen worden ingezet een combinatie is ook mogelijk is op dit moment onderwerp van discussie. Het wordt op landelijk niveau bepaald in overleg tussen sociale partners. In het regeerakkoord wordt er in ieder geval vanuit gegaan dat de pensioen leeftijd, net als de AOW-leeftijd, omhoog zal gaan.

3 4 focus november 5 Rente Een andere factor die de dekkingsgraad het afgelopen jaar zwaar heeft beïnvloed is de rente. Wanneer de rente daalt, stijgen de verplichtingen van het pensioenfonds. Een voorbeeld; als je volgend jaar 1000 euro nodig hebt en de rente bedraagt op dit moment 5% heb je nu ongeveer 952 euro nodig om apart te zetten. Als de rente daalt naar 2%, stijgen je verplichtingen. Je hebt dan ongeveer 980 euro nodig. Kortom, als de rente daalt, daalt de dekkingsgraad ook. De obligaties die het fonds heeft stijgen weliswaar in waarde door de daling van de rente, maar minder hard. Een lage marktrente is dus ongunstig voor pensioenfondsen. De rente die pensioenfondsen hanteren om de waarde van de pensioenverplichtingen te bepalen is de risicovrije marktrente. Deze rente komt tot stand door de werking van de financiële markten en wordt niet zoals weleens wordt gedacht vastgesteld door De Nederlandsche Bank. Het risico van een dalende rente kan door het pensioenfonds door middel van keuzes in het beleggingsbeleid worden afgedekt. Maar als je het risico van een rentedaling helemaal afdekt, betekent dat tegelijkertijd dat je ook niet kunt profiteren van een rentestijging waardoor het fonds minder in staat zal zijn om te kunnen indexeren. Het is dus altijd een afweging: welk risico wil je beslist niet lopen en wat lever je ervoor in om dat risico niet te lopen. Het bestuur van het Algemeen Pensioenfonds KLM heeft ervoor gekozen het renterisico voor 50% af te dekken. Toekomstscenario s Om het beleid te kunnen bepalen berekenen we voor het pensioenfonds zeer veel verschillende toekomstscenario s. Dat gebeurt in een zogenoemde Asset Liability Managment studie. We proberen daarmee zichtbaar te maken wat de effecten van externe ontwikkelingen en eigen beleidskeuzen zijn. Alle factoren, de verwachte rendementen, de rentestand en de loon- en prijsinflatie worden daarin meegenomen. Met behulp van de uitkomsten van zo n studie kiest het bestuur voor bepaalde maatregelen, zoals bijvoorbeeld het afdekken van het renterisico. Het beleid wat je kiest moet met zoveel mogelijk toekomstscenario s rekening houden. De belangen van alle verschillende groepen worden daarbij heel zorgvuldig afgewogen. Dus de belangen van de pensioengerechtigden, van de actieve deelnemers en ook van KLM. Evaluatie van bestaand beleid heeft de constante aandacht en staat mede door de huidige ontwikkelingen hoog op de agenda van de bestuurders. Tot besluit staan we stil bij het herstelplan van het pensioenfonds. Omdat de dekkingsgraad van het pensioenfonds eind 2008 onder het vereiste niveau raakte, is in 2009 een herstelplan opgesteld, waarin wordt aangegeven hoe het fonds in een periode van maximaal 15 jaar zijn reseves weer opbouwt. Op dit moment wordt er in de media veel gesproken over afstempelen, het verlagen van de pensioenen en pensioenaanspraken. Deze maatregel staat niet in het herstelplan van het Algemeen Pensioenfonds KLM en is op dit moment dus niet aan de orde. Er zijn geen garanties dat dit in de toekomst nooit zal gebeuren. Jaarlijks evalueert De Nederlandsche Bank die toezicht houdt op de pensioenfondsen het ingediende herstelplan samen met het