RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEITSONDERZOEK Montessori High School HAVO Plaats : Leeuwarden BRIN nummer : 20DL C6 BRIN nummer : 20DL 06 HAVO Onderzoeksnummer : 290887 Datum onderzoek : 3 november 2016 Datum vaststelling : 9 januari 2017
Pagina 2 van 11
1. INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs heeft op 3 november 2016 een onderzoek uitgevoerd op Piter Jelles Montessori High School, om een oordeel te kunnen uitspreken over de kwaliteit van het onderwijs op deze afdeling en over de naleving van wet- en regelgeving. Piter Jelles Montessori High School is een categorale havo-school in Leeuwarden. De school heeft momenteel ruim 300 leerlingen. In de afgelopen jaren is het leerlingenaantal van deze school gedaald. Dit is gevolg van het feit dat de school voorheen meer opleidingen aanbood. Vanaf het schooljaar 2012-2013 kunnen leerlingen op deze school alleen nog de opleiding havo volgen. Naast de daling van het leerlingenaantal heeft de school in de afgelopen jaren te maken gehad met relatief veel wijzigingen in het team en discontinuïteit in de schoolleiding. Aanleiding De aanleiding voor dit onderzoek is het volgende. Wij hebben voor Piter Jelles Montessori High School een risicoanalyse uitgevoerd. Uit deze analyse kwam naar voren dat de onderwijsresultaten op deze school onder de norm zijn. Op 5 juli 2016 hebben wij de uitkomsten van deze risicoanalyse met het bevoegd gezag besproken. Naar aanleiding van dit gesprek is besloten een onderzoek uit te voeren. Montessori High School is tevens betrokken in het jaarlijkse steekproefonderzoek voor De Staat van het Onderwijs 2016/2017. Dit onderzoek gebruiken we om informatie te verzamelen over het thema opbrengstgericht werken waarover we in De Staat van het Onderwijs over 2016/ 2017 zullen rapporteren. Toezichthistorie Voorheen bood Piter Jelles Montessori ook de opleidingen vmbo (g)t en vwo aan, vanaf 2012-2013 enkel nog havo. De (voormalige) afdeling vwo van deze school had vanaf 2007 een aangepast arrangement vanwege onvoldoende onderwijsresultaten. De afdeling havo kreeg eveneens een aangepast arrangement, in oktober 2009, vanwege onvoldoende onderwijsresultaten. De rendementen van de school (zowel in de onderbouw als in de bovenbouw) lagen ver onder het landelijk gemiddelde. De kwaliteit van het onderwijsproces was wel van een aanvaardbaar niveau. Pagina 3 van 11
In 2010 bleek dat de onderwijsresultaten nog steeds onvoldoende waren, de inspectie handhaafde het aangepast arrangement. Pas in november 2012 kon een basisarrangement worden afgegeven. Op de opbrengstenkaart 2013 waren de onderwijsresultaten echter opnieuw onvoldoende. De oorzaak hiervoor lag, volgens het inspectierapport van oktober 2013, in onrust door de keuze van het bestuur om deze school als een categorale havo verder te laten gaan. Deze keuze vond plaats in het kader van een reorganisatie waar het team niet positief tegenover stond. In hetzelfde rapport stond dat het team ondertussen wel weer positiever werkte aan het vormgeven van goed onderwijs, in 2014 werden de opbrengsten weer voldoende. Daarom kreeg de school een basisarrangement. Onderzoeksopzet De inspectie vormt haar kwaliteitsoordelen door de onderwijspraktijk van de school te toetsen aan een selectie van kwaliteitsindicatoren uit het toezichtkader voortgezet onderwijs 2013. Bij dit onderzoek hebben we de indicatoren uit het zogenaamde kernkader onderzocht. Dit is het gedeelte uit het toezichtkader dat bij al onze kwaliteitsonderzoeken minimaal wordt beoordeeld. Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Wij hebben relevante documenten van en over de school geanalyseerd. Schoolbezoek, waarbij wij in een aantal lessen de onderwijspraktijk hebben geobserveerd. Wij hebben gesprekken gevoerd met de schoolleiding, leraren en een zorgfunctionaris. Verder hebben we tijdens het bezoek individuele gesprekken gevoerd met leerlingen. Aan het eind van het schoolbezoek hebben wij de bevindingen van het onderzoek besproken met de directie en een vertegenwoordiging van het bestuur. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staat de conclusie van het onderzoek waaronder het vervolgtoezicht. In hoofdstuk 3 beschrijven we de bevindingen uit het onderzoek in de vorm van een kwaliteitsprofiel. Dit wordt gevolgd door een paragraaf waarin het oordeel van de inspectie wordt toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Pagina 4 van 11
2. CONCLUSIES EN TOEZICHTARRANGEMENT Een kwaliteitsonderzoek zoals wij hebben uitgevoerd, leidt tot een zogenoemd toezichtarrangement voor kwaliteit en/of voor naleving. Een arrangement kan basistoezicht inhouden of juist aangepast toezicht inhouden. In het eerste geval (bij basistoezicht) vinden wij de kwaliteit van voldoende niveau en is het daarom niet nodig om de school onder intensief toezicht te plaatsen. Als er echter te veel tekortkomingen zijn geconstateerd, wordt conform beslisregels geoordeeld dat de kwaliteit onvoldoende is en stellen we een aangepast arrangement vast voor zwakke of voor zeer zwakke kwaliteit en/of voor naleving. Onze conclusie voor Piter Jelles Montessori High School, afdeling havo, is als volgt: Op basis van het onderzoek kennen wij aan de afdeling een aangepast arrangement zeer zwak toe vanwege onvoldoende leerresultaten en een onvoldoende onderwijsproces. Ook de kwaliteitszorg is onder de maat. De afdeling valt onder intensief toezicht. Met het bevoegd gezag hebben wij afgesproken dat het onderwijsproces in november 2017 weer van voldoende niveau is, zodat we het arrangement kunnen wijzigen van zeer zwak naar zwak. De resultaten zullen op dat moment namelijk nog niet voldoende zijn. Om vast te stellen of de onderwijskwaliteit is verbeterd zullen wij een onderzoek naar de kwaliteitsverbetering (okv) uitvoeren om na te gaan of de tekortkomingen in het onderwijsproces zijn opgeheven. Verder maken wij nadere afspraken met het bevoegd gezag over te bereiken tussenresultaten. Deze afspraken worden vastgelegd in een toezichtplan. Wij hebben geen tekortkomingen in de naleving van de wettelijke voorschriften vastgesteld. Pagina 5 van 11
3. BEVINDINGEN In dit hoofdstuk leest u de bevindingen uit ons onderzoek op basis waarvan we tot onze conclusie over de kwaliteit zijn gekomen. Eerst geven we een samenvattend algemeen beeld over de kwaliteit van het onderwijs op Piter Jelles Montessori High School. Daarna volgt het kwaliteitsprofiel waarin de oordelen op de indicatoren staan. Vervolgens lichten we die oordelen in onderlinge samenhang toe. 3.1 Algemeen beeld De kwaliteit van het onderwijs op Piter Jelles Montessori High School, afdeling havo, is onvoldoende. De leerresultaten op deze school liggen onder de norm, maar ook het onderwijsproces en de kwaliteitszorg zijn van onvoldoende kwaliteit. Vanaf het schooljaar 2012-2013 biedt de school alleen de opleiding havo nog aan. Als gevolg van deze reorganisatie is sprake van krimp van het leerlingenaantal en daardoor van het team, dit leidde tot discontinuïteit in de leiding en in het team en demotivatie bij het team. Deze negatieve spiraal uit zich in grote problemen in de onderwijskwaliteit. Ook volgend jaar zullen de onderwijsresultaten nog onvoldoende zijn. De doelgerichtheid van de lessen laat sterk te wensen over, evenals de kwaliteit van de uitleg, de betrokkenheid van leerlingen en de kwaliteit van de feedback aan leerlingen. Verder is de ondersteuning aan leerlingen weinig doelgericht en planmatig. Ten slotte heeft de school onvoldoende zicht op haar eigen kwaliteit en werkt ze niet gericht aan verbetering. 3.2 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel staan de indicatoren die in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader voortgezet onderwijs. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Legenda voor indicatoren van de opbrengsten: 1. onder de norm 2. boven de norm 3. niet te beoordelen Pagina 6 van 11
