indi-2009-12-016 Eindrapport en Presentatie van Resultaten Behoeftepeiling onder Aangesloten Instellingen Online Multimediaal Samenwerken Dit rapport is opgesteld door drs. Menno Smidts (Envolve bv) en dr. Karianne Vermaas (WAU?! What About Users?!). Dit onderzoek maakt geen deel uit van het SURFworks programma (er is wel een link met het COIN project). Samenvatting Envolve is gevraagd door SURFnet haar doelgroep te consulteren over hun ideeën en wensen ten aanzien van de ideale samenwerkingsomgeving. Deze wensen en ideeën fungeren voor SURFnet als input voor het ontwikkelproces van de volgende generatie Online Multimediale Samenwerkingsomgeving (OMS). Dit rapport geeft de uitkomsten van deze opdracht. De resultaten van dit onderzoek zijn ook gepresenteerd tijdens het seminar van SURFnet op 14 december 2009 over de nieuwe Collaboratie Infrastructuur. http://www.surfnet.nl/nl/bijeenkomsten/archief/pages/informatiebijeenkomstcoin.aspx Voor deze publicatie geldt de Creative Commons Licentie Attribution 3.0 Unported. Meer informatie over deze licentie is te vinden op http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
6 dingen die je moet weten over Behoeftepeiling en Presentatie Online Multimediaal Samenwerken Context Dit rapport behelst de resultaten van de behoeftepeiling Online Multimediaal Samenwerken onder aangesloten instellingen (rekencentra, ICT&Onderwijs functionarissen, gebruikers en betrokkenen uit de Special Interest Group SharePoint). De resultaten van dit onderzoek zijn verschenen in een eindrapport en zijn tevens gepresenteerd tijdens het SURFnet seminar over Collaboratie Infrastructuur. Wat is het? Envolve is gevraagd door SURFnet haar doelgroep te consulteren over hun ideeën en wensen ten aanzien van de ideale samenwerkingsomgeving. Deze wensen en ideeën fungeren voor SURFnet als input voor het ontwikkelproces van de volgende generatie Online Multimediale Samenwerkingsomgeving (OMS). Dit rapport geeft de uitkomsten van deze opdracht. Voor wie is het? Het is primair bedoeld voor SURFnet zelf en de resultaten van het onderzoek en de discussie met aangesloten instellingen tijdens het seminar zullen worden meegenomen in het vervolgtraject Dienstontwikkeling COIN 2010. Hoe werkt het? N.v.t. Wat kan je ermee? De resultaten van het rapport en de discussie daarover met aangesloten instellingen tijdens het seminar van 14 december 2009 zullen worden meegenomen in het vervolgtraject. Extra (Bijlagen, Thema, Gerelateerde thema s) Onderzoeksrapport, sheets. Gerelateerd aan het thema Online Multimediaal Samenwerken en Collaboratie Infrastructuur. http://www.surfnet.nl/nl/bijeenkomsten/archief/pages/informatiebijeenkomstcoin.aspx
OnlineMultimediaal Samenwerken envolve 1
OnlineMultimediaal Samenwerken ReactiesuitdedoelgroepopdevisievanSURFneten dewenseneneisenvooreennieuweomgevingvooronline MultimediaalSamenwerken. Versie:DEFINITIEF Utrecht,9december2009 EnvolveBV Drs.MennoSmidts Dr.KarianneVermaas(WAU?! WhatAboutUsers?!) 2
Inhoudsopgave Inhoudsopgave 3 1 Inleiding 4 1.1 Doelstelling 4 1.2 Vraagstelling 4 1.3 Aanpak 5 1.4 Leeswijzer 5 2 Hoofdlijnen 6 2.1 Watwordternugebruikt? 6 2.2 Trends 6 2.3 Reactieopvisie 7 2.4 Watspreektaan? 7 2.5 Breeden/ofdiep 8 2.6 Hogescholenversusuniversiteitenendeverschillendesamenwerkingsrelaties 9 2.7 RolvanSURFnet 10 2.8 Ookkritischegeluiden 10 3 Wenseneneisenvangebruikers inhoud 11 3.1 Inleiding 11 3.2 Overdeoplossingalsgeheel 11 3.3 Overdegebruikersinterface 12 3.4 Overdefunctionaliteiten 13 4 Wenseneneisenvaninstellingen proces 17 4.1 Sameninnoverenenontwikkelen 17 4.2 RolvanSURFnet 18 BijlageAGeïnterviewdepersonen 22 BijlageBGespreksleidraad 23 3
