Veilig opgroeien in Leeuwarden 2015 Verbreding Bestemming Noordwolde Noordwoldigers zijn zeldzaam bescheiden
Colofon Verbreding Bestemming Noordwolde Noordwoldigers zijn zeldzaam bescheiden Opdrachtgever Noordwolde, gemeente Weststellingwerf Projectleiding Sjoerd IJdema Redactie Annet Kasimier Uitgave Partoer, consultants en onderzoekers Leeuwarden, februari, 2017 2
Inleiding Het project Bestemming Noordwolde loopt nu zeven jaar in Noordwolde en daarmee is het project op de helft van de projectduur aangekomen. Er is bewust voor deze lange periode gekozen om daarmee te ontsnappen aan de carrousel van kortlopende projecten. Er is in die jaren gewerkt aan verschillende projecten in het dorp die aan elkaar verbonden zijn. Met Bestemming Noordwolde is een bottum-up manier van werken ontwikkeld waarbij het dorp zelf een grote stem heeft. De Kerngroep omvat 3 leden die het dorp vertegenwoordigen. Daarnaast wordt de Kerngroep versterkt met vertegenwoordigers van de gemeente en de Provincie. Hoewel het dorp een belangrijke stem heeft in de Kerngroep en dus ook in de initiatieven die vanuit de Kerngroep ontstaan, zijn er ook andere initiatieven in het dorp, vanuit inwoners en vanuit organisaties. Vraagstuk hierbij is hoe verbind je initiatieven en organisaties meer aan Bestemming Noordwolde en andersom. Hoe krijg je meer en breder draagvlak tussen deze verschillende stromingen in het dorp. Kortom hoe verbind je beweging die ontstaat op het maatschappelijk vlak aan bestaande structuren om zo draagvlak te verkrijgen en een betere kans van slagen voor initiatieven van onderop. Een tweede haakje aan dit vraagstuk is de rol van de gemeente, als lokale overheid. Hoe kan een organisatie als de gemeente Weststellingwerf inspelen op burgerinitiatieven en hoe kan deze organisatie een meer faciliterende houding aannemen? Dit haakje, waarbij de leerervaringen vanuit Bestemming Noordwolde erg belangrijk zijn, blijft nog even liggen. Gestart wordt met het dorp Noordwolde. Partoer kreeg als opdracht om in beeld te brengen welke initiatieven er in Noordwolde zijn, van welke organisaties of inwoners deze initiatieven zijn en in beeld te brengen hoe deze initiatieven een link kunnen krijgen met het project Bestemming Noordwolde. Belangrijk onderdeel van de vraag is al deze informatie te vertalen naar een effectieve werkwijze om daarmee Bestemming Noordwolde tot een breed gedragen project te maken waaraan ook andere initiatieven zich verbonden voelen. Deze effectieve werkwijze zou vertaald moeten worden in een structuur waarmee het dorp aan de slag kan en zal als resultaat hebben dat de inwoners van Noordwolde zich verbonden voelen aan Bestemming Noordwolde. 3
4
Inhoud 1 Gevoerde gesprekken 6 Een korte blik op Noordwolde 6 2 Analyse van de gesprekken 7 Conclusies en aanbevelingen 7 3 Structuur voor verbreding Bestemming Noordwolde 9 Structuur voor Noordwolde 9 Uitvoer van de projecten in Noordwolde 10 5
1 Gevoerde gesprekken Er zijn 21 gesprekken gevoerd. Deze gesprekken vonden plaats in Noordwolde en Wolvega. De gesprekken zijn gevoerd met individuen, met verenigingen en stichtingen met Maatschappelijke Organisaties en met bedrijven uit het dorp. De gesprekken zijn gevoerd door Henk Bergsma, projectleider vanuit de gemeente en Sjoerd IJdema, adviseur van Partoer. Een korte blik op Noordwolde Uit de gesprekken komt een algemeen beeld naar voren wat de deelnemers van het dorp Noordwolde vinden. Dit dorp is net als veel andere dorpen een dorp met een geheel eigen karakter en geschiedenis. De geschiedenis bepaalt vaak het karakter van het dorp en haar inwoners. Noordwolde is bekend als het Vlechtdorp van