UITVOERINGSPROGRAMMA 2016-2020 - 01-07-2016 gedeeld in bestuurlijk overleg Lokale Educatieve Agenda - 26-07-2016 vastgesteld door het college van gemeente Waalwijk - 22-09-2016 vastgesteld door de raad van gemeente Waalwijk 1
Voorwoord Het uitvoeringsprogramma Waalwijk Taalrijk 2016-2020 is een uitwerking op uitvoeringsniveau van de notitie Waalwijk Taalrijk! Aanpak taal: ouder en kind samen (vastgesteld december 2014) en de notitie Lokale Educatieve Agenda 2016-2020 Verdiepen en verbreden (inclusief bestuurlijk convenant, vastgesteld december 2015). De hoofdzaken uit beide notities met betrekking tot dit onderwerp zijn als bijlage 1 en 2 toegevoegd. Leeswijzer De inleiding, hoofdstuk 1, geeft kort weer de achtergrond en basis van dit uitvoeringsprogramma en de landelijke ontwikkelingen. Hoofdstuk 2 beschrijft de samenwerkende partners en de overlegstructuur. Het financieel overzicht staat in hoofdstuk 3 en in hoofdstuk 4 zijn de te verwachten resultaten en de mogelijke risicofactoren te lezen. In hoofdstuk 5 geeft de activiteiten weer van de thema s Woordenschat/taal, Leesbevordering en (Educatief)partnerschap met ouders. Tot slot zijn er verschillende bijlagen bijgevoegd. 1. Inleiding Het uitvoeringsprogramma is voorbereid en opgesteld door de werkgroep Waalwijk Taalrijk, gevormd vanuit het netwerk VVE-Waalwijk Taalrijk. Deze werkgroep bestaat uit vertegenwoordigers van GGD Hart van Brabant, de Bibliotheek Midden-Brabant, Mikz VVE peuterspeelzalen, Stichting Leerrijk!, ContourdeTwern en gemeente Waalwijk. MET praktijkonderwijs is (op onderdelen) betrokken bij het uitvoeringsprogramma. Tel mee met taal Ten opzichte van de start van Waalwijk Taalrijk staat het thema laaggeletterdheid nu prominenter op de landelijke agenda en ook in Waalwijk. Bewustwording van de belemmeringen van laaggeletterdheid die zowel het gezin en opvoeding, gezondheid en (arbeids)participatie betreffen, wordt breder gedragen. Niet voor niets dat de drie ministeries van OCW, SZW en VWS hun krachten bundelen en met het actieprogramma Tel mee met Taal 2016-2018 tegengaan dat mensen met een beperkte taalvaardigheid aan de kant komen te staan. De werkgroep Waalwijk Taalrijk is vanaf november 2014 betrokken bij de ontwikkeling van dit actieprogramma. Het programma (bijlage 3) sluit volledig aan bij het Waalwijkse beleid en is ondersteunend om de doelen Waalwijk Taalrijk te realiseren. Geen enkel kind mag meer opgroeien in een taalarme omgeving en mensen die moeite hebben met lezen en schrijven moeten in het hele land terecht kunnen voor taalscholing. Dat is de boodschap die de drie ministeries afgeven met hun nieuwe aanpak van taalachterstanden. Immers een betere taalbeheersing vergroot de kansen van volwassenen op de arbeidsmarkt en draagt bij aan een volwaardige positie in de samenleving. Een tekort aan basisvaardigheden als lezen en schrijven is niet alleen nadelig voor het betreffende individu maar ook schadelijk voor het bedrijfsleven en de samenleving. Mensen met beperkte vaardigheden op dit gebied worden belemmerd in hun dagelijks functioneren. Het gaat hierbij om problemen bij de opvoeding van kinderen, het volgen van onderwijs, het vinden en behouden van werk, het leiden van een gezond leven, maatschappelijke redzaamheid en een actief burgerschap. Daarom is in Waalwijk vanuit het onderwijsachterstandenbeleid verbinding gelegd met onder andere volwasseneducatie, armoedebeleid, cultuureducatie en sport. Bestrijden Laaggeletterdheid in Waalwijk van A tot Z De aanpak laaggeletterdheid 18+ is landelijk in een stroomversnelling gekomen. Daarom zijn we gestart met het opstellen van de notitie Bestrijden Laaggeletterdheid in Waalwijk van A tot Z. Het is een logisch vervolg op de inmiddels ingeslagen weg Waalwijk Taalrijk. Om de laaggeletterdheid van de ouders effectief aan te pakken is het belangrijk dat er 2
een passend aanbod voor volwassenen beschikbaar is zowel in het formele als het informele circuit. Taalhuis Waalwijk In Waalwijk willen we een bredere aanpak rondom laaggeletterdheid. Via het Regionale overleg volwasseneducatie (ROEM, centrumgemeente Tilburg) is er een beroep gedaan op het aanbod vanuit Tel mee met Taal. Betrokken partners werken aan een Taalhuis 1 in Waalwijk en aan een Taalakkoord 2. Het onderscheid met de taalhuizen elders in het land is dat hier het veld 0-18 jaar vertegenwoordigd is. Het streven is om na de zomer 2016 het Taalhuis Waalwijk in de bibliotheek in Waalwijk te openen. Door bundeling van krachten van diverse lokale organisaties willen we meer laaggeletterden bereiken en een gevarieerd aanbod creëren dat aansluit bij de verschillende hulpvragen. Op deze manier verweven we taal steeds verder in de gehele samenleving en werken we met elkaar aan een taalvaardiger Waalwijk. 2. Samenwerkende partners Waalwijk Taalrijk onderscheidt zich landelijk door structureel en planmatig te werken aan functionele geletterdheid. Deze aanpak wordt zowel regionaal als landelijk uitgedragen en wordt genoemd als good practice bij de ministeries van SZW, OCW en VWS. De samenwerking tussen alle betrokken partners is een belangrijke factor voor successen die in de afgelopen periode behaald zijn op het gebied van Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE) en de Lokale Educatieve Agenda (LEA: ouder- taal) projecten. Besturen, scholen, professionals, gemeente en ouders werken samen en versterken elkaar. Dit uitvoeringsprogramma biedt een houvast en een kader voor alle betrokken partijen. De samenwerkende partijen werken vanuit hun eigen rol en verantwoordelijkheden als het gaat om de (taal)ontwikkeling van kinderen en partnerschap tussen ouders en professionals, waarbij sprake is van gelijkwaardigheid. Hierbij zijn de sleutelwoorden gezamenlijkheid, goede afstemming, uitwisseling en samenwerking. De rol van ketenregisseur voor Waalwijk Taalrijk (bron LEA notitie) neemt de gemeente op zich in de vorm van initiëren, coördineren, bevorderen en stimuleren. Dit kan alleen in samenwerking met de betrokken partners. Een overzicht van de overlegstructuur is in bijlage 4 bijgevoegd. Hoofdstuk 3. Financiën Om de organisatie en activiteiten Waalwijk Taalrijk en VVE uit te voeren worden de hiervoor beschikbaar gestelde middelen vanuit gemeente en rijk ingezet. De partners dragen bij in de vorm van cofinanciering. Het overzicht (tabel 1 +2 blz. 4) bestrijkt de periode 2016-2020. Wel dient opgemerkt te worden dat er op dit moment nog geen duidelijkheid is over het rijksdeel 2018-2020. Vooralsnog wordt uitgegaan van continuering van rijksbeleid OAB en de financiën hiervoor. Voor 2016 zijn de subsidieaanvragen voor de activiteiten VVE en Waalwijk Taalrijk verleend vanuit de subsidieregeling Maatschappelijke ontwikkeling 2016. Alle activiteiten en bijbehorende middelen die bijdragen om de doelstellingen te bereiken zijn in dit programma opgenomen. Naast reguliere activiteiten, zoals VVE en ondersteuningsprogramma s in het gezin, zijn voor de WT-activiteiten 2016 subsidieaanvragen door de partners van het bestuurlijk overleg LEA ingediend en 1 Taalhuis: een laagdrempelige locatie ingericht voor cursisten, vrijwilligers, docenten en andere netwerkpartners. Hier is informatie te krijgen over informele en formele taalaanbod en andere activiteiten die gericht zijn op het verkrijgen van basisvaardigheden (computer en rekenen). 2 Taalakkoord: committeren van partners (o.a. bibliotheek, werkgevers, taalaanbieders, zorginstellingen, gemeente) om bij te dragen aan het voorkomen van taalachterstanden en het bestrijden van laaggeletterdheid. Samenwerken bij de aanpak van laaggeletterdheid in de aandachtgebieden het gezin, de arbeidsmarkt en gezondheid(zorg). 3