pensioenfonds. Op basis van de huidige inzichten herstelt het fonds goed en binnen de gestelde termijn. Er zullen maatregelen genomen moeten worden om het pensioen betaalbaar te houden Lancering website pensioenoverzicht H oeveel pensioen u straks kunt verwachten van Stichting Algemeen Pensioenfonds KLM, wordt op verschillende manieren aan u kenbaar gemaakt. Zo ontvangt u bijvoorbeeld jaarlijks het Uniform Pensioen Overzicht (UPO) waarop al uw opgebouwde pensioenaanspraken staan. Ook uw bereikbare pensioen wordt hierop getoond. En via de pensioenplanner op kunt u op elk gewenst moment uw persoonlijke pensioensituatie bekijken. Maar misschien heeft u nog pensioen opgebouwd bij één of meerdere andere werkgevers. Weet u hoeveel pensioen dat is en wanneer dat wordt uitgekeerd? Vanaf 4 januari 2011 kunt u al uw pensioenaanspraken terugvinden via Ook uw basispensioen van de overheid, de AOW, staat in het overzicht vermeld. En als u vragen heeft, ziet u de contactgegevens van de verschillende instellingen direct staan. Lopende pensioenuitkeringen worden overigens niet getoond. Stichting Pensioenregister is opgericht door Nederlandse pensioenfondsen, pensioenverzekeraars en de Sociale Verzekeringsbank. Zij hebben een wettelijke verplichting om per januari 2011 de benodigde gegevens voor de juiste werking van beschikbaar te stellen. Alle gegevens op zijn afkomstig van de pensioenfondsen- en verzekeraars en de Sociale Verzekeringsbank zelf. Om praktische redenen heeft Stichting Pensioenregister een algemeen format gemaakt waar pensioenfondsen de gegevens in moeten aanleveren. Hierdoor kunnen niet alle details uit een pensioenregeling worden weergegeven. Op het UPO en de pensioenplanner krijgt u een completer beeld van uw pensioen bij Stichting Algemeen Pensioenfonds KLM. Het gebruik van is gratis. Ook uw privacy wordt gewaarborgd. U kunt alleen inloggen met uw DigiD. Vanaf januari 2011 voert Stichting Pensioenkijker een landelijke campagne om zoveel mogelijk bekend te maken.

4 6 focus november 7 korte Bericht van de deelnemersraad Per 1 juli 2010 is de deelnemersraad in nieuwe samenstelling actief. Na jarenlang actief lidmaatschap van de deelnemersraad zijn Max Leistra, Jos Bakker, Ferry de Freitas Rodrigues en Menno Ritsema sinds de verkiezingen van 1 juli 2010 niet meer actief in de raad. De huidige deelnemers raad bedankt hen allen voor hun bijdragen aan de medezeggenschap over de pensioenregeling van Stichting Algemeen Pensioenfonds KLM. Nieuwe leden De deelnemersraad heeft Erik Zwart, Chris Palmen, Henk de Monyé en Henk van Steenis verwelkomd als nieuwe leden. De deelnemersraad bestaat vanaf 1 juli 2010 uit de volgende leden: Frans Reder (voorzitter), Wim Stijnman, Piet Kuiken, Herman Nota, Frans van der Voort van der Kleij, Erik Zwart, Leontien Silvis, Nico van der Plas, Chris Palmen, Henk de Monyé, Henk van Steenis en Marc Berkhemer. Cursusdagen Op 6 en 7 september 2010 heeft de deelnemersraad zich gedurende twee cursusdagen uitgebreid laten bijpraten over meerdere pensioenonderwerpen, zoals het landelijke pensioenakkoord, de stand van de beleggingen, overgangsregelingen in de pensioen regeling, de nieuwste ontwikkelingen ten gevolge van het feit dat mensen steeds langer leven en nog vele andere zaken. Het is al vaker gesignaleerd: er zijn heel veel ontwikkelingen gaande in de wereld van de pensioenen. Een deel van deze ontwikkelingen kan belang rijke gevolgen hebben voor deelnemers, pensioengerechtigden en hun