Nederland. Generaties lang zijn hier door de bevolking manden, stoelen, wiegen, en andere producten gevlochten van wilgentenen uit de omgeving en rotan uit de tropen. Dit komt weer terug in de namen van een aantal straten in Noordwolde zoals de Pitrietstraat en de Rietvlechtstraat. Na het vertrek van de rotanindustrie bleef er voor Noordwolde een leegte achter. Dit werk, belangrijk voor Noordwolde en haar inwoners, ook doordat het de mogelijkheid bood om zelf iets bij te verdienen, werd niet door vervangende industrieën op gevuld. Sinds die tijd is Noordwolde op zoek naar een nieuwe bestemming. Uit de gesprekken kwam vaak naar voren dat Noordwolde van oorsprong een rood dorp is waarbij de kerk een minder prominente rol speelde en speelt. Dit werkt door in het Noordwolde van nu, Noordwolde is kritisch naar de gemeente en beschouwd die ook niet als een natuurlijke partner. Juist door het project Bestemming Noordwolde verandert die blik omdat deelnemers zien dat er nu toch echt dingen veranderen in het dorp. Noordwoldigers zijn volgens deelnemers aan de gesprekken nog te weinig trots op hun dorp, dat mag best veranderen. Zij wachten eerst af voordat ze in actie komen en meedoen aan activiteiten in hun eigen dorp. Als men dan in actie komt is er veel mogelijk zo blijkt ook uit de gesprekken die wij voerden. Toch is er ook een groep die niet participeert omdat zij daar de energie niet voor heeft. Armoede betekent dat alle aandacht uitgaat naar het aan elkaar vastknopen van de touwtjes en dan blijft er geen energie meer over om ook actief te zijn binnen de buurt, de vereniging of het dorp. Thema s die benoemd zijn in de gesprekken zijn armoede, recreatie, werk, de verbinding tussen ondernemers onderling, het verschil tussen de ondernemers en de winkeliers, de leegstand van de winkels, de sociale huurwoningen, het druggebruik bij jongeren, de mate van participatie in vrijwilligerswerk in het dorp. Al deze thema s komen terug in de gesprekken en worden door meerdere personen benoemd en zij geven aan dat deze thema s horen bij Noordwolde anno 2017. 6
2 Analyse van de gesprekken Uit de gesprekken komt naar voren dat er veel meer gebeurt in Noordwolde dan nu in beeld is bij het project Bestemming Noordwolde. Niet alles is zichtbaar, het lijkt alsof er verschillende werelden naast elkaar lopen en los van elkaar opereren. Soms raken deze werelden elkaar en dat levert dan positieve energie op maar soms ook negatieve energie. Zo zijn er actieve inwoners die zich binnen allerlei verenigingen manifesteren. De Woudklank, Olyphia, het Buurthuus en Leonidas zijn daar goede voorbeelden van. Een groep jongeren houdt zich afzijdig, gebruikt drugs achter de voordeur en leeft in een geheel eigen wereld waar nauwelijks zicht op is. Er zijn ondernemers die bedrijven opbouwen, actief zijn in het verenigingsleven en oog hebben voor de lokale samenleving. Tegelijkertijd is er ook armoede bij inwoners. Armoede waar men zich voor schaamt en die er voor zorgt dat inwoners zich onttrekken aan de actieve dorpsgemeenschap. De gordijnen gaan dicht. De Kerk is klein als gemeenschap en richt zich vooral op de import in het dorp. Noordwoldigers hebben niet zoveel met de kerk zo blijkt uit de verschillende gesprekken. Tot slot is er een groot aantal Maatschappelijke Organisaties betrokken bij het dorp. Welzijnswerk, gebiedsteams, de wijkagent, verslavingszorg, zorginstellingen, corporaties, huisartsen, scholen etcetera. Ook die organisaties zijn betrokken bij het dorp en hebben ideeën over hoe het dorp vooruit moet. Conclusies en aanbevelingen Het is de vraag of al deze verschillende werelden wel bij elkaar kunnen komen omdat