it werkboekje maakt deel uit van http://comboheelal.yurls.net en http://werkboekjes.yurls.net Hallo, Je hebt hier het werkboekje dat hoort bij een website die je ook hier boven ziet staan: http://comboheelal.yurls.net p deze website kun je antwoorden vinden op de vragen en opdrachten die in dit boekje staan. Ho, ho, eerst verder lezen en niet meteen naar een computer rennen! Voor sommige vragen kun je het best een site bezoeken. ie vind je onder websites. aar staan ook handige afbeeldingen. oms is het slimmer om misschien een filmpje te bekijken. ie vind je natuurlijk onder... filmpjes. Verder vind je op de website nog allerlei andere handige tips. ebruik ze! isschien heb je voor sommige vragen niet eens een computer nodig. ok in allerlei informatieboeken kun je antwoorden vinden. n dit werkboekje staan behalve vragen en opdrachten ook nog verschillende puzzels en kleuropdrachten. ees wel altijd eerst goed door wat nou eigenlijk de opdracht is. erst kijken... dan pas doen! Het is zonde als je het fout doet en je werkboekje wordt direct zo n rommeltje. at wil je vast niet. as op met kleuren en viltstiften. oms drukken ze door op de achterkant. et kleurpotloden gaat het vaak het beste en mooiste. Wist je trouwens dat je kleurpotloden ook prachtig kunt mengen? robeer het maar eens! ls het goed is heeft jouw meester of juf ook een nakijkblad. isschien mag je zelf wel nakijken om te zien wat je goed of fout hebt gedaan. We wensen je veel (leer)plezier met dit werkboekje. aak er wat moois van! eester ipke eester Jack 2
iemand weet precies hoe het heelal ontstaan is. ommige mensen denken dat od (en in andere godsdiensten: Jahweh, llah, Brahma, enz.) de aarde en het heelal heeft geschapen. nderen denken dat er een enorme, reusachtige, onvoorstelbaar krachtige explosie was. e oerknal. a de oerknal zijn de sterren en sterrenstelsels ontstaan. ns zonnestelsel is ook een sterrenstelsel, want de zon is ook een ster. m onze zon draaien 8 planeten hun rondje. e een wat sneller dan de andere, en ook allemaal op een andere afstand van de zon. en rondje om de zon is voor zo n planeet dus een jaar. en rondje om zijn eigen as is voor een planeet een dag. Voor de aarde is een dag 24 uur en een jaar is 365 dagen (en 6 uur). Hieronder zie je een woordzoeker staan. n de woordzoeker zitten de 8 planetennamen verstopt. un je ze allemaal vinden? chrijf ze op in het vakje naast de woordzoeker. ijk anders bij link 1 (websites). Begin bovenaan met de planeet die het dichtst bij de zon staat. e ruimtevaarder moet weer naar zijn raket terug. Help jij hem op weg? 3
e zon is een ster. Hoeveel sterren zijn er eigenlijk? at zijn er heel erg veel. m je een indruk te geven: n het zichtbare deel van het heelal (wat we dus met supertelescopen kunnen bekijken) zijn er ongeveer 70 triljard sterren. Hoe je dat getal moet opschrijven zie je bovenaan deze bladzijde: een 7 met 22 nullen!! at zegt je misschien nog niet zo veel. aar als je alle zandkorrels van de hele wereld zou nemen, en dan keer 10. Zoveel sterren zijn er. aar daarbuiten... en denkt, dat ongeveer rond de helft van dat aantal sterren één of meer planeten draaien. n misschien is er op één van die planeten ook wel leven. ls je link 1 bekijkt, zie je de afstanden van de verschillende planeten tot onze zon. e afstand die je ziet staan moet je x 1.000.000 km nemen. nze aarde staat dus op 150 miljoen kilometer van de zon af. aar hoe zit dat met de andere planeten? n hoeveel jaar