Energieke Zorgbouw. 5 oktober Wijnanda Willemse (Agentschap NL) Stefan van Heumen (TNO)

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Energieke Zorgbouw. 5 oktober 2011. Wijnanda Willemse (Agentschap NL) Stefan van Heumen (TNO)"

Transcriptie

1 Energieke Zorgbouw 5 oktober 2011 Wijnanda Willemse (Agentschap NL) Stefan van Heumen (TNO)

2 Introductie Wijnanda Willemse adviseur NL Energie & Klimaat - Agentschap NL Voorheen SenterNovem Energiebesparing in de gebouwde omgeving - Utiliteitsbouw 2

3 Introductie Stefan van Heumen onderzoeker / technisch consultant TNO Expertisegroep: Dutch Centre for Health Assets (DuCHA), Utrecht Jaarprogramma VWS: Duurzaamheid en energiebesparing in de zorg Thema: Gebouwde Omgeving Innovatiegebied: Duurzaam Bouwen Propositie: Energie Gebouwde Omgeving 3

4 inhoud 1. Introductie 2. Inleiding 3. Bestaande voorraad 4. Energiegebruik en maatregelen 5. Wet- en regelgeving 6. Ambities en innovatie 7. Nieuwe aanpakken 8. Tenslotte

5 Duurzaamheid in de zorg

6 Kostenbesparing

7 Goed binnenklimaat en veiligheid

8 Goed binnenklimaat en veiligheid

9 Omvang van de voorraad BVO (x 10 6 m²) tot 1960 Ziekenhuizen 7,2 17% 22% 31% 17% 8% 5% Verpleeghuizen 7,1 4% 15% 28% 15% 22% 16% Verzorgingshuizen 7,0 9% 18% 24% 22% 21% 6% GHZ/GGZ/Jeugdzorg 8,0 12% 8% 21% 18% 24% 17% Totaal 29,3 Bouwjaarklasse (op basis van m²) vanaf 2000

10 Wijziging financieringsstelsel zorg Van vergoeding kapitaallasten op basis van nacalculatie vergunde bouw naar prestatiebekostiging met integrale tarieven per ZZP of DBC/DOT. CARE: Overgangsperiode : stapsgewijze opbouw vergoeding kapitaallasten op basis van een NHC naar volledig integraal tarief in CURE: garantieregeling kapitaallasten Van vergoeding energielasten op basis van historisch energiegebruik naar prestatiebekostiging met integrale tarieven per ZZP of DBC/DOT. Hiervoor geen overgangsperiode: energiekosten sinds 2010 integraal onderdeel van de tarieven.

11 Consequenties voor de bedrijfsvoering Van maximalisatie naar optimalisatie van bouwplannen. Doelmatigheid van investeringen nog belangrijker. Renderende exploitatie wordt belangrijker > sturen op TCO. Investeren in energiebesparing loont: besparing = handen aan het bed.

12 Energiebesparing = kostenbesparing slechts 1 tot 2% van de totale exploitatiekosten Jaarlijkse energielasten gemiddelde care-instelling: 21, - per m² bvo (gas en elektra) Ontwikkeling energieprijzen: Prijsindex (2005=100) Producentenprijs energie totaal Bron: CBS, 2011 * = voorlopig cijfer

13 Energiegebruik in de zorg Komt grofweg overeen met het energiegebruik van huishoudens

14 Trias energetica

15 Energiegebruik V&V en GGZ MJ/m2 per jaar 12% Ziekenhuizen MJ/m2 per jaar 26% 42% 30% 53% 21% 5% 11% Verw arming en koeling Ventilatie+luchtbehandeling Verlichting Overig

16 Verpleging en verzorging: verlichtingsmaatregelen n=209

17 Verpleging en verzorging: isolatiemaatregelen

18 Energiegebruik en besparingspotentieel Berekend besparingspotentieel is ruim 20%

19 Maatregelen Gebouw: Oriëntatie Gebouwvorm Kwaliteit van de schil isolatiewaarde, raamopeningen Installaties: verlichting verwarming, koeling, ventilatie warm tapwater duurzame energie Apparaten: keuken, koeling, ict, medische apparaten Organisatie: energiezorg, gedrag

20 Stand van zaken in de verpleging en verzorging 90% van de instellingen voldoet niet aan de wetgeving 80% van de instellingen heeft een slecht ingeregelde installatie 50% van de instellingen kent het eigen energieverbruik niet..% van de fm geeft aan energiebesparing belangrijk te vinden Motivatie 5 actieve zorginstellingen Kosten efficiency en maatschappelijk verantwoord ondernemen Bewustzijn over toenemende energielasten en besparingsmogelijkheden Persoonlijke gedrevenheid, interesse en kennis

21 Wet- en regelgeving nieuwbouw: EPC Energie Prestatie Coëfficiënt Woningbouw: 0,6 Utiliteitsbouw: gezondheidszorgfunctie klinisch: 2,6 gezondheidszorgfunctie niet klinisch: 1,0 volgende aanscherping EPC per energieneutraal Europese Wetgeving (EPBD) 21

22 Wet- en regelgeving: Energielabel Energiecertificering voor gebouwen Geeft tevens aanbevelingen voor energiebesparende maatregelen Verplicht bij verkoop of verhuur Woningen: 25% gelabeld Utiliteitsbouw: 30% gelabeld 22

23 EPBD Recast Invoeren EPG (norm voor nieuwbouw en renovatie) Bij grootschalige renovatie ook kostenoptimale energieprestatie-eisen voor gebouw In 2020 (bijna-)energieneutrale gebouwen Rijksoverheid al in 2018 Haalbaarheidsonderzoeken duurzame energie Per maatregel op het energielabel kosten en baten aangeven Grens van publieke gebouwen wordt aangescherpt nu >1000m 2, in 2012 > 500m 2, in 2015 > 250m 2 Rapportageverplichting en kwaliteitsborgingsysteem bij de installatiekeuringen (verwarming en airco s) Invoeren van sancties 23

24 Wet- en regelgeving: Bestaande bouw artikel 2.15 Activiteitenbesluit: ondernemers met een jaarlijks verbruik van meer dan kwh elektriciteit of m3 gas zijn verplicht energiebesparende maatregelen met een terugverdientijd van vijf jaar of minder uit te voeren 24

