DE ROL VAN TRAINER EN COACH BIJ MOTORISCH LEREN

Transcriptie

1 DE ROL VAN TRAINER EN COACH BIJ MOTORISCH LEREN Een relatief duurzame verandering in perceptueel-motorische vaardigheden als gevolg van oefening. (Beek, 2010) 3 FEBRUARI 2016 SJOERD HOEK , SIMONE TONEMAN Preparation Course Training en Coaching

2 Motorisch leren Het is over het algemeen bekend dat een gymdocent verantwoordelijk is voor het aanleren van de motorische vaardigheden van kinderen, maar waarom is dit zo belangrijk? Er is een continue actieve wisselwerking tussen motoriek en sensoriek, dit betekent dat als je in je hoofd bedenkt om het kopje koffie op te pakken, jouw lichaam deze beweging uitvoert. Deze werking komt tot stand als een prikkel uit het milieu wordt opgevangen. Deze prikkels worden door de zintuigcellen via de sensorische zenuwen naar het centrale zenuwstelsel geleid. Als antwoord hierop gaat van het centrale zenuwstelsel een impuls via de motorische zenuwen naar de spieren, waardoor deze samentrekken. Om deze reactie gecontroleerd te laten verlopen gaat er via de sensorische zenuwen een terugkoppeling naar het centrale zenuwstelsel. (Wikipedia, 2013) Nadat de desbetreffende beweging is uitgevoerd krijgen de hersenen een directe of indirecte reafferent feedback. Directe re-afferent feedback is zintuigelijke, sensorische, informatie als gevolg van een motorische actie. Indirecte re-afferent feedback is feedback dat wordt verkregen door bijvoorbeeld een terugkoppeling van de trainer of coach op de desbetreffende beweging. Hiernaast kunnen de hersenen ook doormiddel van ex-afferente feedback een terugkoppeling krijgen, dit is alle zintuigelijke informatie die niet door de eigen motoriek wordt veroorzaakt. Er zijn drie leer stadia die te onderscheiden zijn: de cognitieve fase, de associatieve fase en de autonome fase. De cognitieve fase is de fase waar op een oriënterende manier dingen worden aangeleerd, dit heeft te maken met bewustwording en een globale benadering van bewegingen. De associatieve fase is de fase waar de bewegingen worden geperfectioneerd. De bewegingen moeten gekoppeld worden aan zintuiglijke informatie en teruggekoppeld worden naar het eigen lichaam. De autonome fase is de fase waarin de bewegingen geautomatiseerd worden. De bewegingen worden steeds meer onbewust gestuurd. (Wijnalda, 2016)

3 Manieren motorisch leren Er is nu duidelijk geworden wat motoriek is. Maar op welke manier wordt motoriek aangeleerd? Motorisch leren gaat niet op één manier, maar er zijn verschillende manieren voor. Motorisch leren wordt onderscheiden in direct leren en indirect leren. Bij direct leren ligt de aandacht rechtstreeks op de te maken beweging. (academie)deze manier van leren werkt het beste als de beweging nieuw is voor een persoon. Direct leren wordt ook wel expliciet leren genoemd. Bij het aanleren van een beweging doet de persoon kennis op van een te leren beweging. De overdracht van de te leren beweging is letterlijk via taal of visueel beeld. Bij indirect leren, ook wel impliciet leren, is er maar beperkte kennisoverdracht over de manier van de uitvoering. De persoon maakt bij indirect leren gebruik van het zelflerend vermogen. De persoon is in staat om de beweging aan te passen aan de veranderde eisen van de omgeving. Indirect leren wordt daarom vaak gebruikt na het proces van direct leren. De directe en indirecte manieren van leren zijn te verdelen in verschillende leermethoden. Bij direct leren horen andere leermethoden dan bij indirect leren. Hieronder worden een paar leermethoden beschreven. De methoden die worden beschreven zijn: - Deelbewegingen - Droogoefeningen - Observerend leren - Dwangstelling - Foutloos leren - Differentieel leren - Random practice De eerste methode is deelbewegingen. Bij deelbewegingen wordt een deel van de beweging getraind. De beweging wordt als het ware in stukken geknipt. Deze methode hoort bij het direct leren van een beweging. Deelbeweging wordt in de sport veel gebruikt. Deze methode werkt alleen als het wordt toegepast in de cognitieve fase. (Wijnalda, 2016) De methode droogoefeningen hoort ook bij het proces van direct leren. Bij droogoefeningen wordt er gebruik gemaakt van alternatief materiaal. Het voordeel hiervan is dat de nadruk nog meer op de beweging zelf komt te liggen. Het lichaam krijgt door het gebruik van alternatief materiaal andere feedback van zichzelf. Hierdoor krijgt het lichaam dus ook andere aansturing. Observerend leren is een methode die hoort bij het proces indirect leren. Bij observerend leren doet iemand na wat die persoon zojuist heeft gezien. Op deze manier leren kinderen. Bij dwangstelling wordt de situatie waarin een beweging wordt uitgevoerd dwingend gemaakt. Dwangstelling is een manier van indirect leren. Hierdoor kan een persoon buiten de instructie om zijn of haar uitvoering van een beweging verbeteren. Bij het dwingend maken van een beweging kan worden gedacht aan het neerzetten van pionnen om een looplijn uit te zetten of het zetten van strepen op een kast zodat duidelijk is waar de handen geplaatst moeten worden.

