Taal en het brein Neurowetenschappen en taalontwikkeling Deel 2. Interactie en hersenorganisatie 9 december 2011, Algemene TaalWetenschap 9-12-2011 1
Neuronale organisatie motorische en sensorische cortex 9-12-2011 Pag. 2
Homunculus 9-12-2011 Pag. 3
Homunculus 9-12-2011 Pag. 4
Taalverwerving in neuronaal perspectief -Wat zei Chomsky weer over taalverwerving? -Een nieuw perspectief -Opdeling in subcomponenten: luisteren, spreken, lezen en schrijven 9-12-2011 Pag. 5
Taal in het brein 9-12-2011 Pag. 6
Lezen & schrijven -Ook bij deze vaardigheden is het belangrijk een onderscheid te maken tussen verschillende componenten Gehele woord lezen Zonder analyse Grafeem-naar-foneemconversie Bij infrequënte of non-woorden Letter per letter lezen 9-12-2011 Pag. 7
Classificatie dyslexieën -Oppervlaktedyslexie Moeilijkheden met herkennen woordbeeld Linker temporale kwab (auditieve cortex) -Fonologische dyslexie Moeilijkheden uitspreken woorden Gebied van Broca -Diepe dyslexie Voorbeeld: pineut wordt vliegtuig (semantisch + fonologisch) 9-12-2011 Pag. 8
Old school, new school -frenologie -invloed interactie op hersenorganisatie? Interactionele kijk op hersenorganisatie 9-12-2011 Pag. 9
Twee vragen -Hoe zit het met erfelijke aanleg? Overschatte factor -Welke argumenten rechtvaardigen het interactionele denken? Neotenie 9-12-2011 Pag. 10
Lateralisatie -Wat weet je nog over lateralisatie? -Welke aspecten taal zijn bij de meeste rechtshandigen rechts opgeslagen? -Waar is taal bij linkshandigen opgeslagen? Problemen met lateralisatie 9-12-2011 Pag. 11
Lateralisatie -Contextafhankelijke vs contextonafhankelijke persoonlijkheid -Verschillen in lateralisatie? 9-12-2011 Pag. 12
Culturele verschillen -Lateralisatie taalfuncties Meer bilateraal bij Aziaten en «Native Americans» dan Europeanen -Turken vs joden Verschillende socialisatiepatronen -Belangrijke nuance 9-12-2011 Pag. 13
Variatie in socialisatiepatronen -verschillen tussen Joodse en Turkse socialisatie Joods: nadruk op taal Turks: nadruk op spatiële cognitie -geen etnische verschillen, maar te wijten aan distinctie urbaan/ruraal -implicaties voor onderwijs -terugkoppeling naar Sapir/Whorf 9-12-2011 Pag. 14
2 casussen -schizofrenie Komt vooral voor bij jonge mensen Samenhang in het denken sterk afgenomen Tussen waarneming en gedachten en tussen emoties en gedachten -leermoeilijkheden bij migrantenkinderen 9-12-2011 Pag. 15
Vicieuze cirkel -verstoorde sociale interactie als oorzaak en gevolg schizofrenie -oorzaak: dubbele binding of andere problemen -leidt tot cerebraal onevenwicht, wat communicatie verstoort (=gevolg) 9-12-2011 Pag. 16
Gevolgen cerebraal onevenwicht -Verminderd interhemisferisch transfer -Verminderde werking linkerhemisfeer -Overactivering linkerhemisfeer 9-12-2011 Pag. 17
Te onthouden -Invloed van sociale interactie op hersenwerking -Sociale interactie verstoord hersenwerking (lateralisatie) verstoord -Hersenwerking als interactioneel proces 9-12-2011 Pag. 18
Het geheugen -Hippocampus -patiënt H.M. 9-12-2011 Pag. 19
Het geheugen en leren -Impliciet vs. Expliciet leren -Kortetermijn- vs. Langetermijngeheugen -Onderverdeling kortetermijngeheugen 9-12-2011 Pag. 20
Het geheugen en leren 9-12-2011 Pag. 21
Neuroplasticiteit -Vermogen om te reageren op interne / externe prikkels Ervaringsonafhankelijk Ervaringsverwacht Ervaringsafhankelijk -Gebaseerd op principe van het Hebbiaans leren 9-12-2011 Pag. 22
Plasticiteit en breinactiviteit -leren bij kinderen met leermoeilijkheden -leren bij mensen met hersenverlamming -dyslexie 9-12-2011 Pag. 23
Leren bij moeilijk lerende kinderen -instrumental enrichment by mediated learning experience (MLE) -in a variety of ways -chaos vh leren verteerbaar maken -gaat in tegen idee v intelligentie als onveranderlijk gegeven 9-12-2011 Pag. 24
Leren bij hersenverlamde kinderen -simultane en langdurige blootstelling aan prikkels -nieuwe en verstevigde neuronenbanen -bij kinderen: kruiptherapieën of speciaal stimulerend pak 9-12-2011 Pag. 25
Dyslexie -Dyslectische stoornissen gekoppeld aan motorische stoornissen -Cerebellaire deficithypothese Kleine hersenen Belangrijk bij motoriek en cognitie -Evenwichtsoefeningen als therapie 9-12-2011 Pag. 26
Neuronaal darwinsme -Wat zijn de grondprincipes van het darwinisme? Selectie die inwerkt op variatie -Selectie van neuronenbanen door ervaringsselectie -Reentry Voortdurend vuren van talloze neuronen 9-12-2011 Pag. 27
Gaat het wel om darwinisme? -Darwinisme werkt op populaties Bestaande uit individuen Die interageren met omgeving en kopieën maken -Neuronaal Darwinisme Werkt in op neuronen Die met elkaar interageren en elkaar veranderen Verklaart conversie kortetermijn- naar langetermijngeheugen niet 9-12-2011 Pag. 28
Van Darwin naar Edelman en terug? -Wat is er nog nodig? Een kopiërend, replicerend element -Geheugenexperiment -Willekeurig in de hersenen Voorkeurszones Verbinding A, B, C, D 9-12-2011 Pag. 29
De Bruijn -geheugenwerking in twee lagen Op celniveau Reverbatorisch of kaatsend effect als basis associatief geheugen Op overkoepelend niveau Super-ordinate assembly Kortetermijn- naar langetermijngeheugen Van instabiel naar stabiel Verbindingen/banen versterken elkaar 9-12-2011 Pag. 30
Empirisch onderzoek -Canadese postbeambten Postcodes bestaande uit letters en cijfers Gescheiden representatie cijfers en letters -Londense taxichauffeurs Navigatie-examen Structurele verschillen in de hippocampus 9-12-2011 Pag. 31
Kip of het ei? -Kiezen mensen met grotere hippocampus voor taxiberoep? -Of verloopt het causaal verband omgekeerd? -Hoe meer ervaring, hoe groter volume grijze massa in het achterste gedeeelte van de hippocampus -Genderverschillen 9-12-2011 Pag. 32
Effecten van meertaligheid 9-12-2011 Pag. 33
Effecten van meertaligheid 9-12-2011 Pag. 34