Jaarverslag Commissie Ruimtelijke Kwaliteit Voor een mooi! Wilt u meer weten? Contactpersoon Lucas Reijmer Functie adviseur ruimtelijke kwaliteit/rayonarchitect Telefoon 026 442 17 42 Email l.reijmer@geldersgenootschap.nl Website www.geldersgenootschap.nl Dit is een uitgave van het
ruimtelijke kwaliteit in In het afgelopen jaar is door onder andere de economische crisis de bouwnijverheid sterk teruggelopen. Daarnaast is er door veranderingen in het systeem van het vergunningsvrije bouwen meer ruimte gegeven aan de burgers om aan de zij- en achterkant te bouwen. Het gevolg hiervan is een In lijn met voorafgaande jaren liepen de ontwikkelingen in de gemeente ook afgelopen jaar terug. Dat doet echter niets af aan het plezier om middels advisering een positieve bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van plannen op welke schaal dan ook. Integendeel, juist in deze tijd is het belangrijk dat de aandacht voor kwaliteit overeind blijft. Mensen nemen nu alleen een beslissing om te bouwen of verbouwen als het een meerwaarde geeft voor de toekomst. Met de crisis is het besef toegenomen dat de sterke terugloop in de bouwaanvragen met gevolgen voor onder meer de economie van de gemeente. Gevolg van de omstandigheden van deze tijd lijkt wel het groeien van het besef dat er niet op winst economische waarde van een pand afhangt van een zekere basiskwaliteit. Daarbij speelt ook de behoefte aan een goede omgeving, een omgeving die het waard is om te werken en te wonen. Ik probeer daarom altijd met de aanvrager mee te denken, rekening te houden met het programma maar ook met de omgeving. Regelmatig worden plannen namelijk vanuit de eigen wensen ontwikkeld met minder aandacht voor de invloed is op op korte termijn wordt gezocht maar meer naar een de omgeving. Onmisbaar waren daarbij de Hoofdkantoor toelichtingen MD en in Dinxperlo de betrokken houding van de meewerkende ambtenaren. grotere diepgang. In het geval van het bouwen lijkt het besef te groeien dat er Stef naar de Wit onderscheidende kwaliteit gezocht wordt, iets dat zich ook voordoet in het midden- en kleinbedrijf. Het wordt noodzakelijk om zich positief te onderscheiden om zo het hoofd te bieden aan deze tijd. Ik ben nu al geruime tijd werkzaam als Adviseur Ruimtelijke Kwaliteit in om dit in de praktijk om te zetten, en met succes. Architecten, opdrachtgevers en aanvragers waarderen het als ik samen met het burgerlid voor hen als klankbord dien en oplossingen aandraag. Dankzij het vooroverleg met initiatiefnemers en mijn oplossingsgerichte benadering worden veel plannen snel van positief advies voorzien. Ik denk niet direct aan regels maar aan kwaliteit en aan dialoog samen met de burgers.
Centrum Uitbreiding van de hema Het voorstel is om de bestaande schuin weglopende voorgevel van de Hema letterlijk recht te trekken in relatie tot de herinrichting van het openbare gebied. Hiertoe was in eerste instantie het plan uitgewerkt in de vorm van een symmetrische oplossing bestaande uit twee gemetselde bouwmassa s aan weerszijden van een nieuwe centrale entree. Door het gemetselde karakter van beide bouwmassa s werd de gevel van het bestaande bouwwerk teveel aan het zicht onttrokken en ontstond een oneigenlijk samengestelde bouwmassa, afwijkend van het omgevingsbeeld. Ook ontstond door de symmetrie van de oplossing een relatief grootschalig plat element in het perspectief van de straat. Bestaande situatie Architect Paul Saanen: Na een eerste haalbaarheidsonderzoek met gevelbeelden werd ons verzocht het plan in welstand voor te leggen voor een pre-advies. Hierop volgde een negatief