Menselijke intuïtie als doelwit van de huidige beeldcultuur Illustratie kwartaal 2, Illustration Send Maria Fraaije 1/11/2015
Inleiding Anno 2015 waaien de eerste beelden van de dag als een storm je bed in als je s ochtends slaperig je e-mail checkt. De informatie blaast uit de televisie, de reclame schalt uit je ochtendkrant en schreeuwt uit het bushokje. Je kunt je afvragen hoeveel informatie je wel al niet hebt verorbert voor je goed en wel aan je dag bent begonnen. Een interessantere vraag is echter: hoeveel invloed hebben al deze beelden wel niet, nu er zoveel tegelijkertijd worden aangeboden? Tegenwoordig moeten steeds meer beelden in steeds kortere tijd worden verwerkt. In dit essay zal worden betoogd dat dit heeft geleid tot een nieuwe tendens in de huidige beeldcultuur, wat leidt tot meer invloed van media op de mens. Ontstaan Intuïtieve Beeldcultuur In 1873, toen de dagelijkse dosis informatie veel lager was, kwam Levi Strauss met een onderstaand logo voor zijn bedrijf (fig. 1). Twee paarden proberen, ogenschijnlijk zonder succes, een spijkerbroek van het bedrijf uiteen te trekken. Het bericht is hier: de spijkerbroeken van Levi zijn zó sterk, dat zelfs twee paarden de broek niet kapot kunnen krijgen. Het duurt vrij lang voordat het afgebeelde verhaal duidelijk is (twee paarden, een broek in het midden), en dan moet de kijker daar zelf nog een bepaald gevoel of een waardeoordeel aan hangen (blijkbaar maakt Levi sterke spijkerbroeken). Figuur 1. Logo Levi Strauss & Co (Strauss, 1873). Dit logo van Levi zou het in 2015 nooit overleven. Waar men in 1873 niet veel meer informatie meekreeg dan via de dagelijkse krant werd vermeld, kan men in 2015 ook worden geïnformeerd via radio, televisie, internet, telefoon en social media. Deze toename in media heeft de paden voor informatieoverdracht dermate versimpeld, dat we al sinds 1980 te maken hebben met een
informatie overload (Rumbo, 2002; Busch, 2007). Dit houdt in dat slechts 5% van de massale toestroom aan informatie biologisch gezien door ons brein kan worden verwerkt (Busch, 2007). Dit trechtereffect heeft een nieuwe ontwikkeling in de media en beeldcultuur veroorzaakt: informatie wordt steeds simpeler, aanlokkelijker en intuïtiever aangeboden om maar tot die uitverkoren 5% te behoren. Mensen hebben geen geduld meer om een complex logo zoals dat van Levi te ontcijferen. Deze tendens in de huidige beeldcultuur wordt vooral duidelijk wanneer je het logo van Levi uit 1873 vergelijkt met het huidige logo van Nike (fig. 1 en 2). Het logo van Nike is simpel, tekstloos en heeft een strak ontwerp. Waar het logo van Levi letterlijk de sterkte van zijn spijkerbroeken afbeeldt via een verhalende illustratie, is het moeilijk om het logo van Nike in woorden vast te leggen. De titel van het logo verwijst dan ook meer naar een gevoel, dan een bestaand woord en wordt daarom ook wel de Swoosh genoemd. Wel begrijpt de kijker meteen dat het hier om snelheid gaat. Dit soort logo s zijn intuïtief, omdat ze als vanzelf een associatie bij de kijker oproepen. De huidige informatie overload leidt tot een intuïtieve beeldcultuur waarin associatieve beelden, zoals het logo van Nike, de overhand nemen. Figuur 2. Logo Nike (Davidson, 1971). Invloed intuïtieve beelden Zonder dat men het doorheeft, wekt het Nike-logo een bepaalde associatie of gevoel op. Het speelt dus in op de onderbewuste mens. Hierdoor krijgt men geen kans om invloed van het logo in te dammen - immers is men er niet van bewust dat deze invloed wordt uitgeoefend. Dit maakt dergelijke logo s zeer invloedrijk.
Conclusie Sinds de jaren 80 kampt de wereld met een informatie overload, waarin er meer informatie wordt aangeboden dan kan worden verwerkt door het menselijke brein. Dit leidt ertoe dat media steeds meer vragen van de menselijke intuïtie, waardoor er meer invloed op de mens wordt uitgeoefend. Anno 2015 laat een wervelwind aan informatie de mens elke dag verdoofd achter. Nu de media zijn kannonen over onze laatste barrière heen weet te richten, het bewustzijn, lijkt deze uitspraak van filosoof Jean Baudrillard des te treffender: It is the end of interiority and intimacy, the overexposure and transparence of the world which traverses him without obstacle. He is now only a pure screen, a switching center for all the networks of influence - Jean Baudrillard in The Ecstasy of Communication, 1987
Referenties Baudrillard, J. (1987) The Ecstasy of Communication. New York: Semiotext(e). Busch, R., Seidenspinner, M. & Unger, F. (2007). 4.2.8 Information Overload. In Marketing Communication Policies (pp. 56-57). Berlijn: Springer. Davidson, C. (Designer). (1971). Swoosh (Nike Logo) [Logo]. Verkregen van http://nl.wikipedia.org/wiki/swoosh Rumbo, J. (2002). Consumer resistance in a world of advertising clutter: The case of Adbusters. Psychology & Marketing, 19(2), 127-148. Retrieved January 9, 2015. Strauss, L. (Producent). (1873). Levi Strauss &Co [Logo]. Verkregen van https://journalofinternationalmanagement.wordpress.com/2011/05/16/the-rules-according-tolevi-strauss/