Toekomstvisie het Land van Slochteren 2020 Juni 2014
Inhoudsopgave Inleiding... 3 Over Meerstad... 4 Leeswijzer... 4 De Stip op de horizon... 5 De Stip... 5 De rode draad... 5 Rol van de gemeente... 6 Wonen en werken... 7 Uitgangspunten kenmerkend voor Slochteren in 2014... 8 Slochteren in 2020 wat hebben we bereikt?... 8 Woningtypen en doelgroepen wat en voor wie... 8 Woonomgeving waar... 9 Werken en ondernemerschap... 10 Buitengebied en recreatie & toerisme... 11 Uitgangspunten kenmerkend voor Slochteren in 2014... 12 Slochteren in 2020 wat hebben we bereikt?... 12 Ondernemerschap... 12 Recreatie en toerisme... 13 Landschap en ruimtelijke kwaliteit... 13 Relatie met de dorpen... 13 Bereikbaarheid... 14 Meedoen en voorzieningen... 15 Uitgangspunten kenmerkend voor Slochteren in 2014... 16 Slochteren in 2020 wat hebben we bereikt?... 16 Participatie en verantwoordelijkheid... 16 Iedereen doet mee jong en oud... 17 Werk... 17 Voorzieningen... 18 Netwerk aan publieke voorzieningen... 18 Doelgroepen... 18 Vrijwilligers... 19 Het vervolg... 20
Inleiding Voor u ligt de toekomstvisie van de gemeente Slochteren. In 2008 is deze unaniem vastgesteld door de raad. Jarenlang heeft de visie bestuurlijk en ambtelijk handelen richting gegeven. Het is het verhaal geweest waarbinnen we onze beslissingen en keuzes konden plaatsen en uitleggen. Bij de perspectiefwissel in 2011 heeft het richting gegeven aan de keuzes die we noodzakelijkerwijs moesten maken om een gezonde financiële huishouding te kunnen blijven voeren. Er heeft een wissel in perspectief plaatsgevonden: de gemeenschap en haar deelnemers zijn veel meer aan zet. Veel meer dan de gemeente zelf. In 2012 is het gedachtegoed versterkt in de bestuurlijke agenda, waarin het vertrouwen in de kracht van mensen expliciet is uitgesproken. Bij de start van het nieuwe college in 2014 is de toekomstvisie tegen het licht gehouden. Is de visie nog steeds leidraad voor ons handelen, of hebben we iets anders nodig? Met de belangrijkste onderwerpen voor het collegeprogramma op tafel hebben we zo de toekomstvisie doorgenomen. En wat blijkt, na wat afstoffen hier en daar kan deze nog prima meegaan tot we in 2018 opgaan in een nieuwe gemeente. De visie gaat immers over de toekomst, over het Slochteren van laten we toch maar blijven zeggen 2020. We weten dat we dan in een nieuwe gemeente zijn opgegaan, maar de stip voor een wat langere termijn richt beter. Doel is immers niet direct deze te bereiken, maar meer nog dat we iets hebben om onze koers op af te stemmen. Het is daarom abstract en op hoofdlijnen, want het gaat over het wat. Wat is Slochteren in 2020? Hoe we daar komen, wat we ervoor moeten doen om er te komen, en wie dat moeten doen, is een kwestie van uitwerking. Eerst bepalen we de bestemming van de reis, dan de weg ernaartoe. Over Meerstad Had Meerstad in de visie van 2008 nog een prominente plaats als ambitie en uitdaging, in 2014 ziet de wereld er heel anders uit. Groningen is de enige ontwikkelende partij en Slochteren heeft alleen nog betrokkenheid vanuit haar verantwoordelijkheid als bevoegd gezag in het ruimtelijk domein, voor voorzieningen en voor het beheer en onderhoud van gebieden die af zijn. Daarnaast geeft de visitatiecommissie Jansen in februari 2013 aan dat Meerstad bij de herindeling naar Groningen over zou moeten gaan. De gemeenteraad van Slochteren heeft aangegeven dat ze vanuit de positie van de nieuwe gemeente beslissingen over Meerstad wil gaan nemen. Tot het zover is, is Meerstad voor ons realiteit vanuit onze verantwoordelijkheden. Leeswijzer In de Stip op de horizon is op hoofdlijnen weergegeven hoe Slochteren er in 2020 uit ziet. Vervolgens wordt de Stip in drie thema s nader ingevuld: wonen en werken, buitengebied en recreatie en toerisme en meedoen en voorzieningen. Per thema is steeds aangegeven wat de kenmerken van Slochteren in 2014 zijn, hoe de Stip er voor het thema uitziet, en welke keuzes daarin gemaakt worden. De nieuwe inzichten van het college in 2014 zijn daarin verwerkt.