25 Innovatiebenadering A C F G EPC in bouwbesluit Groenregeling

26 Nieuwe aanpakken Levensduur benadering, LCC, TCO Cradle to Cradle Slim Onderhoud, duurzaam meerjarenonderhoudsplan (DMOP) Prestatiecontracten, geïntegreerde contracten, DBFMO Energy Service Companies (ESCO s) 26

27 Tenslotte Bedankt voor uw aandacht! 27

Bouwjaarklasse (op basis van m²) 1970-1979

Bouwjaarklasse (op basis van m²) 1970-1979 BVO (x 10 6 m²) tot 1960 1960-1969 1970-1979 1980-1989 1990-1999 vanaf 2000 Tbv onderzoek naar kwaliteit MaVa: beschikbare info over zorginstellingen: Verpleging en verzorging Info via: Agentschap NL,

Nadere informatie

Rapport energiecijfers kantoren

Rapport energiecijfers kantoren Rapport energiecijfers kantoren Dit rapport is aangemaakt op 08/31/10 om 11:31. De website Energiecijfers van NL Energie en Klimaat levert u actuele gegevens over energieprijzen en alle aspecten van energiegebruik

Nadere informatie

Integrale energiestrategie UU. Fréderique Houben, Universiteit Utrecht

Integrale energiestrategie UU. Fréderique Houben, Universiteit Utrecht Integrale energiestrategie UU Fréderique Houben, Universiteit Utrecht Integraal en Samen! 2 3-10-2017 Integrale energiestrategie UU Universiteit Utrecht Opgericht in 1636 30.000 studenten en 7.500 medewerkers

Nadere informatie

Schilindex. Kansen voor energiebesparing met de gebouwschilindicator in de nieuwe NEN 5128 en EPG. Gerrit Jan Kuiper NII

Schilindex. Kansen voor energiebesparing met de gebouwschilindicator in de nieuwe NEN 5128 en EPG. Gerrit Jan Kuiper NII Nederlandse Schilindex Kansen voor energiebesparing met de gebouwschilindicator in de nieuwe NEN 5128 en EPG Gerrit Jan Kuiper 1 Nederlandse Een goede schil is het halve werk 2 Schilindex = logisch denken

Nadere informatie

Energiebesparing voor vastgoedmanagers in de Zorg

Energiebesparing voor vastgoedmanagers in de Zorg Energiebesparing voor vastgoedmanagers in de Zorg Hoe kan ik energiebesparing realiseren en financieren? George Müller 06-34855943 george.muller@energymatters.nl www.energymatters.nl Voorstellen: George

Nadere informatie

Auteurs: Roberto Traversari Stefan van Heumen Centrum Zorg en Bouw van TNO, Utrecht

Auteurs: Roberto Traversari Stefan van Heumen Centrum Zorg en Bouw van TNO, Utrecht Auteurs: Roberto Traversari Stefan van Heumen Centrum Zorg en Bouw van TNO, Utrecht De zorgsector laat op jaarbasis zeker EURO 115 miljoen aan energiekostenbesparing liggen. Energiegebruik in de zorg kan

Nadere informatie

Prestatiecontracten sleutel tot duurzaamheid

Prestatiecontracten sleutel tot duurzaamheid Prestatiecontracten sleutel tot duurzaamheid Workshop Prestatiecontracten 7 december 2009 Albert Hulshoff, programma-adviseur adviseur Utiliteitsbouw SenterNovem Albert Hulshoff innovatie, energie, klimaat,

Nadere informatie

Energiereductie met een ESCo. Jan-Maarten Elias Unica Ecopower

Energiereductie met een ESCo. Jan-Maarten Elias Unica Ecopower Energiereductie met een ESCo Jan-Maarten Elias Unica Ecopower Inhoud 1. Over Unica Ecopower 2. Huidige en toekomstige energie wetgeving 3. Wat is een ESCo 4. Europese Gedragscode voor ESCo s 5. Voorbeeld

Nadere informatie

Bestaand Vastgoed. Hoe beweging krijgen in verduurzaming? Vincent Swinkels Mei 2011. DHV 2011 All rights reserved Openbaar

Bestaand Vastgoed. Hoe beweging krijgen in verduurzaming? Vincent Swinkels Mei 2011. DHV 2011 All rights reserved Openbaar Bestaand Vastgoed Hoe beweging krijgen in verduurzaming? Vincent Swinkels Mei 2011 DHV 2011 All rights reserved Openbaar Wat is er aan de hand? Circa 1/3 energiegebruik NL zit in gebouwde omgeving Focus

Nadere informatie

Energiebesparing in Nederlandse Universitaire Medische Centra

Energiebesparing in Nederlandse Universitaire Medische Centra Energiebesparing in Nederlandse Universitaire Medische Centra Een benadering van het optimale energiemanagement Ilse Schoenmakers Het onderzoek 1.0 Duurzaamheid krijgt weinig aandacht in de zorgsector.

Nadere informatie

Prestatiecontracten voor bestaand maatschappelijk vastgoed: slim besparen én verduurzamen

Prestatiecontracten voor bestaand maatschappelijk vastgoed: slim besparen én verduurzamen Prestatiecontracten voor bestaand maatschappelijk vastgoed: slim besparen én verduurzamen 6 december 2011 Albert Hulshoff Ede 22 maart 2012 Prestatiecontracten - Prestatiecontracten - ESCo-eigenschappen

Nadere informatie

Implementatie. stand van zaken. Harry Boschloo, Plv. hoofd Energiebeleid Gebouwde Omgeving. Energielabel-ontbijt, Renovatiebeurs, 6 maart 2012

Implementatie. stand van zaken. Harry Boschloo, Plv. hoofd Energiebeleid Gebouwde Omgeving. Energielabel-ontbijt, Renovatiebeurs, 6 maart 2012 Implementatie herziene EPBD: een stand van zaken Harry Boschloo, Plv. hoofd Energiebeleid Gebouwde Omgeving Energielabel-ontbijt, Renovatiebeurs, 6 maart 2012 8 maart 2012 Inhoud Context energiebeleid

Nadere informatie

Tips, handvatten en financieringsmogelijkheden

Tips, handvatten en financieringsmogelijkheden Tips, handvatten en financieringsmogelijkheden 26 Hans november Scherpenzeel 2009 Hans Scherpenzeel Introductie Adviseur in Utiliteitsbouw-team SenterNovem Innovatie, Agentschap energie, van het klimaat,