advies wat we natuurlijk niet leuk vonden. We hebben de handschoen opgenomen en zijn met een eerste schets in gesprek Bestaande gevel gegaan met de commissie, dit was een zeer constructief gesprek. Na de uitwerking van het nieuwe voorstel was eenieder zeer tevreden over het resultaat, zie de beelden. Door de paviljoen-achtige toevoeging is het bestaande gebouw in zijn waarde gelaten en de toevoeging een Eerste plan op zichzelf staand geheel. Het oogt ook transparanter, luchtiger. De entree van de HEMA is duidelijk aanwezig. Het proces mag gezien worden als een prettige samenwerking. Ontwerp: Saanen Architecten
Centrum Aanpassing van het plan Naar aanleiding van de advisering en een gesprek met de architect heeft deze de handschoen opgenomen om tot een andere invulling te komen. Deze nieuwe opzet bestond uit een lossere ordening van deze uitbreiding, met een meer transparante uitstraling en met het achterliggende pand beter in beeld. Deze uitvoering geeft een meer alzijdig beeld, waarbij ook de hoofdentree van de Hema beter tot uitdrukking komt. Burgerlid Kees Ritmeester: In dit proces genoten de betrokkenen van de diepgang, het meedenken en het maatwerk. De architect schoof een paar keer aan en zag de meerwaarde en logica van de brainstormsessies. Ook schoven ambtenaren aan van ruimtelijke ordening en groenvoorziening om na te denken over hoe de uitbouw en verbouw het best tot stand kan komen in het centrum van. De architect pakte de aangereikte adviezen uitstekend op. Het resultaat is daarom een evenwichtig ontwerp wat meerwaarde geeft aan dit gebouw op een opvallende hoek. Zo ontstond ook de pergola aan de voorzijde met het terras voor het restaurant van de HEMA. De architect gaf ook aan dat hij het meedenken, adviseren en uitdiepen van de commissie en de ambtenaren belangrijk vond en was zichtbaar enthousiast over het doordachte ontwerp. Leuk bij dit proces is dat de totale omgeving werd meegewogen en genomen. Na de realisatie ben je straks als burger trots op deze doordachte implementatie. Ontwerp: Saanen Architecten
Het Met dit wordt inzicht gegeven in de werkwijze en van de advisering in in. Het is geen uitputtend overzicht, maar het toont wel de breedte van de advisering. Het grootste deel van de advisering vindt een keer per twee weken plaats door de adviseur ruimtelijke kwaliteit samen met het burgerlid. De commissie wordt ingeschakeld voor grotere en complexe ruimtelijke vraagstukken. Het vormt voor nieuwe raadsleden ook de gelegenheid voor een nadere kennismaking. Wij laten u graag zien hoe we de gemeente helpen bij het regisseren van ruimtelijke kwaliteit. Nieuwbouw aan de Spekkendijk in De Heurne ingezet op een koers die goed aansluit bij de maatschappelijke tendens van minder regels en meer ruimte voor eigen initiatief, maar wél met behoud van de kwaliteit en identiteit van gemeente. Het beleid van de gemeente is daarbij uiteraard Dit hoopt een extra impuls te geven aan onze leidraad. Al vele jaren denken wij als adviseur het debat in uw gemeente over het thema ruimte van de gemeente mee aan een goed evenwicht tus lijke kwaliteit. Wij nodigen de raadsleden daarom sen vrijheid voor burgers en ontwerpers en een hel graag uit om de welstandsvergadering van de ad dere regie door de gemeente. Ruimtelijke kwaliteit viseur ruimtelijke kwaliteit te bezoeken, of om met ontstaat dan ook als gevolg van deze wisselwer ons op pad te gaan en ter plekke te bekijken hoe de king tussen betrokkenheid, enthousiasme, des borging van ruimtelijke kwaliteit in uw gemeente kundigheid én regelgeving. Daarom wordt al jaren gestalte krijgt.
