Jaarverslag Commissie Ruimtelijke Kwaliteit Zorg voor een mooi! Wilt u meer weten? Contactpersoon Lucas Reijmer Functie adviseur ruimtelijke kwaliteit/rayonarchitect Telefoon 026 442 17 42 Email l.reijmer@geldersgenootschap.nl Website www.geldersgenootschap.nl Dit is een uitgave van het Gelders Genootschap
Terugblik Lucas Reijmer Een andere overheid hoort bij een andere samenleving was een jaar waarin ik samen met het burgerlid Hage Postema wederom een bijdrage heb mogen leveren aan de ruimtelijke kwaliteit van. Dat gaat anders dan vroeger, doordat de relatie tussen overheid en burger sterk verandert. Een andere overheid hoort bij een andere samenleving waarbij initiatieven meer bij burgers en bedrijfsleven liggen en de overheid faciliteert. Ik probeer zoveel mogelijk om initiatiefnemers te stimuleren om plannen te maken die positief bijdragen aan het beeld van het dorp. Dat vraagt om een gezamenlijke ambitie en het vertrouwen dat je die ambitie ook werkelijk met elkaar deelt. Het geeft veel voldoening om samen met opdrachtgevers en ontwerpers te werken aan de beste oplossing om optimaal resultaat te leveren. Een opmerking wordt wel geplaatst bij de huidige gedetailleerde opzet van de welstandsnota uit 2009 met veel regels. In de loop der tijd is het welstandsvrij bouwen aan de zij- en achterkant van bestaande bebouwing flink uitgebreid en het welstandsbeleid sluit daar niet meer goed op aan.
Wat maakt mooi? Woont u of werkt u in? In Elspeet, Vierhouten of Hulshorst? In een doorzonwoning, villa, monument of boswoning? Misschien bent u hier wel geboren of bent u hier pas onlangs komen wonen. Hopelijk heeft u het hier naar uw zin en vindt u het hier fijn om te wonen of te werken. Dat laatste wordt natuurlijk door allerlei omstandigheden bepaald. Maar aan sommige zaken kun je als inwoners, samen met de gemeente, echt iets doen, toevoegen of verbeteren. Dat geldt met name voor de gebouwde omgeving en voor de open ruimten. Hoe zien die eruit en hoe kunnen we er samen voor zorgen dat onze omgeving aantrekkelijk blijft of wordt? De gemeente rekent het tot haar taak om de kwaliteit van bebouwing en landschap zoveel mogelijk te behouden of nog te verbeteren. Om daarmee te bereiken dat u met plezier in uw straat of buurt woont en dat daarmee ook de waarde van uw woning en woonomgeving behouden blijft. Een geslaagde herbestemming van het voormalig postkantoor En ook om verloedering van de omgeving te voorkomen en zo te werken aan de (sociale) veiligheid. Maar ook om de eigenheid, de identiteit van een dorp of buurt of de landschappelijke waarde van het buitengebied te beschermen. Er is al zoveel hetzelfde in Nederland en we willen graag dat en de andere dorpen in uw gemeente herkenbaar blijven en niet nog meer gaan lijken op de gemiddelde wijk of buurt overal elders.