Nadere informatie

Berekeningsmethodiek NHC in de Care

Berekeningsmethodiek NHC in de Care TNO-rapport - TNO-060-UTC-2011-00078 Berekeningsmethodiek NHC in de Care Datum 4 mei 2011 Auteur(s) Norman Egter van Wissekerke Oscar Verhoeff Henk Sijsling Aantal pagina's 8 Opdrachtgever Projectnaam

Nadere informatie

Algemene beschrijving Ezie. GEN Methodiek kansrijk aanbod

Algemene beschrijving Ezie. GEN Methodiek kansrijk aanbod Algemene beschrijving Ezie GEN Methodiek kansrijk aanbod Algemene beschrijving Ezie GEN Methodiek kansrijk aanbod Arie Kalkman 11 november 2013 Versie 1.0 Inhoudsopgave 1 / Algemene beschrijving Ezie

Nadere informatie

Verduurzamen gemeentelijke gebouwen

Verduurzamen gemeentelijke gebouwen Verduurzamen gemeentelijke gebouwen Bijeenkomst Bouwstenen voor sociaal, Chefs vastgoed bijeenkomst 9 mrt 2012 Irma Thijssen, Agentschap NL Agentschap NL Onderdeel van het ministerie van EL&I (voorheen:

Nadere informatie

ENERGIE. besparen. vandorp.eu

ENERGIE. besparen. vandorp.eu ENERGIE besparen ENERGIE- KOSTEN Stelt u zich eens voor dat u 1,- per m 2 aan energiekosten kunt besparen in een pand van 5.000 m 2. In een tijd van stijgende energieprijzen zal dit in 10 jaar al gauw

Nadere informatie

Gevolgen van BENG-eisen op de gevel en het binnenklimaat 2 november 2016 Esther Gerritsen

Gevolgen van BENG-eisen op de gevel en het binnenklimaat 2 november 2016 Esther Gerritsen Gevolgen van BENG-eisen op de gevel en het binnenklimaat 2 november 2016 Esther Gerritsen Techniplan Adviseurs Installatieadviseur Advies & engineering Duurzaamheid & innovatie Realisatie & exploitatie

Nadere informatie

Building Holland 2018

Building Holland 2018 Building Holland 2018 17-19 april 2018 Nut en noodzaak van Bodemenergie bij energielabel verbetering Utiliteit Paul Gerats Adviseur Energie SweBru Bureau organisatie: Ingenieursbureau voor binnenklimaat

Nadere informatie

Effecten van energiebesparende maatregelen

Effecten van energiebesparende maatregelen Effecten van energiebesparende maatregelen Laure Itard, Olivia Guerra Santin 7-12-2009 Delft University of Technology Challenge the future Historisch gasverbruik huishoudens Gemiddeld huishoudelijk gasverbruik

Nadere informatie

Gaat kosten efficiency voor verduurzaming bij bestaande bouw?

Gaat kosten efficiency voor verduurzaming bij bestaande bouw? Gaat kosten efficiency voor verduurzaming bij bestaande bouw? Workshop Energie Besparen blok 2: 13:20 u- 14:10 u Agenda Welkom Even Voorstellen De CO 2 -ladder Verduurzaming woningbouw in de praktijk Oplossingsrichting

Nadere informatie

De wereld van de zorg en haar NHC s voor MKW. Bram Baselmans senior adviseur

De wereld van de zorg en haar NHC s voor MKW. Bram Baselmans senior adviseur De NHC s en Woningcorporaties De wereld van de zorg en haar NHC s voor MKW Bram Baselmans senior adviseur Bram Baselmans Bouwkunde TU Eindhoven Vastgoedmanagement AAG vanaf 2002 Financiële vraagstukken

Nadere informatie

Studiemiddag Energieke zorgbouw

Studiemiddag Energieke zorgbouw Studiemiddag Energieke zorgbouw 5 oktober 2011, VUmc Amsterdam BNA Onderzoek, AgentschapNL TNO Centrum Zorg en Bouw INLEIDING Duurzaamheid en energiebesparing zijn thema s die bij renovatieopgaven in

Nadere informatie

Energielabel en Bodemenergie

Energielabel en Bodemenergie Energielabel en Bodemenergie 10 oktober 2017 Gebruikersoverleg bodemenergie Silvia van den Heijkant Sweegers en de Bruijn Adviseur duurzaamheid SweBru Ingenieursbureau voor binnenklimaat en technische

Nadere informatie

Energiebesparing. Betonkernactivering. Programma. Energiebesparing EPBD. Energy Performance Building Directive. Europese richtlijn.

Energiebesparing. Betonkernactivering. Programma. Energiebesparing EPBD. Energy Performance Building Directive. Europese richtlijn. Programma Energiebesparing & Betonkernactivering Energiebesparing Europa Nederland Besparingspotentieel Specialisten gevraagd? Betonkernactivering Publicatie Leergang Kees Arkesteijn 1 2 Energiebesparing

Nadere informatie

WHITEPAPER WET- EN REGELGEVING ENERGIEBESPARING. vandorp.eu

WHITEPAPER WET- EN REGELGEVING ENERGIEBESPARING. vandorp.eu WHITEPAPER WET- EN REGELGEVING ENERGIEBESPARING vandorp.eu OVERZICHT WETGEVING ENERGIEBESPARING Introductie De besparing op energie wordt weleens gezien als een opgelegde bezigheid die als gevolg van allerlei

Nadere informatie

Totale uitstoot in 2010: 14.000 kiloton CO 2

Totale uitstoot in 2010: 14.000 kiloton CO 2 Totale uitstoot in 2010: 14.000 kiloton CO 2 Industrie Welke keuzes en wat levert het op? Huidig beleid 1% besparing op gas en elektra per jaar. Totaal is dat 8 % besparing in 2020. Opbrengst: 100 kiloton.