1 Inleiding Voorhetsamenwerkenoverdegrenzenvaninstellingenheenbiedenweinnovatieveomgevingen waarbinnendocenten,onderzoekersenstudentendatauitwisselen,onlineoverleggenen mediabestandendelen. CitaatvandewebsitevanSURFnet. MomenteelisSURFgroepende succesvolle dienstdiehiervoorwordtingezet.echter,de ontwikkelingenopinterneteninhetonderwijsstaannietstil.cloud computing,twitter,federatieve authenticatie,videoconferencing,socialsoftwareenserviceorientedarchitectureszijn ontwikkelingendienieuwemogelijkhedenbiedenbinnendemissie.daaromishetnutijdomnate denkenoverdevolgendegeneratieonlinesamenwerkingsomgevingen. EnvolveisgevraagddoorSURFnethaardoelgroepteconsulterenoverhunideeënenwensenten aanzienvandeidealesamenwerkingsomgeving.dezewensenenideeënfungerenvoorsurfnetals inputvoorhetontwikkelprocesvandevolgendegeneratieonlinemultimediale Samenwerkingsomgeving(OMS).Ditrapportgeeftdeuitkomstenvandezeopdracht. 1.1 Doelstelling Envolveheeftdevolgendedoelstellingmeegekregenvandeopdrachtgever: InzichtverkrijgenindeideeënenwensenvandegebruikersvoordevolgendegeneratieOMSomgevingen. Daarnaastiserooknogeenminderexplicietuitgesprokenprocesdoelstelling:eeneerstedraagvlak creërenvoordevolgendegeneratieoms omgevingen. 1.2 Vraagstelling Alsgevolgvandedoelstellingkentdezeopdrachttweecentralevragen: 1. WatisdeinhoudelijkereactievangebruikersopdevisievanSURFnetopdevolgende generatieoms omgevingen? 2. WatzijndewenseneneisenvangebruikersvoordevolgendegeneratieOMS omgevingen? 4
1.3 Aanpak Omdevragentebeantwoordenzijnindeperiodevanseptembertotenmetnovember200919 kwalitatievesemigestructureerdeinterviewsafgenomen.degeïnterviewdepersonenkomenuitde volgendegroepen: SURFnetintern Eindgebruikers/betrokkenenuitdeSIGSURFgroepen ICP ersenof(adjunct)directeurenvanrekencentra ICT&Onderwijsfunctionarissen Voordeinterviewsiseenleidraadmetvragenopgesteld.Daarinkwamaanbod:devisievanSURFnet endewenseneneisendiemenheeftvooreennieuweomgevingvooronlinemultimediaal Samenwerken. Inditrapportzijndusdemeningen,wenseneneisenvandehiervoorgenoemdegroepen opgetekend.wanneereroverbepaaldepuntengeenovereenstemmingisonderdegeïnterviewden, wordtditaangegeven.overveelpuntenbestaanechteroverwegendemeningenenvisiesvande geïnterviewden. InbijlageAstaandenamenvandegeïnterviewdenweergegeven.Deleidraadistoegevoegdin bijlageb. 1.4 Leeswijzer Eerstwordtingegaanopdehoofdlijnenvandeuitkomsten.Daarmeewordtinfeiteeenantwoord gegevenopdeeersteonderzoeksvraag.indevolgendetweehoofdstukkenstaandemeer gedetailleerdewenseneneisencentraal.eersttenaanzienvandeoplossingzelf.daarnatenaanzien vanhetprocesterrealisering.detweedeonderzoeksvraagisdaarmeebeantwoord. 5
2 Hoofdlijnen Indithoofdstukwordendehoofdlijnenuitdeinterviewsgepresenteerd.Hierwordteenantwoord gegevenopdeeersteonderzoeksvraag:watisdeinhoudelijkereactievangebruikersopdevisievan SURFnetopdevolgendegeneratieOMS omgevingen? 2.1 Watwordternugebruikt? Opditmomentgevendeinstellingenaandatvoorsamenwerkingvooraltelefoon,mailenook,maar inminderemate,onlineomgevingenzoalssurfgroepenengoogledocswordengebruikt. SURFgroepenisvooralinteressantvoorhetopslaanvangezamenlijkedocumenten.Sommige instellingengebruikendaarnaastookwiki senwebconferencing.deinstellingendie webconferencingnognietgebruiken,ziendaarvoorweleenrolweggelegdindenabije toekomst. OnderstudentenwordtvoorsamenwerkenookgebruikgemaaktvanHyves,WindowsLive,Google Docs,SkypeensomsWiki achtigetoepassingen.voormeerdidactischecontextwordtgebruik gemaaktvanbijvoorbeeldblackboardenbscw.sharepointisookinveelinstellingen geïmplementeerd. 2.2 Trends Uitdegesprekkenblijktdatsamenwerkensteedsbelangrijkerwordtinzowelhetonderwijsalsbij hetonderzoek.hetgaatdanomdetoenemendematevan: samenleren:studentenlereningroepenmetelkaar,maarooksteedsmeersamenmethet bedrijfsleven(stages); samenonderzoeken:wetenschapperswerkensteedsmeersamenaaneenonderzoeken delendatabases.daarbijvindtooksteedsmeeronderzoekplaatsinsamenwerkingmet bedrijfslevenofspelenburgerseenactieverol.modellenvooropenaccesvandataen wikinomics achtigetoepassingenzijninopkomst. Alsgevolgvanbovenstaandeontwikkelingen,maarookdooranderekrachten,vindtsamenwerking steedsmeerplaatsoverdefysiekeenformelegrenzenvaninstellingenheen: onderzoeksteamsbestaanuitmensenvandiverseuniversiteitenuitdiverselanden; 6
studentenlopenstagebijbedrijven,ookinhetbuitenlandofvolgenvakkenaanandere onderwijsinstellingen. Instellingsoverstijgendeonlinesamenwerkingsomgevingenzijnbijuitstekgeschiktomindeze relatiessamenwerkings encommunicatieprocessenteondersteunen. EenlaatsterelevantetrendisdewenssteedsmeerITenhetbeheerervanteoutsourcen.Veel instellingenwillenenkunnenhetbeheernietmeerzelfopzichnemen.outsourcenleidtsteedsvaker totlagerekostenenhogerefunctionaliteit. DerespondentengevenaandatinhetlichtvandezetrendshetnadenkenoverOMSrelevantisen nogrelevanterzalworden. 