De Stip op de horizon De visie is een heldere omschrijving van hoe de gemeente Slochteren er in 2020 uit ziet. Ingezet is op het behouden en versterken van dat wat goed is. Daar waar dat niet gebeurt, maar waar het wel in het belang van onze inwoners is, moet de gemeente een tandje bij zetten. Maar dan wel gericht. En samen met anderen. Ook de gemeente kan haar tijd en geld immers maar één keer inzetten. De Stip De Stip op de horizon beschrijft hoe Slochteren er in 2020 uit ziet. De Stip zelf bestaat uit keuzes en vormt tevens de basis voor het maken van verdere keuzes. De stip is in 2014 nog steeds hetzelfde als ze in 2008 was. We houden koers! In 2020 is Slochteren een dynamische landelijke gemeente met een plus. Het is een gemeente waar mensen graag duurzaam wonen, werken en leven, waar mensen zich thuis voelen. Waar men geniet van de rust en de ruimte, de natuur, het water en het karakteristieke landschap. Activiteit en bedrijvigheid in dorpen en landelijk gebied geven kleur; toeristische en recreatieve voorzieningen bieden levendigheid en ontspanning. Toekomstgericht ondernemerschap wordt er beloond. Ieder dorp kent en staat bekend om zijn eigenheid. De dorpen verschillen onderling, en bieden daarmee voor elk wat wils; een plek om thuis te zijn. De verbindende factor is de onderlinge samenhang tussen mensen. Deze is groot. Dat komt omdat men elkaar ontmoet, tegen komt. Door ontmoeting is er begrip, want men weet wat er speelt bij andere mensen in de straat, het dorp of bij de vereniging. De bereidheid om elkaar te helpen is er, nog steeds: Slochter noaberschap. De gemeenschap is in staat zichzelf te redden, en neemt daarvoor ook de verantwoordelijkheid. Inwoners, ondernemers, maatschappelijk middenveld 1 en de gemeente doen het samen. Iedereen kan meedoen. Zij krijgen daarvoor de ruimte van de overheid. Minder betutteling, meer zelfredzaamheid. Rijk en provincie bieden kaders, maar zijn ook partners. De gemeente is regelend en initiërend waar het moet, ondersteunend waar dat nodig is en geeft ruimte waar dat kan. In Slochteren zijn we samen verantwoordelijk, want we doen het samen. 1 Met maatschappelijk middenveld wordt bedoeld het geheel van organisaties, verenigingen, instellingen en sociale bewegingen waarbinnen burgers maatschappelijke activiteiten ondernemen. Het zit in tussen de driehoek van het privé domein van de burger, het domein van de ondernemer en het publieke domein van de overheid.
De rode draad Wanneer we in een paar kernwoorden willen uitleggen waar de toekomstvisie over gaat, welke keuzes daar in gemaakt zijn, dan zijn dit de volgende: 1. eigen verantwoordelijkheid, voor wat hoort wat, en dat geldt voor inwoners, maatschappelijk middenveld, ondernemers, partners en overheid. 2. verantwoordelijk voor henzelf, maar ook voor de gemeenschap: gezamenlijkheid. Samen staan we sterk. 3. verschil mag er zijn: differentiatie in voorzieningen, qua (buiten)gebied en in woonmilieus. Door te differentiëren bieden we ruimte om de eigen verantwoordelijkheid te nemen. 4. diversiteit in eigenheid (identiteit); het karakteristieke van de dorpen en de mensen is een groot goed, dat behouden en versterkt moet worden. 5. ontwikkeling en versterking van kwaliteiten, zoals de sociale cohesie ofwel noaberschap (nodig voor de ontmoeting), het goede voorzieningenniveau, het prettig wonen. Op veel fronten is doorgaan op de ingezette koers nodig om de visie te realiseren. 6. kwaliteit gaat voor kwantiteit, liever drie dorpen goed dan overal een klein beetje. Dit uitgangspunt hanteren we bij voorzieningen, ondernemerschap en wonen (en is in betreffende hoofdstukken uitgelegd). Alhoewel de stip op de horizon en rode draad hetzelfde blijven, voegen we er nog een element aan toe. Onze bestuursstijl. Het is de stijl van de dappere overheid. De tijd vraagt erom. Het is de tijd van meer zeggenschap bij de inwoners, die bijvoorbeeld coöperaties voor zorg, energie of een dorpshuis oprichten. Het is de tijd waarin het rijk belangrijke taken in het sociaal domein bij ons neerlegt, maar niet de benodigde zak met geld meelevert. En de techniek heeft ook niet stilgestaan; wie had in 2008 van Twitter gehoord of ging voor een controle door de huisarts achter de computer zitten? Wij zien dat er bestuurlijk lef voor nodig is om samen met de gemeenschap stappen te zetten. Het vraagt om uitproberen, om experimenteren. Daarbij worden fouten gemaakt, dat kan niet anders. Die fouten zetten we recht, en we leren ervan, samen met anderen. Om zo onze dienstverlening te verbeteren. Ons motto daarbij is: grenzen verleggen met nieuwe energie.we zetten onze schouders er onder, en vinden nieuwe manieren om zaken voor elkaar te krijgen. Rol van de gemeente De gemeentelijke organisatie is naar buiten gericht en brengt evenwicht aan in de uitvoering van de wettelijke taken en de bestuurlijk gekozen opdrachten. De gemeente blijft extra actief voor die inwoners die het niet op eigen kracht redden (= vangnet), maar neemt geen taken op zich die ook (of beter) door inwoners, maatschappelijke middenveld of instellingen verricht kunnen worden. Zelfredzaamheid gaat vóór overheidshulp. De gemeente is dus regelend (ook aanzwengelen en initiëren) waar het moet, ondersteunend waar dat nodig is en biedt ruimte waar dat kan. Samen verantwoordelijk zijn betekent ook samen plannen maken. De gemeente biedt hieraan ruimte, waarbij het algemeen belang voorop staat. De samenwerking met verenigingen dorpsbelangen, plaatselijke samenwerkingsverbanden en adviesraden biedt hiervoor een basis. Omdat belangen in het geding kunnen komen en belangenafwegingen noodzakelijk zijn, maakt het gemeentebestuur keuzes en stelt ze prioriteiten alleen waar het moet. Het gemeentebestuur legt de
keuzes waar het kan bij de samenleving: de verantwoordelijkheid moet zo laag mogelijk blijven. Dat betekent dat we geen keuzes overnemen die bij het dorp horen, bijvoorbeeld omdat het dorp geen knoop doorhakt. Dit alles staat los van de eigen rol en verantwoordelijkheden die de overheid heeft, en waar alleen zij knopen door kan hakken. Dat blijven we doen. Het bestuur is daadkrachtig, ze doet wat ze zegt en zegt wat ze doet. Het bestuur is aanspreekbaar op haar eigen verantwoordelijkheid. Het bestuur is dapper.