verleend (collegebesluit 15 december 2015). Voor de periode 2017-2020 wordt het uitvoeringsprogramma en de hierbij omschreven activiteiten gevolgd en worden de subsidies voor 2 jaar verleend. Aan de hand van de jaarlijkse evaluatie/verantwoording wordt nagegaan of de subsidies worden voortgezet. Opgemerkt wordt dat voor de genoemde bedragen 2017-2020 het voorbehoud geldt dat het rijk de middelen beschikbaar stelt en de gemeenteraad van Waalwijk ook daadwerkelijk de middelen in haar begroting opneemt. Tabel 1 geeft de beschikbare middelen van rijk en gemeente weer. In tabel 2 staan de begrote uitgaven voor de thema s Waalwijk Taalrijk. De kleuren per thema corresponderen met de thema s in hoofdstuk 5. Vanuit elk thema zijn, naast de beschrijving van de activiteiten, de benodigde financiën en de cofinanciering opgenomen. Tabel 1. Beschikbaar Waalwijk Taalrijk 2016 in 2017* in 2018* in 2019* in 2020* in Budget OAB Rijk VVE** Budget OAB Rijk algemeen 380.000 120.000 370.000 65.000 330.000 65.000 330.000 65.000 330.000 65.000 Budget Gemeente*** 300.000 355.000 355.000 355.000 355.000 Totaal 800.000 790.000 750.000 750.000 750.000 * Korting 55.000 OAB Rijk alg. v.a. 2017. Via kadernota v.a. 2017 extra gemeentelijk budget van 55.000. Vanaf 2018 opnieuw korting budget OAB Rijk. Aanname nogmaals korting van 40.000 vanuit OAB Rijk. Bij grote financiële afwijkingen komt er voor 2018-2020 een nieuw financieel-en activiteitenoverzicht. ** Organisatie Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE) wettelijke verplichting vanuit budget OAB Rijk. *** Structureel budget gemeente vanuit Onderwijs achterstandenbeleid (OAB), Jeugd, peuterspeelzalen, taalondersteuning, armoedebeleid. Tabel 2. Uitgaven Waalwijk Taalrijk 2016 in 2017 in 2018** in 2019** in 2020** in 1. Taal-Woordenschat VVE (wettelijke verplichting) 160.000 380.000 160.000 370.000 160.000 330.000 160.000 330.000 160.000 330.000 2. Leesbevordering 60.000 60.000 60.000 60.000 60.000 3. (Educatief) Partnerschap ouders 200.000 200.000 200.000 200.000 200.000 4. Ondersteuning, monitoring, ontwikkeling/innovatie, PM 40.000 70.000 70.000 70.000 70.000 Totaal 840.000 860.000 820.000 820.000 820.000 Beschikbaar 800.000 790.000 750.000 750.000 750.000 Tekort * 40.000 70.000 70.000 70.000 70.000 * Tekort wordt opgevangen door inzet reserve GOA (Gemeentelijk Onderwijs Achterstandenbeleid) ** Het financiële overzicht 2018-2020 is gebaseerd op aannames. Dit in afwachting van besluitvorming gemeente begroting en rijksbeleid OAB v.a. 2018 (VVE en harmonisatie Peuterspeelzaalwerk- Kinderopvang). Bij grote financiële afwijkingen wordt er voor 2018-2020 een nieuw financieel- en activiteitenoverzicht opgesteld. 4
Hoofdstuk 4. Resultaten en risicofactoren De uitvoering van het programma loopt tot en met december 2020, is een dynamisch proces en wordt doorlopend geëvalueerd. De activiteiten worden bijgestuurd als dat nodig is. Ieder jaar wordt de balans opgemaakt en in juli 2020 volgt een eindevaluatie en wordt nieuw beleid gemaakt. Met de uitvoering van de Waalwijk Taalrijk activiteiten zoals opgenomen in dit programma willen wij bereiken dat elk kind en ouder functioneel geletterd is en blijft. In hoofdstuk 5 worden per thema de doelen, indicatoren en de te verwachte resultaten benoemd. De indicatoren vormen de basis voor de jaarlijkse monitor. Ook is hier van iedere activiteit een nulmeting weergegeven. De uitkomst van de indicatoren dienen als meetlat en zijn sturingsinstrumenten voor het verdere uitvoeringsprogramma. Resultaat Met een jaarlijkse voortgangsrapportage geven we aan hoever we gevorderd zijn in het bereiken van de doelstellingen en de gewenste resultaten. De resultaten die we in 2020 bereikt willen hebben zijn: - Borging van Waalwijk Taalrijk in (voor)scholen, bij alle betrokken instellingen, professionals en vrijwilligers. - Aantal kinderen dat eind groep 2 een taalachterstand heeft, is met 20% verminderd. - Aantal kinderen dat eind groep 8 een taalachterstand heeft, is met 20% verminderd. - Aantal ouders dat deelneemt aan de activiteiten rondom (educatief)partnerschap met ouders is met 20% toegenomen. De bovenstaande borging houdt in: - Betrokken 3 professionals/vrijwilligers hebben informatie ontvangen over welke WT-ondersteuning er is voor kind en ouder en weten welke Waalwijk Taalrijk activiteiten er in te zetten zijn. - Betrokken instellingen passen de Waalwijk Taalrijk activiteiten toe. - Betrokken professionals/vrijwilligers hebben informatie ontvangen over herkennen van signalen van laaggeletterdheid. - Betrokken instellingen stimuleren ouders aan de slag te gaan met taal. - Ouders kennen belang van taal en weten welke instellingen/activiteiten ondersteuning bieden. - Kinderen/ouders die ondersteuning nodig hebben maken gebruik van het Waalwijk Taalrijk aanbod. Risicofactoren De risico s voor dit uitvoeringsprogramma zijn: - Minder middelen van Rijk, gemeente of partners. - Onvoldoende inzet/medewerking van ouders, professionals en vrijwilligers. - Minder deelname van partners in overlegstructuren (0-18 jaar). Als er sprake is van een van deze factoren wordt het uitvoeringprogramma, indien nodig, herzien. 3 Betrokken professionals/vrijwilligers/instellingen ( GGD, kinderopvang, peuterspeelzaalwerk, basisscholen, voortgezet onderwijs, bibliotheek, welzijnswerk, gemeente) die werken met 0-18 jarigen en hun ouders/verzorgers m.b.t. WT-activiteiten. 5