Legenda voor andere indicatoren: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed Wij hebben daarnaast onderzocht of de school voldoet aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Dit wordt tot uitdrukking gebracht met de score ja of nee. De onderwijsresultaten liggen op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie verwacht mag worden 1 2 3 R.1 Onderwijspositie t.o.v. advies PO R.2 Onderbouwsnelheid R.3_H Bovenbouwsucces voor de afdeling havo EX_H Examencijfers voor de afdeling havo De leerlingen krijgen voldoende tijd om zich het leerstofaanbod eigen te maken 1 2 3 4 4.3 De leerlingen maken efficiënt gebruik van de onderwijstijd. Het (vak)didactisch handelen van leraren stelt leerlingen in staat tot leren en ontwikkeling 1 2 3 4 7.1 De onderwijsactiviteit heeft een doelgerichte opbouw. 7.2 De leraar geeft een begrijpelijke uitleg. 7.3 De leerlingen zijn actief betrokken. 7.4 De leerlingen krijgen effectieve feedback op hun leerproces. De school biedt effectief aanvullend onderwijs en ondersteuning aan leerlingen die dat nodig hebben. (basisondersteuning) 1 2 3 4 9.1 De school volgt systematisch de vorderingen van de leerlingen aan de hand van genormeerde toetsen. 9.2 De school bepaalt wat de onderwijs- en ondersteuningsbehoefte is van individuele of groepen leerlingen. 9.4 De school voert de ondersteuning planmatig uit. De school bewaakt de kwaliteit van haar opbrengsten 1 2 3 4 12.1 De school evalueert systematisch de opbrengsten. Pagina 7 van 11
De school bewaakt de kwaliteit van haar opbrengsten 1 2 3 4 12.2 De school werkt doelgericht aan de kwaliteit van de opbrengsten. De school bewaakt de kwaliteit van het onderwijsproces 1 2 3 4 13.1 De school evalueert systematisch het onderwijsproces. 13.2 De school werkt doelgericht aan de verbetering van het onderwijsproces. 13.3 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsproces. N.1 N1. Toelating voortgezet onderwijs ja nee N1.1 Het bevoegd gezag baseert zijn beslissing over de toelating van leerlingen tot het eerste schooljaar op het schooladvies van de basisschool dat voor 1 maart wordt vastgesteld. N1.2 Indien het schooladvies naar aanleiding van het resultaat van de centrale eindtoets of een andere toegestane eindtoets wordt gewijzigd, dan baseert het bevoegd gezag zijn beslissing over de toelating van leerlingen tot het eerste schooljaar op dat gewijzigde schooladvies. N2. Verzuim en voortijdig schoolverlaten ja nee N2.1 De schoolgids bevat informatie over: het percentage leerlingen dat de school zonder diploma verlaat (VSV). N2.2 De schoolgids bevat informatie over: Verzuimbeleid N3. Passend onderwijs ja nee N3.1 De schoolgids bevat informatie over: De wijze waarop de ondersteuning van leerlingen die extra ondersteuning behoeven wordt vormgegeven. N3.2 De schoolgids bevat informatie over: bij welk(e) samenwerkingsverband(en) het bevoegd gezag van de school is aangesloten. N3.3 In het schoolplan is het onderwijskundig beleid opgenomen waarbij tevens het schoolondersteuningsprofiel is betrokken (de voorzieningen die zijn getroffen voor leerlingen die extra ondersteuning behoeven). Pagina 8 van 11