Wonen en werken Wonen in Slochteren: dat wil iedereen wel in 2020. Want Slochteren heeft voor iedereen wat te bieden: dorpen op een steenworp afstand van de steden, maar ook ruim en luxe wonen in een gebied waar nog ruimte is. Kleine rustieke dorpen maar ook grotere actieve kernen. Karakteristieke woningen aan het lint maar ook moderne architectuur. Wonen aan het water en wonen in het groen. Werk is in het dorp of in de stad, maar nooit ver weg. Uitgangspunten kenmerkend voor Slochteren in 2014 Inwoners van Slochteren zijn loyaal aan eigen dorp of streek. Respect voor de identiteit van de gemeenschap en van de inbreng van het dorp blijven voorop staan. Bestaande plannen worden heroverwogen, zoals die welke gebaseerd zijn op structuurvisies zoals op kern Slochteren, Siddeburen en Harkstede. Het is niet meer zo vanzelfsprekend als in 2008 dat we deze ontwikkelingen tot een goed eind brengen. De markt is verschoven van aanbod- naar vraaggericht. Op het terrein van werk zet Slochteren in op startende ondernemers en kleinschalige bedrijven in de bebouwing. Dit geeft levendigheid, passende werkgelegenheid en diversiteit. Slochteren in 2020 wat hebben we bereikt? Voor iedereen is een plek in Slochteren en iedereen is in Slochteren op z n plek. Voor elk wat wils, maar niet overal. Iedereen kan een woning vinden in de gemeente, van jong tot oud. Afhankelijk van de wensen of behoeften zal dit niet op alle plaatsen even voor de hand liggend zijn. Wie in een klein dorp gaat wonen mag een bij de schaal passend voorzieningenaanbod verwachten. In de hoofdkernen is een breder aanbod aan voorzieningen; altijd passend bij de schaal van het dorp. De dorpen hebben een zo evenwichtig mogelijke bevolkingsopbouw en zijn gevarieerd van karakter. Er is diversiteit: dorpen of wijken kunnen een eigen karakter en identiteit hebben. De woongemeente Slochteren is geen slaapgemeente: de dorpen zijn levend. Woon-werk combinaties of kleinschalige bedrijven bieden kansen en passen in dynamische dorpen. In de dorpen zijn altijd plekken en mogelijkheden om elkaar te ontmoeten. Ontmoeting is een basisvoorwaarde om samen invulling te kunnen geven aan leefbaarheid. Iedereen doet mee, maar betaald werk hoeft niet altijd in Slochteren te zijn. De kwaliteiten van Slochteren liggen op andere terreinen, zoals wonen en landschap. Veel banen bevinden zich in de stedelijke context van ons omringende gemeenten: Groningen, Hoogezand-Sappemeer Veendam en Delfzijl / Appingedam / Eemshaven. Los van Rengers wordt er niet ingezet op het aantrekken van grootschalige werkgelegenheid maar op kleinschalige bedrijvigheid.