zou je moeten fietsen, of met een vliegtuig moeten vliegen, om van die planeet naar de zon te kunnen komen? Vul de lege vakjes hieronder in. planeet fstand tot de zon x 1 miljoen km. antal jaren fietsen (15 km/uur) antal jaren in een vliegtuig (900 km/uur) ercurius Venus arde ars Jupiter aturnus ranus eptunus nmiddels ben je al aardig goed met getallen. un je dan de volgende sudoku s oplossen? n deze ronde sudoku s komen in elke ring de cijfers 1 t/m 8 te staan en in de tegenovergestelde taartpunten ook steeds 1 t/m 8. (Zie voorbeeld hieronder) 4
Bekijk het filmpje Hoe ziet ons zonnestelsel eruit eens. Zet daarna de woorden hieronder weer terug in de tekst. melkwegstelsel Venus vier ranus gigantische gas eptunus grote groot klein Jupiter arde aturnus ercurius ars planeten vier rotsachtig miljarden zon Het heelal is zó, dat we nog maar van een heel stukje weten wat er allemaal in rond zweeft. n het heelal zijn heel veel sterrenstelsels met wel sterren. n ons sterrenstelsel, het, zijn ongeveer 200 miljard sterren oftewel 200.000 miljoen! én van hen is onze eigen zon: een bol van hete gassen. m de draaien acht. e eerste planeten vanaf de zon,, en zijn klein en. e volgende planeten,, en zijn hele grote planeten en die bestaan alleen uit. 5
laneten draaien om een ster, maar om planeten kunnen ook weer manen en maantjes draaien. oploper bij onze planeten is Jupiter. ie heeft maar liefst 67 manen!! r worden regelmatig nieuwe maantjes bij planeten ontdekt, dus het kan best weer wat veranderd zijn als jij dit boekje maakt. Wat niet verandert is de enige maan die bij onze eigen aarde hoort: de e maan draait in 28 dagen een rondje om de aarde. e maan geeft geen licht, al lijkt dat misschien zo. aar het is het zonlicht dat op de maan weerkaatst. Hoe komt het nou, dat wij steeds de maan anders zien? Bekijk eens de foto s en de website (nr. 02) en het plaatje hieronder. e zon beschijnt steeds de helft van de maan. aar omdat wij vanaf de aarde steeds op een andere manier tegen de maan aankijken, ziet hij er steeds anders uit. ls de maan op een kwart van zijn baantje om de aarde is, noemen wij dit het eerste kwartier. Van de halve maan kun je een b maken. e b van egin. Van de maan die je in het laatste kwartier ziet, kun je een d maken. e d van ein. Hieronder zie je de acht schijngestalten van de maan. Ze staan alleen niet in de goede volgorde. chrijf onder de maan hoe hij genoemd wordt en zet in het hokje op welke plaats hij komt. wee cijfers staan al goed. (Zie foto 2 op de website.) 6
Help de sonde om bij het middelpunt van het doolhof te komen. 7
n het heelal zijn niet alleen maar sterren en planeten. r zijn nog veel meer dingen te zien. e oude rieken en omeinen keken al naar de sterren. Ze dachten dat de sterren goden waren, die neerkeken op de aarde. e rieken verzonnen de sterrenbeelden en bij elk sterrenbeeld vertelde ze een verhaal. Zo kennen wij nu nog de sterrenbeelden. alileo alilei is de eerste echte sterrenkundige. n 1610 kijkt hij met een zelfgebouwde telescoop naar de maan en ontdekt dat daar kraters op zijn. ok ontdekt alilei dat er manen om Jupiter heen draaien. Hij ontdekt er al vier. et als Copernicus zegt alilei dat de zon het middelpunt van het zonnestelsel is en niet de maan. et die uitspraak krijgt hij grote ruzie met de katholieke kerk, die zegt dat de aarde het middelpunt van het heelal is. aar wat is er dan nog meer te zien? ou, bijvoorbeeld kometen, meteorieten, supernova s, zwarte gaten, planetoïden, nevels, vallende sterren en meer. ijk maar eens bij link 03 als je meer wilt weten over supernova s en zwarte gaten. n de puzzel hieronder zitten al deze woorden nog eens verstopt. os de husselwoorden op en zet de letters bij de cijfers onderaan de puzzel. Wat lees je? 8