2.3 Reactieopvisie DevisievanSURFnetopdearchitectuurvooreennieuweonlinesamenwerkingsomgevingwordt overwegendpositiefontvangen.wanneerereennieuwe,gezamenlijke,omgevingvooronline MultimediaalSamenwerkenontwikkeldzalworden,ishethuidigeSURFnetideevolgensde meerderheidvandegeïnterviewdendémanieromhetinterichten. Erisookherkenning;devisiekomtovereenmetdevisiedieeenaantalinstellingenzelfheeft ontwikkeldophaarservicearchitectuur.enmenzietookdatdevisieovereenkomtmetstrategieën vangrotedienstverlenersalsmicrosoftengoogle.googlewavewordtdoorveelgeïnterviewden genoemdalsequivalentvaneenvoorbeeldvoordevisievansurfnet. 2.4 Watspreektaan? Watspreektaan?HetideedatdeGUIingerichtenbeheerdkanwordendoordeinstelling.Daardoor houdtdeinstelling,inzekeremate,gripophetgeendeeindgebruikerwordtaangeboden.intermen vanfunctionaliteitenenlook&feel. Hetfeitdatdeservicearchitectuurlandelijkwordtgedeeld,waardoorwordtgeprofiteerdvan schaalvoordelen,spreektookaan.discussieiserophetpuntofdezeservicearchitectuurvoorenkel samenwerkingstoepassingeninmoetwordengezet,ofveelbrederkanwordenopgepaktvooralle dienstverlening.dekoppelingaandefederatiewordtalslogischennoodzakelijkgezien. 7
Alslaatstedefunctionaliteitenopbasisvanopengestandaardiseerdekoppelingen.Datwordtom meerdereredenenpositiefervaren:sommigenzienkansenomeigentoepassingenaantebieden, anderenziendoordeschaaleenenormediversiteit(enduskeuze)aanfunctionaliteitenontstaan. DiscussieiseroverdevraagwelkefunctionaliteitenbinnendeSURFnetlicentiezoudenmoeten vallenenwelkedaarbuiten.ookiserzorgoverbelangrijkefunctionaliteitendiegeengebruikmaken vanopenstandaardenofopenkoppelingen.hoewordendiegeïntegreerd?eenlaatstepuntvanzorg betreftdesamenhangtussendefunctionaliteiten.sommigefunctionaliteitenwerkennauwmet elkaarsamen denkbijvoorbeeldaanhetadresboekendeemail.watgebeurtermetdestabiliteit vanhetgeheelalseenvanbeidefunctionaliteiteneenbelangrijkeupgradekrijgt? 2.5 Breeden/ofdiep Zojuistkortaangestipt:respondentenverschillenvanmeningoverdevraagofdearchitectuurenkel ingezetmoetwordenvoorsamenwerkingstoepassingen,ofjuistveelbredervooralletoepassingen binnenhetonderwijsenonderzoek,waardoorereensoortvansuperarchitectuurvoorhettotale Nederlandseonderwijszouontstaan.Hierlijkteenbeslispuntteliggenwaarrespondenten verschillendoverdenken. VergelijkbaarishetbenodigdebesluittenaanzienvandevraagofdeGUIenkelvoortoegangtot onderwijsenonderzoekgerelateerdefunctionaliteitenisbedoeld,ofjuistdetoegangspoorttotalles moetwordenvoormensenachtereenpc.vergelijkmetigoogle.indatgevalzoudeguidedekstop vandeeindgebruikermoetenworden. SommigerespondentenzijnvanmeningdatdeGUIendeonlinesamenwerkingsomgevingzich moetenbeperktentothetonderwijsenonderzoek.dooreenrespondentverwoordals: derustvan hetklaslokaalmoetjeookonlinebieden.erisalgenoegdrukteophetinternet. Anderenzijnvan meningdathetjuistveelbredergetrokkenmoetwordenomdatjedandemeestetoegevoegde waardebiedtaandeeindgebruiker. 8
2.6 Hogescholenversusuniversiteitenendeverschillende samenwerkingsrelaties Opvallendisdatdevisiemeerlijktaanteslaanbijdeuniversiteitendanbijhogescholen.Eenharde verklaringhiervoorisnietgevonden.weleenvermoeden.daarbijisheteerstvanbelangopte merkendatonlinesamenwerkinginverschillendeintensiteitindeverschillenderelatiesterugkomt. Derelatieszijn: studentenonderling onderwijzendpersoneelonderling onderwijzendpersoneelenstudenten onderzoekersonderling Uitinterviewsblijktdatstudentenonderlingveelalsamenwerkingstoepassingengebruikendiegratis indemarkttekrijgenzijn,zoalshyves,windowslive,googledocs,skypeensomswiki achtige toepassingen.eennieuweomgevingdiedoordeinstellingwordtaangebodenofspecifieke functionaliteitenomsamenwerkingtussenstudententeondersteunen,lijkthierdoorminder noodzakelijkenminderkansrijk. Hetbelangvansamenwerkingtussendocenten,endusookeennieuweomgevingdaarvoor,lijktniet groot.docentenlijkenonderlingweinigonlinesamentewerken.wellichtgebeurtdatmeerfysiek. Docentenenstudentenwerkenwelonlinesamen.DitgebeurtdoormiddelvanElektronische Leeromgeving(veelalBlackboardenBSCW),viaSURFgroepenofdegratisalternatievenopinternet. Vooralbijstagesenstudiesbuitendeeigeninstellingwordtcontactonderhoudenviaonline oplossingenalsmailenwebconferencing.dehuidigeoplossingenlijkenhierdebehoeftegoedte dekken.eenwensnaarnieuwevormen,toolsensystemenlijktnietechtaanwezigtezijn.echter, respondentenverschillenvanmeningtenaanzienvandevraagnaardewenselijkheidvangratis oplossingenophetinternetversuseigenoplossingendoorhetonderwijs.gratisoplossingenhebben mogelijkonwenselijkegevolgen,zoalsadvertentiesenonzekerheidoverwatermetdedatagebeurt. Dezegevolgenzijnvoordeeneinstellingeengroterstruikelblokdanvoordeandere. Wanneeronderzoekerssamenwerken,isdatvaakbuitendemurenvandeeigeninstellingen landsgrenzen.ditgebeurtveelalonline.zowelcommunicatie alssamenwerkingsprocessendienen vooreen(grote)groeponlineondersteundteworden.veeloplossingenvoldoenalaandezeeisen, maargeenenkeleaanalle.echter,eenspecifieke(nogonvoldoendevervulde)wenslijkttebestaan 9