Hoofdstuk 5. Activiteitenprogramma Waalwijk Taalrijk In onderstaand programma zijn binnen elk thema de activiteiten beschreven in concrete doelstellingen, activiteiten en resultaten. Verschillende activiteiten behoren tot meerdere thema s. Zij zijn opgenomen onder het thema met de meeste raakvlakken. 1. Taal Woordenschat Subsidie per jaar 160.000 WT + 380.000 VVE Voor- en vroegschoolse educatie op alle peuterspeelzalen - Aantal VVE peuters op PSZ: 158 - Totaal aantal peuters PSZ: 443 - Aantal locaties PSZ: 11 (Totaal aantal peuters gemeente: 910) (Totaal VVE peuters 2015: 221) (Totaal peuters op PSZ 2015: 718) Deskundigheidsbevordering PM-ers Kinderopvang - Aantal bijeenkomsten: 5 - Aantal peuters KO: 407 - Aantal KO: 9 - Aantal locaties: 16 (Totaal aantal peuters gemeente: 910) 2016 380.000 2017 370.000 2018-2020 350.000 v.a. 2018: budget VVE is een aanname 4 a. Doel b. Uitvoering door i.s.m. a. Het voorkomen en vroegtijdig aanpakken van (taal)ontwikkelingsachterstanden en het leren van de Nederlandse taal door de inzet van educatieve (VVE)programma s die starten in de voorschool en doorlopen in groep 2 van het basisonderwijs. Alle professionals zijn VVE-geschoold, hebben taalniveau 3F voor mondelinge vaardigheden en leesvaardigheden en 2F voor schriftelijke vaardigheden. Zij werken met een erkend VVE programma en voldoen aan normen kwaliteitskader VVE (Wet OKE). - Het aanbod bereidt de peuters voor op de basisschool. - Het pedagogisch educatief handelen van de pedagogisch medewerkers stelt peuters in staat tot spelen, leren en ontwikkelen. - Ouders zijn actief betrokken en worden gestimuleerd om thuis ontwikkelingsgerichte activiteiten met hun kind te doen. - De ontwikkeling van de peuters wordt structureel gevolgd, waardoor een ononderbroken ontwikkelingslijn en een goede aansluiting op het basisonderwijs geborgd kan worden. - Peuters die dat nodig hebben ontvangen extra aanbod, ondersteuning en begeleiding. - De voorschool werkt samen met relevante partners. - De kwaliteit van VVE wordt structureel geëvalueerd. b. Mikz peuterspeelzalen. Samenwerking met GGD Hart voor Brabant, Stichting Leerrijk en Stichting Bravoo, alle scholen PO (o.a. overdracht naar alle basisscholen in de gemeente), ContourdeTwern, de bibliotheek t.b.v. de doorgaande ontwikkelingslijn en ondersteuning in de totale ontwikkeling van het jonge kind. 5.000-10.000 a. (Gezamenlijk) deskundigheidsbevordering op diverse thema s t.b.v. de doorgaande ontwikkelingslijn en ondersteuning in de totale ontwikkeling van het jonge kind. b. De Kindereijk, Mikz, Olleke Bolleke, Pinokkio (stopt per 1-6-2016), De Schat, Het Stuurwiel, Tot Vanavond, De Vuurtoren, Ziezo. Samenwerking t.b.v. de doorgaande ontwikkelingslijn en ondersteuning in de totale ontwikkeling van het jonge kind met de Bibliotheek, GGD Hart voor Brabant, alle scholen PO (o.a. overdracht naar alle basisscholen in de gemeente), ContourdeTwern. 4 Aanname budget v.a. 2018. Er moet nog besluitvorming plaats vinden over rijksbeleid OAB (VVE- harmonisatie Peuterspeelzaalwerk en Kinderopvang) 6
Taalimpuls Voorschool - Aantal kinderen: 50 - Aantal locaties: 6 Taalimpuls groep 1-2 - Aantal kinderen: 182 - Aantal scholen: 18 Taalimpuls groep 3, groep 5 en 6 - Aantal kinderen pilot gr 3: 24 - Aantal kinderen pilot gr 5: 6 - Aantal scholen gr 3: 3 - Aantal scholen gr 5: 2 10.000 a. Het geven van ondersteuning op het gebied van taalonderwijs aan doelgroepkinderen VVE in de voorschool om hun kansen op een succesvolle schoolcarrière te vergroten. De voorschool en de vroegschool delen effectief hun expertise in het begeleiden van kinderen waardoor een stevige mix ontstaat tussen een pedagogisch en educatief aanbod en de doorgaande leerlijn voor de betreffende kinderen versterkt wordt. - Kinderen krijgen in de leeftijd van 3 tot 6 jaar een aaneensluitend aanvullend taalaanbod dat oploopt in moeilijkheidsgraad, afgestemd op de behoefte en kennisniveau van het kind - Kinderen profiteren van een goede doorgaande leerlijn waardoor zij een optimale start maken in groep 3 van het basisonderwijs en hun kansen op een goed ontwikkelingsverloop tijdens hun basisschoolperiode worden vergroot. - Het aanbod op de voorschool, vroegschool en TOV sluit op elkaar aan en is op elkaar afgestemd waardoor de educatieve winst voor de kinderen vergroot wordt. Anderstalige instromers vanaf 2 jaar worden begeleid vanuit TOV. Ouders hebben hierin een nadrukkelijke rol. - Door kennisoverdracht van de taalexpert in de voorschool naar de pedagogisch medewerker verwerven pedagogisch medewerkers op een natuurlijke wijze meer deskundigheid op het gebied van taalondersteuning en de wijze waarop je planmatig werkt aan taalstimulering. b. Mikz peuterspeelzalen ontwikkelt en werkt actief samen met de taalexperts van de Taalimpuls in de vroegschool. Daarnaast wordt samengewerkt met GGD Hart voor Brabant, Stichting Leerrijk en Stichting Bravoo (warme overdracht naar alle basisscholen in de gemeente), ContourdeTwern, de bibliotheek (o.a. themakisten op locaties, deskundigheidsbevordering voor medewerkers en ouders) 50.000 a. - Het geven van ondersteuning op het gebied van taalonderwijs aan doelgroepkinderen VVE in de groepen 1-2 om hun kansen op een succesvolle schoolcarrière te vergroten. - Vergroten van deskundigheid rondom taalverwerving bij leerkrachten in de groepen 1 en 2 op Waalwijkse basisscholen met doelgroepkinderen; - Ouders partner maken in het ondersteunen van de taalontwikkeling van hun kind; - Kennisoverdracht naar voorschool, en naar Contour de Twern, die ouders en kind ondersteunt in de thuissituatie, waardoor reeds in een vroeg stadium preventief en adequaat kan worden ingezoomd b. Stichting Leerrijk en Stichting Bravoo i.s.m. ContourdeTwern, de bibliotheek 10.000 a. Het geven van ondersteuning op het gebied van taalonderwijs aan kinderen in groep 3 en groep 5 om hun kansen op een succesvolle schoolcarrière te vergroten. Groep 3 Ongeveer 50 doelgroepkinderen groep 2 die doorstromen naar groep 3 krijgen moeite met lezen, omdat ze nog onvoldoende taal ter beschikking hebben om uitleg en opdrachten te begrijpen. Op een van de Waalwijkse basisscholen willen de taalondersteuners ervaring opdoen wat de opbrengsten zijn wanneer deze kinderen gedurende een half jaar een keer per week intensief instructietaal krijgen aangeboden, die nodig is om leesopdrachten en instructie te kunnen begrijpen. Daarnaast wordt i.s.m. BMB rondom aanbod in kleine groep gewerkt aan leesbevordering. 7
Taalondersteuning Nieuwkomers - Aantal kinderen: 54 - Aantal scholen: 13 Internationale Schakelklas - Aantal kinderen:120 TaalrijkWijzer - Aantal abonnementen: 4 2016 40.000 v.a. 2017 22.500 Uit budget armoedebeleid Groep 5 en 6 Het vergroten van technische leesvaardigheid, woordenschat en het inzetten van de juiste leesstrategieën om gelezen teksten te kunnen doorgronden. Zowel in het basis- als in het voortgezet onderwijs ontstaan hier problemen. Voor de kinderen die hierin extra begeleiding nodig hebben ontwikkelen de taalbegeleiders een curriculum, dat ze samen met de groepsleerkrachten gaan uitvoeren. b. Stichting Leerrijk en Stichting Bravoo i.s.m. ContourdeTwern en de bibliotheek 50.000 a. Het geven van ondersteuning op het gebied van het taalonderwijs aan niet of nauwelijks in het Nederlands aanspreekbare leerlingen waardoor de achterstand in de beheersing van de Nederlandse taal bij deze leerlingen wordt teruggedrongen en zij het reguliere lesprogramma zo spoedig mogelijk kunnen volgen. - Het verminderen van handelingsverlegenheid bij groepsleerkrachten in het pedagogischdidactisch afstemmen op de specifieke onderwijsbehoeften van kinderen (rechtstreeks uit het buitenland) de