Horizontaal 4. laneet die het dichtst bij de zon staat. 6. ndere naam voor een planetoïde. 7. Zo wordt een meteoor vaak genoemd als hij in de dampkring verbrandt. 10. et vóór zonsondergang en net ná zonsopgang kun je deze planeet het beste zien. 11. rootste maan van de planeet aturnus. 12. Zo noemen de meeste astronomen het begin van het heelal in het ngels. 14. Vroeger de 9e planeet, nu dwergplaneet. Verticaal Bekijk de website die staat bij link 5 (kids ns Heelal). Hier kun je de antwoorden vinden op de vragen hieronder. aar misschien weet je ze al. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 1. rootste planeet van ons zonnestelsel. 2. rote storm op Jupiter. 3. ode planeet. 5. it woord betekent "harige ster". 8. e planeet die ontdekt werd door Johann alle. 9. e planeet met de ringen. 13. ter die het dichtst bij ons staat. 12 13 clipsecrossword.com 14 n de twee plaatjes hieronder zitten 10 verschillen. un jij ze allemaal vinden? 9
Zoek de zin door het woordendoolhof. Je leest iets over de plaats waar wij ons met de aarde in het heelal bevinden. 10
n dit boekje ben je heel veel woorden tegen gekomen die met het heelal te maken hebben. eze legwoordpuzzel bestaat uit deze woorden en nog een paar extra. Ze staan naast en onder de puzzel. ip: 1. Werk met potlood, dan kun je nog gummen. ip: 2. Begin met de enkele woorden en de woorden met een streepje. ip: 3. e ij staat in 1 hokje. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 clipsecrossword.com 11
12
Blz. 3 laneten: Blz. 4 udoku s: Blz. 5 ekst: Het heelal is zó groot, dat we nog maar van een heel klein stukje weten wat er allemaal in rond zweeft. n het heelal zijn heel veel sterrenstelsels met wel miljarden sterren. n ons sterrenstelsel, het melkwegstelsel, zijn ongeveer 200 miljard sterren oftewel 200.000 miljoen! én van hen is onze eigen zon: een gigantische bol van hete gassen. m de zon draaien acht planeten. e eerste vier planeten vanaf de zon ercurius, Venus, arde en ars zijn klein en rotsachtig. e volgende vier planeten Jupiter, aturnus, ranus en eptunus zijn hele grote planeten en die bestaan alleen uit gas. Blz. 6 chijngestalten van de maandag Blz. 7 Husselwoorden: e wereldberoemde natuurkundige tephen Hawking bewees dat zwarte gaten echt moeten bestaan. Blz. 9 ruiswoordpuzzel: Blz. 9. 10 verschillen: 2 3 4 6 7 8 9 10 11 V 12 13 B V clipsecrossword.com B C 5 14 Ï 1 Z J 13
14 Blz. 10 Woordendoolhof: Wij leven in één van de armen van een groot, spiraalvormig sterrenstelsel dat we de elkweg noemen. Blz. 11 egwoord: Yurls is een gratis tool waarmee je online je favorieten op internet verzamelt en deelt. egistreren gaat zo: * a naar www.yurls.net * lik op 'nieuw account' en vul de gegevens in. * lik op de link in de email die je ontvangt om je account te activeren. * og in met je emailadres en het wachtwoord dat je hebt aangemaakt en lees de tips. * Het Yurlsen kan beginnen! Vragen? a naar http://support.yurls.net it werkboekje maakt deel uit van http://comboheelal.yurls.net en http://werkboekjes.yurls.net 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 clipsecrossword.com W V C H J J B B Z V W Z Z B Z H C W Ï V W C C H H Y C V C H J Ï