metbetrekkingtothetdelenvangrotedatabestandenen(aldannietzelfontwikkelde)specifieke analysetools.bovendienmoetendedatabestandenopeenbetrouwbareenvertrouwdemanier kunnenwordenuitgewisseld(ermoetnietsverlorengaanenermaggeenongeautoriseerdepersoon bijdedatakunnen). Vooralvoorsamenwerkingtussenonderzoekerslijktereenaanzienlijkebehoefteaaneennieuwe OnlineMultimedialeSamenwerkingsomgevingtezijn.Wellichtisditeenverklaringvoordeeerdere constateringdatdebehoeftebijuniversiteitengroterlijkttezijndanbijhogescholen. 2.7 RolvanSURFnet SURFnetwordtgezienalseenvertrouwde,betrouwbareenonafhankelijkepartijdieerisvoorhet helehogeronderwijsenookvanuithetbelangvanhetonderwijshaardiensteninricht.natuurlijkis erookkritiek,zievolgendeparagraaf,maarerwordtnietgetwijfeldofereenrolvoorsurfnetisin ditdomein. 2.8 Ookkritischegeluiden Geïnterviewdenzijninhetalgemeenenzekerbijuniversiteiten,positiefoverdevisievanSURFnet. KritischerismenoverhetprocesomtekomentotdenieuweOMSendeexploitatievandedienst zodradieisgerealiseerd. DekritiekrichtzichdanvooralopdewijzewaaropSURFnetinhetverledenvergelijkbareprojecten (lees:surfgroepen)heeftaangepakt.opdezekritiekwordtnietnaderingegaanomdatdit onderzoeknadrukkelijkgeenevaluatievansurfgroepenis.echter,opbasisvandekritiekkunnen weluitsprakenwordengedaanoverdesamenwerkingmetbetrekkingtotdeontwikkelingvaneen nieuwoms. WatrespondentennietwillenisdatSURFnetinsplendidisolationeennieuwsysteemontwikkelt,dit rechtstreeksaanbiedtaaneindgebruikersenbijsuccesdedienstbeëindigtomdathettijdisvooreen nieuweinnovatie.mochtditwelgebeuren,danzulleninstellingenzichnietinspannenomde oplossingeenplektegevenbinnenheteigendienstenportfolioenbekendmakenbijeindgebruikers. DewenseneneisenmetbetrekkingtothetprocesenderolvanSURFnetwordtinmeerdetail behandeldinhoofdstuk3. 10
3 Wenseneneisenvangebruikers inhoud 3.1 Inleiding Detweedeonderzoeksvraagluidt:Watzijndewenseneneisenvangebruikersvoordevolgende generatieoms omgevingen?indithoofdstukwordteenantwoordgegevenopdezevraagvoor zoverhetdevoorgesteldeoplossingzelfbetreft. Erzijnverschillendewenseneneisengeuitindeinterviews.Dezewenseneneisenslaanopde oplossinginzijngeheel.daarnaastzijnwenseneneisenuitgesprokenoverdeguiende functionaliteiten,diedenieuweoms omgevingzoumoetenbevatten.langsdezelijnenisdit hoofdstukopgezet. 3.2 Overdeoplossingalsgeheel ZoalsgezegdismenoverhetalgemeenpositiefoverdevisiedieSURFnetheeftoverdevisievan SURFnetopdearchitectuur.Eigenlijkiswatveelgeïnterviewdenvoorzichzienenwensen,te vertalennaareen bijnaoneindigemarktplaatsvanfunctionaliteiten (denkaanhetideevande Applestore).Ookwordtwelingeziendatteveel multisourcen beheerproblemenkangevenenhet eenonwerkbaargeheelmaakt. Eenwensisdateennieuwesamenwerkingsomgevingmakkelijkintegreerbaarismettoepassingen vandeinstellingzelf( SURFgroepenisopbasisvanMicrosoftendatmaakthetvoorveelinstellingen moeilijkintegreerbaarenweinigflexibel ). Verderwordenverschillendekerendeeisengestelddatdemiddlewareendekoppelingenmetde functionaliteiten robuust, stabiel, duurzaam,en open 11
moetenzijn.erwordtvertrouwenuitgesprokendatsurfnethierinbelangrijkkanzijn.veiligen betrouwbaarzijnookbelangrijkeeisendiegenoemdworden.inalleopzichtenveiligedataopslagis bijvoorbeeldookietswaarsurfnetvanbelangkanzijn. Eensteedsterugkerendonderwerpiseengeavanceerdenflexibel(federatief)ID /rechtenbeheer. Hetmoeteenvoudigerwordenompersonenbuitendeeigenonderwijsinstellingentoetevoegenen beperkterechtentotbeperktegedeeltenvandeomgevingtegeven.hetisdaarbijooknietalleen vanbelangommensenmaarookomrollenvanpersonenteidentificeren.ditmoetdebeheerder vaneensamenwerkingsomgevingeenvoudigkunneninstellenenwijzigen. Singlesign onwordtdooreendeelvandegeïnterviewdenvanbelanggeacht.eenanderdeelvande respondenteniskritischer.zezijnmetnamekritischtenaanzienvansinglesignonmetbetrekking totprivétoepassingen.datvindenzenietnodig. Wanneerhetgaatomdocenten,studentenenonderzoekersbinnendeonderwijscontext,wordt singlesign onwelbelangrijkergeacht(voortoegangtottoepassingenbinnendeeigeninstellingén toepassingenvanandereinstellingenviadegezamenlijkearchitectuur).koppelingvaneennieuwe OnlineMultimedialeSamenwerkingsomgevingaandeSURFfederatieisvoordemeesteuniversiteiten eninietsminderematevoordehogescholeneenvanzelfsprekendheideneenhardeeis. 