Nederlandse taal niet beheersen en in sommige gevallen getraumatiseerd zijn. - Afhankelijk van de leeftijd van de leerling wordt aandacht besteed aan zelfredzaamheid, basiswoordenschat, beginnende geletterdheid, leren lezen, begrijpend lezen, schooltaalwoorden en taalgericht zaakvakonderwijs. b. Stichting Leerrijk en Stichting Bravoo i.s.m. ContourdeTwern door de inzet van TOV: taalondersteuning (getrainde vrijwilliger) in de thuissituatie. Ouders bewust maken van het belang van een rijke taalomgeving als stimulans voor een optimale taalontwikkeling, maar vooral ouders laten ervaren op welke manier zij daarin zelf kunnen bijdragen (doorverwijzen naar informeleformele taalaanbod). Bijdragen aan vergroten van expertise TOV vrijwilligers t.a.v. taalondersteuning nieuwkomers in de thuissituatie. Daarnaast samenwerking met de bibliotheek voor o.a. leveren van boeken rondom thema s, deskundigheidsbevordering en delen van expertise. a. Het inzetten van vrijwilligers en onderwijsassistenten om: - In kleinere groepen en gedifferentieerder werken aan taalonderwijs. - Meer begeleiding en ondersteuning op maat bieden i.v.m. toenemende complexiteit doelgroep. - Het rendement van de ISK verhogen en een doorstroom naar het reguliere VO/MBO sneller mogelijk maken. - Ontwikkelen van pilot (v.a. schooljaar 2016-2017) Leerlingen die uitstromen naar de Waalwijkse VO scholen krijgen nog 1 jaar ondersteuning van de taalvrijwilliger van ISK b. ISK Wereldschool (Stichting Willem van Oranje) i.s.m. PO (Taalimpuls-Nieuwkomers), ContourdeTwern, Bibliotheek. a. Kinderen uit gezinnen met PasWijzer 5 kunnen zich abonneren op een gratis schoolblad (Pippo, Bobo, Rompompom, Maan-Roos-Vis, Pompoen, Okki, Taptoe, Junior, Zo zit dat) Doel stimuleringen van leesplezier/taalontwikkeling bij kinderen (en hun ouders). b. Gemeente i.s.m. GGD/VS/PO. 5 5 De PasWijzer is een persoonsgebonden pas, bedoeld voor inwoners van de gemeente Waalwijk met een smalle beurs. 8
Indicatoren voor monitoring resultaten voor taal - woordenschat voor evaluatie/monitoring Algemeen (0-6 /6-12/12+): VVE: monitor VVE (o.a. resultaatafspraken groep 1-2, expertise Pedagogische medewerkers + leerkrachten, etc.) wordt onderdeel van de op te stellen monitor 0-18 jaar. Het in beeld brengen van de resultaten van alle Waalwijkse kinderen a.d.h.v. de activiteiten / reflectie bijeenkomst(en) met betrokkenen / het aanpassen-bijstellen van aanbod a.d.h.v. gegevens uit de monitor. Taalimpuls voorschool: - Hoeveel doelgroepkinderen VVE nemen deel? - Welke (voor)scholen maken er gebruik van? - Welke resultaten t.a.v. de taalontwikkeling worden behaald? - Op welke manier is de deskundigheid van professionals verbeterd? - Op welke manier is de doorgaande lijn verbeterd met de basisscholen? Taalimpuls PO: - Hoeveel (doelgroep VVE) kinderen hebben deelgenomen per groep/per school? - Welke resultaten worden behaald t.a.v. taalontwikkeling? - Op welke manier is de deskundigheid van de groepsleerkrachten verbeterd? - In hoeverre zijn ouders betrokken? Nieuwkomers: - Welke scholen maken er gebruik van? - Hoeveel nieuwkomers en welke nationaliteiten? - Hoeveel uur per leerling wordt ondersteuning gegeven? - Hoeveel leerlingen kunnen deelnemen aan het reguliere onderwijsprogramma? - Hoe is de algemene taalvaardigheid (meten met hiervoor bestemde taaltoetsen?) - In hoeverre zijn ouders van nieuwkomers betrokken? ISK: - Ureninzet onderwijsassistent? - Ureninzet vrijwilligers? - Overzicht van aantal nieuwkomers/de leerprestaties/doorstroom van nieuwkomers? - Overzicht van de verblijfsduur binnen ISK? - In hoeverre zijn ouders betrokken? Cofinanciering thema 1: 82.650 + inzet uren professionals GGD, VS, PO, VO, de bibliotheek, CdT + vrijwilligers 9
2. Leesbevordering Subsidie WT per jaar 60.000 Boekstart voor baby s Reguliere subsidie Bibliotheek - Aantal baby s 2015: 438 - Aantal passen: 135 Boekstart in de kinderopvang - Aantal locaties: 8 - Aantal groepen: 21 Leesbevordering Voor- en vroegschoolse educatie (VVE) - Aantal locaties KO+PSZ:17 - Aantal scholen: 18 Landelijke subsidie bibliotheek 2016-2017 a. Doel b. Uitvoering door i.s.m. a. Stimulering lezen met baby s. Ouders ontvangen als hun kind 3 maanden is een van de gemeente een brief met Boekstartbon om het gratis Boekstartkoffertje op te halen in de bibliotheek en hun kind gratis lid te maken. De GGD vraagt tijdens het 8 maanden bezoek of de ouder hier al gebruik van heeft gemaakt. Zo worden ouders gestimuleerd met hun jonge kind aandacht te besteden aan boeken, voorlezen en bibliotheekbezoek. b. Bibliotheek i.s.m. Gemeente/GGD/Voorscholen a. Taalstimulering van jonge kinderen d.m.v. een structurele samenwerking op het gebied van: - een aantrekkelijke leesomgeving - voldoende en gevarieerd aanbod van boeken - deskundigheidsbevordering pedagogisch medewerkers - werken volgens een voorleesplan - ouderbetrokkenheid - leesmonitoring b. Bibliotheek i.s.m. de Voorscholen 10.000 a. Taalstimulering van het jonge kind 0-6 jaar. Daarnaast wordt er ingezet op leesbevordering en mediawijsheid, ouderbetrokkenheid, collecties en deskundigheidsbevordering van professionals GGD, VS, PO groep 1-2. Ondersteuning door bestaande, aangepaste of nieuwe producten of diensten bij leesbeleving, taalstimulering en ouderbetrokkenheid. b. Bibliotheek i.s.m. GGD/Voorscholen/PO groep 1-2 Naschools leesavontuur PO - Aantal kinderen (+ ouders): 79 - Aantal scholen (+ teamscholing):5 - Aantal leerkrachten masterclass Leesplezier: 30 25.000 a. Taal(lees)stimulering in een naschoolse setting (verlengde schooldag), met aandacht voor vergroten woordenschat, leesmotivatie en leesplezier, aan (doelgroep)kinderen in groep 4 t/m 8 om hun kansen op een succesvolle schoolcarrière te vergroten. - Vergroten van deskundigheid van leerkrachten met betrekking tot het stimuleren van leesmotivatie en leesplezier in de reguliere lessen, zodat niet alleen doelgroepkinderen kunnen profiteren van de extra taalstimulering. - Ouders van (doelgroep)kinderen betrekken bij het lezen van hun kind met informatie over (voor)lezen, het geven boekentips en het praten over boeken. - Het belang van voorbeeldgedrag bij ouders en leerkrachten onder de aandacht brengen. - Het stimuleren van het ontwikkelen van een rijke leesomgeving zowel op school als thuis. - Bij het stimuleren van leesmotivatie en leesplezier is er aandacht voor al het leesbare: zowel het gedrukte boek of tijdschrift als het digitale boek, kinderboekenapps en lees bevorderende websites voor kinderen. b. Bibliotheek i.s.m. PO 10