Nestlé Uitbreiding 1 De bestaande situatie 2 de uitbreiding
Nestlé Uitbreiding Voor de uitbreiding van de Nestlé fabriek is door de commissie een bezoek ter plaatse gemaakt om een goede indruk te krijgen van de effecten van de uitbreiding op de omgeving. Het plan bestaat uit een nieuw bouwvolume aan de voorkant van de fabriek en is in feite de omhulling van de hoogwaardige technische processen van de fabriek. Gezien de prominente plaatsing aan de voorzijde is een specifiek ontwerp gemaakt met meer architectonische kwaliteit dan een eenvoudig industriebouwwerk. Het gehele plan maakte in eerste instantie een zorgvuldig ontworpen indruk voor een nieuw beeld van de gehele fabriek. Enkele opmerkingen zijn daarbij geuit ten aanzien van de landschappelijke inpassing en de kleur- en materiaalstelling. In de verdere uitwerking is de strakke lijn van het ontwerp echter losgelaten, waardoor de voorgestelde hoogwaardige uitstraling niet meer goed tot zijn recht dreigt te komen, in ieder geval niet duidelijk is te ervaren. 3 Uitbreiding in relatie tot de totale fabriek Ontwerp: IE Food Engineering
Elspeet De PLUS 1 De nieuwe supermarkt in de omgeving
Elspeet De PLUS De bouw van een supermarkt op een voormalige bedrijfskavel aan de Uddelerweg nabij de bebouwde kom van Elspeet is gezien de locatie tegen het buitengebied uitgevoerd in een schuurvorm. Kenmerkend aan de locatie is de landschappelijke inrichting op een es, met een partij forse bomen op de noordzijde van het kavel en een rij minder grote bomen aan de zuidzijde. Vanuit de gemeente is aangegeven dat beide bomenrijen uitermate belangrijk zijn in de landschappelijke kwaliteit van 2+3 De eerste schetsen voor de supermarkt in een eigen schuurvorm deze omgeving. In het eerste voorstel liep in het plan de gootlijn van de noordgevel in een schuine lijn omhoog, buiten de grenzen van het bestemmingsplan. Dit beeld werd als ongewenst ervaren en het plan is aangepast door hier de gootlijn laag en horizontaal te houden. Ook is de voorgevel aangepast door deze niet over de gehele breedte te voorzien van een luifel, zodat de schuurvorm beter ervaarbaar is. Bijzondere aandacht is gegeven aan de inrichting van het terrein, om de invloed van het benodigde parkeren in het beeld zoveel mogelijk te beperken met behoud van het landschappelijke groen. Ontwerp: Van Hoek Spuybroek architecten
Beleid en het wensbeeld van De gemeente investeert al jaren in de ontwikkeling van de gemeente met beleidsdocumenten als bestemmingsplannen, beeldkwaliteitsplannen en de (versleten) welstandsnota. Soms lukt dat, op andere plekken is het succes minder. Bij dit beleid blijkt voortdurend dat de gemeente dit niet alleen kan. Juist op dit terrein kan het alleen maar slagen als mensen uit een dorp, buurt of wijk of ondernemers uit het centrum samen met de gemeente werken aan die kwaliteit. Het gaat ons immers allemaal aan. Overigens gaat dat niet alleen om het bouwen van woningen of gebouwen, of het onderhoud daarvan, maar juist ook om onze gezamenlijke openbare ruimte. Zoals reeds opgemerkt is het bestaande welstandsbeleid uitgebreid opgezet met regels, gericht op toetsen en niet op het inspireren van een aanvrager. Deze vorm van welstandsbeleid past niet meer in deze tijd en hier ligt de kans om, in overeenstemming met de omgevingswet, dit beleid om te vormen tot een algemeen tegenover het postkantoor een nieuw appartementengebouw in een klassieke stijl uitnodigend, inspirerend eigentijds ruimtelijk beleid.