Slochteren zet nadrukkelijk in op de groene, levendige woongemeente. Woningtypen en doelgroepen wat en voor wie Slochteren is een woongemeente, waar verschillende soorten woningen voor handen zijn. Niet alleen op grote en kleine percelen, maar ook woningen die flexibel en duurzaam zijn, zodat mensen hun dromen waar kunnen maken, maar ook langer voor zichzelf kunnen zorgen. Dat betekent met andere woorden flexibiliteit in de woningen, door ze levensloopbestendig te maken en de combinatie van wonen en werken gemakkelijker te maken. De woonvraag van mensen verschilt immers in de verschillende stadia in hun leven. Voor al deze stadia is in principe ruimte in de gemeente Slochteren. Groepen zoals jongeren, starters, gezinnen, alleenstaanden, senioren en speciale doelgroepen hebben een plek om te wonen. De woningvoorraad is flexibel: een woning kan door verschillende doelgroepen bewoond worden. Ook zijn er kansen voor mensen die zorgtaken willen delen, bijvoorbeeld inwoning. Wonen en werken is het onderwerp waarbij de gemeente en de mensen zelf elkaar meer en meer weten te vinden. Het is in veel gevallen maatwerk geworden. Woningbouwcorporaties, ontwikkelaars en ondernemers zijn van minder groot belang om de gewenste ontwikkelingen te realiseren. De ontwikkelingen hebben anno 2014 immers niet zo veel meer te maken met projectmatige nieuwbouw. Het gaat veel meer om het aanpassen van het bestaande en daarbij slimme oplossingen verzinnen. wonen en werken (uitgezonderd de agrarische sector) blijven geclusterd in en bij bestaande woonbebouwing van de dorpen of in vrijkomende agrarische bebouwing. dorpen zijn heterogeen qua bevolkingsopbouw. Ongewenste effecten van demografische ontwikkelingen worden zoveel mogelijk opgevangen door daar met aanpassing van woningen op in te spelen verschillen zijn hier wel mogelijk op basis van respect voor identiteit gemeenschap, inbreng van het dorp zelf (differentiatie) de woningvoorraad is op Slochter schaal compleet qua woningtypen; niet in elk dorp zijn alle woningtypen aanwezig woningen worden flexibel gebouwd (levensloopbestendig), waardoor ze passen bij meerdere doelgroepen initiatieven voor het delen van zorgtaken worden zoveel mogelijk toegestaan. Woonomgeving waar Ieder dorp in Slochteren is een kleine gevarieerde (heterogene) samenleving op zich. Mensen met uiteenlopende woonwensen wonen bij elkaar, en niet in afgezonderde delen. Dit betekent een mix van doelgroepen. In de mix van doelgroepen moet evenwicht zijn, ook voor de draagkracht van de gemeenschap. Dorpen kunnen een eigen karakter hebben dat bij groei versterkt kan worden. Differentiatie tussen dorpen is dus mogelijk. Dit getuigt van respect voor de identiteit van gemeenschappen; dorpen hebben bij deze keuzes nadrukkelijk een inbreng. Op Slochter schaal is de voorraad qua woningtypen compleet: voor iedere doelgroep is er voldoende ruimte, maar niet persé in elk dorp. Voor senioren die minder mobiel zijn ligt een woning nabij
zorgvoorzieningen (die zich vooral in de grote kernen bevinden) meer voor de hand, in een zgn. woondienstenzone. Woningen voor gezinnen passen vooral in een kern met een school. Bij het toevoegen van woningen staat het behouden van kwaliteit voorop, zowel van bestaande woonbebouwing als het landschap. Het mag bijvoorbeeld niet leiden tot het onherstelbaar aantasten van het karakter van het lint door het dicht bouwen van alle doorzichten. Uitbreidingen vinden voor zover noodzakelijk plaats gericht op het versterken van de kwaliteit en passend bij de eigenheid. Dit kan variëren van verdere komvorming (bijv. Siddeburen, Harkstede) tot uitbreiding langs bestaande dwars-structuren (bijv. Slochteren, Froombosch). Kwaliteit van de woningbouw in de ruimtelijke context staat voorop. De afgelopen jaren hebben we de lijn vastgehouden dat dorpsuitbreidingen op grotere schaal bij de hoofdkernen Harkstede, Slochteren en Siddeburen zijn bedacht. Inmiddels moeten we constateren dat gezien de verandering van een aanbod gestuurde markt naar een vraag gestuurde, de uitbreidingslocaties niet meer zo n vaart lopen. Daarom gaan we onze ambities bijstellen en maken we een afweging op welke plannen we wel blijven inzetten en van welke we afscheid nemen. Voor kleinere dorpen geldt dat per dorp nagegaan wordt wat nodig en haalbaar is. Kwalitatieve afstemming van vraag en aanbod is op de schaal van kleine dorpen niet altijd mogelijk. Uitgangspunten voor toevoeging in kleinere kernen zijn differentiatie, verbeteren van de compleetheid van de woningvoorraad (om een gevarieerde samenstelling te krijgen, afhankelijk van vraag en aanbod) en bijsturen van ongewenste effecten van demografische ontwikkelingen. Het gaat er om de eigen verantwoordelijkheid van het dorp te versterken; de eigen verantwoordelijkheid voor het leefbaar houden van het dorp. Toevoeging van enkele woningen is daarmee geen antwoord voor het in stand houden van voorzieningen. In de dorpen zijn altijd plekken en mogelijkheden om elkaar te ontmoeten. Ontmoeting is een basisvoorwaarde om samen invulling te kunnen geven aan leefbaarheid. Hierbij kan worden gedacht aan voorzieningen maar zeker ook aan de inrichting van de openbare ruimte. concentratie in hoofdkernen, toevoeging aan kleine kernen of in het lint incidenteel mogelijk, mits dit verder gaat dan individueel belang toevoeging in principe geen oplossing voor leefbaarheid (kritische massa) toevoeging van de woningvoorraad vindt plaats met oog voor kwaliteit van bestaande bebouwing en platteland we stellen onze ambities voor uitleglocaties uit dorpsvisies bij en maken een afweging op welke plannen we wel en niet blijven inzetten een uitwerking van de doelgroepen, woningtypen en (incidentele) bouwlocaties vindt plaats in het woonplan Werken en ondernemerschap Ondernemers in de dorpen zijn in staat om zelf te zorgen voor brood op de plank. De overheid heeft hier oog voor, en biedt hier ruimte aan. Er mag veel, maar niet ten koste van alles. Ruimtelijke kwaliteit en overlast voor anderen geven grenzen aan. Het adagium voor wat hoort wat is hier van toepassing. Samen zijn we immers verantwoordelijk voor de kwaliteit van onze gemeenschap. Slochteren is een bruisende woongemeente en biedt een goed ondernemersklimaat. Jonge en startende ondernemers vestigen zich graag in Slochteren om een eigen bedrijf te starten.