Meer leesplezier voor jongeren in Waalwijk VO - Aantal kinderen 1 e klas VMBO: afname leesmonitor: 750 - Aantal scholen: 4 Deskundigheidsbevordering 8 VO scholen - Docenten Nederlands: 24 25.000 a. Alle VO-scholen in Waalwijk werken structureel samen aan het verhogen van de taal- en leesvaardigheden van leerlingen in leerjaar 1 en 2 (Wordt in volgende jaren uitgebreid naar bovenbouw). In deze samenwerking zijn de ouders van de leerlingen volwaardige partner en zij ondersteunen/stimuleren de kinderen in de thuissituatie. Binnen deze educatieve samenwerking wordt een leesplan per school ontwikkeld. Ook is er aandacht voor deskundigheidsbevordering van docenten. Vanuit visie-doelen wordt een activiteitenplan opgesteld met leesbevorderingsactiviteiten die gericht zijn op het vergroten van het leesplezier. b. Bibliotheek i.s.m. VO Evenwichtige en dynamische collecties Nulmeting volgt uit de rapportage Landelijke leesmonitor VS/PO/VO Indicatoren leesbevordering voor evaluatie/monitoring Investering scholen of andere partijen (fondsen, sponsoring) Reguliere subsidie BMB + activiteiten WT a. Alle instellingen hebben een gevarieerd aanbod van boeken dicht bij de kinderen. Een evenwichtige collectie dicht bij de kinderen is van groot belang om het lezen te bevorderen. Deze sluit aan bij het niveau van de kinderen en de werkwijze van de instelling en biedt een grote variëteit aan soorten boeken. Zo zorg je er voor dat er voor alle kinderen voldoende keus is en dat ze geïnspireerd en uitgedaagd worden. Per instelling (GGD/VS/PO/VO) zal in relatie met de overige activiteiten Waalwijk Taalrijk, bekeken worden wat de optimale collectie is. Optimaal stimuleren van kinderen om te gaan lezen. Hierbij worden professionals ondersteund vanuit de expertise van de bibliotheek. Hierbij zijn de volgende fases te onderscheiden: - Informeren: Elke professional en elke ouder is bekend met de mogelijkheden m.b.t. leesbevordering. Alle kinderen zijn bekend met de mogelijkheden m.b.t. lezen voor je plezier - Motiveren: Elke professional is zich bewust van belang van leesbeleving en bereid dit te integreren in de dagelijkse werkzaamheden. Elke ouder is zich bewust van het belang van hun rol m.b.t. lezen, is bereid hun kinderen dagelijks voor te lezen en/of te stimuleren te lezen. Alle kinderen hebben een positieve leeshouding en zijn bereid dagelijks te lezen. - Activeren: Elke professional integreert leesbeleving in de dagelijkse werkzaamheden (indien van toepassing). Elke ouder zorgt voor voorbeeldgedrag: bibliotheekbezoek, boeken lenen, (voor)lezen, een rijke leesomgeving thuis en stimuleert de kinderen te lezen. Alle kinderen lezen dagelijks met plezier. - Aandacht voor leesbeleving is geborgd op alle instellingen b. Bibliotheek i.s.m. GGD/VS/PO/VO Baby s/vs/groep 1-2 (0-6 jaar): Aantal bibliotheekinschrijvingen van 0-jarigen n.a.v. Boekstart voor baby s; Landelijke Leesmonitor bij Boekstart in de Kinderopvang locaties; aantal kinderen per activiteit per instelling; aantal ouders per activiteit per instelling; Afname aantal producten en diensten algemeen per instelling; Afname aantal producten met ouderbetrokkenheid per instelling. 11
6-12 jaar: Landelijke leesmonitor 6 (v.a. schooljaar 2016-2017 voor Leesavontuur scholen uit projectsubsidie/ anders uit budget scholen; aantal leerlingen met bibliotheekpas - per groep; aantal activiteiten per instelling gericht op kinderen; aantal ouders per instelling bij Naschools Leesavontuur; aantal ouders per activiteit per instelling. inventarisatie collectie per instelling/toegang tot boeken. V.a. 12 jaar: Landelijke leesmonitor 7 (VMBO; Uitbreiding naar HAVO 2016-2017); aantal leerlingen met bibliotheekpas - per klas; indicatoren die volgen uit leesplannen VO-scholen; inventarisatie collectie per instelling/toegang tot boeken. Cofinanciering thema 2: 45.000,00 (Bibliotheek) + inzet uren professionals GGD, VS,PO,VO, de Bibliotheek, CdT + vrijwilligers 3. (Educatief) Partnerschap met ouders TOV (Thuisondersteuning met vrijwilligers) - Kinderen (ouders): 100 - Getrainde vrijwilligers: 46 Ouderbijeenkomsten - Aantal locaties (voor)scholen: 6 - Aantal bijeenkomsten: 74 (eenmalig, meermalig, wekelijks) Taal voor thuis - Aantal groepen: 4 - Aantal ouders: 28 Subsidie WT a. Doel 200.000 b. Uitvoering door i.s.m.. 173.145 a. Ouders volgen, ondersteunen/stimuleren de ontwikkeling van hun kind in de thuissituatie. ContourdeTwern coördineert en ondersteunt de vrijwilligers die vanuit TOV kinderen (0-6 jaar) pilot 6+ en gezinnen ondersteunen in het voorkomen van achterstanden en problemen. Met de inzet van vrijwilligers wordt gewerkt aan: - Voorkomen dat alledaagse problemen uitgroeien tot ernstige langdurige en problemen. - Vergroten van vaardigheden van ouders, waardoor een meer stimulerend/educatief thuismilieu ontstaat. - vergroten van het zelfvertrouwen en zelfredzaamheid van ouders. - versterken van de sociale relaties/ netwerk van ouders. - Stimuleren van ouderparticipatie. - Efficiënt gebruik maken van beschikbare diensten, voorzieningen en regelingen. b. ContourdeTwern i.s.m. getrainde vrijwilligers/ggd/voorscholen/po 10.000 a. Ouderparticipatie (ouderbetrokkenheid) verhogen bij het kind thuis en bij het kind op school; - Vergroten taalvaardigheid ouders. - Empowerment moeders/ouders. - Opvoedingsondersteuning gericht op taalstimulering van de kinderen Ouders volgen de voortgang van hun kind op school en ondersteunen deze. Ouders ondersteunen elkaar. Ouders stimuleren de taalontwikkeling van hun kind thuis. b. ContourdeTwern i.s.m. getrainde vrijwilligers/ggd/voorscholen/po 6 Landelijke leesmonitor PO (jaarlijks):monitoring van lees- en leengedrag leerlingen, leescultuur thuis en het lees bevorderend gedrag van leerkrachten. 7 Landelijke leesmonitor VO (jaarlijks):monitoring van lees- en leengedrag VMBO leerlingen, leescultuur thuis en het lees bevorderend gedrag van leerkrachten. 12
Taalmaatjes - Aantal vrijwilligers:15 - Aantal deelnemers: 18 MET Betrokken ouders - Aantal gezinnen: 20 Ouderbetrokkenheid voortgezet onderwijsscholen in Waalwijk - Interviews/nulmeting: 5 VO-scholen - Vragenlijst ouders (1 e klas SG de Overlaat) deel 1:190 Ouders en leesontwikkeling van hun kind Onderdeel van activiteiten leesbevordering: - Boekstart voor baby s, - Boekstart in e Kinderopvang, - Naschools Leesavontuur (PO) - Meer leesplezier voor jongeren (VO) Indicatoren voor monitoring resultaten partnerschap met ouders voor evaluatie/monitoring Reguliere subsidie CdT a. 1-op-1 taalactiviteit onder leiding van een vrijwilliger waarbij 1 keer in de week samen de Nederlandse taal beoefent wordt. Doelgroep: Mannen en vrouwen (minimaal 18 jaar). b. Taalmaatjes is een initiatief van het Vrijwilligerspunt Waalwijk i.s.m. sociaal werk, taalactiviteiten ContourdeTwern, getrainde vrijwilligers/ggd/voorscholen/po/vo/team WijZ/ROC/Baanbrekers. 