4 Foutloos leren is ook een manier van indirect leren. Bij foutloos leren worden personen in een situatie gezet waarbij ze geen fouten kunnen maken. Als dat helemaal goed gaat kan de foutenmarge langzaam worden aangepast. Differentieel leren maakt gebruik van variatie. Bij het leren van een beweging wordt elke keer een iets andere uitvoering gebruikt. differentieel is ook een methode die hoort bij indirect leren. Ook random practice hoort bij indirect leren. Bij random practice is er geen structuur in de volgorde van de oefenstof. Dit is het geval bij bijvoorbeeld een circuitvorm, verschillende oefeningen worden door elkaar uitgevoerd. Hierbij wisselen de oefeningen zich af na bijvoorbeeld een paar herhalingen.

5 Invloed trainer of coach motorisch leren Hoe kan een trainer of coach het beste handelen bij het overbrengen van motorische vaardigheden? Er wordt onderscheid gemaakt tussen Knowledge of Results (KR) en Knowledge of Performance (KP). Bij KR wordt de nadruk gelegd op het resultaat, bij KP wordt de nadruk gelegd op de uitvoering. Als trainer of coach is de keuze zelf welke vorm hij/zij gaat gebruiken. Als een voetbaltrainer ziet dat de speler zijn been niet goed door zwaait na het schieten van een bal kan de trainer of coach hem/haar corrigeren en zeggen dat hij zijn been verder door moet zwaaien, er worden expliciete instructies gegeven. De nadruk ligt dan duidelijk op de uitvoering en dus Knowledge of Performance. Door een oefening te bedenken waardoor het been zeker goed door zwaait heb je te maken met Knowledge of Results. De aandacht ligt hier op het gevolg van de beweging en niet de oorzaak. De vraag die hiernaast gesteld kan worden is als volgt: hoeveel uren training is er eigenlijk nodig om een motorische taak op top niveau te beheersen? De algemene regel die daar voor staat is uur. Patrick van der Molen geeft echter aan dat het niet gaat om het volmaken van de uur, maar door uitdaging in trainingen. Zonder uitdaging zou er niks worden veranderd en zullen de motorische vaardigheden niet tot top niveau beheerst worden. Bij ouderen is alles anders, doordat bij ouderen het aanleren van motorische vaardigheden en het uitvoeren van bewegingen minder goed gaat omdat de plasticiteit van de hersenen afneemt. Dit komt doordat ouderen vaak last hebben van dementie, CVA (centraal vasculair accident) en Parkinson. Ouderen en verzorgenden leggen vaak de nadruk op het expliciet leren, het nastreven van voorzichtigheid en nadenken over alle handelingen. Echter is aangetoond door een aantal studies dat als er in het geval van ouderen gebruikt wordt gemaakt van impliciet leren, het indirect overbrengen van een boodschap, de ouderen meer kunnen door automatische sturing dan ze zelf zouden toelaten. In dit geval blijkt dus dat impliciet leren beter is dan expliciet. (Jorrit Rehorst, 2009) Een trainer of coach kan zelf bepalen welke manier hij/zij gebruikt bij het overbrengen van motorische vaardigheden, bij elke doelgroep is dit anders.

6 Bibliografie academie, a. (sd). atletiek academie. Opgeroepen op februari 3, 2016, van atletiekacademie.rfxweb.nl Beek, P. (2010). Nieuwe inzichten in motorisch leren met fysiotherapeutische implicaties. Amsterdam : Vrije Universiteit Amsterdam. Jorrit Rehorst, H. v. (2009). Motorisch leren en functioneren. Sportgericht. Wijnalda, S. (2016). Sensoriek en Motoriek. Groningen. Wikipedia. (2013). Motorische zenuw. Opgeroepen op februari 2, 2016, van