De Omgevingswet komt eraan Naar verwachting treedt in 2018 de Omgevingswet in werking: een integrale wet voor de fysieke leefomgeving. Een doel hiervan is dat gemeentelijke bestuurders een bredere afweging kunnen maken bij het realiseren van ruimtelijke projecten. Niet de regels staan voorop, maar de vraag of een project een bijdrage levert aan een goede ruimtelijke kwaliteit en hierdoor meerwaarde oplevert. De gemeente is hierbij vooral een uit nodigende regisseur. Voorwaarde om als gemeente regie te voeren op ruimtelijke kwaliteit is dat er een heldere visie met doelstellingen ligt en waarin de kernkwaliteiten van de gemeente zijn verwoord. Dat gebeurt uiteraard in de welstandsnota, maar met de komst van de Omgevingswet wordt een aantal nieuwe instrumenten geïntroduceerd, namelijk het omgevingsplan (verplicht) en de omgevingsvisie (facultatief). In een om gevingsplan worden vooral concrete richtlijnen opgenomen, vergelijkbaar met een bestemmingsplan. Een omgevingsvisie is bedoeld als integrale, strategische visie waarin keuzes worden gemaakt voor de inrichting van de leefomgeving. Aspecten als architectuur, cultuur historie, welstand, stedenbouw, landschap, milieu en economie worden in onderlinge samenhang bekeken. Daarmee is dit instrument straks hét middel om de ruimtelijke ambities van een gemeente aan te geven en burgers en bestuurders houvast te geven. Aanbevelingen: - Het lijkt nog ver weg, maar wij vragen nu alvast aandacht voor het opstellen van een omgevingsvisie. Dit is weliswaar niet verplicht, maar het is onmisbaar als de gemeente ruimte wil laten voor initiatieven en niet alles in regels wil vatten. Ook anticipeert u met een omgevingsvisie op een effectief ruimtelijk kwaliteitsbeleid als straks de Omgevingswet een feit is. - De procedures voor het opstellen van nieuwe bestemmingsplannen (op termijn omgevingsplannen ) en beeldkwaliteitplannen gelijk laten oplopen. Dit biedt een sterkere basis voor ruimtelijke kwaliteit. - (Nieuwe) raadsleden kunnen voor een nadere oriëntatie terecht bij de adviseur ruimtelijke kwaliteit om te kijken hoe de advisering functioneert. Desgewenst kunnen via het cursussen worden georganiseerd.
Sporthal Dinxperlo Uitbreiding Een opvallende aanvraag betrof de bouw van een nieuwe sporthal bij de bestaande sportvoorziening aan de Europaweg in Dinxperlo. Vanwege de interne organisatie van het complex komt de nieuwe sporthal dichter bij de weg te liggen en krijgt daarmee een opvallende uitstraling. Gezien deze positie is met de ontwerper besproken dat de hal niet in een metalen gevelstructruur uit te voeren, waarmee het meer als een bedrijfshal dan als een sporthal lijkt. Het bouwwerk is vervolgens uitgewerkt in baksteen, conform de bestaande bebouwing, en heeft het geheel een passende uitstraling gekregen. Ontwerper Ad de Lange, IBG bouwadvies: Gezien de positionering van de uitbreiding ten opzichte van het bestaande, de compositie en uitstraling van de bestaande sporthal, was er snel en unaniem overeenstemming met de welstandcommissie op welke wijze de uitbreiding vormgegeven zou kunnen worden in de vorm van voortzetting van de bestaande vormgeving, volumecompositie met overeenkomstige materialisatie en kleurgebruik. Het uiteindelijke ontwerp De situatie Burgerlid Kees Ritmeester: Het eerste ontwerp viel niet in de smaak vanwege de goedkope, industriële uitstraling. Zeker omdat het volume vlak aan de openbare wegzijde zou komen vonden we dat de architect met een andere materiaalkeuze moest komen. Duidelijk aansluiting zoekend met de bestaande bebouwing en de omgeving. Met deze ideeën ging de ontwerper naar huis. Enige tijd later kwam hij met verschillende tekeningen op de proppen. We konden hem duidelijk maken dat een bakstenen uitvoering (wellicht iets duurder) mooier zou zijn en zou blijven. In de gesprekken werd duidelijk dat ook hier belangrijk is dat sociale, economische en culturele waarden gekoesterd dienen te worden.