nabestaanden. Dit alles vormt een belangrijke invalshoek bij het werk van de deelnemersraad. Overgang Pensioenfonds Op 27 september 2010 heeft de deelnemersraad het bestuur positief geadviseerd over de overgang van het Pensioenfonds KLM Health Services naar het Algemeen Pensioenfonds KLM. Op aangeven van de deelnemersraad zijn de voorwaarden waaronder dit zal gebeuren verduidelijkt. De deelnemersraad ondersteunt het uitgangspunt van het bestuur dat een mogelijke overgang niet ten koste gaat van het Algemeen Pensioenfonds. Vragen? U kunt de leden van de deelnemersraad altijd benaderen met uw vragen en opmerkingen. De leden van de raad zijn immers door u gekozen om zich voor uw belangen in te zetten. Vereenvoudiging van Pensioenreglement 2006 I n de Focus van juli 2010 hebben wij u geïnformeerd over de ver eenvou di ging van Pensioenreglement 2006 (middelloonregeling). Vanaf 1 januari 2011 worden uw ploegendienstbetalingen en uw variabele beloning (de variabele uitkering of het variabele inkomen) direct opgenomen in de bruto pensioengrondslag voor de berekening van het ouderdomspensioen en het na bestaandenpensioen. Ook de pen sioengrondslag voor de berekening van het arbeidsongeschiktheids pensioen en het facultatief nabestaandenpensioen gaat veranderen. Deze wijzigingen hebben bijvoorbeeld gevolgen voor de pensioenplanner en het Uniform Pensioenoverzicht. Uw pensioenfonds vindt het belangrijk om u hierover goed te informeren. Daarom ontvangen de deelnemers in de middelloonregeling begin volgend jaar een brief van het pensioenfonds waarin uitvoerig op alle wijzigingen en de gevolgen hiervan wordt ingegaan. Wij raden u aan de brief goed door te lezen. In de brief staat ook wat u moet doen als daarna nog vragen heeft. Contactgegevens organisaties voor gepensioneerden Aanvulling artikel Focus juli 2010 De volledige naam en contact gegevens van de vereniging B.G.A.P. zijn: Vereniging Belangenbehartiging Gepensioneerden Algemeen Pensioenfonds KLM. Secretariaat: Henny van Gelderen, Kelbergen 180, 1104 LJ Amsterdam Zuidoost, Mogelijke overgang van KHS naar pensioenfonds Indexatiebesluit I n de bestuursvergadering van december besluit het bestuur over de aanpassing van de opgebouwde aanspraken en de pensioenen per januari Het indexatiebesluit wordt gepubliceerd op de website van het pensioenfonds. Pensioengerechtigden ontvangen bij de pensioen betaling van januari 2011 een specificatie. Hierin wordt de indexatie ook vermeld. berichten Het Algemeen Pensioenfonds KLM heeft deze zomer een verzoek gekregen van het Pensioenfonds van KLM Health Services (KHS) om over te kunnen gaan naar het Algemeen Pensioenfonds KLM. Dit houdt in dat alle beleggingen en verplichtingen van KHS overgaan naar het Algemeen Pensioenfonds KLM en dat het Algemeen Pensioenfonds KLM de pensioenregeling voor het KHSpersoneel zou gaan uitvoeren. Het KHS-fonds wordt dan opgeheven. Het bestuur van Algemeen Pensioenfonds KLM heeft eind september aangegeven onder voorwaarden hiertoe bereid te zijn. De verschillende voorwaarden komen er op neer dat de financiële middelen die worden overgedragen voldoende zijn om de verplichtingen te dekken. Het is niet de bedoeling dat de overgang ten koste gaat van het Algemeen Pensioenfonds KLM. Naast instemming van Pensioenfonds KHS en KHS-onderneming met de voorwaarden, is voor een overgang van de deelnemers ook toestemming van DNB nodig. Als alles naar wens verloopt, zal de overgang eind na 1 januari 2011 kunnen plaatsvinden.