Nadere informatie

ENERGIECONCEPTEN. Advies op maat. vandorp.eu

ENERGIECONCEPTEN. Advies op maat. vandorp.eu ENERGIECONCEPTEN Advies op maat ENERGIE- KOSTEN Stelt u zich eens voor dat u 1,- per m 2 aan energiekosten kunt besparen in een pand van 5.000 m 2. In een tijd van stijgende energiekosten zal dit in 10

Nadere informatie

F (zie toelichting in bijlage)

F (zie toelichting in bijlage) Energielabel gebouw Afgegeven conform de Regeling energieprestatie gebouwen. Veel besparingsmogelijkheden F (zie toelichting in bijlage) Dit gebouw Weinig besparingsmogelijkheden Labelklasse maakt vergelijking

Nadere informatie

3 Energiegebruik huidige situatie

3 Energiegebruik huidige situatie 3 Energiegebruik huidige situatie 3.1 Het Energie Prestatie Certificaat In het kader van de Europese regelgeving (EPBD) bent u verplicht om, bij verkoop of verhuur van de woning, een energiecertificaat

Nadere informatie

Verkenning Utiliteitsbouw

Verkenning Utiliteitsbouw Verkenning Utiliteitsbouw Robin Niessink Aanleiding In de Kamerbrief van 28 november 2016 over energiebesparing schrijft minister Blok (BZK, 2016): In de Borgingscommissie is besloten dat er naast de label

Nadere informatie

Verduurzamen van de gebouwde omgeving. Actuele ontwikkelingen op het gebied van verduurzamen gebouwde omgeving

Verduurzamen van de gebouwde omgeving. Actuele ontwikkelingen op het gebied van verduurzamen gebouwde omgeving Verduurzamen van de gebouwde omgeving Actuele ontwikkelingen op het gebied van verduurzamen gebouwde omgeving Voorstellen: Ir. Esther Gerritsen Adviseur duurzame gebouwinstallaties team coördinator energie

Nadere informatie

Duurzaam Bouwloket. Voor onafhankelijke informatie en advies over:

Duurzaam Bouwloket. Voor onafhankelijke informatie en advies over: Duurzaam Bouwloket Voor onafhankelijke informatie en advies over: Duurzaam (ver)bouwen Energie besparen Zelf duurzame energie opwekken Duurzame financiering Subsidies ~45% Energielabel D of lager Een gemiddeld

Nadere informatie

BENG en Bodemenergie Projectervaringen utiliteitbouw. 6 november 2016 Ir. Esther Gerritsen Techniplan Adviseurs

BENG en Bodemenergie Projectervaringen utiliteitbouw. 6 november 2016 Ir. Esther Gerritsen Techniplan Adviseurs BENG en Bodemenergie Projectervaringen utiliteitbouw 6 november 2016 Ir. Esther Gerritsen Techniplan Adviseurs Techniplan Adviseurs Installatieadviseur Advies & engineering Duurzaamheid & innovatie Realisatie

Nadere informatie

Energieprestatie van gebouwen

Energieprestatie van gebouwen Energieprestatie van gebouwen Caleffi Academy Pieter Nuiten Maart 2014 Planadvies W/E adviseurs Een betrouwbare partner in duurzaam vastgoed www.w- e.nl! Voor opdrachtgevers met ambi8e! 25 medewerkers!

Nadere informatie

Energiebesparing in de bouw

Energiebesparing in de bouw Energiebesparing in de bouw - Overheidsbeleid - Wettelijke kaders - Praktische omzetting Bijdragen van: ing. W.Baartman ir. J.Ouwehand Wetgeving en overheidsbeleid Transitie naar een duurzame energiehuishouding

Nadere informatie

Winst en comfort uit duurzaamheid. Bouw op onze kennis

Winst en comfort uit duurzaamheid. Bouw op onze kennis Winst en comfort uit duurzaamheid Bouw op onze kennis Even voorstellen "Het verschil tussen gewoon en uitzonderlijk is vaak dat kleine beetje extra, waarin samenwerking en krachtenbundeling mijn drijfveer

Nadere informatie

Energie- en prestatiemonitoring

Energie- en prestatiemonitoring Energie- en prestatiemonitoring Onderdeel van integraal gebouwbeheer 9 november 2011 Machiel Karels Agenda 1. Wat willen we? 2. Wat gebeurt er om ons heen? 3. Wat er mogelijk is? 4. Wat we zouden moeten

Nadere informatie

Wie zijn wij? Van 0-meting tot haalbare business case. Programma. De methode. Meten van duurzaamheid. Heldere kijk op duurzaamheid.

Wie zijn wij? Van 0-meting tot haalbare business case. Programma. De methode. Meten van duurzaamheid. Heldere kijk op duurzaamheid. Van 0-meting tot haalbare business case Meer informatie: www.w-e.nl www.gprsoftware.nl ir. Janny Stevens (stevens@w-e.nl) ir. Saskia van Hulten (hulten@w-e.nl) Wie zijn wij? W/E adviseurs www.w-e.nl Saskia

Nadere informatie

BENG. Bijna Energie Neutrale Gebouwen

BENG. Bijna Energie Neutrale Gebouwen BENG Bijna Energie Neutrale Gebouwen 1. Introductie 2. BENG methodiek 3. EPC versus BENG 4. Hoe kunnen we hierop inspelen? 1. BENG Introductie Introductie Nederlandse versie van de Europese wetgeving nearly

Nadere informatie

A (zie toelichting in bijlage)

A (zie toelichting in bijlage) Energielabel gebouw Afgegeven conform de Regeling energieprestatie gebouwen. Veel besparingsmogelijkheden A (zie toelichting in bijlage) Dit gebouw Weinig besparingsmogelijkheden Labelklasse maakt vergelijking

Nadere informatie

Even voorstellen. Philip Blaauw. INNAX GEBOUW & OMGEVING Directie 0885533000 pblaauw@innax.com

Even voorstellen. Philip Blaauw. INNAX GEBOUW & OMGEVING Directie 0885533000 pblaauw@innax.com Even voorstellen Philip Blaauw INNAX GEBOUW & OMGEVING Directie 0885533000 pblaauw@innax.com INNAX GROUP is een onafhankelijk Energie Diensten Bedrijf = ESCO voor het verduurzamen van gebouwen INNAX GROUP

