Regionale samenwerkingskracht Raadsledenbijeenkomst Regio Rivierenland dinsdag 15 november 2016 Dr. Marieke van Genugten Faculteit der Managementwetenschappen Bestuurskunde
Samenwerkingskracht als bron van bestuurskracht opdracht capaciteit
Samenwerkingskracht Besliscapaciteit Uitvoeringscapaciteit Verantwoordingscapaciteit Kostenbesparing Vermindering kwetsbaarheid Verwachte schaalvoordelen, maar ook schaalnadelen
Factoren die samenwerkingskracht bepalen Vorm en scope Op basis van Van den Dool & Schaap, 2014 Samen werkings kracht
Factoren die samenwerkingskracht bepalen Vorm en scope Gemeenschap Politieke context Samen werkings kracht
Factoren die samenwerkingskracht bepalen Gemeenschap Politieke context Vorm en scope Kracht van relaties in het netwerk Samen werkings kracht
Wat betekent dit voor rol en positie raadsleden? Gemeenschap Politieke context Vorm en scope Kracht van relaties in het netwerk Samen werkings kracht
Wat betekent dit voor rol en positie raadsleden? Gemeenschap Politieke context Vooraf: elkaars verwachtingen kennen en afstemmen Tijdens: bij wisselingen extra aandacht voor verwachtingen, informatiepositie en betrokkenheid Vorm en scope Kracht van relaties in het netwerk Vooraf: welke vorm, welke taken Tijdens: gezamenlijk evalueren Samen werkings kracht Vooraf: met wie Tijdens: contact onderhouden, investeren in gezamenlijke visie/relatie, oog houden voor gelijkwaardige verhoudingen
KRACHT VAN OOST RIVIERENGEBIED Vanuit begrepen kracht naar toekomstvaardig handelen
Oost-Nederland: verschillende schalen 1 Landsdeel: Oost-NL 2 Provincies: Overijssel Gelderland 9 Regio s: Zw Tw CT- Sth Ah Arn Nij Rv Fo Va NrV
het productiviteitsniveau van Rivierengebied ligt boven het regionaal gemiddelde beide regio s hebben efficiënte economieën en blijven niet achter bij de stedelijke regio s (procesmatige innovatie leidt tot efficiëntie) 1000 800 Oost- NL 600 400 200 0 Zwolle Twente Stedendriehoek Achterhoek Arnhem Nijmegen Rivierengebied WERV Noordrand Veluwe * productiviteit gemeten in toegevoegde waarde per arbeidsplaats
Pendelstromen in Nederland, 2004-2014 verschillen naar opleidingsniveau Rivierengebied kent twee gezichten: 1. Eigenstandige regio (vooral voor middelhoogopgeleiden) 2. Een doorgangsgebied voor pendel van hoogopgeleiden van Noord naar Zuid (A2-as) en steeds meer onderdeel van uitdijende grootstedelijke regio s Randstad en BrabantStad middelhoog opgeleiden
interregionale verhuissaldi van DUS-regio s in Oost-Nederland, 2006-2012 verschillen naar opleidingsniveau hoog opgeleiden middelhoog opgeleiden
Rivierengebied wint hoogopgeleiden, maar verliest tegelijkertijd middelhoogopgeleiden Rivierengebied heeft een vestigingsoverschot voor hoogopgeleiden. De regio wint voornamelijk hoogopgeleiden van Utrecht Rivierengebied heeft een vertrekoverschot voor middelhoogopgeleiden. De regio verliest voornamelijk middelhoogopgeleiden aan Utrecht
beroepsbevolking naar werklocatie naar opleidingsniveau Noordrand-Veluwe en Rivierengebied bieden relatief veel werk aan laagopgeleiden (agrofood en logistiek) hoog middelhoog laag
typen regio s Bestuurlijke en administratieve regio s Homogene regio s: overeenkomstige eigenschappen Functionele regio s: samenhang door interactie Verzorgingsregio s (koopstromen) Woningmarktregio s (verhuizingen) Arbeidsmarktregio s (pendel) Alle drie: daily urban system : minstens 80% van het dagelijkse leven vindt plaats binnen deze regio s (woon en werk regio s)
de negen regio s van Oost-Nederland o.b.v. daily activities
groei 2002-2013 (%): Rivierengebied volgt het regionale groeipatroon Noordrand Veluwe groeit sterk door gunstig productiemilieu en gunstige mix Werkgelegenheid Toegevoegde waarde Zwolle 8 Zwolle 4 Twente 2 Twente 3 Cleantech regio Stedendriehoek 2 Cleantech regio Stedendriehoek 3 Achterhoek 1 Achterhoek 5 Arnhem -5 Arnhem -3 Nijmegen 0 Nijmegen -6 Rivierengebied 1 Rivierengebied 0 Food Valley 2 Food Valley -8 Noordrand Veluwe 6 Noordrand Veluwe 5 Oost-Nederland 2 Oost-Nederland 0-10 -5 0 5 10 15 20 25 30 National Share Industry Mix Regional Shift -10-5 0 5 10 15 20 25 30 National Share Industry Mix Regional Shift
Kracht van regio s in Oost-Nederland Verdienvermogen: groeikracht comperatieve voordelen: groei door specialisatie toename toegevoegde waarde* Aanpassingsvermogen: veerkracht creatieve destructie: selectie door bedrijfsdynamiek groei door ondernemerschap in startende en bestaande bedrijven Combinatievermogen: integratiekracht gerelateerde variëteit: innovatie door verbinden van overeenkomstige kennis & vaardigheden tussen bedrijfsklassen (potentiële) kennisuitwisseling binnen en tussen regio s * Toegevoegde waarde is het verschil tussen de marktwaarde van een product (of dienst) dat een bedrijf produceert minus de kosten die het bedrijf maakt om dit product (of dienst) te realiseren. Daarmee is toegevoegde waarde op sectorniveau een maat voor de verdiencapaciteit van de sector als geheel.