Slochteren biedt een goed ondernemersklimaat, ook voor jonge en startende ondernemers. Grootschalige werkgelegenheid is primair op Rengers en in omringende gemeenten te vinden. Bij de keuze voor een sterk woonmilieu in de kernen en het lint, en de keuze voor een recreatief en agrarisch gekleurd buitengebied, zijn uitleglocaties voor bedrijven van ondergeschikt belang. Het bestaande plan voor het bedrijventerrein Kalverkampen 2 bij Siddeburen wordt gefaseerd en vraaggestuurd uitgevoerd. Wanneer bestaande bedrijvigheid qua schaal en aard niet meer op hun huidige plek passen (bijvoorbeeld in het lint), kunnen zij naar bestaande en geplande bedrijventerreinen verhuizen of wordt een maatwerkoplossing gezocht. Bovendien zijn in regionaal verband, o.a. Meerstad en Rengers, uitleglocaties beschikbaar voor grote bedrijven. Bestaande plannen voor nieuwe bedrijventerreinen worden uitgevoerd: Kalverkampen 2 bij Siddeburen en Rengers fase 3. De beschikbaarheid van breedband internet in de woongebieden is in Slochteren ruim voldoende. Het kan alleen een probleem vormen bij het inzetten van leegkomende agrarische gebouwen in het buitengebied; hier ontbreekt breedband internet vaak. Voor diverse typen ondernemingen kan dit als tekortkoming worden ervaren. De gemeente brengt vraag en aanbod op het terrein van (draadloos) internet bij elkaar en laat de markt hier vervolgens het werk doen. Een eigen gemeentelijke investering vanuit publieke middelen bij de aanleg hiervan is hier geen kostenefficiënte oplossing.
Buitengebied en recreatie & toerisme Het thema buitengebied en recreatie & toerisme (R&T) is een breed thema, waarin de aspecten natuur, landschap/cultuurhistorie, agrarische bedrijfsvoering en recreatie en toerisme afzonderlijk en in samenhang aan de orde komen. Zij zijn de dragers van het buitengebied. Natuur, landschap en boeren zijn onderwerpen die sec gelden voor het buitengebied, terwijl R&T over zowel buitengebied als de bebouwde kom gaat. Uitgangspunten kenmerkend voor Slochteren in 2014 Het buitengebied van Slochteren kenmerkt zich door ruimte en weidsheid, door activiteit en bedrijvigheid, door afwisseling in gebruik en functie. Slochtenaren zijn trots op hun buitengebied, ze wonen, werken en recreëren er graag. Meer en meer ontstaan er verbindingen tussen de drie voornaamste dragers natuur, boeren en R&T. Nevenactiviteiten bieden kansen om een gezonde boterham te verdienen. Op het platteland is de sociale cohesie sterk. Diverse groepen, zoals agrariërs en bewoners, zijn vertegenwoordigd in eigen belangenverenigingen. Het toerisme in de gemeente is vooral kleinschalig van karakter, zoals theetuinen, bed&breakfasts en minicampings. Niet alle mogelijkheden op het terrein van R&T worden echter voldoende benut. Qua aantal en verbindingen onderling is er nog een mooie stap te zetten. Slochteren in 2020 wat hebben we bereikt? In het buitengebied is duidelijk zichtbaar dat de focus op ruimtelijke kwaliteit en ondernemerschap vruchten afwerpen. Landschap en ondernemerschap krijgen er de ruimte. Er is veel mogelijk in de gemeente, maar dat kan wel per plaats verschillen. Soms gaat versterking of behoud van het landschap voor, soms de ontwikkeling van een boer of ondernemer in de toeristische sector. Per gebied is aangegeven wat de mogelijkheden en onmogelijkheden zijn. Voorop staat dat er evenwicht is tussen de gebruikers van het gebied. Het gaat om verbinden en verbindingen in de breedste zin des woords, op alle mogelijke manieren: ruimte voor boeren, natuur en R&T gezamenlijk. Landbouw, natuur en landschap zijn met elkaar in harmonie. Er ontstaan nieuwe kansen, bijvoorbeeld om ruimte te geven aan meedoen' zoals op een zorgboerderij. De ruimte van de één bepaalt de ruimte van de ander. Men heeft rekening met elkaar te houden. Leefbaarheid en levendigheid is het meest optimaal in combinaties te vinden. Het buitengebied is tevens een plek om elkaar te ontmoeten, om te ontspannen. Zowel voor de buitenstaanders als voor de eigen inwoners. Kortom, balans tussen dragers in het buitengebied brengt dynamiek en ruimte.