Nadere informatie

EPA U. advies- en ingenieursbureau. Nieuwbouw kantoorpand Demostraat, Tiel

EPA U. advies- en ingenieursbureau. Nieuwbouw kantoorpand Demostraat, Tiel Nieuwbouwkantoorpand Demostraat,Tiel EPA U Adresgegevens Fokkerstraat 39, 3905 KV Veenendaal Postbus 1152, 3900 BD Veenendaal T 0318-75 78 88 F 0318-75 78 87 info@enerpro.nl www.enerpro.nl Voorbeeldbedrijf

Nadere informatie

SPECIMEN. E (zie toelichting in bijlage) Energielabel gebouw. Dit gebouw. Standaard energiegebruik voor dit gebouw. 968,3 MJ/m 2

SPECIMEN. E (zie toelichting in bijlage) Energielabel gebouw. Dit gebouw. Standaard energiegebruik voor dit gebouw. 968,3 MJ/m 2 Energielabel gebouw Afgegeven conform de Regeling energieprestatie gebouwen. Veel besparingsmogelijkheden Dit gebouw Weinig besparingsmogelijkheden Labelklasse maakt vergelijking met gebouwen met overeenkomstige

Nadere informatie

MJA Workshop Wet & Regelgeving. Duurzaamheid, gebouwen en energiebesparing

MJA Workshop Wet & Regelgeving. Duurzaamheid, gebouwen en energiebesparing MJA Workshop Wet & Regelgeving Duurzaamheid, gebouwen en energiebesparing Marco van de Esschert Ministerie van BZK Energieakkoord, Bouwbesluit, Energielabel en BENG MJA Workshop 2014 Marco van de Esschert

Nadere informatie

Betere energieprestaties met Nuon Stadswarmte. Kansen voor woningcorporaties, vastgoedeigenaren en projectontwikkelaars

Betere energieprestaties met Nuon Stadswarmte. Kansen voor woningcorporaties, vastgoedeigenaren en projectontwikkelaars Betere energieprestaties met Nuon Stadswarmte Kansen voor woningcorporaties, vastgoedeigenaren en projectontwikkelaars Betere energieprestaties met stadswarmte Bestaande woningen, nieuwbouwwoningen en

Nadere informatie

Urgenda ESCo-project. Peter Odermatt

Urgenda ESCo-project. Peter Odermatt Urgenda ESCo-project Peter Odermatt Inleiding Ambitie Urgenda: Vergroten energie efficiency in NL Beter benutting hernieuwbare energie potentieel in NL Verkennen onder welke voorwaarden ESCo s een bijdrage

Nadere informatie

Energielabel. SKG-IKOB gecertificeerd BRL & BRL

Energielabel. SKG-IKOB gecertificeerd BRL & BRL Energielabel SKG-IKOB gecertificeerd BRL 9500-01 & BRL 9500-03 Geachte heer/mevrouw, Hierbij ontvangt u het energielabel welke wij voor u hebben opgenomen. Dit label hebben wij vervaardigd in samenwerking

Nadere informatie

Verduurzamen van commercieel vastgoed juridische aspecten

Verduurzamen van commercieel vastgoed juridische aspecten Verduurzamen van commercieel vastgoed juridische aspecten 19 juni 2014 Inleiding Rollen en partijen Verschillende typen vastgoed met een eigen regime Woningen, winkels en overige bedrijfsruimte De split

Nadere informatie

Binnenklimaat: energie efficiënte oplossingen besparing door comfort

Binnenklimaat: energie efficiënte oplossingen besparing door comfort Binnenklimaat: energie efficiënte oplossingen besparing door comfort Rob Nagel Honeywell Dag van de Installatie VSK, Jaarbeurs Utrecht 2 februari 2010 Binnenklimaat besparing door comfort Woningmarkt in

Nadere informatie

Energie Bouwbesluit en het Activiteitenbesluit

Energie Bouwbesluit en het Activiteitenbesluit Rijkswaterstaat Ministerie van Infrastructuur en Milieu Energie Bouwbesluit en het Activiteitenbesluit Het behalen van energie-efficiëntieverbetering in een bepaald type gebouw wordt zowel door het Bouwbesluit

Nadere informatie

AT OSBORNE. Masterclass Energiebesparing in de zorg. Professioneel opdrachtgeverschap 16 november 2011. Marjolijn Kroon adviseur gezondheidszorg

AT OSBORNE. Masterclass Energiebesparing in de zorg. Professioneel opdrachtgeverschap 16 november 2011. Marjolijn Kroon adviseur gezondheidszorg AT OSBORNE www.atosborne.nl Masterclass Energiebesparing in de zorg Professioneel opdrachtgeverschap 16 november 2011 Marjolijn Kroon adviseur gezondheidszorg AT Osborne Huisvesting en Vastgoed Infrastructuur

Nadere informatie

Energielabel voor gebouwen

Energielabel voor gebouwen Energielabel voor gebouwen Het energielabel, wegwijzer naar lagere kosten en een beter milieu Energielabel voor gebouwen Inhoud 1. Wat biedt het energielabel 05 2. Enkele feiten op een rij 07 3. Een energielabel

Nadere informatie

EfficiEncy Duurzaam. EnErgiEbEsparing. Warmte en koude. KEnnis industrie. energie financiering. instrumenten. GebouwDe omgeving

EfficiEncy Duurzaam. EnErgiEbEsparing. Warmte en koude. KEnnis industrie. energie financiering. instrumenten. GebouwDe omgeving Warmte en koude Kennis, advies, instrumenten en financiële steun EfficiEncy Duurzaam GebouwDe omgeving energie financiering KEnnis industrie instrumenten EnErgiEbEsparing De Nederlandse overheid streeft

Nadere informatie

HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH

HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH Gedeputeerde Staten STATENNOTITIE Aan de leden van Provinciale Staten HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH Informeren Staten m.b.t. Motie 89 (PS2009-736) Duurzaamheid en sportparticipatie

Nadere informatie

EPBD en Installaties. Inhoud 12-10-2011. EPBD-richtlijn: Overzicht relevante artikelen Highlights en aanpak in NL. Vragen en opmerkingen

EPBD en Installaties. Inhoud 12-10-2011. EPBD-richtlijn: Overzicht relevante artikelen Highlights en aanpak in NL. Vragen en opmerkingen EPBD en Installaties Harry Boschloo, Wnd. Clustermanager Energiebeleid Gebouwde Omgeving Praktijkseminar implementatie nieuwe wetgeving, 11 oktober 2011 12 oktober 2011 Inhoud EPBD-richtlijn: Overzicht

Nadere informatie

+ TITEL PRESENTATIE + WELKOM ROAD TO ALL-ELECTRIC WONEN EN WERKEN

+ TITEL PRESENTATIE + WELKOM ROAD TO ALL-ELECTRIC WONEN EN WERKEN + TITEL PRESENTATIE + WELKOM ROAD TO ALL-ELECTRIC WONEN EN WERKEN Road to All-Electric in de praktijk: Wonen & Werken Visie: + Het leveren van een positieve bijdrage aan het verduurzamen van de samenleving.

