Naar een gezonde school? Naar een gezonde school? Gert Harm ten Bolscher DWA installatie- en energieadvies Binnenmilieu en gezondheid (1) Binnenmilieu en gezondheid (2) Steeds meer mensen met luchtwegklachten (ontwikkelen zich vaak op jeugdige leeftijd) Onderzoek scholen: in 8 van de onderzochte lokalen voldoet de luchtkwaliteit niet aan de gezondheidskundige advieswaarden Extra ziekteverzuim door slecht binnenmilieu (docenten en leerlingen) Onderzoek TNO: leerprestaties lijden onder slecht binnenmilieu TNO-onderzoek: Leerprestaties leiden significant onder slechte ventilatie met name rekentaken Scandinavisch onderzoek: afname concentratie en leerprestaties bij hogere temperaturen (2% per graad boven 25 C) Invloed verlichting op concentratie en leerprestaties Invloed geluidsoverlast op concentratie en leerprestaties Waar gaat het om? Zoektocht naar evenwicht Ontwerpen en realiseren van een school aan de ondergrens, zonder meerwaarde? OF Ontwerpen en realiseren van een gebouw dat meer comfort en gebruikskwaliteit biedt in combinatie met lagere exploitatielasten? 1
Luchtkwaliteit bestaande scholen Onderzoek bestaande scholen Labels luchtkwaliteit 10 8 61 6 91 83 81 4 2 33 13 17 9 3 6 0 2 03 0 Oude school Wederopbouwschool Energiecrisisschool Moderne school D C B A Voorbeeld: Trinitas College - Heerhugowaard (1) Voortgezet onderwijs 11.000 m 2 Circa 1.500 leerlingen Oplevering 2006 Gebouwkenmerken Energieopslag met warmtepomp Betonkernactivering Gebalanceerde ventilatie HF-verlichting met veegpulsschakeling, daglicht-afhankelijke regeling en aanwezigheidsdetectie Voorbeeld: Trinitas College - Heerhugowaard (2) Karakteristieken EPC = 1,20 42% energiezuiniger dan de ref. Specifieke aspecten Integrale aanpak Speciale aandacht voor akoestiek Actieve houding t.o.v. beheer Metingen ventilatie Metingen - temperatuur CO 2-concentratie Temperatuur 10 9 8 7 6 R u im t e 1 R u im t e 2 R u im t e 3 100 % 90 % 80 % 70 % 60 % R u im t e 1 R u im t e 2 R u im t e 3 5 50 % 4 40 % 3 30 % 2 20 % 1 10 % < 8 0 0 p p m < 10 0 0 p p m < 12 0 0 p pm > 120 0 p p m 2 0 < T < 2 2 19 < T < 2 3 T < 19 o f > 2 3 2
Beleving (docenten) Zomersituatie Temperatuur: 8,2 Luchtkwaliteit: 7,9 Licht: 8,5 Wintersituatie Temperatuur: 7,8 Luchtkwaliteit: 7,7 Licht: 8,3 Geluid: 8,4 Persoonlijke invloed op temperatuur, verlichting en ventilatie: 5,1 Totaal oordeel: 7,6 NB: schaal 1 tot 10 Succesfactoren (Trinitas College) Uitgangspunt: voorbeeldfunctie Ambities geformuleerd en budget beschikbaar gesteld Gebruik van bewezen technieken + aandacht voor negatieve gevolgen van verkeerd gebruik van technieken Actieve terugkoppeling naar gebruikers Samenwerking gebouwbeheer en facilitair management wat betreft beheer en onderhoud Ervaringen voorbeeldscholen Onderzoek in 10 voorbeeldscholen (en 10 voorbeeld kantoren), in opdracht van SenterNovem Onderzoek naar relatie tussen energie-efficiëntie en gezond binnenklimaat Onderzoek Belevingsonderzoek (enquêtes) Interviews Metingen Resultaten 10 scholen (1) Cijfers zijn vertaald naar een schaal tussen 5 en 10 Resultaten 10 scholen (2) Cijfers zijn vertaald naar een schaal tussen 5 en 10 Menukaart voor een gezonde school 3
Pijlers voor duurzaamheid (1) Ontwerp legt de basis, maar de gebruiksfase bepaalt de feitelijke duurzaamheid (gebruikers, processen en specifieke omstandigheden) Prestatie-indicatoren maken duurzaamheid concreet Pijlers voor duurzaamheid (2) techniek organisatie verwachting beheer/gebruik Denkkader Kosten fases Duurzaamheid in de gebruiksfase Gebouw Ontwerp Bouw Exploitatie Baten tijdens gebruik Gebruik Duurzame prestatie -People -Planet -Profit Beheer Succesfactoren (1) Opdrachtgever met ambitie en visie Budgetten vanuit visie op TCO Waakhond voor de ambities Prestatie-indicatoren definiëren Ontwerp- en bouwteam draagt de visie van de opdrachtgever Proces staat centraal en niet de techniek Ontwerpen met oog op gebruik, beheer en onderhoud Succesfactoren (2) Wisselwerking tussen energie-efficiëntie en gebouwkwaliteit samenhang Individuele beïnvloeding binnenklimaat door gebruikers Toekomstige gebruikers betrekken bij ontwerp Inregelperiode: onderdeel van het bouwproces (al wordt het gebouw dan al wel gebruikt) Korte lijnen naar beheer en onderhoud Voldoende kennis bij beheer en onderhoud 4
Succesfactoren (3) Goede uitleg over gebruik van het gebouw en de installaties (blijven herhalen) Kennis en bewustzijn van de relevantie van een energiezuinig en gezond gebouw bij de gebruikers Eenvoudige monitoring van de installaties + terugkoppeling naar de gebruikers Aandacht voor de beleving van de gebouwkwaliteit Adequaat reageren op klachten Schoonmaak Financiering? Ontwerpen vanuit TCO Integrale aanpak afweging van keuzes voor bouwkundige/ installatietechnische maatregelen vanuit de gebruiksfunctie (bouwfysica is het scharnierpunt) Ambities vooraf concretiseren (ook qua budget) Zoeken naar creative vormen, voorbeeld: Esco Bedankt voor uw aandacht Vragen? Succes 5