3.3 Overdegebruikersinterface Overdegebruikersinterface(GUI)zijnenkelewensengeuit.DeGUIisbelangrijk,wantdeinformatie moetopeengoede,geordendeenaantrekkelijkemaniergepresenteerdworden.dezepresentatieis belangrijkvoordematewaarindeoplossingwordtgeadopteerddooreindgebruikers. OverdeGUImerktvrijweliedereenopdatdezeflexibelmoetzijn.Datwilzeggendatdeinstellingen deguizelfmoetenkunnenontwikkeleneninrichtennaareigensmaak;indelook&feelvande universiteit,welofgeendesktopwidgetsenrss feedsetc.eendeelvanderespondenteniszelfsvan meningdatdeafzonderlijkeeindgebruikersbinnendekadersvandeinstellingdeguizelfmoeten kunneninrichten(volgenshet igoogle principe ). WanneerSURFneteenkoppelingmeteennieuwefunctionaliteitgerealiseerdheeft,moetde onderwijsinstellingdieookeenvoudigkunnenvinden,toevoegenenpresenterenviadegui. 12
VerdermoetdeGUIwerkenvooralledevices(PC,eBook,Mobiel,etc.),besturingssystemen (Windows,MacOSX,LinuxenintoekomstwellichtookChrome)eninternetbrowsers(IE,Safari, Opera,Firefox,etc.). 3.4 Overdefunctionaliteiten VeelfunctionaliteitendiegenoemdwordenalsbelangrijkefunctionaliteitenineennieuweOnline MultimedialeSamenwerkingsomgeving,zijnreedsbeschikbaarindemarktengrotendeelsook vertegenwoordigdinsurfgroepen.surfgroepenalsgeheelwordtdanookvaakalsfunctionaliteit genoemd,diemoetwordenopgenomenineennieuweonlinemultimediale Samenwerkingsomgeving. 3.4.1 Specialewensenvooronderzoek EennieuweOnlineMultimedialeSamenwerkingsomgevingisnietlostezienvanVirtualResearch Environments,waarbijvoorbeeldde(Universiteits)bibliothekenhetoverhebben.Erisonderscheid tussensamenwerkeninonderwijseninwetenschap.bijwetenschapgaathetechtom:1) beschikbaarheidvanalleruwedata,resultatenenpublicaties,en2)communicatieomhetonderzoek (endezemoetookbewaardworden).vooronderzoekzijndefunctionaliteitendiegenoemdworden danookvaakandersofmeergeavanceerddanbijsamenwerkingtussendocentenenstudentenen beidegroepenonderling Erwordtnunogeenoplossinggemistomopeenbetrouwbaremaniergrotedatasetstedelen(open accesvandata).eennieuweonlinemultimedialesamenwerkingsomgevingzouhierinmoeten voorzienomechtemeerwaardeteleveren.dekeuzevoorfunctionaliteitenmoetwelzoworden gemaakt,datalledatadiewordtgedeeldviadeonlinemultimedialesamenwerkingsomgeving,veilig kanwordengedeeldenonderdenederlandseofeuropesewetgevingvalt. Derolvanonderzoekstoolsmoetooknietwordenonderschat.Mengeeftaanbijvoorbeeldookeigen (analyse)toolstewillenkunnentoevoegen.tenslottegevenveelgeïnterviewdenookaandateen nieuweonlinemultimedialesamenwerkingsomgevingeigenlijkallefunctionaliteitenmoetbieden diesurfgroepenbiedt. 13
3.4.2 Degenoemdefunctionaliteiten Degewenstefunctionaliteitenzijnteverdelenin6verschillendegroepen.Hiernavolgenpergroep defunctionaliteitendievolgensdegeïnterviewdeneenplekmoetenhebbenineennieuweonline MultimedialeSamenwerkingsomgeving: Algemeen GeavanceerdenflexibelID /rechtenbeheer Announcementsenalerts Koppelingmetmail Koppelingmetagenda:ookprivé agenda Delenpersoonlijkeinfo(adresboeken,linksetc) Logboek:bijdragennakijken Persoonlijkeprofielen;gebruikerslatenzienwiezezijnenwatzedoen Samenwerkenmetdocumenten Documentsharing Samentegelijkopafstanddocumenten/datasetsbewerken Versiebeheer Storageenbackupsvoordocumenten,inclusiefarchiefdatooknaophouden dienst/projectblijftbestaan:longtermpreservation Samenwerkenmetbeeldensocialsoftware Webconfencing,Adobeconnectofvergelijkbaretool hieroverzijndemeningenverdeeld,aangezienhuidiggebruiknieterggrootis,wel wordtpotentiegezien Richmedia,koppelingSURFmedia,Youtube(indevormvaneeneigenYouTube kanaal aanfederatiegekoppeld) Wiki functionaliteit Weblog functionaliteit Facebook LinkedIn Skype Chat/msn Forum/discussie Mind mapping 14
