Housing First Wat is Housing First? Het aanbieden van een individuele woonst én langdurige begeleiding aan mensen die chronisch dakloos zijn en kampen met een verslavings en/of psychiatrische problematiek. Housing First vertrekt van een andere startpositie dan de meer gangbare manier van denken in de hulpverlening, zoals de woonladder, waar een dakloze eerst een aantal stappen dient te doorlopen vooraleer hij woonklaar is. Op de figuur van de woonladder hierboven, springt de dakloze meteen naar de hoogste trede. Housing First juli 2013 Pag. 1 van 5
Acht principes Housing First (HF) vertrekt van acht basisprincipes: 1. Huisvesting is een basis mensenrecht 2. Respect, warmte en medeleven voor alle HF-bewoners 3. Engagement om met HF-bewoner te werken zolang nodig is 4. Verspreide huisvesting in alleenstaande appartementen 5. Splitsing van huisvesting en diensten 6. Keuzevrijheid en zelfdeterminatie 7. Herstelgericht 8. Harm reduction Housing First is niet: Voorbereiding, therapie of afkick vragen van de HF-bewoner. De HF-bewoner vragen eerst stappen te nemen om woonklaar te worden. Een tijdelijke woonst. Een gemeenschappelijke woonst (tenzij de cliënt dit zo wenst). Huurders uithuiszetten voor redenen anders dan deze in een normaal huurcontract. Housing First in Europa Housing First werd in 1992 gelanceerd in New York door Sam Tsemberis en zijn Pathways to Housing. Het duurde bijna 20 jaar tot de succesvolle aanpak de overtocht naar Europa maakte. Nadat enkele steden experimenteerden met het concept, werd Housing First in 2011 in vijf officiële Europese testprojecten opgestart: in Amsterdam, Copenhagen, Lissabon, Glasgow en Budapest. Hieronder volgt een kort overzicht van hun aanpak en een eerste evaluatie. De vijf Europese projecten hebben elk een verschillende invalshoek (Tabel 1): Aantal HFbewoners Doelgroep Soort huisvesting Amsterdam 120 Verslavings en/of psychiatrische problematiek Verspreid Copenhagen 80 Verslavings en/of psychiatrische problematiek Gedeeld en verspreid Lissabon 74 Psychiatrische problematiek Verspreid Prive markt Glasgow 22 Actieve drugs- of alcoholverslaving Verspreid Budapest 152 Bosbewoners Appartement, caravan, nachtopvang Tabel 1. Overzicht Europese HF projecten, toestand eind 2012. Housing First juli 2013 Pag. 2 van 5
Zoals te zien is in tabel 1 kozen de steden niet voor dezelfde doelgroep. Sommigen geven specifiek aandacht aan daklozen met een actieve verslaving, anderen focussen juist op mensen met een psychiatrische problematiek. Budapest is een apart geval. Dit project werd opgestart met als doel om de bosbewoners uit het bos te verwijderen om het terug veiliger en toegankelijker te maken voor het publiek. Assertive Community Treatment (ACT) In het originele Housing First idee bestaat het begeleidingsteam uit een Assertive Community treatment (ACT) team. Dit is een team dat actief mensen opzoekt en ambulante begeleiding aanbiedt. Meestal bestaat dit team uit verschillende hulpverleners zoals een psychiater, een psycholoog, een maatschappelijk werker, een verslavingsexpert, een verpleegkundige, etc. In de Europese projecten werd in enkele gevallen (vb. Amsterdam en Kopenhagen) gekozen om zelf een ACT-team op te starten, andere werken nauw samen met specialistische diensten zoals de verslavingszorg en de geestelijke gezondheidszorg. In Budapest was er slechts een klein budget beschikbaar voor het HF-project en bestond het team uit een enkele professionals die dit project naast hun gewone werkuren deden. Enkele projecten werken tevens met ervaringsexperten. Zo staan in Glasgow vier ervaringsexperten in voor een groot deel van de dagelijkse opvolging. Beschikbaarheid van het team is zeer belangrijk. In het originele HF-idee is het team 24/7 bereikbaar. Dit was in sommigen projecten het geval (vb. Lissabon), bij andere was de bereikbaarheid iets minder. De case load van de projecten verschilt eveneens gaande van 4-5 HF-bewoners per hulpverlener (Glasgow) tot 11 HF-bewoners pet hulpverlener (Lissabon). De meeste teams bezoeken wekelijks hun HF-bewoners. De startperiode blijkt heel intensief te zijn met verhuis, regelen