Beknopt jaarverslag 2010 STICHTING PENSIOENFONDS sappi Netherlands
INHOUD Het jaar 2010 in een paar minuten 4 Gokken? Nee, daar doen we niet aan 6 Bestuursvoorzitter Henk van der Pal over de keuzes van het bestuur Uw pensioenfonds in cijfers 8 Nederlanders leven langer! 10 Wat levert beleggen nou eigenlijk op? 12 Stichting pensioenfonds Sappi Netherlands KvK 14060563 AZL N.V. verzorgt de administratie Postbus 4471, 6401 CZ Heerlen T 045-5763 333 F 045-5741 117 2 Stichting Pensioenfonds Sappi Netherlands Beknopt jaarverslag 2010
Is de papierrol nog dik genoeg? 2010 was een onrustig jaar voor de Nederlandse pensioenfondsen. In deze beknopte versie van ons jaarverslag kunt u lezen hoe het uw pensioenfonds in 2010 is vergaan. Wilt u meer weten? U kunt ons volledige jaarverslag downloaden van onze website www.pf-sappi.nl 3
2010 Het jaar 2010 in een paar minuten Hoe is het uw pensioenfonds vergaan in 2010? We zetten de belangrijkste zaken graag kort voor u op een rij. 4 Stichting Pensioenfonds Sappi Netherlands Beknopt jaarverslag 2010
Eigenlijk is het prachtig nieuws. Wij Nederlanders gaan nog langer leven dan we al dachten. Dekkingsgraad: circa 3 procent eraf Dé vraag die iedereen ons aan het eind van het veelbewogen jaar 2010 stelde was: staan jullie er nu beter of minder goed voor? Het antwoord: ietsjes minder. We begonnen 2010 met een dekkingsgraad van 102,7% en sloten het jaar af op 99,6%. Daarmee lijkt het alsof we geen vooruitgang hebben geboekt, maar dat is niet helemaal waar. Tussen start en finish schommelde de dekkingsgraad. De rente daalde scherp, waardoor de pensioenen op dat moment duurder werden. Bovendien moesten we extra geld opzij zetten omdat wij Nederlanders steeds langer leven. Hadden we dit geld niet opzij hoeven zetten, dan bedroeg de dekkingsgraad 107,6%, wat een stijging van de dekkingsgraad had ingehouden van 4,9%. Beleggingen: dikke plus Als het in de media gaat over de financiële problemen bij pensioenfondsen wordt vaak in één adem door gezegd dat tegenvallende beleggingsresultaten er de oorzaak van zijn. Maar klopt dat eigenlijk? In 2008, het jaar dat de kredietcrisis over de wereld raasde, hebben pensioenfondsen forse verliezen geleden. Maar in 2009 ging het weer bergopwaarts. Wij haalden toen een rendement van 9%. Ook in 2010 deden onze beleggingen het goed. Ons rendement: 7,3%. Al met al hebben we de verliezen uit 2008 weer ingelopen. Ons vermogen is weer groter dan voor de crisis. Toch is onze financiële positie eind 2010 minder goed. Hoe dat kan? Een technisch verhaal: door de lage rente moeten we meer geld hebben om de pensioenen in de toekomst te kunnen uitbetalen. We leven nóg langer Eigenlijk is het prachtig nieuws. Wij Nederlanders gaan nog langer leven dan we al dachten. Voor ons als pensioenfonds betekent het wel dat we uw pensioen langer moeten uitbetalen. Voor het pensioen dat u tot nu toe heeft opgebouwd gaan we die extra jaren betalen uit ons vermogen. Daar betalen we dus niet met terugwerkende kracht extra premie voor. We hebben hiervoor in 2010 een fors bedrag opzij moeten zetten. Het kostte ons in totaal 8% aan dekkingsgraad. Op schema voor herstel? We zeiden het al: onze dekkingsgraad vertoonde aardig wat schommelingen. In augustus zakte hij door een scherpe rentedaling zelfs even tot 96,9%. De dekkingsgraad staat eind 2010 nog steeds onder de beruchte grens van 104%, maar vindt langzaam maar zeker weer de juiste weg naar boven. Hoog genoeg is de dekkingsgraad dus nog zeker nog niet. Boven op de minimaal vereiste 104% moeten we ook nog extra buffers aanhouden om tegenslagen op