Wonen, Welzijn en Zorg De Veluwse Heuvel 1 Het schetsvoorstel 2 De uitwerking
Wonen, Welzijn en Zorg De Veluwse Heuvel Voor het niet meer in deze tijd passende complex van de Nieuwe Veluwe is door de architect een aansprekend plan ontwikkeld, waarbij de bijzondere boslocatie als inspiratie is gebruikt voor de nieuwe invulling. In eerste instantie was het plan van binnenuit ontwikkeld binnen de maatvoering van het bestemmingsplan en met behoud van de bomen, echter zonder rekening te houden met de uitstraling naar de Harderwijkseweg. Naar aanleiding van opmerkingen hierover is het plan aangepast tot een samenhangend complex met een duidelijk eigen gezicht naar alle kanten van de omgeving. Jos Geelen, Van den Berg Architecten: In wordt een project gerealiseerd in Wonen, Welzijn en Zorg. Na ampele overwegingen is besloten de huidige gebouwen te slopen en nieuwbouw te realiseren. Omgeven door bomen wordt een zestigtal appartementen met zorg- en welzijnfuncties gerealiseerd op deze Veluwse Heuvel. Vanuit het programma van eisen moet het een aaneengesloten gebouw worden. Daarom zijn de drie gebouwdelen aan de achterzijde met elkaar verbonden en ontstaan er buitenruimten waar bewoners en bezoekers ontvangen worden. Het parkeren wordt in de nieuwe opzet bijna verdubbeld door een grote parkeerkelder te maken onder één van de gebouwen. Bij de architectonische uitwerking is de bijzonder mooie natuurlijke omgeving inspiratiebron geweest. De bouwdelen die volledig rechthoekig (orthogonaal) zijn opgebouwd worden afgedekt met natuurlijk gebogen overstekken die zich manifesteren als bladeren die de gebouwen 3 Het totale complex beschermend afdekken. Ook de balkons worden op een golvende manier aan elkaar geregen waardoor een horizontale belijning ontstaat die het gebouw lager doen lijken en aardser maken.
Wonen, Welzijn en Zorg De Veluwse Heuvel Zonder wrijving geen glans! Ton Hoogendoorn, Manager Vastgoedontwikkeling Omnia Wonen Zo zou ik ons laatste project richting welstand wel willen samenvatten. Zonder wrijving geen glans. Het was ons project De Veluwse Heuvel in. Zo n jaren zeventig complex voor senioren, gebouwd op een heuvel met veel niveauverschillen en een uitstraling waar we niet meer echt trots op kunnen zijn. Het moest er een keer van komen om deze locatie aan te pakken. Sloop, vervangende nieuwbouw, een zoektocht om bestemmingsplangrenzen te respecteren, voldoende nieuwe woningen om de bewoners te herhuisvesten, voldoende parkeerplaatsen, de hindernis om senioren te huisvesten op een heuvel en zo zou ik nog wel even door kunnen gaan. Allemaal spanningsvelden die bij de vorming van nieuwe plannen een rol spelen. En dan heb ik het nog niet over betaalbaarheid voor onze huurders, de bouwkosten die we in de gaten moeten houden, een toekomstbestendig gebouw wat we willen realiseren en het meekrijgen van bewoners en omwonenden. Als je alle stappen in dat spanningsveld een beetje de revue hebt laten passeren komt de volgende hobbel. Met de architect naar Welstand! Altijd een beetje spannend, hoe zouden ze reageren? En wat denken ze aan de andere kant van de tafel als je binnenkomt. Daar heb je weer zo n ontwikkelaar die met de kaasschaaf langs een project is gegaan om nu maar even snel een akkoord van Welstand binnen te halen om daarna omzet te gaan draaien. De dynamiek van verwachtingen, wensen, financiële ruimte, behoefte aan kwaliteit, stedenbouwkundige beperkingen, van wat vind ik mooi en wat is welstand technisch verantwoordelijk, die dynamiek zorgt voor schuring. Een architect die zijn ontwerp wil verdedigen, een opdrachtgever die wel trots is op wat hij voorlegt en een rayonarchitect die, mede door de klok bepaald, wel wat op wil schieten. En dan te bedenken dat wij alle tijd hebben. Het blijft altijd een beetje lastig. Dat is ook logisch. De architect, de opdrachtgever komen met hun ideaalbeeld, met hun kindje naar welstand en dan hebben ze ook nog op- en aanmerkingen. En u als lezer weet, ze moeten niet aan je kinderen komen! Steeds weer ervaar ik bij een welstandsbezoek dat spanningsveld. En eigenlijk ga ik ook altijd wel naar binnen met de wens dat ze alleen maar zeggen; Goed gedaan Omnia Wonen, hier heb je een stempel! Meestal loopt het een beetje anders. Dan schuurt het even. Dan neem je de opmerkingen mee naar huis, je overlegt als opdrachtgever en architect nog eens met elkaar en in de volgende ronde blijk je toch wat dichter bij elkaar te zijn gekomen. En soms ook moet je die stappen nog eens herhalen. Het spel van aftasten, van wat wel en niet haalbaar is, waar verbeteringen, een verfijningsslag is te maken, komt op gang. Tijdens dat spel gebeurt er nog iets. Er groeit vertrouwen of er groeit wantrouwen! Hebben we het goede voor ogen of is geld het alles bepalende ideaal? Durven en kunnen we gaan voor maximale kwaliteit? Als het vertrouwen en daarmee het respect groeit, groeit daarmee ook de gezamenlijke ambitie! Iets goeds te realiseren, juist voor deze locatie. Onlangs hadden we weer een bewoners bijeenkomst en vol trots hebben we de plannen en de plaatjes gepresenteerd. Altijd spannend maar, de bewoners waren erg enthousiast! Yes, weer een hobbel genomen! En het beetje schuring wat nodig was om de glans op het ontwerp te krijgen? Dat nemen we graag op de koop toe! Een mooi traject en een mooi samenspel!