Ondernemerschap Ook ondernemers in het buitengebied en in de toeristische sector zijn in staat om zelf te zorgen voor brood op de plank. De gemeente heeft hier oog voor, en biedt hier ruimte aan. Er kan veel, mits de kwaliteit van de omgeving verbeterd wordt. In het bestemmingsplan buitengebied wordt per gebied aangegeven wat de mogelijkheden en onmogelijkheden zijn. Dit heet gebiedsdifferentiatie. Met oog voor gebruikers, kenmerken van het landschap, de huidige en gewenste hoofdfunctie en mogelijke beperkingen wordt een aantal criteria opgesteld om verschillende gebieden te definiëren. Bij criteria moet gedacht worden aan gebruik, type landschap, type grond, waterhuishouding, ontsluiting en POP en andere regelgeving. Per gebied zal aangegeven worden welke ruimte er is voor welke gebruiker. In de landbouw zijn schaalvergroting en nevenactiviteiten twee manieren om ondernemers tegemoet te komen. Nevenactiviteiten op het terrein van zorg en toerisme maken dat mensen elkaar ontmoeten. Het zijn nieuwe economische dragers voor het platteland. Agrarische ondernemers kunnen inspelen op duurzaamheid, de markt kan immers het beste zelf beoordelen of biologische landbouw kansrijk is in Slochteren. We bieden ruimte voor ondernemerschap in het buitengebied, tot op welke hoogte verschilt per gebied (gebiedsdifferentiatie), en we vragen er wel iets voor terug. Recreatie en toerisme Het leggen van verbindingen tussen voorzieningen binnen en buiten de gemeente biedt kansen voor versterking van de sector. De verbindingen letterlijk over het water of de weg dragen bij aan een aantrekkelijke gemeente. Via het Woldmeer in Meerstad kun je naar het Schildmeer of de Slochterhaven varen. Ruiters, wandelaars en fietsers kunnen genieten van de prachtige omgeving. Het leggen van figuurlijke verbindingen tussen recreatieve voorzieningen vergroot de aantrekkelijkheid van de gemeente. Men werkt samen en biedt de toerist zo een afwisselende tijd in Slochteren: genieten van een kijktuin, dan op de fiets langs de oevers van het meer en aansteken bij een galerie, om te eindigen bij een bed&breakfast. Het leggen van de verbindingen is afhankelijk van de toeristische sector en haar ondernemers zelf; zij moeten hier kansen zien en er op inspringen. De gemeente kan hierin stimuleren, om dit vervolgens zo snel mogelijk weer over te laten aan de markt. Mate van gemeentebemoeienis (sturing) is afhankelijk van gebiedsdifferentiatie. De gemeente dient wel overall te regisseren en stimuleren, want recreatie en toerisme draagt bij aan werkgelegenheid, ontmoeten (sociale cohesie) en vrijtijdsbesteding van inwoners. Op grootschalig toerisme wordt niet ingezet. Kleinschalig en wat daar tussen in zit, biedt de meeste kansen. Landschap en ruimtelijke kwaliteit Het landschap is één van de kernwaarden voor de gemeente Slochteren. De ruimte en weidsheid, de afwisseling tussen dorp, land en water geven kleur. Waar de oude structuren nog zichtbaar zijn, worden deze behouden. Ze zijn het cultuurhistorisch erfgoed van onze gemeenschap.
Water krijgt de ruimte, niet alleen recreatief, maar ook qua berging. Combinaties en verbindingen worden gezocht. De natuur legt een groot beslag op de ruimte, maar flora en fauna varen er wel bij. De combinatie met agrarisch natuurbeheer en wandel-, fiets- en ruiterpaden biedt kansen en brengt levendigheid. Relatie met de dorpen Buitengebied en dorpen versterken elkaar. Leefbaarheid en levendigheid is het meest optimaal in de combinatie van beide te vinden. Wonen en werken (uitgezonderd de agrarische sector) blijven in principe geclusterd in en bij de bestaande woonbebouwing.
Bereikbaarheid Als het om bereikbaarheid gaat moeten inwoners accepteren dat we in onze gemeente een grote autoafhankelijkheid kennen en ook in de toekomst zullen kennen. Het zal niet mogelijk zijn om iedereen voldoende openbaar vervoer aan te bieden. Uiteraard zet de gemeente vol in op alle vormen van vraagafhankelijk vervoer e.d., maar ook bij vervoer gaat het om noaberschap: mensen zonder auto of rijbewijs helpen. In 2020 zullen op vele plekken verschillende vormen van snel en langzaam verkeer gebruik maken van dezelfde wegen. Iedere wandelaar, fietser, automobilist, maar ook het landbouwverkeer en andere zwaardere weggebruikers, hebben in deze een eigen verantwoordelijkheid zowel voor de verkeersveiligheid van zichzelf en die van anderen. Langzaam en snel verkeer maken gebruik van dezelfde weg, samen veilig.
