Duurzaamheid en comfort, van ontwerp naar praktijk.

Transcriptie

1 Duurzaamheid en comfort, van ontwerp naar praktijk. Praktijkevaluatie van duurzame kantoren waarbij de relatie tussen het ontwerpproces en de prestatie in de praktijk wordt onderzocht. Afstudeerpresentatie Erik Boer e begeleider Stanley Kurvers 2 e begeleider Regina Bokel 3 e begeleider Peter van den Engel DGMR Gertjan Verbaan

2 inhoudsopgave - Korte inleiding onderzoeksvraag methode doel - De gebouwen Syntess - NIOO - RWS - Analyse Proces - comfort Proces Licht Thermisch comfort luchtkwaliteit geluid - Conclusie P4 presentatie Erik Boer

3 achtergrond Aanleiding Verwachting duurzame kantoren

4 Onderzoeksvraag Wat is de invloed van duurzaamheidambities op het comfort en de gezondheid?

5 Doel

6 Onderzoeksmethode Wat is de invloed van duurzaamheidambities op het comfort en de gezondheid? Het proces: Interviews Ontwerpdocumenten

7 Onderzoeksmethode Wat is de invloed van duurzaamheidambities op het comfort en de gezondheid? De praktijk: Enquêtes - Beoordeling van het comfort en gezondheid - Diagnose van het gebouw Metingen - Informatie over het binnenklimaat - Beoordeling van het comfort dmv ATG methode - Onderbouwing enquete

8

9

10

11 Analyse - Syntess - NIOO - RWS - Proces - Licht - Thermisch comfort - Luchtkwaliteit - Geluid

12

13

14 Syntess - proces Syntess - Energiezuinig - Daglicht - Eenvoud, kosteneffectief - Goede werkruimtes - Bouwkundig goed, zodat installatie ontzien wordt Directie - DWA gekozen vanwege kwaliteit en ervaring BKA - Duidelijke opdrachtgever - Goede communicatie - Goede integratie - Vroeg stadium leveranciers BKA - Volledige inzet, zelfde instelling - DWA sterk het comfort bewaakt - Veel aandacht DWA installatietechniek - Problemen bij installateur - Uitstekend proces Installateur Architect - Samen met Bin ambitie uitgewerkt - Duidelijke en deskundige opdrachtgever - Functionaliteit prioriteit, esthetiek volgt - co-creeren / integratie - Samenwerking DWA voor optimum gevel - Optie voor extra absorptie - Vroeg stadium leverenciers BKA - Proces goed Installatie / bouwfysica - Geen concrete eisen vanuit ambitie - Goede integratie - Goede samenwerking architect - Beperken externe warmtelast - Optimum gevel: glas%, ZTA, luifel - Installateur niet bekwaam - Proces gemiddeld, geen bijzondere ambitie

15 veel te donker te donker iets donker goed iets licht te licht veel te licht kunstlicht 2% 7% 91% 2% 2% 5% 72% daglicht 2% 17% Gebouwkenmerken - optimaal glaspercentage - zonwering - lichtwering - atrium - werkplekverlichting Ambitie - integratie - optimale gevel - daglicht Syntess - analyse

16 maximaal toelaatbare binnentemperatuur C veel te warm te warm iets warm goed iets koel te koud veel te koud Temperatuur zomer 28% 15% 2% 4% 9% 16% 26% Temperatuur winter 9% 0% 2% 7% 13% 45% 24% 13% Temperatuur herfst/lente 4% 9% 4% 13% 42% 15% Gebouwkenmerken - optimaal glaspercentage - zonwering - lage ZTA - thermische massa - centrale regeling BKA - naregeling lucht 33 Ambitie optimale gevel - zonwering - simpel - lage externe warmtelast ,0 0,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 30,0 gewogen gemiddelde buitentemperatuur (Te;reff) 2e ZO 2p 2e NW 2p 2e NW 3p 2e ZO 3.2p 2e ZO 2p 1e NW tuin 1e tuin ZO Syntess - analyse

17 goed 26% iets bedompt/muf te bedompt/muf luchtkwaliteit zomer 10% 64% luchtkwaliteit winter hoofdpijn? 13% vermoeidheid? concentratie 34% 53% keel? neus? ja nee 0% 20% 40% 60% 80% 100% Gebouwkenmerken -naregeling lucht - textiele vloerbedekking ogen? CO2 Ambitie - prettige werkomgeving - bouwbesluit - te openen ramen Syntess - analyse

18 veel te luid te luid iets luid goed iets stil te stil veel te stil geluidniveau 4% 15% 19% 62% Gebouwkenmerken - kamerindeling - BKA - hard plafond - vloerbedekking Ambitie - prettige werkomgeving - basisabsorptie - simpel - kosteneffectief Syntess - analyse

19 Syntess ambitie comfort en gezondheid Succesfactoren proces Een duurzaam gebouw Laag glaspercentage Integratale aanpak Lager energiegebruik Daglicht acceptatie tevredenheid gezondheid Lage ZTA Zonwering: luifel Trias energetica Eenvoud Goede werkruimtes Lichtwering Funcitonaliteit en gebruiker Eenvoud Te openen ramen prioriteit Passief Thermische massa 0% 20% 40% 60% 80% 100% Daglichttoetreding kunstlicht Syntess - analyse