Advancedsamenwerken(onderzoek) Delenvangrotedatabestandenopeenveiligemanier Samenwerkenaangrotedatabestanden Onderzoeks,survey enanalysetools,ookeigentools Flexibelegridomzelfsnelberekeningentemaken Toegangtotbibliotheken Publicerenvanartikelen:publishingfeatureenkoppelingmetMetisompublicaties directoptenemen Ontsluitenvanallerhandeinformatiebronnendoorsearch,annotation,tagging;ookvoor video( onderzoekersmoetenelkaarscommentaarkunnenzien. ) Openjournalsystem;workflowvoormakenvanonlinetijdschriften Openconferentie tool:workflowvanconferenties Koppelingmetuitgeversennationalelicentiesbijuitgevers RSS achtigefunctionaliteitvooronderzoekers(ordeningenautomatischesignalering nieuwepublicaties) Didactischesamenwerking KoppelingmetELO,lesmateriaalencursussen(ookeigenontwikkeldelessendelen) Elektronischtoetsen/QMP Weblectures functionaliteit Digitaalportfolio Games Administratief OverdevraagofdezefunctionaliteitenineenOMS omgevinghoren,zijnmeningenverdeeld,maar genoemdworden: Studenteninformatiesysteem(GezamenlijkvoorheelNL) Roosters,cijfers,leerlingvolgsysteem,studentadministratie,inschrijvingen 3.4.3 Hetaantalfunctionaliteiten Hiervooriseenhelelijstaanfunctionaliteitengepresenteerd,diemengraagzouterugzienineen nieuweoms omgeving.overhetaantalfunctionaliteitendatgekoppelddientteworden,verschillen demeningen.demeestenvindendatermettechnischestabieleomgeving,meteenkleinaantal 15
functionaliteitenbegonnenkanwordenomvandaaruitverderteontwikkelen.eenenkelingvindtdat erwelgelijkveelfunctionaliteitenmoetenwordengekoppeld,anders iserweinigtebeleven.dan ontstaathetrisicodatdegebruikersdeomgevingalineenvroegstadiumafdoenals niet interessant. Uitdeinterviewsblijktookdaterveelverschillentussendisciplineszijn.Deenerichtingheeftvooral behoefteaanhetdelenvanbestandenenhetopslaanenarchiverenvanbestanden.deandereheeft geo informatienodigenwerktmetheeleigentoolsofhettaggenvideobeeldenmetannotaties.het lijktniethaalbaaromalleheelspecifiekebehoeftenvanalledisciplinesdirectindenieuweomgeving teincorporeren.meergeneriekefunctionaliteitenvooronderzoek,zoalsgenoemdhiervoor,zijnal eenbelangrijkestapvoorwaarts. Functionaliteitenmoetenvolgensveelgeïnterviewdeniniedergevaltoetevoegenzijn,wanneer daarnaingebruiknamevandeomgeving,vraagnaarontstaat.ookzienenkeleinstellingen mogelijkhedenendewensomeigenfunctionaliteitentoetevoegen,diedaarnadanookdoor andereinstellingentegebruikenzijn(doordekoppelingaandemiddleware). 16
4 Wenseneneisenvaninstellingen proces OoktenaanzienvanhetinnovatieprocesendesamenwerkingtusseninstellingenenSURFnetzijn eisenenwensengeuittijdensdeinterviews.indithoofdstukwordendebevindingendaarover beschreven.eerstkomtaanbodhoemendenktoversamenmethethogeronderwijsinnoverenen ontwikkelen,daarnakomtderolvansurfnetaanbod. 4.1 Sameninnoverenenontwikkelen SameninnoverenmetandereinstellingenenSURFnetiseenstrategiedieverschillendeinstellingen benoemenalseenzinvollestrategie.eigenlijkisdevolgendezinuiteenvandeinterviewscruciaalen breedgedeeld: DegangvanzakenvooreennieuweOMS omgevingzoumoetenzijn:een architectuurvindenofontwikkelendiewe(inhethogeronderwijs)allemaalomarmenendaarbij kijkenofjekuntaansluitenbijbestaandeinitiatieven. Watnuwordtbedachtenontwikkeldbinneninstellingenmoetinwaardewordengelaten,volgens degeïnterviewden.deinitiatievenwaarrekeningmeemoet/kanwordengehoudenzijn bijvoorbeeldde3tu s(unifiedcommunications)enhetconsortiumrondsurfgroepen(hogeschool Zuyd). Dekansvanslagenwordtvolgensdegeïnterviewdenaanzienlijkgroteralsdeinstellingenmedeeigenaarzijnofzichiniedergevalergbetrokkenvoelenbijdeontwikkeling.Dedienstzouniet,zoals bijsurfgroepenhetgevalwas,uitdeluchtmoetenkomenvallen. Demeesteinstellingengevenexplicietaantewillensamenwerken,kennistewillendelenenzelfs partnershipsmetsurfnettewillenaangaanbijhetontwikkelenvaneenonlinemultimediale Samenwerkingsomgeving.Zijzijnbereidomertijdenmensenaantebesteden.Instellingen onderkennenookdatookzijsomsmeerinputmoetenleverendannuhetgevalis. Dekeerzijde,waarvoorgewaarschuwdwordt,vanverregaandesamenwerkingisdaterweinigecht gebeurt.hetiswaarschijnlijkverstandigenkeleinstellingenuittekiezenwaarmeenauwerwordt samengewerktenanderenwaarwelbehoeftengepeildworden,maarwaarmindernauwe samenwerkings enontwikkelingsbandenzijn. 17