3.3 Toelichting bij kwaliteitsprofiel Het bovenstaande algemene beeld en kwaliteitsprofiel lichten we hieronder toe. Daarbij komen achtereenvolgens de volgende onderdelen aan bod: onderwijsresultaten, onderwijsproces, kwaliteitszorg en opbrengstgericht werken. Onderwijsresultaten De onderwijsresultaten van Piter Jelles Montessori High School zijn onvoldoende. Het oordeel van 2016 is gemeten over de jaren 2012-2013, 2013-2014 en 2014-2015. Drie van de vier onderdelen die we beoordelen, liggen onder de norm: de positie van leerlingen ten opzichte van het advies van de basisschool, de onderbouwsnelheid en het bovenbouwsucces. Zowel in de eerste leerjaren als in de bovenbouw lopen te veel leerlingen vertraging op of ze stromen uit naar een lagere opleiding. Het gemiddelde examencijfer ligt wel boven de norm. Uit de analyse van de school voor het resultatenoordeel 2017 (over de jaren 2013-2014, 2014-2015, 2015-2016) blijkt dat ook volgend jaar de resultaten als onvoldoende zullen worden beoordeeld, al zien we wel verbetering. Zoals bij de toezichthistorie beschreven, kampt de school al jaren met onvoldoende resultaten. Oorzaken hiervoor worden door het team voor een deel gezocht in de kenmerken van de leerlingenpopulatie die deze school bezoekt. Zeker nu de school alleen nog havo biedt, krijgt de school niet meer de leerlingen binnen die vwo-potentieel hebben. De sterkere havisten gaan naar een school die ook vwo biedt, is de aanname. Het team blijkt echter onvoldoende in staat om deze populatie leerlingen, die wel degelijk een havo-advies hebben, te bedienen op dit niveau. Een belangrijk aandeel voor de slechte prestaties is wat ons betreft te vinden in de kwaliteit van het onderwijsproces op de school. Hierbij speelt mee dat het team een langdurig 'rouwproces' doormaakte na het afstoten van de vwo-afdeling. Door de krimp van leerlingen is een deel van het team vertrokken en is sprake van kwetsbare secties die vaak uit een of enkele leraren bestaan. Hierdoor is borging van kwaliteit moeizaam te realiseren. Ten slotte is sprake van discontinuïteit in de schoolleiding en gebrek aan onderwijskundig leiderschap. Hierna lichten we de oordelen op het onderwijsproces en de kwaliteitszorg toe. Onderwijsproces Het onderwijsproces laat een aantal ernstige tekortkomingen zien. Hoewel de lessen in een prettige sfeer verlopen, stellen we vast dat leerlingen onvoldoende leren in de lessen. De lessen zijn niet doelgericht, het is vaak onduidelijk wat de Pagina 9 van 11
leerlingen zouden moeten leren en waarom ze de leeractiviteiten doen die ze moeten doen. De leerlingen zijn overigens wel rustig en volgzaam in de lessen en ze doen wat er van ze verwacht wordt. Veel van lessen zijn frontaal en klassikaal van aard: er is eerst klassikale uitleg en dan volgt het zelfstandig werken aan opdrachten. Er is te weinig interactie in de lessen, leraren controleren niet of leerlingen uitleg begrepen en ook is er geen effectieve feedback aan leerlingen. We maken ons ook zorgen over het niveau van het aanbod. Het viel ons op dat de inhoud van lessen erg makkelijk is voor een opleiding havo. Het valt ons op dat docenten de tijd in de les wel degelijk besteden aan lesactiviteiten, ook zetten ze vaak een 'spoorboekje' op het bord. Deze zaken lijken echter instrumenteel van aard, docenten hebben te weinig oog voor het rendement van de lessen. Leerlingen zijn overigens redelijk tevreden over de lessen en over de leraren. Ze vinden de leraren aardig. We zien ook dat leraren betrokken zijn bij de leerlingen en dat de onderlinge sfeer goed is. In enkele lessen zagen we dat leerlingen keuzemogelijkheden kregen, passend bij de Montessoriuitgangspunten van de school. In de ondersteuning en begeleiding van leerlingen zien we de focus op het welbevinden van leerlingen terug. Hier is