TW industriële mix in Rivierengebied: specialisatie (lq in 2015) specialisatie op topsectoren agro(-food) en logistiek 200 150 100 120 50 0 Specialisatiegraad Rivierengebied Oost-Nederland
Kracht van regio s in Oost-Nederland Verdienvermogen: groeikracht comperatieve voordelen: groei door specialisatie toename toegevoegde waarde* Aanpassingsvermogen: veerkracht creatieve destructie: selectie door bedrijfsdynamiek groei door ondernemerschap in startende en bestaande bedrijven Combinatievermogen: integratiekracht gerelateerde variëteit: innovatie door verbinden van overeenkomstige kennis & vaardigheden tussen bedrijfsklassen (potentiële) kennisuitwisseling binnen en tussen regio s * Toegevoegde waarde is het verschil tussen de marktwaarde van een product (of dienst) dat een bedrijf produceert minus de kosten die het bedrijf maakt om dit product (of dienst) te realiseren. Daarmee is toegevoegde waarde op sectorniveau een maat voor de verdiencapaciteit van de sector als geheel.
Krimp Groei toegevoegde waarde Gering Hoog SWOT van verdienvermogen Rising stars (kans) Stars (sterkte) Slowly growing (rising) stars 0 Shrinking industries (zwakte en bedreiging) Geen specialisatie Wel specialisatie Specialisatiegraad
Verdienvermogen voor en na de crisis handel en diensten over het algemeen sterk en crisis sterk voelbaar en in Rivierengebied Landbouw en industrie Handel en diensten Rivierengebied 2002-2008 2008-2013 2002-2013 Rivierengebied 2002-2008 2008-2013 2002-2013 Landbouw Groothandel & Logistiek Energie Detailhandel & Horeca Voedingsindustrie Media & ICT Textielindustrie Financiële diensten Hout & Papier Vastgoed & Verhuur Chemie Zakelijke diensten Metaalindustrie Openbaar bestuur Technologische ind. Onderwijs Meubelindustrie Zorg NUTS Cultuur & Recreatie Bouw
SWOT op aanpassingsvermogen vier groeiregimes Entrepreneurial regime (kansen): Sterke groei werkgelegenheid Hoge startersquote (veel starters) Hoge netto toevoeging (starter minus stoppers) Hoge overlevingskans starters Starters dragers van innovatie Routinized regime (sterkte): Sterke groei werkgelegenheid Lage startersquote (weinig starters) Lage netto toevoeging Veel groei van werkgelegenheid bij blijvers Bestaande bedrijven dragers van innovatie Downsizing regime (zwakte): Geringe groei of afname van werkgelegenheid Lage startersquote (weinig starters) Lage netto toevoeging (starters minus stoppers) Afname werkgelegenheid bij bestaande bedrijven Bestaande bedrijven dragers van innovatie Revolving door regime (bedreiging): Geringe groei of afname werkgelegenheid Hoge startersquote (veel starters) Veel turbulentie (starters plus stoppers) Hoge stoppersqoute (veel stoppers) Bestaande bedrijven dragers van innovatie
groeiregimes per bedrijfstak per regio in Rivierengebied relatief veel krimpende regimes in industrie Industrie en bouw Handel en diensten Rv-gebied Oost Rv-gebied Oost Energie KR Grooth. & :Logistiek GR Voedingsindustrie KR Detailh. & Horeca GR Textielindustrie DR Media & ICT OR Hout & Papier KR Financiële diensten KR Chemie KR Vastgoed DR Metaalindustrie KR Zakelijke diensten OR Technologische ind. KR Openbaar bestuur GR Meubelindustrie GR Onderwijs OR NUTS GR Zorg GR Bouw OR Cultuur & Recreatie OR * Door onzuiverheden in de data kunnen voor de landbouw geen groeiregimes bepaald worden OR = Ondernemersregime GR = Geroutineerd regime DR = Draaideurregime KR = Krimpregime
SWOT van combinatievermogen Kans: kans op cross-over geen regionale specialisatie en veel inbedding (nieuwe kans) Sterkte: kans op doorgroei regionale specialisatie en veel inbedding (hoge kans op diversificatie en innovatie d.m.v. effectieve crossovers) Zwakte: kans op opheffing geen regionale specialisatie en weinig inbedding (geringe kans) Bedreiging: kans op krimp regionale specialisatie en weinig inbedding (weinig kans)
