SAMENWERKEN aan gebiedsontwikkeling: JUIST NU! Kennisuitwisseling tussen wetenschap en prak jk
PRAKTIJKLEERSTOEL GEBIEDSONTWIKKELING TU DELFT Juist in de huidige realiteit zijn samenwerking en meerwaardecrea e hard nodig om complexe gebiedsontwikkelingsopgaven het hoofd te kunnen bieden. Kennisuitwisseling tussen wetenschap en prak jk en het aanjagen van het debat, tussen publiek en privaat en de verschillende bij gebiedsontwikkeling betrokken disciplines, dragen bij aan concrete oplossingen en nieuwe strategieën. De prak jkleerstoel Gebiedsontwikkeling verricht wetenschappelijk onderzoek, biedt onderwijsprogramma s, verdiept de kennis over gebiedsontwikkeling, ontwikkelt instrumenten en methoden voor de prak jk en agendeert. Daarbij slaat zij een brug tussen prak sche ervaringen en theore sche inzichten. Leerstoelhouder is professor mr. Friso de Zeeuw, tevens directeur Nieuwe Markten bij Bouwfonds Ontwikkeling. De leerstoel hee haar plek binnen de faculteit Bouwkunde van de TU Del, afdeling Real Estate & Housing, en maakt onderdeel uit van een breder onderwijs- en onderzoeksprogramma op het terrein van gebiedsontwikkeling. De prak jkleerstoel Gebiedsontwikkeling wordt mogelijk gemaakt door de S ch ng Kennis Gebiedsontwikkeling (SKG) en de, aan de SKG gelieerde, Kring van Adviseurs (KvA). S ch ng Kennis Gebiedsontwikkeling (SKG) In de S ch ng Kennis Gebiedsontwikkeling (SKG) is een zes ental grote private par jen en diverse overheidsorganisa es verenigd, die zich professioneel met gebiedsontwikkeling bezighouden. De SKG gee mede rich ng aan het onderzoeks- en ac viteitenprogramma van de prak jkleerstoel. Hiermee zorgt de SKG voor kennisontwikkeling, kennisverspreiding en agendering. Kring van Adviseurs (KvA) Adviseurs spelen, naast publieke en private par jen, een belangrijke rol binnen veel gebiedsontwikkelingsprojecten. De Kring van Adviseurs bestaat uit acht inhoudelijk complementaire bureaus. Zij levert in samenwerking met de prak jkleerstoel een bijdrage aan de verdere kennisontwikkeling op specifieke thema s, in projecten en de eigen (lerende) organisa e. In 2011 hee de Kring bijvoorbeeld een Manifest voor de provincies opgesteld, een handreiking voor de nieuwe rol van provincies ten gevolge van de decentralisa e door het Rijk. Op dit moment werkt de Kring aan een verdere uitwerking hiervan, alsmede aan een handreiking voor gemeentelijke grondbedrijven. Strijp R Eindhoven: voorbeeld van hergebruik en vraaggericht ontwikkelen (foto: Nob Ruijgrok) IJsseldelta-Zuid: combina e waterbergingsvraag met andere ontwikkelingsopgaven
WERKPROGRAMMA PRAKTIJKLEERSTOEL focus: publiek - private samenwerking De prak jkleerstoel richt zich voor onderzoek, deba en en themabijeenkomsten op zowel de binnen- als buitenstedelijke gebiedsontwikkeling. Vanuit een focus op de publiek-private samenwerking en een viertal thema s. Hierbij streven we ernaar om de prak jk zo veel mogelijk van prak sche adviezen/handreikingen te voorzien waar men gelijk mee aan de slag kan. Als gevolg van economische onzekerheid en strengere financieringseisen, stagna e aan de vraagkant en mismatch tussen vraag en aanbod zijn veel gebiedsontwikkelingen s lgevallen, beëindigd of wordt gewerkt aan een doorstart. Opgaven zijn onder meer het betaalbaar en bereikbaar houden van wonen, de aanpak van leegstand en func emenging. Investeringskansen voor wonen, commerciële func es en maatschappelijk vastgoed zijn er nog steeds, maar in lager volume. De uitdaging voor gebiedsontwikkeling ligt in het vraaggericht ontwikkelen, waarbij (maatschappelijke) kosten gereduceerd worden. 1. Forse veranderingen in het plan- en ontwikkelproces Innova e en het sturen op kosten- en risicoreduc e zijn essen eel om tot haalbare en aansprekende plannen te komen. Vraaggericht en goedkoper, flexibeler en sneller zijn enkele trefwoorden om gebiedsontwikkeling op gang te brengen. Gekoppeld aan inspirerende gebiedsgerichte concepten. Wat betekent dit voor de inrich ng van het (plan)proces en voor (nieuwe) allian es, rolverdeling en werkwijze? Publiek-private samenwerking evolueert mee. Welke vaardigheden vraagt dit? En op welke wijze kan hernieuwd vakmanschap en leiderschap bijdragen aan het vlo rekken van gebiedsontwikkeling? 