5 8 focus november 9 Het Nederlandse pensioenstelsel Sinds jaar en dag is het Nederlandse pensioenstelsel gebaseerd op solidariteit en collectiviteit. Samen zorgen we voor de oudedagsvoor ziening voor iedereen in Nederland. De ene generatie zorgt voor de andere generatie. In dit artikel laten we u zien hoe het Nederlandse pensioenstelsel eruit ziet. Daarbij geven we ook aan waar u verdere informatie kunt vinden die voor uw eigen pensioensituatie van belang is. U w pensioen bestaat uit verschillende bouwstenen. In de pensioenwereld worden deze bouwstenen pijlers genoemd. Deze drie pijlers zijn: 1 Het basispensioen. Dat is de AOW uitkering die iedere Nederlander van de overheid ontvangt. 2 Het werknemerspensioen. Dat is de aanvullende (collectieve) pensioenregeling via de werkgever. In uw geval de pensioenregeling Algemeen Pensioenfonds KLM. 3 Individuele voorzieningen. Dat zijn de eigen voorzieningen die u zelf treft om te zorgen voor een inkomen op latere leeftijd. 1 2 De De eerste pijler uw overheidspensioen - de AOW Op uw 65ste ontvangt u een basispensioen van de overheid, de AOW. Iedereen die van jaar in Nederland heeft gewoond of gewerkt bouwt per jaar 2% AOW op. Na 50 jaar heeft u dan recht op een AOW-uitkering van 100%. Als u in het buitenland heeft gewoond en geen premie voor de AOW heeft doorbetaald, heeft u in die tijd geen AOW opgebouwd. Op uw AOW-pensioen wordt dan een korting van 2% per gemist jaar toegepast. Het kan zijn dat u in die periode wel een soortgelijk pensioen in het buitenland heeft opgebouwd of dat er een compensatie is via uw KLMregeling. Ook uw gezinssamenstelling is van invloed op de hoogte van uw AOW. Er is een AOW voor alleenstaanden, voor alleenstaande ouders en voor getrouwde of samenwonende partners. Op de website van de Sociale Verzekeringsbank ( kunt u meer informatie vinden over de AOW en de bedragen in Ook kunt u via deze site een berekening maken van het te verwachten AOW-pensioen. De AOW discussie op dit moment Iedereen die in Nederland werkt, betaalt een premie voor de AOW. Al deze premies worden direct gebruikt om de lopende AOW-uitkeringen te kunnen voldoen. Op dit moment is er veel te doen over de AOW. Vooral door de vergrijzing van de bevolking. Steeds meer mensen gaan met pensioen en tegelijkertijd zijn er minder werkenden die de premies betalen. Ook worden mensen steeds ouder waardoor de AOW-uitkeringen langer moeten worden uitbetaald. Er wordt door de overheid naar manieren gezocht om dit probleem op te lossen. Het ziet ernaar uit dat de AOW-leeftijd wordt verhoogd om de AOW betaalbaar te houden. De tweede pijler het werknemerspensioen De tweede pijler wordt gevormd door de pensioenfondsen. Via KLM bouwt u pensioen op. Waar de AOW-opbouw voor iedereen gelijk is (2% per jaar), is de pensioenopbouw in de tweede pijler voor iedereen verschillend. De hoogte van het pensioen in deze pijler is onder andere afhankelijk van het salaris, de pensioenregeling en het aantal jaren dat u heeft gewerkt. Wanneer dit pensioen tot uitkering komt is afhankelijk van de pensioenregeling en de keuzes die u binnen de pensioenregeling hebt gemaakt. Als u bij andere werkgevers heeft gewerkt, heeft u waarschijnlijk ook pensioen opgebouwd bij andere pensioenfondsen of verzekeraars. Via dat in januari 2011 wordt gelanceerd, kunt u deze pensioenaanspraken terugvinden. In deze Focus vindt u hier meer over. Collectiviteit en solidariteit in de tweede pijler Bij het Algemeen Pensioenfonds KLM neemt u deel aan een collectieve pensioenregeling. Iedereen die bij KLM in een grondfunctie werkzaam is, neemt deel aan dezelfde pensioenregeling. Dat betekent onder meer dat de kosten en risico s worden verspreid over alle deelnemers. In tegenstelling tot een pensioenregeling die ieder voor zich zou moeten afsluiten. Een collectieve regeling heeft dan ook een solidair karakter. Ook omdat werkgevers en werknemers samen de premies betalen. Hierdoor kan een goed pensioen worden geregeld tegen redelijke kosten. De invloed van de crisis op de tweede pijler Sinds eind 2008 hebben de pensioenfondsen in Nederland het over het algemeen zwaar te voorduren. De crisis zorgt ervoor dat de financiële situatie van pensioenfondsen wordt aangetast. Veel pensioenfondsen moeten maatregelen nemen om de financiële situatie weer gezond te maken. Ook zijn er door de overheid verschillende studies uitgevoerd die de houdbaarheid van het Nederlandse pensioenstelsel onder de loep nemen. Uw pensioenfonds houdt u via verschillende kanalen op de hoogte van de financiële positie van het pensioenfonds. In september heeft u bijvoorbeeld een (nieuws)brief thuis ontvangen. Voor de meest recente informatie kunt u natuurlijk altijd bezoeken. Hierop kunt u per kwartaal de resultaten en de positie van het fonds inzien. Elders in deze Focus is er ook aandacht voor factoren die van invloed zijn op de financiële positie. 