SWOT-analyse regionale inbedding in de negen regio s van Oost op basis van skill-relatedness : veel sterke en kansrijke combinaties in Rivierengebied Topsector NrV Zw Tw Sd FoVa Ah Ar Nij Ri Agro-productie O S O S S S W O S Agro-diensten S S S O S S W W S Chemie W O S O O O W O O Creatieve industrie W T W O S W T W S Energie W T O O W O T W O Financiële Diensten W W W W O W W W O HTSM W O S O S S T O O ICT W W W W S W T W S Life-science & Health W O O W S O W S O Logistiek S S O S S S T T S Tuinbouw & UM S S O O S S W W S Water O S S O S S W O S Zakelijke Diensten W W W W O W T W O
Rivierengebied: geen zwaktes of bedreigingen, veel samenwerkingsmogelijkheden met buren en verre vrienden Topsector NrV Sd FoVa Utr/Am Ri NO-NB Nij Ar Zw Tw Ah Agro-productie O S S S S S O W S O S Agro-diensten S O S S S S W W S S S Chemie W O O O O O O W O S O Creatieve industrie W O S S S O W T T W W Energie W O W O O O W T T O O Financiële Diensten W W O S O O W W W W W HTSM W O S O O O O T O S S ICT W W S S S S W T W W W Life-science & Health W W S S O O S W O O O Logistiek S S S S S S T T S O S Tuinbouw & UM S O S O S S W W S O S Water O O S O S O O W S S S Zakelijke Diensten W W O S O O W T W W W = Zelf sterk en buren ook sterk (samenwerken met je buren) = Zelf zwak en buren ook zwak (als je hierin wilt groeien moet je kennis verder weg ophalen) = Zelf zwak, maar buren sterk (lenen/leren bij de buren)
Druiventros: agro-food zit overal 21
Zakelijke diensten & ICT: stedelijke hotspots in relatie met de Randstad 22
High Tech Systemen & Materialen
Life Sciences & Health
Rivierengebied: 1. Kent veel kansen voor vernieuwing en cross-overs samenhangend met menselijk kapitaal die in de regio voet aan de grond kunnen krijgen, 2. Kan voor economische structuurversterking aansluiting zoeken bij gespecialiseerde en gediversificeerde buurregio s, 3. Is klein, maar kent kansen voor diversificatie door goede skill-bases voor vrijwel alle (top)sectoren, 3. Moet nadenken over welke ruimtelijke en economische beleidsinstrumenten aansluiten bij de ontwikkeling van de eigen voorraad vaardigheden en skills. Veel topvoorzieningen als opleidingen en grote bedrijven zitten (complementair) bij de buren.
Krachten in Rivierengebied Potentiële kracht (kans): Aantrekkelijk internationaal vestigingsmilieu (Slide 23-30) Rising stars : media & ict, zakelijke diensten (Slide 45-46) Geen specialisatie, veel inbedding (kans op crossovers): chemie, energie, financiële diensten, HTSM, life sciences & health, zakelijke diensten (Slide 55) Veelbelovend ondernemersregime: ict & media, zakelijke diensten, recreatie & cultuur, bouw, zorg en onderwijs (Slide 51) Bewezen kracht (sterkte): Aantrekkelijk internationaal vestigingsmilieu (Slide 23-30) Positief vestigingsoverschot hoogopgeleiden (Slide 18) Stars (specialisatie en groei): landbouw, groothandel & logistiek (Slide 45-46) Specialisatie en veel inbedding (kans op doorgroei): agroproductie, agrodiensten, creatieve industrie, ict, logistiek, tuinbouw en water (Slide 55) Geroutineerd regime: meubelindustrie, nutsvoorzieningen, groothandel & logistiek, detailhandel & horeca, openbaar bestuur, zorg (Slide 51) Gebrekkige kracht (zwakte): Negatief vestigingsoverschot middelhoogopgeleiden (slide 18) Afnemende TW ( shrinking industries ): chemie, energie, hout & papierindustrie, bouw, metaalindustrie, meubelindustrie en bouw (Slide 45-46) Geen zwakte qua inbedding (specialisatie, weinig inbedding) (Slide 55) Krimpend groeiregime: energie, voedingsindustrie, hout- en papierindustrie, chemie, metaalindustrie, technologische industrie, financiële diensten (Slide 51) Afnemende kracht (bedreiging): Bereikbaarheid over de weg (congestie) (Slide 26) Geen bedreiging qua inbedding (wel specialisatie & weinig inbedding) (Slide 55) Draaideurregimes: vastgoed en textiel- en kledingindustrie (Slide 51)