administratie en zoeken van een dagbezigheid. Voor sommigen neemt de nodige begeleiding hierna af, voor anderen blijft een intense opvolging noodzakelijk. In Lissabon organiseert het team ook een wekelijkse groepsvergadering van HF-bewoners. De woningen De meeste projecten maken gebruik van sociale huisvesting om HF-bewoners te huisvesten. In Lissabon vond men woningen bij privéhuurders, in Budapest werden sommigen ook in een caravan ondergebracht. Het originele HF-idee suggereert om HF-bewoners te spreiden (max 15% van woningen naar HF-bewoners). Verspreide woningen leveren in de Housing First benadering iets betere resultaten op dan gegroepeerde woningen, omdat daar de kans op samenlevingsproblemen groter is. Ook blijkt de tevredenheid van bewoners hoger te liggen in de verspreide woningen en geeft dit meer kans op een succesvolle integratie in de maatschappij. Vier Europese projecten gebruikten verspreide woningen. In Kopenhagen werden beide formules uitgeprobeerd, maar de verspreide woningen krijgen toch een positievere evaluatie. Housing First juli 2013 Pag. 3 van 5
Housing First werkt! Een hamvraag is natuurlijk of de HF-bewoners erin slagen om hun woning te behouden. Zowel de Amerikaanse als de Europese projecten tonen aan dat dit het geval is. Tabel 2 geeft dit resultaat in cijfers weer. Totaal gehuisvest Onduidelijk (gestorven, naar instelling, zonder info verdwenen) Total gebruikt voor berekening Positieve uitkomst: Nog steeds gehuisvest In HF met HF hulp In HF zonder hulp Negatieve uitkomst (uithuisgezet, gevangenis, vrijwillige terugker naar straat) Amsterdam 165 23 142 138 (97%) 122 (86%) 16 4 Copenhagen 80 16 64 60 (94%) 57 (89%) 3 4 Lissabon 74 6 68 54 (79%) 45 (66%) 9 14 Glasgow 16 2 14 13 (93%) 13 (93%) 0 1 Budapest 90 ga ga 29 (<50%) 0 (0%) 29 ga Tabel 2. Positieve en negatieve huisvestingsresultaten van de Europese HF-projecten. Er is eveneens een positief effect op vlak van middelengebruik en psychische gezondheid. Het hebben van huisvesting zorgt voor een gevoel van persoonlijke veiligheid, vermindert stress, het brengt stabiliteit, regelmaat en privacy. De integratie van een HF-bewoner in zijn nieuwe buurt toont gemengde resultaten: sommigen integreren zich vrij goed, anderen zoeken weinig contact met hun buurtbewoners. De gevreesde overlast voor buurtbewoners is beperkt. In Amsterdam bijvoorbeeld was er een klacht voor overlast tegen een derde van de HF bewoners over een periode van 5 jaar. Twee op de vijf van deze klachten konden vrij eenvoudig opgelost worden, sommige bewoners verhuisden naar een andere woonst, slechts 3 bewoners werden uit huis gezet. De projecten tonen aan dat de resultaten op vlak van dagbesteding minder positief zijn. Slechts weinigen hebben een (vaste) job. Velen zijn wel actief bezig met vrijwilligerswerk of hebben een andere zinvolle dagbezigheid. Toch voelen velen zich vaak eenzaam. Ook financiële problemen blijven veel voorkomen, vooral door het lage inkomen van de HF-bewoners. Housing First juli 2013 Pag. 4 van 5
Uitdagingen Huisvesting vinden voor HF blijft een uitdaging, zeker voor gespreide appartementen. Het opeens hebben van een vast adres kan ervoor zorgen dat juridische problemen of schulden uit het verleden plots terug opduiken. Eenzaamheid en het vinden van een dagbesteding blijft voor HF-bewoners een belangrijk aandachtspunt. Bij de stap naar HF knippen velen hun banden door met hun vorige vrienden uit het milieu, waardoor ze een heel nieuw sociaal netwerk en dagbezigheid moeten vinden. De relatie tussen een HF-bewoner en een HF-hulpverlener is anders dan in de reguliere hulpverlening. Om met de HF-bewoner een goed contact te hebben én te behouden, is het nodig om hulp te bieden, waar en wanneer de HF-bewoner die wenst en nodig acht. Financiële middelen vinden om HF-projecten op te starten is niet voldoende. Er moet ook voldoende financiële steun zijn zodat de projecten kunnen blijven bestaan. Evelien Demaerschalk, 24 juli 2013 Bronnen en meer lezen: Busch-Geertsema, V., Housing First Europe, Final Report, 2013. www.housingfirsteurope.eu Housing First juli 2013 Pag. 5 van 5