Draagvlak voor ruimtelijke kwaliteit De tijd dat de inrichting van onze leefomgeving grotendeels in plannen en regels was vastgelegd, ligt achter ons. Deregulering, decentralisatie, eigen verant woordelijkheid: het zijn begrippen die de toon zetten, ook in het ruimtelijk domein. Tegenwoordig is het een andere overheid die de kwaliteit van de leefomgeving regisseert. Dit gebeurt steeds meer samen met burgers. Het besef is doorgedrongen dat ruimtelijke kwaliteit niet met alleen regels is te sturen en dat beleid meer effect heeft als dit samen gaat met input vanuit de samenleving. Door burgers ruimte te geven voor eigen initiatief voelen deze zich meer verantwoordelijk voor de kwaliteit van hun leefomgeving. De overheid kan de aandacht hierdoor verleggen naar regie en stimulering. Een voorbeeld van een innovatief instrument zijn de kookboeken voor de leefomgeving (www.omgevingswet.pleio.nl). Burgerlid Kees Ritmeester: In de tijd dat ik met veel plezier als burgerlid betrokken ben merk ik dat de transparantie is toegenomen. Ook schuiven aannemers, ontwikkelaars en architecten veel sneller aan voor een pre-advies. Ze zijn zichtbaar dankbaar voor het meedenken en helpen inpassen van een juiste afweging. Door dit anticiperen neemt het vertrouwen en navenant de kwaliteit van het in te dienen bouwplan toe. En dit komt de gemeente en haar uitstraling ten goede. Aanbeveling: werkt nog met een welstandsnota van de 1e generatie met veel regels en een weinig stimulerende opzet. Hier ligt de kans om het beleid anders te organiseren, gericht op inspiratie, verbeelding en gebruiksvriendelijkheid. Landschappelijke uitbreiding van een eenvoudige woning in Linteloo
Samenstelling commissie Voorzitter Sjef van Elk, wethouder Druten Adviseur ruimtelijke kwaliteit Lucas Reijmer Architect Peter Koelewijn Landschapsarchitect Jan Nakken Burgerlid Kees Ritmeester Monumentenlid Martin van Bleek Ambtelijke ondersteuning Wim Bulsink, Niels Veeling en Bouke Witjes Commissie vlnr: Lucas Reijmer, Peter Koelewijn, Sjef van Elk, Jan Nakken, Kees Ritmeester De cijfers Afgelopen jaar werden 137 plannen voorgelegd aan de adviseur ruimtelijke kwaliteit, deels in aanwezigheid van de aanvrager of ontwerper. Van deze plannen werden er 124 ter plekke door de adviseur ruimtelijke kwaliteit samen met het burgerlid van een positief advies voorzien. Voor 9 plannen was een wijziging nodig. De voltallige commissie kreeg in totaal 4 plannen voorgelegd: 2 in vooroverleg en 2 definitieve aanvragen. Dit betroffen voornamelijk belangrijke ruimtelijke ontwikkelingen zoals de uitbreiding van de Hema midden in.
De Heurne Starterswoningen Voor de bouw van vier starterswoningen in De Heurne is uitgebreid gesproken met de ontwerper, de ontwikkelaar en de gemeente. Het plan was in eerste instantie uitgevoerd in een weinig dorps beeld met daarbij een uiterst beperkte ruimte op de verdieping. De vraag is gesteld of deze vorm van bebouwing wel gewenst is in deze tijd want als iemand nu de sprong neemt naar een eigen (starters)woning moet dat wel een duidelijke kwaliteitsverbetering zijn. Na een aanpassing in de verschijningsvorm bleef het programma op de verdieping en daarmee het negatieve advies overeind. Omdat ook de ontwikkelaar zich in de uitspraak kon vinden is uiteindelijk een totaal ander bouwtype voorgesteld, in een vanzelfsprekende vormgeving die wel past in het beeld van De Heurne. Situatie Het eerste voorstel Ontwerp: 3DBN De aanpassing met nog steeds weinig ruimte op de verdieping
De Heurne Starterswoningen Burgerlid Kees Ritmeester: Dit is een mooi voorbeeld dat we steeds minder aan het eind van het proces toetsen. In dit plan speelde de discrepantie om van een beperkt budget een passende woning te bouwen. Diverse keren schoven architect, bouwer en gemeente aan om te kijken welke kwaliteit hier het best zou passen. Deze meetings waren klantgericht en super meedenkend voor zowel de gemeente als voor de bouwer. Immers het gaat ook om een goed te verkopen product wat past in deze kleine dorpskern. Uiteindelijk is hier een mooi plan uit voortgekomen en alle partijen waren tevreden over de gang van zaken. Opdrachtgever Heijen: Door het vastgestelde budget door de gemeente van 150.000,- v.o.n. is er in eerste instantie een vermagerd en geknepen ontwerp gemaakt. Bij dit ontwerp stelden wij ons de vraag of wij dit als aannemer wel wilden. Na intensief overleg tijdens de welstandstoets, is er besloten om het ontwerp aan te passen, maar wel de mogelijkheid te behouden om aan het maximale investeringsbedrag te voldoen. Zoals is te zien is dit prima gelukt. Hopelijk zal de start van deze woningen daarom ook snel beginnen. Het eindbeeld in een meer dorpse uitstraling met daarbij ook bruikbare woningen met een toekomstwaarde