2. Vernieuwing van het instrumentarium Hoe kunnen we de investeringscondi es voor de bouw bevorderen? Op welke wijze kan wet- en regelgeving een s mulerende rol vervullen in het vlo rekken van binnenstedelijke opgaven en opgaven in het landelijk gebied? De nieuwe Omgevingswet (2014) gaat uit van de verordening en het projectbesluit (het bestemmingsplan gaat hierin op). Voor de korte termijn is de vraag: hoe zorgen we voor flexibiliteit in het bestemmingsplan (en provinciale structuurvisies) gekoppeld aan een stevige investeringsbasis? Een ander aandachtsgebied is het grondbeleid. Grondprijzen staan onder druk en grondbedrijven kampen met financiële tegenvallers. Zijn er concepten denkbaar, die een andere wijze van financiering mogelijk maken voor lopende en nieuwe opgaven? En wat kunnen we hierbij leren van andere sectoren en buitenlandse voorbeelden? 3. Infra, water en energievoorziening: impuls voor gebiedsontwikkeling Integrale afweging van infrastructuur-, water- en energievraagstukken bij gebiedsontwikkeling, hoe doe je dat? De A2 Maastricht, de A9 in Amsterdam, OV-knooppunten, de IJsseldelta en de discussie rond windmolens en hoogspanningsnetwerken laten zien dat er (investerings)kansen zijn en dat er veelal ook maatschappelijke noodzaak is voor een gebiedsgerichte aanpak. Hoe kunnen we in een jd waarin de budge en krap zijn, sectorale programma s omvormen naar integrale gebiedsontwikkeling? En welke financierings- en PPSarrangementen passen bij deze langlopende gebiedsontwikkelingsprojecten? 4. Wisselwerking economie en gebiedsontwikkeling Elke economische (top-)sector hee een eigen ruimtelijk-economische dynamiek met bijbehorende programma s. Naast wonen, werken en recrea e, is aandacht nodig voor verschuivingen in het winkellandschap en de toenemende rol van kennisinstellingen en de zorgsector. Waar liggen kansen voor nieuwe productcombina es? En wat voor (woon)concepten levert dit op? Wie gaan de komende jaren investeren in deze (kennis)stad programma s? Hoe verhoudt deze fysieke opgave zich tot burgerschap en sociaaleconomische opgaven? En waar liggen de mogelijkheden en de toegevoegde waarde van jdelijke programma s?
WAPENFEITEN PRAKTIJKLEERSTOEL GEBIEDSONTWIKKELING 2011 De prak jkleerstoel Gebiedsontwikkeling hee op diverse wijzen bijgedragen aan kennisuitwisseling tussen wetenschap en prak jk. Een selec e: >> We boden de prak jk handreikingen om gebiedsontwikkelingen, op een duurzame wijze, weer vlot te trekken. Dit deden we door middel van onderzoeken die resulteerden in de publica e Gebiedsontwikkeling in een andere realiteit: Wat NU te doen?, het daaraan gerelateerde 10-punten ac eplan en de publica e Duurzame gebiedsontwikkeling, doe de enkamp. Aan het eerstgenoemde onderwerp wijdden we tevens ons jaarlijks prak jkcongres. >> Met betrekking tot het thema Samenwerking en sturing brachten we publica es uit rond de onderwerpen: gebiedsagenda s, de nieuwe rol van de provincies en samenwerking tussen publiek en privaat in een andere realiteit. >> Door middel van een studiereis naar het Ruhrgebied in Duitsland over stedelijke herverkaveling hebben we een bijdrage geleverd aan de vraag Wat kan er gedaan worden binnen wet- en regelgeving om gebiedsontwikkelingen beter te faciliteren. >> Via diverse onderzoeken, publica es, ar kelen en bijeenkomsten leverden wij een bijdrage aan de vragen: - Hoe kunnen (veelal grootschalige) meegekoppelde belangen zoals infrastructuur, water, groen en energienetwerken slim geïntegreerd worden in gebiedsopgaven? - Welke factoren dragen bij aan waardeontwikkeling en wat betekent dit voor gebiedsgericht werken? >> We ontsluiten kennis over gebiedsontwikkeling voor een breed professioneel publiek en voeden het maatschappelijk debat met het pla orm voor gebiedsontwikkeling: gebiedsontwikkeling.nu, de daaraan gerelateerde tweewekelijkse nieuwsbrief, Twi er en LinkedIn. In 2011 bereikten we hiermee ruim 26.000 unieke bezoekers. >> Wij dragen bij aan kennisontwikkeling rond gebiedsontwikkeling door inbreng in opleidingen (Bachelor en Master TU en Master City Developer), diverse landelijke cursussen, masterclasses en zelf georganiseerde rondetafelbijeenkomsten; het (les)boek Management of Urban Development Processes in the Netherlands, ruim honderd ar kelen, interviews en entallen bijdragen aan congressen en andere bijeenkomsten. Met een klein team is de afgelopen jaren veel bereikt. Ook de komende jaren willen we met bescheiden middelen weer zichtbare resultaten boeken. Overhandiging van de publica e Gebiedsontwikkeling in een andere realiteit: Wat NU te doen? aan minister Schultz van Haegen