ze zo verschillend zijn. Niet iedere inwoner kiest er voor mee te werken aan een leefbaar Noordwolde. Niet iedereen heeft behoefte aan nieuwe activiteiten en sociale verplichtingen. Sommigen willen dat niet, anderen kiezen selectief en weer anderen zijn door hun situatie gefocust op andere zaken dan het versterken van het dorp Noordwolde. Het is dus zaak de verschillen de verschillen te laten en in te steken op het niveau van de verschillende groepen inwoners. Niet iedere bewoner van Noordwolde wil meedoen en dat hoeft ook niet. Elke inwoner vraagt om een specifieke benadering, soms kan dat op groepsniveau, zoals bij de actieve inwoners, de sporters, de ouders van schoolgaande kinderen, de ouderen. Op dat groepsniveau kun je inwoners benaderen en activeren. Gebruik daarvoor instrumenten die daarbij passen. Bijvoorbeeld een themabijeenkomst voor betrokken inwoners. Gebruik voor niet actieve bewoners het wijkteam, de Vlechtwerkers, om hen individueel of op straatniveau te benaderen. Zet dan ook activiteiten in op dat niveau en maak dan niet te groot. Benader iedere inwoner of iedere groep specifiek, op een manier die goed bij het individu of de groep past. De verschillende Maatschappelijke Organisaties in Noordwolde kennen elkaar maar zijn niet altijd op de hoogte van de verschillende activiteiten die zij uitvoeren in Noordwolde. Soms liggen er kansen die niet opgepakt worden omdat men elkaar niet goed genoeg kent. Al deze organisaties hebben baat bij meer afstemming en betere samenwerking binnen Noordwolde. Het komt hen ten goede maar ook de inwoner van het dorp. Als de school wil dat haar schoolomgeving schoner wordt en geen hangplek wordt, dan kunnen zij via klachten proberen de jongeren te verjagen. Door de wijkagent er op af te sturen, door controles uit te voeren en camera s te plaatsen. Maar er kan ook door samenwerking met jongerenwerk, gebiedsteam, wijkagent, buurthuus, ouders, sportverenigingen worden geprobeerd een redelijk alternatief te bieden door met deze jongeren in gesprek te gaan. Langere processen zijn dan nodig maar waarschijnlijk wel met een bestendiger resultaat. 7
Informeer elkaar beter en vaker. Stem activiteiten en samenwerking beter met elkaar af Zoek naar samenwerking en investeer in een positieve aanpak vanuit het dorp. Belangrijke voorwaarde voor al deze processen en instrumenten is dat de betrokken bewoner zelf meedenkt in de oplossing die uiteindelijk wordt gekozen. Dat deze inwoner zelf verantwoordelijk wordt. Dit betekent dat van de professionals een veel faciliterende houding wordt gevraagd waarbij nog veel beter samengewerkt moet worden tussen al die Maatschappelijke Organisaties. Betrek de bewoner bij veranderingen in het dorp Van Maatschappelijke Organisaties wordt een meer faciliterende houding gevraagd en meer samenwerking. De bovenstaande conclusies leiden tot een aantal aanbevelingen voor de Kerngroep van Bestemming Noordwolde. Ga uit van verschil in mensen en benader elke groep of individu op het eigen niveau. Gebruik verschillende instrumenten, passend bij de inwoners die je wilt benaderen of betrekken. Verbeter de relatie tussen de verschillende professionals, zorg voor informatie uitwisseling en samenwerking binnen projecten. Werk samen aan problematieken en kansen binnen Noordwolde. Laat de inwoner eigenaar blijven en de professional faciliterend. 8