3derde pijler individuele voorzieningen U kunt ook zelf voorzieningen treffen die bijdragen aan uw toekomstig inkomen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een levensloopregeling, lijfrentes of banksparen. Ook de overwaarde van een eigen woning kan bijdragen aan uw oudedagsvoorziening. Ieder individu kan hier op een eigen manier invulling aan geven. Via de HR-afdeling van KLM kunt u zich eventueel aanmelden voor de levensloopregeling of de spaarloonregeling van uw werkgever. Als u aan een van deze regelingen deel wilt nemen, meldt u zich dan voor 1 januari bij uw HR-afdeling. De regelingen starten namelijk jaarlijks per 1 januari. lees verder op pagina 10

6 10 focus november 11 Pensioen in Zichtdagen voor Grondpersoneel najaar 2010 Blijf op de hoogte van het pensioenstelsel Op 8, 14, 20 en 21 december vinden in het Sport & Ontspanningscentrum van KLM in Amstelveen de Pensioen in Zichtdagen (PIZ) voor grondpersoneel plaats. De hoogte van uw pensioen Hoeveel pensioen u later krijgt, hangt af van verschillende factoren. Het is aan te raden om van alle drie de bouwstenen goed op de hoogte te zijn en te blijven. Zeker in deze tijden waarin de financiële crisis het pensioenstelsel onder druk zet. Er zijn verschillende mogelijkheden om uw eigen pensioensituatie te bekijken. vervolg van pagina 9 We zetten ze nog eens op een rij: Via de pensioenplanner op worden uw pensioenaanspraken op een eenvoudige manier weergegeven. U kunt in de planner spelen met keuzes en zien wat de uitwerking daarvan is in uw pensioenaanspraken. Denkt u bijvoorbeeld aan deeltijdwerken of eerder/later met pensioen gaan. Op het Uniform Pensioenoverzicht dat u ieder jaar van uw pensioenfonds ontvangt vindt u informatie over het pensioen wat u hebt opgebouwd en uw bereikbaar pensioen. Ook de pensioenwaanspraken voor uw nabestaanden kunt u hier terugvinden. Het Uniform Pensioenoverzicht wordt door elk pensioenfonds gebruikt. U kunt eventueel de bedragen van verschillende pensioenfondsen bij elkaar optellen. pensioenoverzicht.nl is vanaf januari 2011 beschikbaar. Hier krijgt u informatie over al uw opge bouwde pensioen- en AOW aan spraken. Elders in deze Focus leest u hier meer over. Uiteraard kunt u met uw vragen ook terecht bij het pensioenfonds. Uw vraag stelt u aan de afdeling Pensioenservice van Blue Sky Group: pensioenservice@ klmgrondfonds.nl of Deze dagen zijn bedoeld voor actieve deelnemers aan het pensioenfonds, die ongeveer een jaar voor hun pensioendatum zitten. Tijdens de PIZ- dagen wordt informatie gegeven over veranderingen rondom pensionering en komen onderwerpen zoals IPB, verzekeringen en de pensioenregeling voor grondpersoneel aan bod. Omdat deze dagen alleen bedoeld zijn voor actieve deelnemers aan het pensioenfonds kunnen gepensioneerden zich niet opgeven voor het bijwonen van een PIZ-dag. Ook als u al eens eerder op een PIZ- informatiebijeenkomst bent geweest kunt zich niet meer opgeven voor de bijeenkomsten op 8, 14, 20 en 21 december. Deelname aan deze dag is gratis. Uw werkgever KLM heeft besloten dat u voor deze informatiedag geen vrije dag hoeft op te nemen. U stemt bezoek aan de PIZ-dag af met uw direct leidinggevende en meldt het ook bij uw P&O-manager. Komt u in aanmerking voor het bij wonen van een PIZ-informatiebijeenkomst? Meld u zich dan aan (eventueel met partner) via communicatie@blueskygroup.nl. Let op: Voor 8 en 14 december kunt u zich niet meer opgeven, voor de bijeenkomsten van 20 en 21 december kunt u zich tot uiterlijk 5 december opgeven. U kunt zich voor slechts één dag opgeven. Bij meer aanmeldingen dan dat er plaatsen beschikbaar zijn, wordt er een reservelijst bijgehouden.

7