Een vanzelfsprekende renovatie Werken aan moet mooi en aantrekkelijk blijven, dat is het uitgangspunt. Er wordt nog steeds nieuw gebouwd, zoals bij de Nestlé. Steeds wordt de vraag gesteld hoe het initiatief bijdraagt aan de omgeving. Bij cultuurhistorisch waardevolle gebouwen wordt natuurlijk extra gekeken of de monumentale waarde niet verloren gaat. Hiertoe worden deze plannen integraal bekeken door de adviseur ruimtelijke kwaliteit en adviseur cultuurhistorie van het Gelders Genootschap. Hiervoor wordt een keer per vier weken op de maandagochtend vergaderd. Advisering ruimtelijke kwaliteit Onze adviseur ruimtelijke kwaliteit is het eerste aanspreekpunt voor gemeente en initiatiefnemers. Het merendeel van de plannen wordt tweewekelijks op de dinsdagochtend bij de gemeente door hem en het burgerlid behandeld. De planbehandelingen zijn in principe openbaar en iedereen is welkom om te zien hoe daar met initiatiefnemers (inwoners, architecten, ondernemers) aan de plannen wordt gewerkt. Niet zoals vroeger pas aan het einde van de planvorming, maar juist bij de eerste ideeën en schetsen, om samen te zoeken naar een optimale kwaliteit in een bestaande omgeving. De CRK vergaderde in vierwekelijks, waarbij vooral complexe plannen en projecten worden voorgelegd. Daarbij spelen aspecten als stedenbouw, landschap, cultuurhistorie of openbare ruimte mee. Om hierover goed te kunnen adviseren, is de commissie samengesteld uit meerdere disciplines. Voorbeeld hiervan zijn de plannen voor de ontwikkeling van de Nestlé en de vervangende nieuwbouw van de Veluwse Heuvel. Mooi en inspirerend werk, waar we graag over vertellen. Dat doen we ook iedere keer in het. Om ieder te laten zien dat het in uw dorp wel ergens over gaat en dat het de moeite waard is om samen een inspanning te leveren om er iets moois van te maken! Hopelijk spreken de voorbeelden uit dit voor zich.