te kunnen vangen. We voldoen pas aan alle eisen bij 111,8%. Daar zijn we nog lang niet. Met 99,6% lopen we ook iets achter op het verwachte herstel zoals uitgestippeld in het herstelplan. Volgens dit plan zou ultimo 2010 een dekkingsgraad van 102,4% worden verwacht. Ondanks dit blijft de verwachting dat ons Pensioenfonds binnen de vereiste wettelijke termijn van 5 jaar zal herstellen. Uw koopkracht Een pensioen zonder indexatie is maar een half pensioen, zeggen we weleens. Indexatie is de jaarlijkse verhoging die de koopkracht van uw pensioen moet beschermen. Bij indexatie maken wij onderscheid tussen actieve (werkende) deelnemers, slapers en gepensioneerden. Actieve deelnemers: De indexatie van de opgebouwde pensioenen voor de actieve deelnemers wordt gefinancierd uit de premie en is onvoorwaardelijk, dat wil zeggen dat indexatie altijd plaatsvindt. De hoogte van de indexatie is onder andere afhankelijk van de stijging van de lonen. De toegepaste indexatie over 2010 bedraagt 0,80%. Slapers en gepensioneerden: Of uw pensioen geïndexeerd wordt, hangt af van de financiële situatie van het pensioenfonds. De laatste jaren hebben veel pensioenfondsen de indexatie niet kunnen toekennen, zo ook ons pensioenfonds. De dekkingsgraad moet volgens het reglement hoger zijn dan 120%. Schommelt de dekkingsgraad tussen 105% en 120%, dan kan het bestuur besluiten gedeeltelijk toeslagen te verlenen. De dekkingsgraad is op dit moment nog onvoldoende, daarom kan het fonds over 2010 geen toeslagen verlenen. Dit was volgens het in 2009 opgestelde herstelplan ook de verwachting. Praten over toekomst pensioen In 2010 is veel gesproken over de toekomst van de pensioenen in Nederland. Is ons pensioen nog wel betaalbaar in tijden van vergrijzing? Ook de AOWleeftijd staat ter discussie. De sociale partners (werkgevers en werknemers) hebben in 2010 een pensioenakkoord gesloten waarin ze voorstellen de AOW-leeftijd in 2020 naar 66 jaar te verhogen, waarbij de aanvullende pensioenen volgen. Het akkoord zou in 2011 tot een nieuw pensioencontract moeten leiden, maar tot nu toe (juli 2011) zijn de sociale partners er nog niet uit. Daarmee blijft de toekomst van de pensioenen voorlopig onduidelijk. We houden u op de hoogte. 5
bestuursvoorzitter Van der Pal Wat waren de belangrijkste aandachtspunten van het bestuur in 2010? We vroegen het de voorzitter, Henk van der Pal. Gokken? Daar doen we niet aan Hoe kijkt u terug op 2010? Henk van der Pal: Het was een stormachtig jaar. We hadden last van de extreem lage rente, waardoor onze dekkingsgraad onder druk stond. De economie was vol onzekerheden. En daarnaast moesten we ook nog eens extra geld opzijzetten omdat we met z n allen weer langer gaan leven. Ik vind het mooi dat onze dekkingsgraad ondanks dat niet hard onderuit is gegaan. Dat hebben we vooral te danken aan de prima beleggingsresultaten. Wat is het belangrijkste dat jullie als bestuur hebben gedaan? Het bestuur heeft na een intensief selectieproces Robeco aangesteld als integraal vermogensbeheerder. De beleggingen waren en blijven verdeeld over verschillende assetmanagers, maar Robeco heeft op basis van doorkijk goed inzicht in de totale portefeuille. Tevens is er een onafhankelijke adviseur (Dr. Frans Ballendux) aangesteld die ondersteunt, net als Robeco bij strategische en tactische beleggingsbeslissingen van ons Pensioenfonds. De beleggingscommissie heeft hiermee meer beleggingskennis voor handen, waardoor zij beter en sneller tot een evenwichtig advies kan komen. Een voorbeeld daarvan is dat er in een vroeg stadium besloten is om de weging van landen staatsobligaties met een lagere kredietwaardigheid fors af te bouwen. Dit betekent dat de exposure naar landen als Griekenland, Portugal, Spanje en Ierland halverwege 2010 al zijn afgebouwd (dit heeft tot gevolg gehad dat ons Pensioenfonds veel minder dan andere fondsen last heeft gehad van de opgelopen rentes op die staatsobligaties). Interview 6 Stichting Pensioenfonds Sappi Netherlands Beknopt jaarverslag 2010