3 Structuur voor verbreding Bestemming Noordwolde Zoals ook eerder al is aangegeven is Noordwolde een dorp waarin verschillende werelden door elkaar heen lopen. Daardoor is het moeilijk om vanuit één centraal punt alle inwoners te informeren en te betrekken bij de verschillende projectideeën en de uitvoer van deze ideeën. Niet elke inwoner wil of kan hier aan meedoen. Sommige projecten zijn te groot, soms te ver van de eigen leefwereld af. De kunst zit er in om maatwerk te leveren, ideeën en resultaten te verbinden en daarmee een gezamenlijk belang na te streven dat eigenlijk niet meer is dan het dorp leefbaar te maken en te houden voor alle inwoners. Het provinciale project Aandachtsgebieden Stellingwerven, waar Bestemming Noordwolde een onderdeel van is heeft de volgende doelstelling: het verbeteren van de sociaal economische positie en de fysieke leefomgeving van de inwoners van de gemeenten Ooststellingwerf en Weststellingwerf in zijn algemeenheid en die van mensen in een achterstandssituatie in het bijzonder. Arbeidsparticipatie, maatschappelijke participatie, wonen, leefsituatie van kinderen en jongeren, fysieke infrastructuur en recreatieve infrastructuur zijn de thema s binnen het project. Het project heeft een langdurige looptijd van 14 jaar waardoor doorlopende aandacht en bestuurlijke rust ontstaat. Het project wil zoveel mogelijk de inwoners betrekken, dus van onderop werken om zo zoveel mogelijk draagvlak te creëren. Tot slot richt het project zich op een integrale aanpak. Mensen en stenen zijn beide belangrijk. Het zijn ook de thema s die voor Noordwolde van belang zijn en het doel dat voor de bestaande kerngroep geldt. Maar kijkend naar de conclusies en aanbevelingen zal dit de volgende periode van zeven jaar anders georganiseerd worden. Juist om ook die mensen te betrekken die nu gemist worden, juist door thema s te vertalen in thema s die ook passen bij de groep inwoners die nu niet participeert in Bestemming Noordwolde. Structuur voor Noordwolde De bestaande structuur heeft haar waarde bewezen. Dit betekent dat de Kerngroep in Noordwolde blijft. Zij is de spil in Bestemming Noordwolde. De structuur met kerngroep leden vanuit het dorp, de gemeente, de provincie en Partoer past goed bij het dorp. De Kerngroep voert regie, opereert als stuurgroep en heeft als belangrijke taak te zorgen voor verbinding naar boven (overheden en maatschappelijke organisaties) en naar beneden (de inwoners). De Kerngroep benoemt de thema s die ook onderdeel zijn van het provinciale project Aandachtsgebieden Stellingwerven. Deze thema s vertaalt zij naar de thema s in het dorp, ofwel naar projecten die in en met het dorp worden uitgevoerd. De verbreding van het project Bestemming Noordwolde wordt bereikt door de thema s vanuit het dorp te halen en deze ook van onderop vast te stellen. Dit kan door gebruik te maken van verschillende methodieken passend bij het dorp. Elk van de methodieken is gericht op verschillende groepen bewoners in Noordwolde. Kerngroep gaat door zoals zij de afgelopen jaren heeft gefunctioneerd. Nauwe contacten met verschillende geledingen uit het dorp, met de betrokken overheden en met Maatschappelijke Organisaties leveren verschillende projecten op die in en met het dorp worden uitgevoerd. Door de organisatie van verschillende thema avonden worden inwoners uitgenodigd om op een creatieve en innovatieve manier project- ideeën in te brengen. De deelnemers worden uitgedaagd om de project ideeën uit te werken naar concrete 9