4.2 RolvanSURFnet 4.2.1 Professioneelbeheerdedienstleveren Eenvandebevindingenisookdaterbehoefteiseenprofessioneelbeheerdedienst,metSLA s, ondersteuning,communicatie(ookoverupdatesenbugs)etc.daarbijhoortookzekerheidoverde langetermijncontinuïteitvandedienst.watrespondentennietwillenisdatdedienstopeens eindigtomdathettijdisvooreennieuweinnovatie.opditpuntzijnerzorgenoverderolvan SURFnet.ErzijngeïnterviewdendietwijfelenofSURFnetwelinstaatisalsstabieledienstverlenerte opererenomdatsurfnetinessentieeenaanjagervaninnovatieis. ErwordeninditkaderookvraagtekensgezetbijdevraagofSURFnetwelzelfdienstenmoet ontwikkelen.veelgeïnterviewdenziensurfnetmeeralsonafhankelijkemakelaar. 4.2.1 SURFnetalsonafhankelijkemakelaar Afhankelijkheidvanmarktpartijenenvendorlockinmoetvoorkomenworden,isdemeningvanveel geïnterviewden.surfnetwordtdoordegeïnterviewdenvaakgezienals makelaar :SURFnetkanals onafhankelijkeintermediairvraagenaanbodbijelkaarbrengenenstandaardenvaststellen.de instellingenbepalenuiteindelijkwaterwordtgebruiktbinnendeinstelling. SURFnetmoetdusmeteennieuwesamenwerkingsomgevingnietbepalenwatdeinstellingen moetengebruiken,maarondersteuneninkeuzesenzorgenvoormogelijkhedendoordekoppelingen terealiseren. ErwordtookvoorgepleitdatSURFnetgeeneindgebruikersdienstenmeerlevert,maardedienst whitelabel aanbiedtaanuniversiteitenenhogescholen.surfnetisdanveelmeereenwholesale partij. 4.2.2 SURFnetalsbetrouwbarepartij Betrouwbaarheidisbelangrijkbijsamenwerking.Deveiligheidvan(onderzoeks)dataligtdaarbijextra gevoelig.dedatamagnietzomaaropenbaarwordenenhetmoetduidelijkzijnonderwelkwettelijk regimededatavalt.daarbijspeeltookonafhankelijkheideenrol.dieisinhetgedingalser 18
advertentiesineensamenwerkingsomgevingstaan(zoalshetgevalkanzijnbijenkelegratis oplossingen,diealindemarktteverkrijgenzijn). Bijmarktpartijenwordtdezebetrouwbaarheidnieterggrootgeacht( komtmicrosoftnietafentoe langsominonzedatatekijken?, onderwelkewetvaltdedataalsdiebijgooglewordtneergezet? en looptonzedataookoverserversinchina? ).SURFnetwordtgezienalseenvertrouwde, betrouwbareenonafhankelijkepartijdieerisvoorhethelehogeronderwijsenookvanuithet belangvanhetonderwijshaardiensteninricht.erwordtdusnietgetwijfeldoverdevraagofereen rolvoorsurfnetligtinditdomein. DaarbijmoetwelinhetachterhoofdgehoudenwordendatSURFnetbijdeeindgebruikersvaakniet bekendis(het stempelsurfnet zorgtdusnietautomatischvoordeadoptieengebruik).hetgaat metnameomde(ontwikkelaarsenbeslissersbijde)instellingendiehetvertrouweninsurfnet hebben.doordatdeguiookdelook&feelvandeinstellingkankrijgen,wordtditaspectgoed opgepakt;degebruikersbinnendeinstellingvertrouwenerweeropdatdeinstellingsamenwerkt metbetrouwbarepartijen. 4.2.3 SURFnetvoorpromoten,enthousiasmerenenuitleggen EenrolvanSURFnetbijeennieuweOnlineMultimedialeSamenwerkingsomgevingzouookmoeten zijn:deoplossinggoedpromoten,enthousiasmerenenuitleggen.bijsommigeinstellingenworden, bijdeintroductievannieuweict,gebruikersdieenthousiastzijngestimuleerdenanderendieernog nietaantoezijnnietgedwongen.datblijktgoedtewerken;uiteindelijkzietenhoortmenvande enthousiastegebruikersdatervoordeeltebehalenis.zoverspreidthetalseenolievlek.datisvoor eenoms omgevingwaarschijnlijkookeengoedemanieromhet aandemantebrengen. DeworkshopsenroadshowsvanSURFnetwordenvaakgenoemdalspositieveensterkepunten.Wel wordterdooreenenkelingvoorgewaarschuwddathetnietteveeleenspam karaktermoetkrijgen. OokwillenenkeleinstellingendatdepromotievanSURFnet dienstenmeerinsamenwerking verlooptmet(medewerkers/beheerdersbij)deinstellingen.ditisbelangrijk,omdatzijgripverliezen wanneersurfnetdirectnaardeeindgebruikersstapt. 19
4.2.4 Intellectueeleigendomveiligstellen Eenvraagdieopkomtwanneerhetgaatomdelenvaninformatie,kennisenzelfstoepassingen,is watgebeurtermethetintellectueleeigendom(ie)vandedataindeonlinesamenwerkings omgeving.video collegesmogenbijvoorbeeldwelgedeeldworden,maarinstellingenwillenvaakwel zelfderechtenbehouden. Waaromisditeenaandachtspunt?MomenteelishetzodatdiscussiesdiebijvoorbeeldviaLinkedIn gevoerdworden,automatischeigendomwordenvanlinkedin.datgeldtookvoordepersoonlijke gegevens.respondentenwillendatnietmetonderwijs enonderzoeksdata. Scherpgesteld:watmennietwilisdathetIntellectueelEigendomoppublicaties,data,documenten, blogs,disucussiefora,toepassingenetc.diewordengedeeldindesamenwerkingsomgeving,wordt overgedragenaandeexploitantvandiesamenwerkingsomgeving.watmenwelwilisdathetieblijft liggenbijdepersoonofinstantiediedebijdragelevertindeonlineomgeving. SURFnetwordtgezienalsdepartijdieeensysteem(datkanzijntechnischmaarookeensetvan regels)kanontwikkelenomdatagoedtekunnenuitwisselen,zonderdatdatagevaarlooptintermen vanongewensteoverdrachtintellectueeleigendom. 