Nadere informatie

Wie zijn wij? drs. ing. Jourdain Martens. ! Directeur. ir. Anne-marije Scheffe. ! Ingenieur

Wie zijn wij? drs. ing. Jourdain Martens. ! Directeur. ir. Anne-marije Scheffe. ! Ingenieur road2zer0 Wie zijn wij? drs. ing. Jourdain Martens! Directeur ir. Anne-marije Scheffe! Ingenieur Opbouw presentatie! Over Bouwformatie! Achtergrondinformatie regelgeving! Onderzoeksopzet! Resultaten! Conclusie

Nadere informatie

Energieprestatie. De aanscherping van de Energieprestatieeis in de gebouwde omgeving

Energieprestatie. De aanscherping van de Energieprestatieeis in de gebouwde omgeving Energieprestatie De aanscherping van de Energieprestatieeis in de gebouwde omgeving 1 Even voorstellen: Ron van der Aa (projectmanager bij NEN) Wie bent u? Context 2 Inhoud van deze presentatie Algemeen:

Nadere informatie

Verduurzamen van maatschappelijk vastgoed

Verduurzamen van maatschappelijk vastgoed Verduurzamen van maatschappelijk vastgoed Green Liz Symposium Arnhem, 9-12-2013 Irma Thijssen Irma Thijssen, Agentschap NL 1 Agentschap NL biedt diensten aan ondernemers met duurzame, innovatieve of internationale

Nadere informatie

Voor onafhankelijke informatie en advies over:

Voor onafhankelijke informatie en advies over: Raoul Santibanez Voor onafhankelijke informatie en advies over: Energie besparen en energie opwekken Luchtkwaliteit in huis Comfortverbetering in huis Levensloopbestendig wonen Klimaat adaptief wonen Subsidies,

Nadere informatie

Duurzaamheid & energiebesparing KISS-bijeenkomst, 7 juli 2011

Duurzaamheid & energiebesparing KISS-bijeenkomst, 7 juli 2011 Duurzaamheid & energiebesparing KISS-bijeenkomst, 7 juli 2011 Joram Nauta 1 Onderwerpen Een heldere en concrete ambitie over duurzaamheid Energiebesparing en de zorgsector Hoe stroomt de energie bij u?

Nadere informatie

Steek Energie in je huis

Steek Energie in je huis Steek Energie in je huis 9 oktober 2012 Breda 1 Bouwbedrijf Boot B.V. Bouwbedrijf Boot is actief in de woningbouw (particulier, ontwikkeling), zorg huisvesting en utiliteit (scholen, kantoren, bedrijfsgebouwen).

Nadere informatie

Bijlage I 20111278-07 Investeringen en energielasten Energiesprong woningbouw Maria van Bourgondiëlaan te Eindhoven. 1 Inleiding

Bijlage I 20111278-07 Investeringen en energielasten Energiesprong woningbouw Maria van Bourgondiëlaan te Eindhoven. 1 Inleiding Bijlage I 20111278-07 Investeringen en energielasten Energiesprong woningbouw Maria van Bourgondiëlaan te Eindhoven Datum Referentie Behandeld door 13 december 2011 20111278-07 P. Smoor/LSC 1 Inleiding

Nadere informatie

Onderhoudskosten in de zorg

Onderhoudskosten in de zorg Onderhoudskosten in de zorg 13 november 2017 Inhoudsopgave Introductie 1. Inleiding 2. Onderhoudskosten Wetgeving vóór de ZZP/NHC ZZP-tarieven NHC-financiering Integrale tarieven 3. Vergoedingen Vergoedingen

Nadere informatie

Ja Nee Nvt Maatregel Foto. Installaties & regelingen. Zijn de binnen- en buitensensoren op een representatieve locatie geïnstalleerd?

Ja Nee Nvt Maatregel Foto. Installaties & regelingen. Zijn de binnen- en buitensensoren op een representatieve locatie geïnstalleerd? Checklist Energiebesparing bedrijven algemeen Met behulp van deze checklist kunt u energiebesparende maatregelen in uw bedrijf inventariseren. Toelichting per maatregel of meer maatregelen kunt u vinden

Nadere informatie

Energy Solutions Pioneering for you

Energy Solutions Pioneering for you Energy Solutions Pioneering for you Uw Energy Consultant : Ruben Boekel Telefoonnummer : 088-9456014 Energy Solutions Pompen zijn verantwoordelijk voor 10 procent van het wereldwijde energieverbruik. Dit

Nadere informatie

Op weg naar klimaatneutraal bouwen

Op weg naar klimaatneutraal bouwen Op weg naar klimaatneutraal bouwen Waarom klimaatneutraal bouwen? Klimaatneutraal bouwen Klimaatneutraal bouwen Energieneutraal bouwen CO 2 neutraal bouwen Regelgeving en initiatieven EPBD EPC en Energielabel

Nadere informatie

09 april 2015 Joulz, Utrecht. Maintenance for Energy

09 april 2015 Joulz, Utrecht. Maintenance for Energy 09 april 2015 Joulz, Utrecht Maintenance for Energy Uitdagingen van de Netbeheerder Verantwoord investeren in onzekerheid. (Th.A.M. de Bruin) CAPEX realisatie programma Voorjaar 2015 Vanzelfsprekend, toch?