WORD DEELNEMER VAN DE STICHTING KENNIS GEBIEDSONTWIKKELING SKG De prak jkleerstoel zoekt vanuit meerwaarde nadrukkelijk de samenwerking met andere partners. Ziet u ook de toegevoegde waarde van kennisuitwisseling tussen wetenschap en prak jk, wilt u deel uitmaken van het uitgebreide netwerk van de SKG? Hieronder leest u hoe u zich aan kunt sluiten bij de SKG en hiermee de prak jkleerstoel kunt steunen in haar ac viteiten. >> S ch ng Kennis Gebiedsontwikkeling (SKG) In de S ch ng Kennis Gebiedsontwikkeling wordt, samen met de publieke en private aangesloten par jen, rich ng gegeven aan de onderzoeksagenda en het ac viteitenprogramma van de prak jkleerstoel. Alle deelnemers hebben een bestuurszetel in de SKG. Het bestuur komt hal aarlijks bij elkaar. Als partner verbindt u zich, middels kennis en contribu e, voor drie jaar aan de SKG. Waarom kan par cipa e interessant zijn voor u? - Samen met u ontwikkelen we kennis over samenwerking tussen publieke en private par jen. - We dragen bij aan kwaliteitsbewustzijn, markt- en vraaggericht werken en een snellere doorloop jd in projecten. - We verbinden relevante disciplines, beleidssectoren, de markt en de overheid. - We dragen bij aan het op maliseren van de randvoorwaarden (onder meer in regelgeving en opleidingen). - We leveren een bijdrage aan het agenderen van actuele maatschappelijke kwes es. - U leert direct vanuit de prak jk van projecten. >> Kring van Adviseurs (KvA) De Kring is een aan de SKG gelieerd pla orm voor ontmoe ng, agendering en reflec e op het eigen handelen en het uitwisselen van kennis en ervaring door middel van rondetafelbijeenkomsten rond een bepaald thema. Ook wordt via co-crea e in projecten (wisselwerking prak jk en wetenschap) onderzoek gedaan naar actuele vraagstukken. Uitgangspunt voor de samenstelling van de Kring van Adviseurs is complementariteit van disciplines. Als partner verbindt u zich, middels kennis en contribu e, voor drie jaar aan de SKG. >> Projectpartner Voor onderzoeksvragen par cipeert u op projectbasis. Projectpartners par ciperen met kennis, capaciteit en een passende financiële bijdrage. Voorbeelden: Sturen op waarde, i.o.v. de dienst Stadsontwikkeling Ro erdam Op male verkaveling en gebiedsconcept Greenport Lelystad, i.o.v. OMALA Duurzame ontwikkelingsstrategie voor Rijswijk-Zuid Samenwerking met de markt - Stadshavens Ro erdam. >> Professioneel pla orm www.gebiedsontwikkeling.nu U kunt kennis vergaren en delen via het pla orm gebiedsontwikkeling.nu. Als contentpartner levert u ar kelen en/of lessons learned van eigen projecten. Ook kunt u deelnemen aan het debat via een reac e op ar kelen, een bijdrage aan het opinie-deel of via de LinkedIn-groep. Blijf op de hoogte middels de tweewekelijkse nieuwsbrief gebiedsontwikkeling.nu (aanmelden kan via het digitale pla orm), via twi er GEBIEDSONTWnu en/of de LinkedIn-groep Gebiedsontwikkeling.nu. Rijswijk-Zuid (foto: KuiperCompagnons) Pla orm gebiedsontwikkeling.nu
INFORMATIE Neemt u voor meer informa e over de par cipa emogelijkheden contact op met Agnes Franzen, programmamanager van de prak jkleerstoel: E: A.J.Franzen@tudel.nl T: +31 (0)6 3925 1320 PARTNERS EN KENNISINSTELLINGEN S ch ng Kennis Gebiedsontwikkeling (SKG) Kring van Adviseurs (KvA) MASTER CITY DEVELOPER Samen met de Erasmus Universiteit en Stadsontwikkeling Ro erdam verzorgt de TU Del een Masteropleiding Gebiedsontwikkeling voor professionals. Meer informa e over deze opleiding kunt u lezen op www.mastercitydeveloper.nl Naast bovengenoemd netwerk werkt de prak jkleerstoel Gebiedsontwikkeling TU Del samen met andere kennisinstellingen zoals het onderzoeksins tuut OTB van de TU Del, en andere na onale en interna onale universiteiten. Prak jkleerstoel Gebiedsontwikkeling TU Del Faculteit Bouwkunde, afdeling RE&H Julianalaan 134, 2628 BL Del Postbus 5043, 2600 GA Del T: +31 (0)15 27 84159 E: gebiedsontwikkeling@tudel.nl I: www.prak jkleerstoelgebiedsontwikkeling.nl www.gebiedsontwikkeling.nu LinkedIn: gebiedsontwikkeling.nu Twi er: @GEBIEDSONTWnu