20

21

22 NIOO - proces Directie - Zo duurzaam mogelijk >100% - Geen bouwteam - Spanningsveld vormgeving en duurzaamheid - Esthetiek prioriteit: bewuste keus - Weinig mechanisch regeling - Slechte integratie onderdelen - Betek te lage kwaliteit - Foute keus houtsoort - Teveel te openen ramen > vormgeving - Goede samenwerking NIOO - Zo duurzaam mogelijk - Cradle 2 Cradle: milieu, materialen en energie - Moderne strakke uitstraling Architect KNAW - budget Installatie - Esthetica prioriteit: glazen hut - Nadelen weggenomen - Glas goed C2C - HT bron en droge koeler hoge COP - Kleine hokjes - Slechte luchtdichtheid - Installaties goed gegaan. - Architect veeleisend, soms technisch onmogelijk - Overgang installateur heel goed Bouwfysica / Duurzaamheid - Vormgeving altijd prioriteit - Architect is altijd bepalend - Nadelen glas weggenomen - C2C andere denkwijze, trias energetica lage prioriteit - Houtkeuze uitgebreid onderzocht - Details leken onvoldoende - Op 1 lijn met DWA Uitvoering - Slechte overgang - Slechte integratie onderdelen - Architect niet bouwkundig - Esthetiek prioriteit - Weinig ervaring C2C

23 veel te donker te donker iets donker goed iets licht te licht veel te licht kunstlicht 6% 79% daglicht 2% 3% 6% 76% 3% 8% Gebouwkenmerken - hoog glaspercentage - zonwering - lichtwering - atrium - aanwezigheidsdetectie Ambitie - veel daglicht NIOO - analyse

24 veel te warm te warm iets warm goed iets koel te koud veel te koud Temperatuur zomer 19% 16% 2% 3% 7% 53% last van tocht? Temperatuur winter 21% 19% 10% 0% 6% 2% 42% oorzaak? 29% Temperatuur herfst/lente 6% 2% 0% 1% 2% 60% Gebouwkenmerken - hoog glaspercentage - zonwering - lage ZTA - thermische massa - kieren - individuele regeling T - te openen ramen - bronnen nog niet geladen nooit af en toe vaak kieren, kozijnen ventilatielucht open raam Ambitie 6% 27% 31% 42% 33% 61% - comfortabel - zonwering - te openen ramen NIOO - analyse

25 luchtkwaliteit zomer luchtkwaliteit winter ja nee 0% 20% 40% 60% 80% 100% hoofdpijn Gebouwkenmerken goed iets bedompt/muf te bedompt/muf 32% 13% 55% 50% 7% 43% vermoeidheid concentratie keel? neus? - CO2-sturing - te openen ramen ogen? Ambitie 1200 CO2 NIOO prettige werkomgeving - te openen ramen NIOO - analyse

26 veel te luid geluidniveau aangrenzende ruimtes? gang? Gebouwkenmerken te luid iets luid goed 56% 13% 24% nooit af en toe vaak 20% 55% 25% 63% 10% 27% - kamerindeling - absorptie plafond, muren - harde vloer - glazen gangwand - kieren Ambitie - prettige werkomgeving - kamerindeling NIOO - analyse

27 NIOO ambitie comfort en gezondheid succesfactoren proces Duurzaamste gebouw Lage ZTA Integratie Cradle 2 Cradle Moderne uitstraling acceptatie tevredenheid gezondheid Zonwering: screens en grote luifel Samenwerking Inspirerende Laag energiegebruik Te openen ramen opdachtgever Duurzame materialen Thermische massa Vormgeving prioriteit Gesloten kringlopen Nachtventilatie Spanningsveld Daglicht 0% 20% 40% 60% 80% 100% Temperatuurregeling per duurzaamheid en kamer vormgeving NIOO - analyse

28

29

30 RWS - proces Rijkswaterstaat - Greencalc >234 Architect - Duurzame filosofie en reputatie Bouwfysica / duurzaamheid - Greencalc >234 - Duurzaamheid prioriteit: trias energetica en materialen - Goede samenwerking architect - Integraal ontwerpen - Architect doet wat met input adviseur - EWG zeer passief, onbekwaam - Lichtwering hoorde niet bij casco - Extra aandacht detaillering zuidgevel - Kopgevels kan bouwfysisch beter - proces: zeer tevreden Installaties

31 veel te donker te donker 5% Gebouwkenmerken iets donker goed iets licht te licht veel te licht kunstlicht 82% 68% daglicht 32% - optimale gevel - geometrie en positie van de ramen - lichtwering - handmatige bediening licht Ambitie - integratie - optimale gevel - daglicht RWS - analyse