5 appartementen Plan Bergakkerweg 1 Het uiteindelijke voorstel
5 appartementen Plan Bergakkerweg Voor de vervangende bouw van 5 appartementen op de locatie van een vrijstaande woning aan de Bergakkerstraat is uitgebreid gesproken met beide ontwerpers. De omgeving bestaat hier vooral uit kleinschalige dorpse bebouwing van vrijstaande woningen uit verschillende tijden, dicht bij het (winkel)centrum van. Voor de ontwikkeling van het plan is een specifiek bestemmingsplan gemaakt dat de voorgestelde bouwmassa voor 5 appartementen mogelijk maakt, de gootlijn op 6 meter en de nok op 9 meter. Daarbij is het de bedoeling dat de sportschool achter de locatie uitgebreid kan worden tot tegen de achterkant van het appartementengebouw. Bovendien moet ruimte gemaakt worden voor 5 parkeerplaatsen op eigen terrein. Tezamen geeft dit een complexe opgave om het plan zowel op de locatie te kunnen plaatsen en één samenhangend beeld te geven dat past in de omgeving. In een aantal rondes is het plan op een adequate wijze opgepakt en tot een zeer acceptabel resultaat gebracht. 2 De bestaande situatie ter Velde & den Besten, ism. Erwin Haas architecten Voor de locatie Bergakkerweg 14 is in een plan gemaakt voor de bouw van 5 appartementen. In een goede samenwerking tussen ontwerpers, de opdrachtgever en commissie Gelders Genootschap is een plan gerealiseerd dat past binnen het straatbeeld en de omliggende bebouwing. In ons ontwerp is veel zorg besteed aan de verhoudingen in de gevels en een hoge mate van detaillering.
Anticiperen op de Omgevingswet Hoewel het nog even duurt voor de nieuwe Omgevingswet in werking treedt, adviseert de commissie de gemeente om tijdig hierop in te spelen door bijvoorbeeld een inspirerende en beeldende omgevingsvisie op te stellen. Onder de Omgevingswet komen nieuwe instrumenten die de welstandsnota vervangen: een omgevingsplan en omgevingsvisie. In een omgevingsplan worden regels opgenomen, vergelijkbaar met een bestemmingsplan. Een omgevingsvisie is bedoeld als integrale, strategische visie waarin keuzes worden gemaakt voor de inrichting van de leefomgeving. Daarmee is dit instrument hét middel voor de ruimtelijke ambities van de gemeente en biedt het houvast aan burgers en bestuurders. Daarbij staan niet de regels voorop, maar de vraag of een project bijdraagt aan een goede ruimtelijke kwaliteit.
De ervaringen van een burgerlid Hage Postema, burgerlid Zorg voor een mooi is het thema van dit. Door de inbreng van het burgerlid van de CRK tijdens de bespreking van de aangevraagde omgevingsvergunningen, krijgt het genoemde thema zeker ook een se inbreng. Bij de mandaat-vergaderingen en tijdens de behandeling van belangrijke plannen in de grote commissie is ondergetekende aanwezig. Dit is om gedurende het (vaak lange) proces op gelijke wijze geïnformeerd te worden. Inmiddels is ondergetekende al zo n zes jaar actief in de CRK. Sommige plannen zijn in drie jaar diverse malen langsgekomen. Eén van deze projecten, de uitbreiding van de Nestlé fabriek, vindt u elders in dit verslag. De huisvesting van senioren kwam in veel plannen aan de orde. Daarnaast betroffen de meeste aanvragen uitbreiding van woningen, zoals dakkapellen, erkers, nokverhogingen en aanbouwen, die in bijna alle gevallen positief werden beoordeeld. Het afgelopen jaar zijn enkele plannen besproken waardoor de Laan iets van de oude glorie terug gaat krijgen. Dat betreft de renovatie van het monumentale voormalige postkantoor, de renovatie van het voormalig gemeentehuis en aan de overzijde de bouw van een statig kantoor met daarboven koopappartementen. Het aanzicht van dit deel van de Laan wordt daarmede stijlvol verbeterd. De melkfabriek aan het eind van de Laan presenteerde een plan om een productiegebouw aanzienlijk te vergroten, noodzakelijk om enerzijds aan de vraag te kunnen volgen, en anderzijds om aan de zware hygiëne-eisen te voldoen. Beoogd wordt het gebouw er high-tech uit te laten zien, om tot uitdrukking te brengen dat er hoogwaardige unieke producten worden gemaakt. De grote commissie heeft het plan beoordeeld en goedgekeurd, zij het met enkele suggesties omtrent kleurgebruik, doorzicht en vooral over de beplanting en het groen aan de zuidzijde. Een plan voor een appartementencomplex (6 appartementen) aan de Bergakkerweg is na wat aanpassingen en bedenkingen uiteindelijk goedgekeurd, omdat het bestemmingsplan helaas die mogelijkheid bood. De situering van het gebouw tegen een fors gebouw van een sportschool in het overgangsgebied tussen centrum en een vooroorlogse woonwijk maakt het mijns inziens te vol en wringt wat. Het terrein tussen de Kroonlaan en de Zeeweg wordt door Omnia Wonen bebouwd met 18 fraaie sociale seniorenwoningen. Voor de hernieuwbouw van de seniorenhuisvesting in de Veluwse Heuvel presenteerde Omnia een schetsplan, waarbij aan de huidige eisen en wensen wordt voldaan. Parkeren vindt deels ondergronds plaats, waardoor het terrein als park kan worden ingericht. De uiterlijke vorm en contouren zijn afgestemd op de boomrijke omgeving. Voor de huisvesting van jong volwassenen met een beperking is een fraai inventief plan voor een passend appartementencomplex aan de Zoomweg door architectenbureau Slaa en Van Asselt gemaakt, dat inmiddels wordt gebouwd. Het afgelopen jaar zijn de aanvragen in goede samenwerking en harmonie met aanvragers behandeld en weinig plannen zijn uiteindelijk niet goedgekeurd.