Op wat voor keuzes komt het daarbij aan? Ik zal een voorbeeld geven. Op een gegeven moment daalde de rente zo scherp dat onze dekkingsgraad nog verder onder druk kwam te staan. Wat als de rente nog verder daalt? Moeten we ons daar niet als de bliksem tegen indekken? Dat kan, maar het heeft als nadeel dat je er ook minder van profiteert als de rente weer aantrekt. Dat is een echt dilemma. Wat moet je doen: gaan voor nog meer voorzichtigheid of blijven we vasthouden aan ons beleid omdat we geloven dat dat op de lange termijn toch het beste uitpakt? We hebben voor het laatste gekozen. En gelukkig maar, want de eerste maanden van 2011 is de rente weer wat aangetrokken. Is dat niet een gok? Nee, we gokken niet. Het is een zorgvuldige afweging tussen kansen en risico s. We kijken heel goed naar wat we als fonds kunnen dragen, met onze reserves en onze deelnemers en gepensioneerden. Wat de rente betreft: natuurlijk kon die nog verder zakken. Maar we weten dat hij ook een keer weer omhooggaat, zeker gezien de schuldenlast van veel landen. De vraag is natuurlijk wel: wanneer gebeurt dat? Is de laatste jaren niet gebleken dat jullie met beleggen toch te veel risico s hebben genomen? Dat denk ik niet. We moeten risico nemen, want zonder risico geen of een laag rendement en zonder of een laag rendement worden de pensioenen onbetaalbaar. Echter wij hanteren van oorsprong uit al een defensief beleggingsbeleid. We hebben in 2008 veel verloren, maar veel minder in vergelijking met andere pensioenfondsen. Inmiddels zijn de verliezen weer grotendeels ingelopen. Daaruit blijkt dat je moet kijken naar de langere termijn. Er is in 2010 veel gesproken over de betaalbaarheid van de pensioenen. Het is duidelijk dat de pensioenfondsen financieel onder druk staan. We kunnen daarbij wel wijzen naar de gevolgen van de kredietcrisis of naar onvoordelige rekenregels van de overheid. Maar er is ook iets structureels aan de hand: de vergrijzing. Die zorgt voor een onvoordelige balans tussen werkenden en gepensioneerden. Daarnaast moeten we de pensioenen langer gaan uitbetalen dan we dachten. Dat maakt het duurder. De vraag is: hoe gaan we dat betalen? Gaan we een bijdrage aan de deelnemers vragen? Moet de werkgever nog meer premie gaan betalen? We werken in Nederland al een dag per week voor ons pensioen. Rekenen op hoge rendementen dan? Dat is ook niet realistisch. Er zal dus waarschijnlijk gesleuteld moeten worden aan de pensioenen zelf. De sociale partners in Nederland zijn daarover in gesprek. Maar ze lijken er niet uit te komen. Is dat erg? Ik vind dat jammer. Het zou van een krachtig beleid getuigen als er op centraal niveau afspraken gemaakt worden. Anders komt het weer bij de sectoren of bedrijven te liggen. Niet dat ik daar bang voor ben. We komen er bij Sappi altijd wel uit met de bonden. Mensen voelen wel meer onzekerheid over hun pensioen. Vroeger dacht men: het zit wel goed. Ja, dat dácht men. Maar ook vroeger bestonden er geen garanties. Je pensioen is altijd afhankelijk van of er uiteindelijk voldoende geld voor is. Alleen hebben de pensioenfondsen dat onvoldoende verteld. Dat is echt een misser van de pensioensector. Ze