13.684 a. Ouderbetrokkenheid en participatie van m.n. etnische ouders vergroten, wat een positieve invloed heeft op de leerprestaties van de leerling. Leerlingen kunnen zich beter ontwikkelen als er vertrouwen is in de toekomst. Betrokkenheid van ouders wordt actief gestimuleerd waardoor het zelfbeeld van de leerling kan verbeteren en samenhangend risico wordt voorkomen. b. ContourdeTwern i.s.m. MET Praktijkonderwijs 9.565 (eenmalig) Zie thema 2. Leesbevordering a. Onderzoek VO scholen: Door inventarisatie (nulmeting) nagaan op welke manier ouderbeleid is vormgegeven en vanuit welke visie, hoe ouderbetrokkenheid er momenteel uitziet voor voortgezet onderwijs in Waalwijk. De aanbevelingen/uitkomsten inzetten om verdere (educatief)partnerschap met ouders na te streven. - Vragenlijst is begin- en einde schooljaar 2015-2016 uitgezet onder alle brugklasouders van SG de Overlaat om wensen, behoeften en verwachtingen te peilen. Zo willen we inzicht krijgen in de wijze waarop ouders in het algemeen en laaggeletterde ouders in het bijzonder betrokken kunnen worden bij de school en hoe scholen educatief partnerschap kunnen realiseren. b. Sardes i.o.v. gemeente i.s.m. SG de Overlaat, Dr. Mollercollege, Walewyc-mavo, Willem van Oranjecollege, MET praktijkonderwijs. a. Ouders betrekken bij de leesontwikkeling van hun kind vanuit de activiteiten: Boekstart voor baby s, Boekstart in de Kinderopvang, Naschools Leesavontuur (PO) en Meer leesplezier voor jongeren (VO). Hierbij wordt met ondersteuning van de leesconsulent de professionals getraind en gestimuleerd om ouders te: - Informeren ( kennis, weten): elke ouder is bekend met de mogelijkheden mbt leesbevordering - Motiveren (houding, willen): elke ouder is zich bewust van het belang van hun rol tav lezen, is bereid hun kinderen dagelijks voor te lezen en/of te stimuleren te lezen en lenen - Activeren (gedrag, doen): elke ouder zorgt voor voorbeeldgedrag; bibliotheekbezoek, boeken lenen, (voor)lezen, een rijke leesomgeving thuis en stimuleert de kinderen te lezen en lenen b. Bibliotheek Mien-Brabant in samenwerking met de voorscholen, basisscholen en voortgezet onderwijs instelling (de (voor-) lees coördinator). De samenwerking met de GGD wordt vorm gegeven via Boekstart voor baby s. Indicatoren Bibliotheek 0-6 jaar: aantal inschrijvingen n.a.v. boekstart koffertje; aantal ouders bij informatieavonden per instelling; aantal ouders bij introductie bijeenkomst van de thema s per instelling; aantal ouders per instelling bij groepsbezoeken aan bieb met peuters(ko-psz) en kleuters; aantal producten ouderbetrokkenheid vanuit oudermodules voorleeskisten + logeerbeer. 6-12 jaar: deelname aantal ouders per instelling bij alg. Naschoolsleesavontuur; deelname aantal ouders per instelling bij workshops; deelname aantal ouders per instelling bij ouderbijeenkomst leesbeleving V.a. 12 jaar: indicatoren volgen uit leesplannen VO-scholen. 13
Indicatoren TOV - Aantal kinderen (leeftijd+naam KO/PSZ/PO+aantal maanden) thuisprogramma TOV - Aantal ouders thuisprogramma TOV - Aantal ouderbijeenkomsten per locatie Indicatoren Taal voor thuis - Aantal groepen / locaties - Aantal deelnemers - Aantal deelnemers dat doorstroomt naar taal-reken-digi cursus Indicatoren Taalimpuls/Nieuwkomers/ISK - Meetinstrument wordt schooljaar 2016-2017 ontwikkeld Met Betrokken Ouders - Aantal ouders/leerlingen - Gesprekken met ouders Cofinanciering thema 3: 10.000 + uren professionals GGD, VS, PO, VO, de Bibliotheek, CdT + vrijwilligers 4. Ondersteuning, (ontwikkeling) monitoring, innovatie, onvoorzien Monitoring (opstellen uitvoeren) (resultaatafspraken + afspraken voor reflectiebijeenkomsten etc.) Coördinatie Waalwijk Taalrijk Jaarlijkse (inspiratie) avondbijeenkomst Waalwijk Taalrijk : - Aantal deelnemers 20 mei 15: 100 Subsidie WT a. Doel 70.000 b. Uitvoering door i.s.m.. 10.000 a. Gegevens verzamelen (aan de hand van de indicatoren WT) om zicht te krijgen (houden) op de resultaten van de activiteiten, om de kwaliteit te bewaken en te bevorderen. Hierdoor nóg beter te kunnen evalueren, af te stemmen, bij te sturen om de doelstellingen te bereiken. - vervolg VVE monitoring (verplichting)/opnieuw vaststellen van indicatoren: vervolg op huidige monitoring van o.a. deelname, bereik doelgroepen, taalontwikkeling, resultaatafspraken en kwaliteit uitvoering. - WT vraagt om uitbreiding monitor (was 0-6 jaar => wordt 0-18 jaar) aan de hand van de thema s taal-woordenschat / Leesbevordering / (educatief) partnerschap met ouders / ondersteuning/ontwikkeling/innovatie b. Gemeente i.s.m. (voor)scholen, GGD, Bibliotheek, ContourdeTwern 25.000 12 uur coördinatie WT: algemene regie, begeleiden werkgroepen, verbinden van de activiteiten, opstellen monitor, ontwikkelen website, initiëren van jaarlijkse conferentie/netwerk bijeenkomst, verbinding zoeken (inhoud + middelen) met externe partijen (rijk, provincie, fondsen, bedrijven) 3.500 a. - Terugkoppeling wat afgelopen jaar (jaren) met WT is bereikt? - (verdere) Verbindingen maken met elkaar / informatie delen. - Inspireren: deelnemers krijgen zin om zelf nog meer bij te dragen aan de taalontwikkeling van kinderen in samenwerking met de ouders. - Deelnemers zien hoe ze zelf onderdeel zijn van een doorgaande lijn in de ondersteuning van kinderen en ouders. - Deelnemers komen op nieuwe ideeën (delen)/verbindingen maken/uitvoeren eigen praktijk. 14
Ontwikkeling/innovatie, onvoorzien 31.500 Website, communicatie onderdelen (posters, flyers, WT marketing), uitvoeringsprogramma visualiseren (middel om met professionals en ouders te reflecteren), verdere (innovatieve) ontwikkelingen op de (verbinding) onderdelen taal-woordenschat / Leesbevordering / (educatief) partnerschap met ouders, verbinding actieprogramma s Tel mee met Taal o.a. Taalhuis/taalakkoord. b. Gemeente i.s.m. VS, PO,VO, GGD, Bibliotheek, ContourdeTwern, overige (mogelijke) partners Indicatoren voor monitoring - Monitor 2016-2020 wordt 2 e helft 2016 ontwikkeld en uitgevoerd resultaten van thema 4. - Interviews/evaluatie n.a.v. bijeenkomsten Cofinanciering thema 4: PM + uren professionals GGD, VS, PO, VO, de Bibliotheek, CdT + vrijwilligers. (Mogelijk aanvulling door derden: fondsen, bedrijven, provinciale-landelijke subsidies) 15
Bijlage 1. Waalwijk Taalrijk! Aanpak Taal: ouder en kind samen (0-18 jaar) Aanleiding - Resultaat taalontwikkeling van doelgroepkinderen in basisonderwijs blijft achter. - Kwaliteitsrapportage VVE (onderwijsinspectie): opstellen van ouderbeleid. - LEA: taalprojecten (VVE)ouderprojecten nieuwe OAB beleidsperiode vanuit één plan. - Landelijke aanpak laaggeletterdheid Taal in de levensloop (SZW, OCW, VWS). Visie Taal is een basisvoorwaarde voor kinderen om optimaal hun talenten te kunnen ontwikkelen. Binnen de gemeente Waalwijk streven we ernaar dat elk kind en elke ouder functioneel geletterd is en blijft. Samenwerking tussen ouders en professionals op basis van partnerschap is hiervoor noodzakelijk. Samenwerking met ouders voor optimale taalontwikkeling van kind - Veel ouders weten niet hoe belangrijk hun rol is bij de (taal)ontwikkeling van hun kind. - Sommige ouders missen kennis en vaardigheden om hun kind thuis te stimuleren. - Partnerschap met ouders goed vormgeven: dit heeft een positief effect op de (leer)ontwikkeling van kinderen. Doorgaande lijn Kennis hebben van leerlijnen en leerdoelen bij taal is voor de professional