voldoende aandacht voor. De aandacht voor de leerprestaties van leerlingen is echter onvoldoende. De school neemt wel genormeerde toetsen af voor de basisvaardigheden en analyseert deze ook. Leerlingen krijgen ook ondersteuning op deze gebieden door middel van een digitaal programma. Er worden echter geen doelen gesteld die de school hiermee wil bereiken. Voor leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben, zien we dat er te weinig doelgericht gewerkt wordt. In de ontwikkelingsperspectief-plannen (opp) staat vaak geen heldere probleemanalyse of de doelen ontbreken. Voor leerlingen zonder opp die wel slecht presteren, valt op dat er helemaal geen planmatige aandacht is voor de bestrijding van deze achterstanden. We concluderen dat de opbrengstgerichtheid van de ondersteuning onvoldoende is. Kwaliteitszorg De school heeft zelf onvoldoende zicht op haar eigen kwaliteit. Dit geldt met name voor het onderwijsproces. Ten aanzien van de resultaten is meer informatie aanwezig. Op bestuursniveau worden de resultaten geanalyseerd en worden prognoses gemaakt voor de resultatenoordelen van het komende jaar. De schoolleiding bespreekt de resultaten ook met het team en met individuele docenten. De grootste problemen in de resultaten liggen op het gebied van de doorstroom van leerlingen. Te veel leerlingen doen te lang over de havo- Pagina 10 van 11
opleiding op deze school, en een ander deel behaalt geen havo-diploma door tussentijdse afstroom. De school heeft wel ingezet op allerlei maatregelen ten aanzien van bijvoorbeeld leesstrategieën, het maken van samenvattingen, het formuleren van antwoorden en het nabespreken van toetsen. Het is echter een tamelijk ongerichte hoeveelheid maatregelen, zonder doel en tussentijdse evaluatie. Na jaren van onvoldoende resultaten heeft het team nog steeds geen grip op deze materie. Het gebrek aan continuïteit in de leiding speelt hierbij parten, ook is het klimaat binnen de school weinig prestatiegericht. Het team heeft lage verwachtingen van haar leerlingen. Op het gebied van het onderwijsproces ontbreken eigen evaluatiegegevens. De schoolleiding legt niet systematisch lesbezoeken af. Een laatste blik op de lessen stamt van ongeveer twee jaar geleden door een extern bureau. Hier is te weinig vervolg aan gegeven. Het eigenaarschap van leraren is door gebrek aan aandacht en reflectie onvoldoende ontwikkeld. Het team voelt zich slachtoffer van uitgevoerde reorganisaties en staat hierdoor in een weinig zelfkritische houding. Volgend jaar zal de school weer de opleiding vmbo (g)t aanbieden, hiermee hoopt men op een stijging van het aantal leerlingen en daarmee een positievere context. Ook wil het team dan 'gepersonaliseerd leren' invoeren, naast het huidige Montessoriconcept en de tweetalige stroom. We vragen aandacht voor een heldere probleemanalyse en focus, te veel verschillende ongerichte veranderingen zullen de school geen goed doen in deze situatie. Opbrengstgericht werken Op Montessori High School staat opbrengstgericht werken nog in de kinderschoenen. De evaluatieve cyclus is nog lang niet sluitend. De school verzamelt wel gegevens met extern genormeerde toetsen maar stelt geen doelen en evalueert haar aanbod niet. Conclusies liggen nergens vast en de school heeft slechts een vaag idee over de doelen die men wil bereiken. In de reguliere lessen valt het gebrek aan doelgerichtheid op. Zo maken de leraren niet duidelijk aan de leerlingen wat het lesdoel is en evalueren ze niet of het doel is behaald. De ondersteuning is onvoldoende planmatig en te weinig gericht op de cognitieve resultaten. Het team legt haar focus sterk op het welbevinden van leerlingen, maar ook hier ontbreken meetbare gegevens. Pagina 11 van 11