hadden mensen veel eerder bewust moeten maken van de risico s in de pensioenen. Tja, vroeger waren pensioenfondsen toch een beetje gesloten bolwerken. Wij bij Pensioenfonds Sappi hebben daar al langer mee gebroken door al jaren intensief overleg te voeren met de Deelnemersraad en Verantwoordingsorgaan. Daarnaast informeren wij u bijvoorbeeld meerdere keren per jaar per post via de Pensioenweetjes en online via onze website www.pf-sappi.nl. Wij zijn voor optimale transparantie. Iedereen mag meekijken met wat we doen en we willen helder zijn over wat je wel en niet van je pensioen mag verwachten. Eén ding staat daarbij als een paal boven water. Het is voor je pensioen van enorm belang dat het pensioenfonds er goed voorstaat. Een schitterende regeling die niet goed gefinancierd is, daar heb je uiteindelijk niets aan. 7
Uw pensioenfonds in cijfers Hoe staan we er voor? CIJFERS Bezittingen en verplichtingen Eind 2010 waren onze bezittingen (ons pensioenvermogen) ongeveer gelijk aan onze verplichtingen (dat wat we nu in kas moeten hebben om de opgebouwde pensioenen nu en later uit te kunnen betalen). Onze dekkingsgraad was daarmee 99,6%. Pensioenvermogen Verplichtingen Voor wie doen we het? Aantal deelnemers 369,9 miljoen 371,5 miljoen Dekkingsgraad Hier ziet u hoe onze dekkingsgraad zich de afgelopen vijf jaar heeft ontwikkeld. De dekkingsgraad geeft aan hoe het pensioenfonds ervoor staat. Bij een dekkingsgraad van 100% hebben we precies genoeg geld om de op dat moment opgebouwde pensioenen nu en straks uit te betalen. Maar een dekkingsgraad van 100% is niet voldoende. Daarbovenop moeten we forse buffers aanhouden om eventuele tegenvallers op te vangen. Hierdoor zal de dekkingsgraad minimaal 104% (de zogenaamde minimaal vereiste dekkingsgraad) moeten bedragen en om extra tegenvallers op te kunnen vangen zelfs 111,8% (de zogenaamde vereiste dekkingsgraad). Aangezien de dekkingsgraad van het fonds ultimo 2010 99,6% bedraagt, verkeert het fonds nog in een dekkingstekort en is het herstelplan nog van toepassing. Ons Pensioenfonds loopt op basis van het herstelplan achter op het verwachte herstel zoals uitgestippeld in het herstelplan. Volgens dit plan zou ultimo 2010 namelijk een dekkingsgraad van 102,4% worden verwacht. Ondanks dit, blijft medio 2011 de verwachting dat Pensioenfonds Sappi binnen de vereiste wettelijke termijn van 5 jaar zal herstellen. Dekkingsgraad Actieve deelnemers 1005 2010 99,6% Slapers 1167 2009 102,7% 2008 95,6% Gepensioneerden 2094 2007 122,3% Totaal 4266 2006 122,3% 8 Stichting Pensioenfonds Sappi Netherlands Beknopt jaarverslag 2010
Vermogen gegroeid Bij Pensioenfonds Sappi zat eind 2010 circa 370 miljoen euro in de pensioenspaarpot. Hier ziet u hoe ons vermogen zich de afgelopen jaren heeft ontwikkeld. In 2008 daalde het vermogen scherp door de gevolgen van de kredietcrisis. Eind 2010 is dat verlies weer zo goed als ingelopen en is ons vermogen groter dan vóór de crisis. Spreiding beleggingen Pensioenfonds Sappi moet een goed rendement op het vermogen halen om de pensioenen betaalbaar te houden. Daarom beleggen we ons vermogen. Daarbij lopen we bewust en gecontroleerd risico. Om de risico s verantwoord en beheersbaar te houden spreiden we ons vermogen over verschillende soorten beleggingen. Voor de lange termijn is er een vaste verdeling afgesproken. Maar op korte termijn mag daarvan worden afgeweken als er bijzondere kansen of risico s zijn. Soort belegging Zo was de verdeling in 2010 Bijdrage aan het rendement eind 2010 Vastrentende waarden 80% 3,69% Zakelijke waarden 20% 21,59% Totaal 100% 7,27% Beleggingsresultaten over vijf jaar Als pensioenfonds beleggen we voor de lange termijn. De pensioenpremie die we nu binnenkrijgen, hoeven we vaak pas over tientallen jaren als pensioen uit te keren. We weten dat er goede en minder goede beleggingsjaren zullen zijn, dus daar houden we rekening mee. Hier ziet u onze resultaten over de laatste vijf jaar. Pensioenvermogen Beleggingsresultaten 2010 370.000.000 9,0% 7,3% 2009 354.000.000 2,6% 2008 324.000.000 0,4% 2007 357.000.000 2006 2007 2008 2009 2010 2006 364.000.000-6,3% 9