noodzakelijk om het didactisch handelen goed af te kunnen stemmen op de behoeften van het kind. Wanneer ouders op de hoogte zijn van relevante momenten in de taalontwikkeling van hun kind en welke betekenisvolle rol zij hierin zelf kunnen vervullen, nemen kansen op een succesvolle schoolcarrière toe. Uitgangspunten - Zorgen dat elk kind zijn talenten optimaal kan ontwikkelen (taal- en leesontwikkeling). - Actieve inzet op een doorgaande lijn (taal- en leesontwikkeling) van kinderen. - Actieve inzet op partnerschap met alle ouders. Doelen Kind - Elk kind is functioneel geletterd. Ouder - Ouders zijn zich bewust hoe belangrijk een goede taalontwikkeling is voor het functioneren van hun kind, nu en in de toekomst. - Ouders doen ontwikkelings- en onderwijsondersteunende activiteiten met hun kind, gericht op taal- en leesontwikkeling. - Ouders ontvangen (indien nodig) extra ondersteuning en/of scholing, om hun kind gerichter te kunnen ondersteunen. Professional - Professionals voeren actief beleid op taal- en leesbevordering. - Er is partnerschap met álle ouders, uitgaande van de kracht van ouders en aansluitend bij wat ouders wensen, willen en kunnen ta.v. de (taal)ontwikkeling van hun kind. - Er is een sluitend aanbod en samenhang in taalbevordering (doorgaande lijn vereist) - Alle professionals hebben gericht ouderbeleid ontwikkeld. 16
Bijlage 2. Lokale Educatieve Agenda (LEA) 2016-2020 Algemene visie en doelstellingen uit LEA notitie Verdiepen en verbreden De visie: Wij willen als LEA-ketenpartners alle jeugdigen van 0-23 jaar thuisnabij educatie en ondersteuning bieden aansluitend bij hun mogelijkheden en talenten en die ook samen ontwikkelen. Dit betekent dat kinderen die dat nodig hebben extra educatie en/of ondersteuning krijgen. Hierbij dienen de ketenpartners verbinding te maken tussen passend onderwijs en zorg voor jeugd. Dit binnen de financiële kaders van zowel passend onderwijs, de zorg voor jeugd als het onderwijsachterstandenbeleid. Algemene doelstelling voor het LEA beleid voor de periode 2016-2020. Deze wordt ontleend aan het wettelijk kader Ontwikkelingskansen door Kwaliteit en Educatie en is en blijft gericht op het bieden van kansen aan leerlingen: het voorkomen en terugdringen van achterstanden, zodat de kansen, leerprestaties en schoolloopbanen van kinderen en jongeren verbeteren om zo hun mogelijkheden op een goede schoolloopbaan en maatschappelijke carrière te vergroten. Drie deelterreinen (o.b.v. bereikte resultaten en wettelijke taakstelling) 1. Bevorderen van de taalvaardigheid van jongeren van 0-18 jaar. 2. Bevorderen van de samenwerking tussen school en ouders en het ondersteunen van ouders bij de schoolloopbaan van leerlingen vanuit educatief partnerschap. 3. Versterken samenhang en afstemming tussen diverse beleidsterreinen (jeugdhulp, Passend Onderwijs e.d.). Specifieke doelstellingen deelterrein 1 en 2 Voorafgaand aan de doelstellingen volgt eerst een korte onderbouwing/context. 1. Bevorderen van de taalvaardigheid van jongeren van 0-18 jaar. In Nederland hebben maar liefs 1,5 miljoen mensen problemen met lezen en schrijven. Zij ondervinden hierdoor moeilijkheden om volwaardig mee te kunnen doen in een talige samenleving als de onze. Geletterdheid vormt de basis voor participatie in de samenleving: duurzame inzetbaarheid op de arbeidsmarkt, het bevordert de zelfredzaamheid en verbetert de mogelijkheid om deel uit te maken van een sociaal netwerk. De overheid bekommert zich al een aantal jaren om de kwaliteit van de geletterdheid te verhogen. Tot recent waren dat in hoofdzaak de ministeries van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en Volksgezondheid, Welzijn en Sport die beleidsmaatregelen namen om de geletterdheid te verhogen. In het recente actieprogramma Tel mee met taal participeert ook het ministerie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Immers een betere taalbeheersing vergroot de kansen van volwassenen op de arbeidsmarkt en draagt bij aan een volwaardige positie in de samenleving. Om te bereiken dat elk kind en ouder functioneel geletterd wordt, wordt een inzet gevraagd van ouders, voorschoolse instellingen, werkgevers, maatschappelijke organisaties en overheden. De gemeente Waalwijk onderschrijft de doelstellingen van het Actieprogramma volledig en heeft voor de periode tot 2020 het beleidsplan Waalwijk Taalrijk ontwikkeld. Nadrukkelijk wordt daarin vastgesteld dat de rol van ouders essentieel is bij de ontwikkeling en versterking van de geletterdheid. Veel ouders weten niet hoe belangrijk hun rol is bij de (taal)ontwikkeling van hun kind. Echter nogal wat ouders missen kennis en vaardigheden om hun kind op een goede manier thuis hierin te stimuleren. Het is noodzakelijk dat ouders zich hiervan (nog meer) bewust worden gemaakt en dat indien dat nodig is, ouders hierbij worden geholpen. Wanneer ouderbetrokkenheid goed wordt vormgegeven, heeft dit een positief effect op de (leer)ontwikkeling van kinderen. De aanpak van taal kan niet zonder ouders. Specifieke doelstellingen voor het bevorderen van de taalvaardigheid: - Elk kind is functioneel geletterd dat wil zeggen dat deze beschikt over kennis en vaardigheden die hem of haar in staat stellen om taal te gebruiken als middel voor communicatie en informatieverwerking. 17
- Het geven van ondersteuning op het gebied van taalvaardigheden en taalonderwijs aan doelgroepkinderen VVE in de voor- en vroegschoolse periode om hun kansen op een succesvolle schoolcarrière te vergroten. - Het geven van ondersteuning op het gebied van het taalonderwijs aan niet of nauwelijks in het Nederlands- aanspreekbare leerlingen waardoor de achterstand in de beheersing van de Nederlandse taal bij deze leerlingen wordt teruggedrongen en waardoor zij het reguliere lesprogramma op school na korte tijd kunnen volgen. - Geven van extra taalimpulsen in (na)schoolse setting, met aandacht voor het vergroten van de woordenschat, de leesmotivatie en het leesplezier aan doelgroepkinderen om hun kansen op een succesvolle schoolcarrière te vergroten. - Ouders van doelgroepkinderen betrekken bij het lezen van hun kind met informatie over (voor)lezen, het geven van boekentips en het praten over boeken. - Ouders partner maken in het ondersteunen van de (taal)ontwikkeling van hun kind. - Kennisoverdracht naar voorschoolse instellingen, waardoor in vroeg stadium gestart kan worden met inzet taalinterventies. - Het vergroten van de deskundigheid van professionals voor leerlingen van 0 18 jaar m.b.t. de versterking van de taalvaardigheid, het stimuleren van leesmotivatie en leesplezier in het taal- en leesonderwijs. - Het belang van voorbeeldgedrag bij ouders en professionals onder de aandacht brengen. 