4.2.5 Businesscaseinzichtelijkmaken Vóórdeontwikkelingvandenieuwedienstzalerheelgoednaardebusinesscasevoordeinstellingen moetenwordengekeken.aanhetbeginmoetduidelijkzijn: hoededienstverleningprecieszalverlopen; welkekostenverbondenzijnaanhetontwikkelingstraject(dezeliggenvooralbijsurfnet); watdekostenvoordeinstellingzijntijdenshetontwikkelingstraject; watdekostenvoordeinstellingzijnnahetontwikkelingstraject; watdeextrafunctionaliteitenenkostenbesparingenzullenzijnvoordeinstelling. Kortom,definanciënendecontinuïteitvandedienstdienenvanafhetbeginduidelijkteworden gemaakt.vooreenaantalpartijenlijktheteeneistezijndateraanhetbeginvanhetprocessamen wordtgewerktaaneenbusinesscasediedeinstellingkanvoorleggenaanhaarbestuur.vooral universiteitengevenaandatditeenhardevoorwaardeisvoorhetomarmenvandeoms. 20
Nietalleinstellingenzullenvanallefunctionaliteitengebruikmaken.Eenoptiedienaarvorenkomt ineenvandeinterviewsisdatereenonderscheidkanbestaantussenbasisdienstendieonderdeel zijnvandelicentiekostenenadditioneledienstenwaarvoorinstellingennaarratovanafname gebruikkunnenmaken.welkediensteninhetbasispakketenwekeinhetadditionelepakket moeten,moetbepaaldworden.daaroverlopendemeningenuiteen. IndienhetprojectvanSURFnetleidttotbeterebusinesscasedandehuidigegebruiktetoolsen infrastructuren,danzalerdoorverschillendeinstellingenserieusgekekenwordennaarparticipatie. 21
BijlageAGeïnterviewdepersonen Naam AlexandervandenHil AnnemiekvanderKuil BasBakker CarmenPeters ChrisKuijpers CornoVromans EdwardZijlstra HansBronkhorst HaycoWind JanBulsink JeanPopma MarcvandenBerg NicoJuist PaulDoorenbosch ReneeFilius RensvanderVorst SirBakx WimTrooster Instelling TechnischeUniversiteitEindhoven SURFfoundation HogeschoolvanAmsterdam VrijeUniversiteit HogeschoolZuyd UniversiteitvanTilburg HogeschoolvanAmsterdam WageningenUniversiteit RijksuniversiteitGroningen HogeschoolDomstad RadboudUniversiteit UniversiteitsbibliotheekUniversiteitvanAmsterdam InHolland KoninklijkeBibliotheek UniversiteitUtrecht/Ivlos FontysHogeschoolEindhoven UniversiteitTwente ChristelijkeHogeschoolWindesheim 22
BijlageBGespreksleidraad Hetisdebedoelingomdegeïnterviewdepersonenineersteinstantienietteveeltevertellenover devisievansurfnetopoms. Welaangeven: SURFnetisvoortdurendbezigominnovatievediensten/functionaliteitenvoorhetonderwijs teontwikkelen. GraagbetrektSURFnetdegebruikersdaarbij. InditgevalgaathetomnieuwemogelijkhedenvoorOnlineMultimedialeSamenwerking DevragendievoorafgaanaanmeeruitlegoverdevisievanSURFnetopOMS,zijn: Vooreindgebruikers: Alsjenu(online)samenwerktmetcollega s/mede studentenbinnenjeeigenuniversiteitof daarbuiten,welkedienstenenfunctionaliteitengebruikjedan? Welkevoordelenennadelenervaarjedaarbij? Steljedeidealesituatievoor: Alsje(online)wiltsamenwerkenmetcollega s/mede studentenbinnenjeeigenuniversiteit ofdaarbuiten,wathebjedanallemaalnodigomdatzogoedmogelijktedoen? Voor wholesale partijen(universiteiten/hogescholenetc): Welkedienstenenfunctionaliteitenwordeneropditmomentgebruiktalsmedewerkersof studentenvandeinstellingonlinesamenwerken? Welkevoor ennadelenwordendaarbijervaren? Zijnerbinnendeinstellingeigendienstenontwikkeldvooronlinesamenwerken? Watzoujemedewerkers/studentenwillenaanbiedenalshetgaatomonlinesamenwerken? o Welkeeigendienstenzoujewillenaanbieden? o Welkedienstenvananderen? WatzouderolvanSURFnetdaarinkunnenofmoetenzijn? 23
VervolgenskanaandehandvaneenschetsdevisievanSURFnetwordenverduidelijkt. Vraagnaschetsis: Watisdeeersteindrukvandezevisie? Welkeideeënenaanvullingenkomenop? WelkerolzouSURFnetkunnenenmoetenspelen? Isdeinstellingbereidhierovermeetedenkenenmeetewerken? o WatisdaarvoornodigvanuitSURFnet? Voorwholesalepartijenookdevraag: Inhoeverreishetinteressantomditalswhitelabelaantebieden? o Indezinvan look&feel o Maarook:zelfontwikkelde/aangeschaftefunctionaliteitenkoppelen? Watbetreftdraagvlak: DevisievanSURFnetkanverderwordenuitgelegdenookhoedezevisieaansluitbijdedoor geïnterviewdezelfgenoemdebehoeften(indienaangegeven)ofhoehetkanhelpenbijhetonline samenwerken. 24