Nederlanders leven langer! Levensverwachting en pensioen in the pensioen news De levensverwachting van de Nederlandse bevolking is de afgelopen jaren toegenomen. Dit betekent onder andere dat pensioenen over een langere periode moeten worden uitgekeerd. Pensioenfondsen moeten dus meer geld in kas hebben. Het bestuur van Pensioenfonds Sappi had per eind 2009 al rekening gehouden met het feit dat Nederlanders ouder worden. Op basis van de verwachtingen van dat moment was er al extra geld opzij gezet. Eind augustus 2010 werden nieuwe cijfers gepubliceerd over de levensverwachting in Nederland. Deze cijfers bleken nog hoger uit te vallen dan in 2009 kon worden voorzien. Ook hierop heeft het bestuur van Pensioenfonds Sappi maatregelen getroffen. Er is extra geld gereserveerd om de pensioenen langer te kunnen betalen. We praten dan in totaal over zo n 30 miljoen euro. Dat is drie keer zo veel als er jaarlijks premie binnen komt! Veel geld dus, maar noodzakelijk. Deze reserveringen zijn tegen het einde van 2010 in de dekkingsgraad verwerkt. Over de dekkingsdraad lees je elders in de jaarverslag meer. Op deze plaats willen we iets dieper ingaan op de term levensverwachting. In de toekomst kijken Het Actuarieel Genootschap (AG) presenteert sinds de jaren 50 van de vorige eeuw gemiddelde sterftecijfers. Die cijfers zijn gebaseerd op waarnemingen die door het CBS (Centraal Bureau voor de Statistiek) jaarlijks worden gepubliceerd. Ze worden gebruikt door de pensioen- en (levens)verzekeringssector. Tot voor kort keek het AG daarbij terug naar de voorgaande vijf jaren. De ontwikkelingen op het gebied van levensverwachting in Nederland zijn voor het AG aanleiding geweest om niet alleen terug te kijken, maar ook vooruit. Er is een prognosemodel ontwikkeld waarmee als het ware in de toekomst van de gemiddelde levensverwachting kan worden gekeken. Begin 2007 verschenen de eerste cijfers, voor de periode 2005 2050. Deze vooruitblik wordt onder andere door pensioenfondsen gebruikt om berekeningen voor de toekomst te maken. Afwijking Het prognosemodel kijkt naar waargenomen sterftetrends (vanaf 1988) en trekt die door naar de toekomst. Daarbij wordt uitgegaan van een constante ontwikkeling. Maar sinds 2001 wijkt de werkelijkheid (sterk) af van de modeluitkomsten. Eenvoudig gezegd: Nederlanders leven nóg langer dan in eerste instantie werd voorspeld. Dit komt vooral door medische ontwikkelingen op het gebied van hart- en vaatziekten en het effect van minder roken. Dit is voor het AG reden geweest om al na drie jaar met een nieuwe prognose te komen, waarin met deze aspecten rekening wordt gehouden. Dit heeft tot andere uitkomsten geleid. De nieuwe prognose bestrijkt de periode 2010 2060 en is op 31 augustus 2010 gepubliceerd. Hoe ziet de nieuwe prognose eruit? In de nieuwe prognose worden mannen die in 2050 worden geboren gemiddeld 85,5 jaar oud (was 82,5) en vrouwen 87,3 (was 84,3). Dit betekent dat er voor mannen gemiddeld 2,4 jaar langer pensioen moet worden uitgekeerd dan op basis van de vorige prognosetafel van het AG werd gedacht. Voor vrouwen is dat 2,5 jaar. Deze cijfers wijken overigens niet af van wat in andere West-Europese landen wordt berekend. Mannen: levensverwachting Vrouwen: levensverwachting Model 2005 Model 2010 Model 2005 Model 2010 Leeftijd 0 82,5 85,5 84,3 87,3 25 57,8 60,7 59,5 62,5 50 33,6 36,1 35,2 37,9 65 19,6 22 21,3 23,8 80 7,8 9,2 9,3 10,9 95 2,3 2,4 2,7 3 10 Stichting Pensioenfonds Sappi Netherlands Beknopt jaarverslag 2010