Nadere informatie

Bijlage bij uw huurovereenkomst (project EGW Arnhem Presikhaaf) versie 1.3 03-11-2015 tussenwoning

Bijlage bij uw huurovereenkomst (project EGW Arnhem Presikhaaf) versie 1.3 03-11-2015 tussenwoning Bijlage bij uw huurovereenkomst (project EGW Arnhem Presikhaaf) versie 1.3 03-11-2015 tussenwoning Naam huurder: Adres: Huurcontractnummer: Ingangsdatum huur: U heeft een overeenkomst met Portaal voor

Nadere informatie

Kennissessie: CO 2 neutraal het echte verhaal

Kennissessie: CO 2 neutraal het echte verhaal Ing. Vincent Keppel Accountmanager Vabi Kennissessie: CO 2 neutraal het echte verhaal TIP: Houd pen en papier bij de hand!!!! Ir. Roy Zold Directeur PVM welke data & welk doel Vraagstelling corporaties

Nadere informatie

Presentatie Energieplus bouwen Trebbe Groep B.V. Nunspeet, mei 2013 Nico Blaauw hoofd Werkvoorbereiding Technisch adviseur Trebbe Basiswonen

Presentatie Energieplus bouwen Trebbe Groep B.V. Nunspeet, mei 2013 Nico Blaauw hoofd Werkvoorbereiding Technisch adviseur Trebbe Basiswonen Presentatie Energieplus bouwen Trebbe Groep B.V. Nunspeet, mei 2013 Nico Blaauw hoofd Werkvoorbereiding Technisch adviseur Trebbe Basiswonen Inhoud presentatie Wie is/ wat doet Trebbe? Wat is de Trebbe

Nadere informatie

Welke veranderingen op het gebied van wet en regelgeving komen er op u af?

Welke veranderingen op het gebied van wet en regelgeving komen er op u af? Welke veranderingen op het gebied van wet en regelgeving komen er op u af? Impact Klimaatakkoord op de retailer Dutch Green Building Week 24 september 2018, RVO Den Haag Ed Blankestijn Stand van zaken

Nadere informatie

Het energieverbruik van circulatiepompen voor de vloerverwarming

Het energieverbruik van circulatiepompen voor de vloerverwarming Het energieverbruik van circulatiepompen voor de vloerverwarming Opdrachtgever HIER Klimaatbureau Spark Strategy Consulting Oskar Krabbe Jort Rupert Ben Vermeer Probleemomschrijving Er zijn voor huishoudens

Nadere informatie

Verduurzaming gemeentelijk vastgoed

Verduurzaming gemeentelijk vastgoed Verduurzaming gemeentelijk vastgoed Toelichting op de aanpak van de gemeente Breda Marcel van Embden (projectleider afdeling Vastgoedbeheer) Inhoud Klimaatnota gemeente Breda Wat is de insteek bij het

Nadere informatie

Energy Solutions Pioneering for you

Energy Solutions Pioneering for you Pioneering for you Uw Energy Consultant : Ruben Boekel Telefoonnummer : 088-9456014 Pompen zijn verantwoordelijk voor 10 procent van het wereldwijde energieverbruik. Dit vertegenwoordigt een aanzienlijk

Nadere informatie

2020: 8 miljoen woningen belasten ons milieu onevenredig zwaar?

2020: 8 miljoen woningen belasten ons milieu onevenredig zwaar? Erik Franke Franke Architekten 1 oktober 2008 Den Haag 2008: 7 miljoen woningen belasten ons milieu onevenredig zwaar! 2020: 8 miljoen woningen belasten ons milieu onevenredig zwaar? 2020: 4,3 miljoen

Nadere informatie

Kansen voor energiebesparing in maatschappelijk vastgoed. Irma Thijssen 13 november 2014 Duurzaam Gebouwd Congres MECC Maastricht

Kansen voor energiebesparing in maatschappelijk vastgoed. Irma Thijssen 13 november 2014 Duurzaam Gebouwd Congres MECC Maastricht Kansen voor energiebesparing in maatschappelijk vastgoed Irma Thijssen 13 november 2014 Duurzaam Gebouwd Congres MECC Maastricht Introductie Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) (voorheen Agentschap

Nadere informatie

Energieambities in strategisch voorraadbeleid

Energieambities in strategisch voorraadbeleid TEN KROODE & VAN ZEE ORGANISATIE-ADVISEURS Energieambities in strategisch voorraadbeleid Artikel 090.003 12 februari 2008 In opdracht van SenterNovem Ten Kroode & Van Zee, organisatie-adviseurs www.tkvz.nl

Nadere informatie

NII. Nederlandse Isolatie Industrie. Het rendement van energiebesparen door isoleren. Nationale Isolatiedag - April 2010 (V1.7) O 2.

NII. Nederlandse Isolatie Industrie. Het rendement van energiebesparen door isoleren. Nationale Isolatiedag - April 2010 (V1.7) O 2. Nederlandse Het rendement van energiebesparen door isoleren Nationale dag - April 2010 (V1.7) 1 Eric Las / Unidek O 2 De beste besparingsmogelijkheid is NIETS gebruiken De meest duurzame energie is bespaarde

Nadere informatie

Bouwlokaal Energielabel, een kans voor u Kies je rol. Theun Toering

Bouwlokaal Energielabel, een kans voor u Kies je rol. Theun Toering 1 Bouwlokaal Energielabel, een kans voor u Kies je rol Theun Toering Even voorstellen Theun Toering ComforTrend Samenwerkingsverband 40 installateurs Centrale organisatie tbv Commerciële ondersteuning

Nadere informatie

Duurzame dienstverlening Rekenen aan rendement

Duurzame dienstverlening Rekenen aan rendement Duurzame dienstverlening Rekenen aan rendement Rekenen aan rendement zonnepanelen Monique van der Meij Energie-adviseur Monique.vanderMeij@flynth.nl mobiel: 06 53 26 19 68 LTO Noord Programma Ondernemer

Nadere informatie

Energietransitie bij Renovatie

Energietransitie bij Renovatie Energietransitie bij Renovatie Ir. Frans de Haas de Haas & Partners Studiedag Energietransitie bij Renovatie, naar de passief bouwen standaard? 9 oktober 2008 Inhoud 1981 Inhoud 1984 Inhoud 1997 Inhoud

Nadere informatie

Duurzaamheid in Boswinkel Oost

Duurzaamheid in Boswinkel Oost Programma Waarom energiezuinig en duurzaam (ver)bouwen? Waarom energiemonitoring Duurzaamheid in Boswinkel Oost Energiemonitoring Velve Lindenhof, Enschede De energiezuinigste wijk van Enschede De uitvraag