projecten en deze uit eindelijk ook uit te voeren. De rol van de Kerngroep is dan faciliterend. Via straatgesprekken uitgevoerd door de opbouwwerkers van het gebiedsteam, wordt juist bij de inwoners in Noordwolde die niet (kunnen) participeren op kleine schaal via gesprekken gewerkt aan kleine projecten. Dit zijn projecten die passen bij deze inwoners en hun situatie.. Daarmee wordt de betrokkenheid vergroot. De ondernemers in Noordwolde hebben een eigen ondernemingsvereniging. Vanuit deze vereniging kunnen project ideeën en projecten ontwikkeld worden. Daarin kan de Kerngroep een verbindende rol spelen tussen deze ondernemers, de inwoners, Maatschappelijke Organisaties en overheden. Uiteindelijk levert dit projecten op vanuit bewoners zelf, in samenwerking met andere partijen. Projecten vanuit professionals in samenwerking met inwoners die moeite hebben het zelf te doen en projecten vanuit ondernemers in samenwerking met andere partijen en inwoners. In deze projecten worden inwoners ondersteund en staat ondernemerschap centraal staat Uitvoer van de projecten in Noordwolde Naast de huidige structuur waarin de Kerngroep op een zelfde wijze doorgaat met het ontwikkelen van nieuwe projecten en het uitvoeren van deze projecten kan Noordwolde ook het experiment aan gaan om nog meer projecten van onderop te ontwikkelen. Deze projecten worden zelfstandig gedraaid door een werkgroep, de Kerngroep ondersteunt deze werkgroep en zorgt voor de noodzakelijke verbinding naar overheden, ondernemers, Maatschappelijke Organisaties en financiers. De projecten ontstaan op verschillende manieren zoals in 3.1. beschreven en zijn dus ook verschillend van omvang en van aard. Betekent dus ook dat de Kerngroep bij sommige projecten meer ondersteuning zal moeten verlenen of laten verlenen dan in andere projecten. Belangrijk daarin is wel dat de Kerngroep de regie houdt en de kaders bewaakt van de projecten die passen binnen Bestemming Noordwolde. De werkgroepen zijn tijdelijk en leveren een door de inwoners vooraf vastgesteld resultaat op. Dit resultaat kan eenmalig zijn maar ook voortdurend. Er wordt dan gezorgd voor borging binnen een organisatie of vereniging. Deelnemers aan een werkgroep weten dus vooraf hoe lang zij bezig zijn met een project, welk resultaat zij leveren en waar dat voor gebruikt wordt. Grotere projecten kunnen bestaan uit meerdere werkgroepen die een onderdeel verzorgen. Daarmee worden projecten en hun resultaten dichter bij de bewoners gerealiseerd. 10
Schematisch ziet dat er als volgt uit: De Kerngroep gaat door zoals zij de afgelopen jaren heeft gefunctioneerd. Nauwe contacten met verschillende geledingen uit het dorp, met de betrokken overheden en met maatschappelijke organisaties leveren verschillende projecten op die in en met het dorp worden uitgevoerd. overheden inwoners Kerngroep Bestemming Noordwolde ondernemers professionals projecten Inwoners van Noordwolde Door de organisatie van verschillende thema avonden worden inwoners uitgenodigd om op een creatieve en innovatieve manier projectideeën in te brengen. De deelnemers worden uitgedaagd om de projectideeën uit te werken naar concrete projecten en deze uiteindelijk ook uit te voeren. De rol van de Kerngroep is dan faciliterend. projecten Kerngroep Inwoners van Noordwolde 11
Via straatgesprekken uitgevoerd door de opbouwwerkers van het gebiedsteam, wordt juist bij de inwoners in Noordwolde die niet (kunnen) participeren op kleine schaal via gesprekken gewerkt aan kleine projecten. Dit zijn projecten die passen bij deze inwoners en hun situatie. Daarmee wordt de betrokkenheid vergroot. projecten Kerngroep Inwoners van Noordwolde opbouwwerkers De ondernemers in Noordwolde hebben een eigen ondernemingsvereniging. Vanuit deze vereniging kunnen projectideeën en projecten ontwikkeld worden. Daarin kan de Kerngroep een verbindende rol spelen tussen deze ondernemers, de inwoners, Maatschappelijke Organisaties en overheden. projecten Kerngroep Ondernemers van Noordwolde 12
Partoer Westersingel 4 8913 CK Leeuwarden T (058) 234 85 01 www.partoer.nl De mens als maat