Wat levert beleggen nou eigenlijk op? Het pensioenfonds belegt uw pensioengeld. Dat doen we omdat we een goed rendement moeten halen. Daarmee houden we de pensioenpremie betaalbaar. Bovendien hebben we het rendement nodig om uw pensioen liefst ieder jaar te kunnen indexeren. We beleggen voor de lange termijn. Dat betekent dat we de tijd hebben om eventuele koersdalingen uit te zitten. We houden dus rekening met goede en minder goede jaren. Wat levert beleggen op de lange termijn op? In de tabel hieronder ziet u hoe 100 pensioenpremie (die nog steeds volledig door de werkgever wordt betaald) zich in zes jaar heeft ontwikkeld door het rendement dat wij erop behaald hebben. Gepensioneerd Een pensioen van 100 in 1996 is in vijftien jaar door de indexatie aangegroeid tot 119. Dit betekent dat iemand die in 1996 een pensioen ontving van 100 per maand, in 2010 een pensioen ontvangt van 119 per maand. Werkend Voor de werkenden is een opgebouwd pensioen van 100 in 1996 door de indexatie in vijftien jaar aangegroeid tot een waarde van 144 in 2010. In 6 jaar van 100 naar meer dan 124 De kracht van indexatie Pensioenfonds Sappi probeert het pensioen van slapers en gepensioneerden ieder jaar te verhogen om uw koopkracht te beschermen (het pensioen van actieve deelnemers wordt ieder jaar verhoogd). Dat gaat jaarlijks om enkele procenten. Dat lijkt misschien niet zoveel, maar het effect op de lange termijn liegt er niet om. Dat laten we graag even zien: Zes jaar beleggen Jaartal Rendement Startinleg 100 2005 10,10% 110 2006 2,60% 113 2007 0,40% 113 2008-6,30% 106 2009 9,00% 116 2010 7,30% 124 beleggen 11
Op hoeveel pensioen rekent u? Veel mensen denken nog steeds dat het pensioen automatisch 70% van je salaris is. Dat klopt niet hoe uw pensioen uitvalt hangt af van uw persoonlijke omstandigheden. Hoe lang heeft u gewerkt, hoe was uw salaris? Misschien bent u wel pensioen kwijt geraakt door een scheiding. Laat u niet verrassen. Ga na hoe uw pensioen ervoor staat en waar u op uit kunt komen. Actieve deelnemers ontvangen van ons ieder jaar een pensioenoverzicht waarop u dat kunt zien. Slapers ontvangen een pensioenoverzicht eens in de vijf jaar. Klip en klaar, in harde euro s. Via de website www.mijnpensioenoverzicht.nl heeft u ook inzicht in uw persoonlijke pensioensituatie. Meer weten over uw pensioen? Ga naar www.pf-sappi.nl Colofon Het beknopt jaarverslag 2010 is een uitgave van Stichting Pensioenfonds Sappi Netherlands. Het is bedoeld voor alle actieve deelnemers, slapers en gepensioneerden van het Pensioenfonds en is opgesteld in juli 2011 en verspreid in het eerste kwartaal van 2012. Pensioenbureau Sappi Biesenweg 16 6211 AA Maastricht Website: www.pf-sappi.nl Voor vragen over uw pensioenregeling kunt u contact opnemen met de AZL helpdesk, telefoonnummer 045 576 34 02. E-mail: pf-sappi@azl.eu Oplage 4.400 exemplaren Papier Sappi Maastricht Mill Magno Silk 250gr/m 2 Disclaimer Bij het opstellen van dit jaarverslag is de grootst mogelijke zorgvuldigheid in acht genomen. Aan de inhoud van dit jaarverslag kunt u geen rechten en of verwachtingen ontlenen. Kijk voor het volledige jaarverslag op de website.