Meedoen en voorzieningen In 2020 bruist Slochteren als nooit te voren. Vele activiteiten worden georganiseerd door het verenigingsleven waarbij speciale aandacht is voor de kinderen, jongeren en ouderen. Het Slochter noaberschap is een begrip, mensen helpen elkaar, voelen zich sterk betrokken bij hun omgeving. Voor iedereen is er een plek en iedereen kan meedoen. Mensen ontmoeten elkaar, bij het brengen van de kinderen naar school, in het café of bij het bankje in het dorp. Uitgangspunten kenmerkend voor Slochteren in 2014 Onze inwoners zijn ook nu al zeer betrokken bij hun directe woonomgeving. Zij hechten over het algemeen aan het behoud van eigen waarden en aan het vasthouden aan dat wat er is en het versterken hiervan. Een kernkwaliteit van Slochteren is de sterke sociale samenhang. Inwoners zijn loyaal aan de streek of het dorp waar ze wonen. In bijna ieder dorp of kern is een vereniging dorpsbelangen of adviesgroep, een aanspreekpunt voor de gemeente. De korte lijnen tussen inwoners en gemeente kenmerken Slochteren. Slochteren kent een rijk geschakeerd voorzieningenaanbod dat door de inwoners niet alleen wordt gewaardeerd maar ook wordt gedragen. Voorzieningen geven kleur en levendigheid aan de dorpen, bieden een ontmoetingsplek en geven inwoners de mogelijkheid om mee te doen. Slochteren in 2020 wat hebben we bereikt? In Slochteren doet iedereen mee: kinderen zo vroeg mogelijk en ouderen zo lang mogelijk. Mensen ontmoeten elkaar nog steeds, zijn er voor elkaar als het nodig is, en voelen zich veilig en welkom in de gemeente. Inwoners, maatschappelijk middenveld, bedrijven en de gemeente werken samen aan het Slochteren van de toekomst. Iedereen levert een bijdrage aan het prettig met elkaar wonen, werken en leven in Slochteren. Verenigingen en instellingen zijn goed toegankelijk, bij de tijd en volgen de maatschappelijke ontwikkelingen. Mensen redden zichzelf of krijgen hulp van hun naaste omgeving, en uiteindelijk is de gemeente het vangnet. Zorg- en welzijnsvoorzieningen zijn goed bereikbaar en bieden ondersteuning aan inwoners die dat nodig hebben. Kunst en cultuur versterken de culturele identiteit van de inwoners. Kunst en cultuur dagen uit, inspireren en vernieuwen. De Slochter voorzieningen zijn op peil. Er is een divers aanbod van voldoende kwaliteit. Er is voldoende draagkracht om de continuïteit en kwaliteit van de afzonderlijke voorzieningen te waarborgen. Inwoners hebben een actieve rol bij het instandhouden van voorzieningen, hetzij door het gebruik, betalen van contributie of door een actieve bijdrage middels vrijwilligerswerk.
Slochteren zet in op zelfredzaamheid van de Slochter gemeenschap. Eigen kracht gaat vóór overheidshulp. Participatie en verantwoordelijkheid Aan het Slochteren van de toekomst leveren alle inwoners zowel op individuele basis als collectief hun inbreng. De verschillende partners nemen hun eigen verantwoordelijkheid en bevoegdheid en zijn daarop aanspreekbaar. Niet alle verantwoordelijkheid kan worden neergelegd bij de gemeente of de politie; mensen zijn ook zelf verantwoordelijk voor hun woonomgeving en het prettig samenleven met hun buurtgenoten. In deze visie spreken we met andere woorden iedereen aan op zijn of haar verantwoordelijkheid, omdat wonen in de gemeente Slochteren betekent dat je ook iets doet voor de gemeenschap. Mensen mogen daarbij differentiëren in hoe ze sociaal en maatschappelijk actief willen zijn. Dit kan variëren van boodschappen doen bij de plaatselijke supermarkt tot voorzitter van de sportvereniging of mantelzorger zijn. Burgers zijn aanspreekbaar op eigen verantwoordelijkheid. Iedereen doet mee jong en oud Slochteren heeft een gezonde samenleving, iedereen heeft gelijke kansen. Iedereen kan meedoen: man en vrouw, jong en oud, hoogopgeleid en laagopgeleid, autochtoon en allochtoon, mensen met en zonder beperkingen. Er zijn geen groepen die in een achterstandsituatie verkeren op het gebied van wonen, werk en onderwijs. Instellingen en organisaties organiseren (samen) activiteiten waarbij mensen van jong tot oud elkaar ontmoeten en daardoor dichter bij elkaar worden gebracht. Preventie is het codewoord; voorkomen dat achterstandssituaties gaan ontstaan, door daar samen met partners op in te zetten. In Slochteren is er speciale aandacht voor de kwetsbare inwoners Voorkomen is beter dan genezen; mensen komen niet in achterstandssituaties terecht. Werk Ook (vrijwilligers)werk biedt een uitstekende gelegenheid om mee te doen; om deel uit te maken van de samenleving. Voor ieder individu is er (vrijwilligers)werk, passend bij zijn/haar kwaliteiten en capaciteiten. Dit betekent overigens niet dat alle inwoners in de eigen gemeente werken. Daarbij zal menigeen op omliggende kernen aangewezen blijven.