2. Bevorderen van de samenwerking tussen school en ouders en het ondersteunen van ouders bij de schoolloopbaan van leerlingen vanuit educatief partnerschap. In het kader van de LEA wordt het belang van educatief partnerschap benadrukt. Daarbij staat een wederzijdse betrokkenheid van ouders en school centraal ten einde optimale omstandigheden te creëren voor de ontwikkeling en het leren van kinderen, thuis en op school. In een gelijkwaardige relatie worden beslissingen ten aanzien van het kind gezamenlijk genomen, uiteraard met inachtneming van de verschillende eindverantwoordelijkheden van ouders en school. Ouders zijn de eerstverantwoordelijken voor de opvoeding van hun kinderen. Als eerstverantwoordelijken willen zij betrokken zijn of invloed uitoefenen op het beleid en de werkwijze van de school van hun kind. De leraar is de onderwijsprofessional en is eerstverantwoordelijk voor het bieden van goed onderwijs aan de leerlingen. Van wezenlijk belang is dat ouders en school enerzijds deze gescheiden verantwoordelijkheden (h)erkennen, maar anderzijds continu met elkaar in dialoog blijven. Op die manier kunnen zij profiteren van elkaars kennis, bij het zoeken naar de juiste ondersteuning en oplossingen. Het in continue dialoog vinden van de juiste oplossingen noemen we educatief partnerschap. Specifieke doelstellingen voor deelterrein 2: - Ouders en school gaan op een respectvolle wijze met elkaar om. Voor ieder overleg staat het belang van de voortgang van de schoolloopbaan van de leerling voorop. - Scholen en instellingen zien ouders als een educatief partner bij de versterking van de schoolloopbaan van leerlingen. - Iedere school heeft een set van routines (vastgelegd in het schoolbeleid) tot haar beschikking om de relatie tussen ouders en school te versterken. Specifieke aandacht daarbij voor de routines in het contact met ouders van kinderen met een ondersteuningsbehoefte. - Leraren kunnen professioneel handelen in de communicatie met ouders (respect, gespreksvoering, actief luisteren, bemiddeling, omgaan met conflicten). - Ouderbetrokkenheid en participatie van vooral ouders met een niet-nederlandse achtergrond vergroten (positieve invloed op de leerprestaties van de leerling). 18
Bijlage 3. Laaggeletterdheid/ Tel mee met Taal 2016-2018 In Nederland is laaggeletterdheid een van de grote maatschappelijke problemen. Ruim 1,3 miljoen volwassenen in de leeftijd van 15 tot en met 65 jaar beheersen de Nederlandse taal onder het eindniveau van het basisonderwijs. Daardoor kunnen zij overheidsbrieven, veiligheidsvoorschriften en medicijnbijsluiters niet goed lezen. Ook weten zij hun weg onvoldoende te vinden op het internet, zijn ze vaker werkloos en hebben ze meer schulden. Dat maakt deze mensen kwetsbaarder en het kost de samenleving onnodig veel geld. Investeren in leesbevordering en het voorkomen en bestrijden van taalachterstanden is daarom een investering die loont, voor laaggeletterden zelf en voor de maatschappij in het algemeen. Onder laaggeletterdheid 8 verstaan we: onvoldoende kunnen lezen, schrijven, rekenen en omgaan met alledaagse technologie. Bij laaggeletterden wordt vaak aan allochtonen gedacht, vanuit de veronderstelling: zij kennen de Nederlandse taal onvoldoende. Uit onderzoek blijkt dat ongeveer een derde van de laaggeletterden van allochtone afkomst is en twee derde van Nederlandse afkomst. Gezin Bijna 14% van alle kinderen loopt het risico op latere leeftijd onder de noemer 'laaggeletterd' te vallen. Een kwart tot een derde van de leerlingen in groep 8 heeft problemen met leesvaardigheid. De taalvaardigheid van ouders heeft directe invloed op die van hun kinderen. Ouders met een lage taalvaardigheid kunnen hun kinderen minder goed ondersteunen op school. Kinderen die opgroeien in een taalarm gezin lopen daarmee meer risico om een taalachterstand op te lopen. Vaak gaan deze achterstanden van de ene op de volgende generatie over. Daarom moet laaggeletterdheid tegelijkertijd worden voorkomen bij kinderen en worden bestreden bij ouders, zowel bij moeders als bij vaders. Zo kan de vicieuze cirkel van het doorgeven van taalachterstanden worden doorbroken. Laaggeletterdheid gaat vaak samen met lage reken- en digitale vaardigheden. Het ontbreken van financieel overzicht, vaak in relatie tot internetbankieren, kan leiden tot schulden. Het percentage gezinnen waarin laaggeletterdheid voorkomt, is bij de schuldhulpverlening groter dan gezinnen waar deze problematiek geen rol speelt. Tevens belemmert laaggeletterdheid het aangaan van sociale contacten en draagt zo bij aan sociale isolatie. Tel mee met Taal Tel mee met Taal is een landelijk actieprogramma van de ministeries van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW), Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) en Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) gericht op het voorkomen en bestrijden van laaggeletterdheid en het bevorderen van lezen, in aanvulling op het reguliere onderwijs. Het is ter ondersteuning van taalaanbieders, werkgevers, bibliotheken, maatschappelijke organisaties en gemeenten (bij de wettelijke taken VVE, Volwasseneducatie en bijstand). Het programma ondersteunt met instrumenten en methoden, kennis en expertise. Wie moeite heeft met lezen moet overal terecht kunnen voor taalscholing en geen enkel kind mag opgroeien in een taalarme omgeving. In Tel mee met Taal, dat van 2016 tot en met 2018 gaat lopen, hebben gemeenten de regierol. In het programma dat in vijf actielijnen vorm krijgt bundelen bestaande organisaties op het gebied van leesbevordering en taalvaardigheid hun krachten. 8 Het taalniveau bevindt onder niveau 1F (referentieniveaus Meijerink). Volgens de nu geldende definities ben je laaggeletterd als je niveau 2F niet beheerst. 19
Stichting Lezen is als penvoerder samen met de Koninklijke Bibliotheek verantwoordelijk voor de landelijke coördinatie en ondersteuning van het programma Kunst van Lezen (o.a. van BoekStart en Bibliotheek op school) Doelstellingen Tel mee met taal De kwaliteit en toegankelijkheid van het taalaanbod te verbeteren zodat tienduizenden Nederlanders betere kansen op volwaardige maatschappelijke participatie en integratie krijgen. Effectief taalbeleid ook in Waalwijk opzetten/versterken zodat alle inwoners kansen krijgen om beter te leren lezen, schrijven en communiceren in het Nederlands. - Tenminste 45.000 Nederlanders verbeteren hun taalbeheersing zodanig dat zij aantoonbaar beter scoren op taalbeheersing en maatschappelijke participatie, waaronder arbeidsdeelname. - 1 miljoen jonge kinderen tot en met de basisschoolleeftijd zijn bereikt met leesbevorderingsactiviteiten, zodat hun taalvaardigheid en leesplezier toenemen. Dit zijn mijlpalen op weg naar een structurele regionale samenwerking gericht op het voorkomen en bestrijden van laaggeletterdheid. De 5 actielijnen: Actielijn 1: Lokale netwerkaanpak via Taal voor het Leven Actielijn 2: Regionale taalakkoorden en stimuleringsbudgetten Actielijn 3: Leesbevordering via Kunst van Lezen Actielijn 4: Experimenten Actielijn 5: Kennis en communicatie Kick off bijeenkomst Tel mee met taal 19-6-2015 (tekening: Jochem Galema) 20