32 maximaal toelaatbare binnentemperatuur C veel te warm te warm iets warm goed iets koel te koud veel te koud Temperatuur zomer 0% 9% 14% 59% 18% Temperatuur winter 9% 18% 9% 9% 9% 5% 41% Temperatuur herfst/lente 14% 5% 0% 9% 4% 9% 59% Gebouwkenmerken - laag glaspercentage - optimale gevel - zonwering - lage ZTA - lage thermische massa - te openen ramen 33 Ambitie integratie - optimale gevel - individuele bediening - lage externe warmtelast - passief ,0 0,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 30,0 gewogen gemiddelde buitentemperatuur (Te;reff) CO Z 177b WZ 177a Z bg Z bg Z flex +1 N flex bg N RWS - analyse

33 veel te warm te warm iets warm goed iets koel te koud veel te koud Temperatuur zomer 0% 9% 14% 59% 18% Temperatuur winter 9% 18% 9% 9% 9% 5% 41% Temperatuur herfst/lente 14% 5% 0% 9% 4% 9% 59% Gebouwkenmerken - laag glaspercentage - optimale gevel - zonwering - lage ZTA - lage thermische massa - te openen ramen N zomer - Noord 22% 56% 22% winter- Noord 22 % 11 % 11 % 56 % herfst/lente Noord 22 % 78 % Ambitie - integratie - optimale gevel - individuele bediening - lage externe warmtelast zomer - Zuid winter- Zuid herfst/lente- Zuid 56% 11% 11% 22% 22 % 11 % 11 % 11 % 11 % 34 % 56 % 11 % 11 % 22 % RWS - analyse

34 veel te warm te warm iets warm goed iets koel te koud veel te koud Temperatuur zomer 0% 9% 14% 59% 18% Temperatuur winter 9% 18% 9% 9% 9% 5% 41% Temperatuur herfst/lente 14% 5% 0% 9% 4% 9% 59% Gebouwkenmerken - laag glaspercentage - optimale gevel - zonwering - lage ZTA - lage thermische massa - te openen ramen Ambitie - integratie - optimale gevel - individuele bediening - lage externe warmtelast RWS - analyse

35 temperatuur C veel te warm te warm iets warm goed iets koel te koud veel te koud Temperatuur zomer 0% 9% 14% 59% 18% Temperatuur winter 9% 18% 9% 9% 9% 5% 41% Temperatuur herfst/lente 14% 5% 0% 9% 59% 4% 9% Gebouwkenmerken - laag glaspercentage - optimale gevel - zonwering - lage ZTA - lage thermische massa - te openen ramen dinsdag 6 nov 05uur / donderdag 8 nov 24uur Ambitie - integratie - optimale gevel - individuele bediening - lage externe warmtelast nov 8-nov Z Z Z 041 bg Z 033 bg Z flex +1 N flex bg N RWS - analyse

36 CO2 concentratie ppm luchtkwaliteit zomer 0% luchtkwaliteit winter 5% ja nee hoofdpijn 0% 20% 40% 60% 80% 100% Gebouwkenmerken goed iets bedompt/muf te bedompt/muf 23% 77% 18% 77% vermoeidheid concentratie keel? neus? -Natuurlijk materialen - te openen ramen ogen? Co2 Ambitie - RGD - te openen ramen RWS - analyse

37 veel te luid geluidniveau Zuid Noord Gebouwkenmerken te luid iets luid goed 41% 27% 23% 50% 8% 42% 11% 22% 11% 56% - kamerindeling - open werkplekken - atrium - geperforeerd houten plafond met absorptie Ambitie - prettige werkomgeving - kamerindeling - opdrachtgever: open werkplekken RWS - analyse

38 RWS ambitie comfort en gezondheid Succesfactoren Proces Greencalc 200 Laag glaspercentage Integraal ontwerpen Laag energiegebruik Passief acceptatie tevredenheid gezondheid Lage ZTA Zonwering: dikke gevel Duurzame gedachte Goede samenwerking Integratie Lichtwering Materialen Te openen ramen Geintegreerd ontwerpen Regeling per kamer Daglicht 0% 20% 40% 60% 80% 100% Natuurlijke materialen RWS - analyse

39 discussie Resultaten gebouwen vergelijken Succesfactoren gebouw en proces Architect Bouwfysica Architect Bouwfysica Installaties Installaties

40 Conclusie Gebouw Ambitie Comfort en gezondheid 0% 20% 40% 60% 80% 100% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 0% 20% 40% 60% 80% 100% acceptatie tevredenheid gezondheid

41 conclusies Wat is de invloed van duurzaamheidambities op het comfort en de gezondheid? - Duurzame ambitie is geen garantie voor comfort en gezondheid - Focus ligt niet op comfort en gezondheid. Maar op energie en materialen. Er kan een voorbeeld genomen worde aan het concept frisse scholen. - Ambitie resulteert niet in concrete uitgangspunten. Ook licht en individuele bediening blijft heel algemeen. - Integrale aanpak is essentieel - Bouwkundige passieve oplossingen zijn de basis voor goed binnenklimaat, de ontwerpfase is hiervoor het belangrijkst. - Klimaatregeling is cruciaal voor de uiteindelijke prestatie, de uitvoering, oplevering en beheer is hiervoor het belangrijkst. - Enquete geeft een gedetailleerd totaalbeeld van de beleving en het functioneren van het gebouw.