Nadere informatie

WORKSHOP ENERGIEVISIE

WORKSHOP ENERGIEVISIE WORKSHOP ENERGIEVISIE STELLING 1 Wij werken al vanuit een energievisie WAT ZIT ER IN EEN ENERGIEVISIE Hoe gaan we om met energie in bestaande bouw en in nieuwbouw, in zowel woningbouw als utiliteit en

Nadere informatie

Duurzaam verwarmen met Waterstage. Product Launch 2017

Duurzaam verwarmen met Waterstage. Product Launch 2017 Duurzaam verwarmen met Waterstage Programma Green Igloo Wet en regelgeving Subsidie en rente tarieven EnMosy voor prestatie garantie Green Igloo Care voor kwaliteitsborging Green Igloo Concept Totaalconcept

Nadere informatie

De corporatiedag 2017

De corporatiedag 2017 De corporatiedag 2017 1972 Wet en regelgeving Energieprestatie Terugblik, stand van zaken, toekomst 2017 2050 Kees Arkesteijn, projectcoördinator ISSO, met medewerking van Wim Plokker (VABI) De weg die

Nadere informatie

ESCo voor wederzijds voordeel en gratis energiebesparing

ESCo voor wederzijds voordeel en gratis energiebesparing ESCo voor wederzijds voordeel en gratis energiebesparing Inclusief vijf cases en experttips Case 4: Renovatie Alliander te Duiven Voorwoord Gratis energiebesparing; het lijkt te mooi om waar te zijn. Energy

Nadere informatie

Ondanks een aantrekkelijke waarde wordt onvoldoende bestaand vastgoed verduurzaamd

Ondanks een aantrekkelijke waarde wordt onvoldoende bestaand vastgoed verduurzaamd Duurzaamheid loont Bestaande gebouwen zijn de grootste veroorzakers van CO 2 -uitstoot in Nederland Ondanks een aantrekkelijke waarde wordt onvoldoende bestaand vastgoed verduurzaamd Knelpunten in de keten

Nadere informatie

Spaar het Klimaat. Op naar een gedeelde visie!

Spaar het Klimaat. Op naar een gedeelde visie! Spaar het Klimaat Op naar een gedeelde visie! VISIE SPAAR HET KLIMAAT In het begin van de zomer 2013 is tijdens een laatste sessie gesproken over de vernieuwing van de missie en visie van Spaar het Klimaat.

Nadere informatie

Zonder investeren besparen 10 tips en vragen voor de facilitair manager

Zonder investeren besparen 10 tips en vragen voor de facilitair manager Zonder investeren besparen 10 tips en vragen voor de facilitair manager Als facilitair manager bent u verantwoordelijk voor de huisvesting. Daarmee ook voor het energiegebruik van de huisvesting. In deze

Nadere informatie

CO2 reductie? Jan van Hout OVVIA Van Hout Adviseurs en Installateurs

CO2 reductie? Jan van Hout OVVIA Van Hout Adviseurs en Installateurs CO2 reductie? Jan van Hout OVVIA Van Hout Adviseurs en Installateurs CO2 reductie! OVVIA is een energie diensten leverancier OVVIA investeert in CO2 reductie; oa energiebesparing, hernieuwbare energie

Nadere informatie

Duurzaam tafeltennis in 2020. 1 maart 2014 Jasper Kol & Johan Visser

Duurzaam tafeltennis in 2020. 1 maart 2014 Jasper Kol & Johan Visser Duurzaam tafeltennis in 2020 1 maart 2014 Jasper Kol & Johan Visser Energiebesparing bij tafeltennisvereniging The Victory te Weesp 1 maart 2014, Zwolle Opzet Workshop: Inleiding (Jasper, Penningmeester

Nadere informatie

Energielabel. Object. Noordeinde 49 DEN HAAG

Energielabel. Object. Noordeinde 49 DEN HAAG Energielabel D Object Noordeinde 49 DEN HAAG Energielabel gebouw Afgegeven conform de Regeling energieprestatie gebouwen. Veel besparingsmogelijkheden D (zie toelichting in bijlage) Weinig besparingsmogelijkheden

Nadere informatie

Naar een klimaatneutrale sportvereniging

Naar een klimaatneutrale sportvereniging Naar een klimaatneutrale sportvereniging Leidraad voor het maken van een eigen projectplan of Plan van Aanpak Inleiding Steeds meer sportverenigingen met een eigen accommodatie komen in actie om energie

Nadere informatie

Hybride warmtepompen Wat, wanneer en hoe?

Hybride warmtepompen Wat, wanneer en hoe? Hybride warmtepompen Wat, wanneer en hoe? Simon Tuitel, Product Manager Warmtepompen, Controls & connectivity Agenda Wat is een Hybride systeem Waarom Hybride en wat zijn de voordelen Voorbeeld berekening

Nadere informatie

Object. Hoge Zand 35 DEN HAAG Energielabel A

Object. Hoge Zand 35 DEN HAAG Energielabel A Object Hoge Zand 35 DEN HAAG Energielabel A Energielabel gebouw Afgegeven conform de Regeling energieprestatie gebouwen. Veel besparingsmogelijkheden A (zie toelichting in bijlage) Dit gebouw Weinig besparingsmogelijkheden

Nadere informatie

Toepassingen van BKA in de gezondheidszorg. H.J.Nicolaas College bouw zorginstellingen

Toepassingen van BKA in de gezondheidszorg. H.J.Nicolaas College bouw zorginstellingen Toepassingen van BKA in de gezondheidszorg H.J.Nicolaas College bouw zorginstellingen Inhoud De gezondheidszorg in Nederland Ontwikkelingen Financiering Verleden, heden en toekomst Mogelijkheden BKA Voor-

Nadere informatie

Presentatie Samen Nul op de meter Veranderingen energie denken. Carl-peter Goossen Ontwerpmanager. 24 maart 2015

Presentatie Samen Nul op de meter Veranderingen energie denken. Carl-peter Goossen Ontwerpmanager. 24 maart 2015 1 Presentatie Samen Nul op de meter Veranderingen energie denken Carl-peter Goossen Ontwerpmanager 2 Samen naar Nul op de meter Veranderingen energie denken en comfort 14 regio s in 11 landen 3 DNA in

Nadere informatie