Markt Vervangende nieuwbouw 1 Het definitieve voorstel
Markt Vervangende nieuwbouw De vervanging van de juwelierswinkel aan de Markt van was in eerste instantie uitgevoerd in een kleinschalige vorm met het beeld van twee kappen. Vanwege de locatie aan de grote ruimte van de Markt is geadviseerd het plan anders uit te voeren, meer als één bouwwerk met een uitstraling gericht op het plein. In gesprek met de architect is gezocht naar een uitstraling met een eigen gezicht. 2 Het schetsplan met een beeld van twee pandjes Gerrit van Asselt, Slaa van Asselt architecten Voor het winkelpand aan de Dorpsstraat 29 te is op verzoek van de eigenaar een nieuwbouwplan gemaakt. Het bestaande pandje vervult een inmiddels ondergeschikte rol in het straatbeeld waar het omgeven wordt door forsere bebouwingen van overwegend latere datum. Om dit gat in de straatwand op te vullen en het pand meer interactie met de markt te geven is de kaprichting gedraaid waardoor er een echte voorgevel ontstaat. Om het verticale karakter verder te benadrukken was in het VO gekozen voor een knip in het volume en het creëren van twee smalle verticale gevels, één vanaf maaiveld en één zwevend boven de entree van het pand. Tijdens een constructief overleg met de commissie ruimtelijke kwaliteit zijn we gekomen tot een grotere samenvoeging van het geheel. De twee topgevels zijn gehandhaafd maar op verdiepingsniveau is de knip in de gevels verdwenen waardoor het pand zich meer als één geheel gedraagt.
Samenstelling CRK Voorzitter Jolanda Reitsma Adviseur welstand Lucas Reijmer Gelders Genootschap Architect John van Dijk Landschapsarchitect Sandra Schuit Burgerlid Hage Postema Adviseur cultuurhistorie Jeroen Westerman Gelders Genootschap Ambtelijke ondersteuning Marcel Bossenbroek Voor Hanny Heetman, landschapsarchitect, eindigde op 1 oktober de zittingstermijn. in cijfers - Onze adviseur ruimtelijke kwaliteit behandelde samen met het burgerlid 284 plannen, deels in aanwezigheid van de aanvrager of ontwerper. - Van deze plannen werden er 239 ter plekke van een positief advies voorzien. - Voor 39 plannen was een wijziging nodig. - De voltallige commissie behandelde in totaal 6 plannen, deze betroffen voornamelijk relatief grote ruimtelijke/stedenbouwkundige ontwikkelingen als Commissie vlnr: Hanny Heetman, Jolanda Reitsma, John van Dijk een nieuwe supermarkt aan de rand van Elspeet of de bouw van appartementen aan de Bergakkerweg. - Voor 4 plannen brachten wij een gecombineerd welstands- en monumentenadvies uit.