Voorzieningen Slochteren heeft een goed voorzieningenaanbod, voor jong en oud. Hierbij gaat het in deze visie om voorzieningen in de breedste zin des woords, dus om scholen, winkels, speelplaatsen, sportaccommodaties, (gezondheids-)zorg, kunst en cultuur, verenigingsleven en uiteindelijk ook de bankjes in het park. Alles waar een vorm van ontmoeting plaatsvindt, is een voorziening. Het aanbod van voorzieningen is divers, er is voor elk wat wils. Om de voorzieningen in stand te houden, zijn de inwoners zich er van bewust dat deze alleen behouden kunnen blijven door er gebruik van te maken, of door een financiële bijdrage (contributie) te leveren of door het doen van vrijwilligerswerk. Voorzieningen voor en door het dorp. Daarbij zijn partners van het grootste belang. Bij het opzetten, onderhouden en beheren van voorzieningen rekenen we op de gemeenschap zelf, dus inwoners en verenigingsleven, maar ook op ondernemers en andere organisaties. Netwerk aan publieke voorzieningen Slochteren kent een netwerk aan voorzieningen dat dorpskernoverstijgend is. Niet ieder dorp heeft dezelfde voorzieningen. Dat kan niet en dat hoeft ook niet. Niet alles kan immers overal, want er is niet voldoende draagvlak of er zijn niet voldoende financiële middelen voor. Bij het netwerk wordt onderscheid gemaakt tussen hoofdkernen en de overige dorpen. De hoofdkernen Siddeburen, Slochteren en Harkstede hebben een grootschalig voorzieningenaanbod dat de dorpen overstijgt, denk hierbij aan sport, cultuur, zorgvoorzieningen. De voorzieningen in deze kernen worden zoveel mogelijk versterkt omdat zij een gebiedsoverstijgende functie hebben. De overige dorpen hebben een ander arsenaal aan voorzieningen. Zolang er voldoende draagvlak (behoefte en vraag) voor de voorziening is, inbreng van vrijwilligers en de kwaliteit gewaarborgd blijft, blijven hier de lokale voorzieningen bestaan. Ook voor voorzieningen geldt het principe van differentiatie: niet alles hoeft overal. Er kan dus met andere woorden verschil zijn tussen de hoofdkernen onderling. Het minimumniveau aan voorzieningen per dorp in relatie tot voorzieningen die gemeentebreed aanwezig zijn, moet bepaald worden. Dit vindt plaats in een voorzieningennota. De criteria voor het behoud c.q. ontwikkelen van voorzieningen zijn: draagvlak, behoefte en vraag naar de voorziening (inbreng gebruikers, bijvoorbeeld van vrijwilligers) de mate waarin een voorziening aanwezig is in Slochteren kwaliteit van de voorziening: inhoudelijke kwaliteit maar ook de ontmoetingsfunctie van de voorziening voorzieningen zijn goed bereikbaar te houden: openbaar vervoer of voldoende parkeerplaatsen. Er zijn goede en sociaal veilige loop- en fietsroutes aanwezig.
Doelgroepen Voor wat betreft meedoen kunnen we een trendbreuk constateren: mensen kunnen niet meer zwaar leunen op overheidsvoorzieningen maar hebben een eigen verantwoordelijkheid voor hun welzijn. Daar waar dat niet gaat zorgt de overheid voor een vangnet. Dit geldt voor iedereen, van jong tot oud. Voor jongeren betekent het dat ze goed voorbereid zijn op de arbeidsmarkt, doordat ze in het bezit zijn van een diploma. Ouderen kunnen zo lang mogelijk actief meedoen aan de samenleving; bij vrijwilligerswerk en sociale controle rekenen wij op hen. Ook kunnen zij zolang mogelijk op zichzelf blijven wonen, in levensloopbestendige woningen nabij passende voorzieningen (woondienstenzones). Alle jongeren werken aan of zijn in het bezit van een diploma (niveau startkwalificatie). Levensloopbestendig bouwen nabij zorgvoorzieningen. Vrijwilligers Slochteren kent een sterk netwerk aan vrijwilligers. Aanbod en vraag komen middels dit netwerk bij elkaar. Het verenigingsleven heeft hierin een actieve rol, waardoor de Slochter samenleving zichzelf redt. Langdurig werklozen re-integreren ook door het doen van vrijwilligerswerk. De vrijwilligers zijn het cement van de Slochter samenleving, zij zijn essentieel voor het instandhouden van de voorzieningen. Vrijwilligersnetwerk
Het vervolg In de toekomstvisie het Land van Slochteren 2020 formuleren we onze ambities scherp. Het is een belangrijke inspiratiebron, die richting geeft en stimuleert. Het is evenwel geen blauwdruk. Hoe de dorpen en straten er straks uit zullen zien, staat niet in de visie. Evenmin als streefgetallen over groei van bevolking en welvaart in 2020. Want een visie als deze zet de hoofdlijnen uit, biedt kaders. Ze moet langere tijd mee, en dus ruimte laten voor andere, nieuwe ontwikkelingen. We kunnen immers niet in de toekomst kijken. Het bereiken van de Stip is een kwestie van tijd; dat kàn niet van vandaag op morgen gebeuren. Maar we hebben nog wel even de tijd voor het 2020 is. Er komen nog vele politiek bestuurlijke keuzemomenten om te bepalen wat we als gemeente moeten doen om die Stip te bereiken. Daarbij geven we ons rekenschap van het feit dat de gemeente niet de voornaamste speler in het spel is. Dat zijn de mensen zelf. Inwoners, ondernemers, verenigingen, andere maatschappelijke organisaties, allemaal zijn ze nodig om de Stip te kunnen bereiken. De visie slaat bruggen en bindt in ieder geval de gemeente aan een gedragen visie en ambitie. Maar het is meer. Het nodigt alle inwoners en andere partners uit dezelfde ambitie te omarmen. Alleen samen met onze partners kunnen we deze visie waarmaken. De gemeente biedt daarvoor de ruimte.